Tolkien toch benaderd Glibberige acrobatiek DE KEER a ®b emgs; Beklemmende leugen' zonövliel- 'Goudvoorraad niet in tweeën splitsen' Stephen Kings visie op goed en kwaad DE TIJD De kronieken van Thomas Covenant de Ongelovige Vakantie en lezen Cosmetica zelf maken DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1984 PAGINA 19 Stephen King (archieffoto) Voor de liefhebbers van griezel- lectuur ligt er weer een nieuwe dikke pil van Stephen King in de boekwinkels. 'The beproeving' (The stand) telt dik vijfhonderd bladzijden. Deze 'Beproeving' is niet echt nieuw, de auteur - die Carrie we reldvermaardheid bezorgde en verder onder meer enerverende werken 'Ogen van vuur' en 'Do delijk dilemma' schreef - vol tooide al zes jaar geleden het ver haal. Het is echter nu pas ver taald. De eerste honderd bladzijden gebruikt King om een gruwelijke beschrijving te geven van wat hij 'de grote plaag' noemt. Of het een gewone epidemie is of een besmetting door een ontsnapt gif blijft in de mist hangen, maar na de gedetailleerde en uitvoerige doodscènes weten we wel dat het land nagenoeg ontvolkt is. Het aantal overlevenden is althans zeer beperkt. Stephen King heeft weinig ver trouwen in de mensheid. Al zijn er maar twee personen over, dan nog zullen hun meningen ver deeld zijn en zullen zij gaan bak keleien voor hun recht, hun waarheid. Goed en kwaad - zo meent Stephen King - zullen el kaar altijd bevechten. Het goed is in 'De beproeving' gehuisvest in de persoon van een stokoude, verkrampte en onge letterde vrouw, het kwaad in de figuur van een man zonder ge zicht. Maar wel een wezen dat heel handig is behept met een over lange afstanden verplaats baar oog, zodat hij telkens bij zijn tegenstanders naar binnen kan kijken en zo hun bewegin gen nauwgezet kan volgen. Voor die man-zonder-gezicht allemaal wat gemakkelijker en begrijpe lijk dan voor ons, die nogal eens moeite hebben met de vreemde hersenspinsels van Stephen King. Maar als men reationaliteit en werkelijkheidszin even opzij wil zetten en zich zich wil open stel len voor de wonderlijke fantasie van King, dan blijft een boeiend avontuur over, dat toch steviger op de realiteit is geënt dan de vreemde capriolen van de hoofd figuren op het eerste gezicht doen geloven. Stephen Kings visie op de stryd tussen goed en kwaad. KOOS POST Blik in de weekbladen In De Tijd vertelt Co Bakker ('Cootje Babyion') wie hij is. De za kenwereld beziet hem met grote argwaan sinds de affaire Babyion: een gek in zaken. Maar Bakker heeft wel altijd vreselijk veel geld verdiend. "Op mijn tiende jaar al werkten er twintig vriendjes voor mij: bloemen langs de deur verko pen en sneeuw ruimen". Hij is een geniaal zakenman, zeggen sommi gen. "Ik weet niet wat het is. Ge luk? Gekte? Nee, het is visie". Wel is Co Bakker ook in zaken erg emotioneel. Niet zelden neemt hij bedrijven over omdat hy het zo naar vindt dat ze anders failliet gaan. "Zoals met Van Waveren. Die zegt: 'Co, ik ga naar de kloten'. Binnen een paar dagen moest er vijf miljoen op tafel komen. Van Wie ook maar een beetje eigen tijdse pret heeft gemaakt in de ja ren zestig, zal zich ongetwijfeld ook romantisch teruggetrokken hebben met het werk van Tol kien, de literaire goeroe van die fraaie vervlogen tijd. In de ban van de Ring (oor spronkelijk de trilogie The Lord of the Rings, 1954-55; het vooraf- gaande boekje, eigenlijk voor kinderen geschreven The Hob- bit, is zelfs van 1937) beschrijft de sprookjesachtige queeste van de hobbit Frodo om een machti ge, boosaardige ring in de Doem- berg te werpen en zo het Kwaad te vernietigen. Tolkiens fantasti sche trilogie maakte diepe in druk op een hele generatie: fan tasie vierde hoogtij, ludiek was het toverwoord en een partij als die der Kabouters, direct beïn vloed door Tolkiens Woord, raakte moeiteloos in de Amster damse gemeenteraad. Sinds Tolkien is het met de fantastische literatuur helaas bergafwaarts gegaan. De epigo nen verdrongen en vertrapten el kander, tot in het absurde ge steund door beluste uitgevers, om maar via het predikaat "ver gelijkbaar met Tolkien op z'n best" furore te maken en roem en een volle beurs te oogsten. Al tijd tevergeefs. Meer dan een ui terst mager stoeien met sprook jesachtige motieven, helden, el ven, Boze Tovenaars en heksen van niks is het allemaal nooit ge worden. Met enorme scepsis, droefenis en irritatie nam ik dan ook ken nis van de ijverige maar belache lijke flaptekst door de uitgever verstrekt aan de in 3 delen ge dachte Kronieken van Thomas Covenant de Ongelovige van de Amerikaanse auteur Stephen Donaldson. Wat een onzin: "Sinds Tolkien zijn In de ban van de ring schiep is het geen schrijver gelukt hem te overtref fen of te evenaren. Stephen Do naldson kan beschouwd worden als zijn opvolger en evenknie, die een meesterwerk heeft gescha pen dat een vergelijking met het werk van de 'meester van Mid den-Aarde' met glans kan door staan". Zo struikelt en stottert de uitgeverij, wit weggetrokken van dolle geestdrift, over de eigen woorden. Maar waarachtig: scepsis is prima, het ontdekken van een nieuw fantasy-meesterwerk is stukken beter. Ademloos, alsof ik jong was en me opsloot met Tolkiens "meesterwerk", heb ik genoten van de uitermate won derlijke hoofdpersoon Covenant en zijn bizarre strijd tussen Goed en Kwaad in, uiteindelijk vóór "Het Land", domein van droom en geluk, en tégen de verper soonlijking van De Boze, Heer Veil. Veel, té veel doet aan Tolkien denken: een machtige Ring, goedaardige Reuzen, markante Paarden, gedetailleerde en fan tastische Landschappen, Oer- gruwels, Wolven en Krochtmon sters en een fascinerende twee strijd met het Kwaad tot slot. Al les in hoofdletters en vol bazuin- getoeter. En toch: thematisch bieden de Kronieken nauwelijks nieuws, maar de uitstekend doordachte gebeurtenissen worden met ver ve en spanning verteld inder daad, a la Tolkien, beken ik. Dé vondst van Donaldson, wiens lij vige kronieken in Amerika al ge ruime tijd opzien baren, is echter de hoofdpersoon zoals dat bij Tolkien de "hobbit" was. Thomas Covenant is een "le proos", een lepra-lijder, onge neeslijk ziek en onophoudelijk gedwongen zich te ontzien: elke kwetsuur kan dodelijk zijn. Dat betekent dat hij uitzonderlijk egocentrisch is, móet zijn om in leven te blijven. Als hem iets overkomt, is hij ten dode ge doemd öf zoals in de drie delen het geval is wordt hij door tijd en ruimte naar "Het Land", een wereld in de fantasie die volgens Covenant zelf niet kèn bestaan, overgeheveld. Covenant de Ongelovige dus. Een antiheld, die bij de lezer krachtige ergernis opwekt, om dat hij niet optreedt en handelt zoals we van fantasy-helden ge woon zijn. Covenant beleeft onwillig en ongelovig zijn avonturen, alsof het een droom is - een methode om zijn eigen realiteit, zijn vrese lijke wereld te ontvluchten. Een vlucht in de verbeelding, ver weg van de dood. De verste reizen zijn imaginaire reizen. Ik hoop oprecht dat de volgende drie de len, zoals beloofd door Tolkien- vertaler Max Scuchart, snel ver schijnen, want De Kronieken van Thomas Covenant de Onge lovige vormen Fantasy van hoog niveau. Tolkien benaderd, einde lijk. ROB VOOREN Stephen Donaldson, De kronieken van Thomas Covenant de Ongelovi ge. Deel 1, 2 en 3 resp.: De vloek van Heer Veil, De verdelgingsoorlog en De Macht die behoudt. Vertaling: He len Knopper. Uitg. Sirius en Side- rius, Den Haag, 29,50 per deel. 'Opus Pistorum', is een door uit geverij Het Spectrum uitgegeven pornografische roman, waarvan het auteurschap aan Henry Mil ler wordt toegeschreven. Miller moet deze 'erotica' hebben ge produceerd toen hij in geldnood verkeerde. In de achterin het boek opge nomen beèdigde verklaring zegt Milton Lubovski, de boekhande laar die Miller een dollar per 'schuine' bladzijde betaalde: "Op 1 september 1941 stierf Larry Ed munds en ik werd de enige eige naar van de boekhandel. In die tijd liep de zaak niet zo goed en ik vulde onze inkomsten aan door verschillende pornografi sche stukjes te verkopen als de gelegenheid zich voordeed. Mijn klanten waren voornamelijk filmproducenten, schrijvers en regisseurs, zoals Joseph Mankie- wicz, Julian Johnson, Daniele Amfitheatrof, Billy Wilder, Fre derick Hollander, Henry Blanke en anderen. Henry Miller, die in geldnood verkeerde, bood aan materiaal voor me te schrijven dat ik zou kunnen verkopen. Ik bood hem een dollar per bladzijde in ruil voor alle rechten op wat hij voor me zou schrijven. Kort daarna begon hij verscheidene bladzij den tegelijk te brengen en ik be taalde hem contant het overeen gekomen tarief. Binnen een paar maanden waren de bladzijden uitgegroeid tot een compleet boek dat hij de titel 'Opus Pisto rum' gaf'. In Opus Pistorum, dat speelt in Parijs, beschrijft Miller de eroti sche belevenissen van ene Alf. Tussen de bedrijven door wil Alf nog wel eens een kranteartikel tje schrijven, maar zijn werkelij ke talent zetelt toch in zijn onder buik. De vrouwen die hij en zijn vrienden op hun weg ontmoeten blijken zonder uitzondering nymfomanen, wier vreugdekre ten tijdens het klaarkomen hen in Nederland zou komen te staan op een klacht wegens burenge rucht. Nu we het toch over Nederland hebben: in onze literatuur lijken de romanfiguren nog steeds met hun handen boven de dekens te slapen. Ik ben niet bepaald een tegenstander van wat meer pi kanterie in de schone letteren. Wat dat betreft zou Miller aan mij een goede hebben. Maar - na en kele hoofstukken vol glibberige acrobatiek was de room er toch wel af en liet ik Alf, de hoofdper soon, achter op een canapé. Ook in zijn grote romans, zoals 'Tropic of Cancer' en 'Tropic of Capricorn', schrijft Miller op on verbloemde wijze over de ge slachtsdaad. Maar - en dat is een groot verschil met deze 'driestui- verroman' - het menselijke blijft erin herkenbaar. We worden niet zoals 'Opus Pistorum' gecon fronteerd met een stel robots dat alleen nog maar aan 'van dattum' denkt. Anaïs Nin, met wie Miller in tensief correspondeerde, heeft voor dezelfde boekhandelaar ook erotische 'one-dollar stories' geschreven. Haar 'erotica' is ech ter veel beter te genieten dan die van Miller. De verhalen zijn ge raffineerder, spannender en on gewoner. Toen haar opdrachtge ver haar eens schreef dat ze zich meer zou moeten bezighouden met het simpele recht-op-en- neer-werk en alle poëzie eruit zou moeten laten, antwoordde ze hem: "Beste verzamelaar: we ha ten je. Het geslachtelijk verkeer verliest al zijn kracht en geheim zinnigheid als het te expliciet wordt beschreven, te mecha nischDan wordt het iets ver velends". CEES VAN HOORE Henry Miller in zijn laatste le vensjaren. Hij stierf op 88-jarige leeftijd. ADVERTENTIE BOEKHANDEL LEIDEN - LEIDERDORP OEGSTGEEST - KATWIJK VOORSCHOTEN Alle op deze pagina besproken boeken zijn bij ons dlrekt lever baar, óf via onze TERMINAL te bestellen en dan binnen drie da- gen verkrijgbaar. Waveren is een vriend van me en ik wil niet dat zijn bedrijf kapotgaat. Dus ik kocht het". Ook in De Tijd berichten over de Britse mijnstaking, na een bezoek aan het mijndorpje Mardy in Zuid- Wales. Het voedsel is er schaars en kleding? "Wat is kleding nu voor ons. We zijn blij als de kinderen straks iets van de gemeente krijgen om naar school te dragen. En we hebben ze er al op voorbereid dat de Kerstman dit jaar wel eens wat later zou kunnen komen". De ergste misdaad is om de sta king te breken en aan het werk te gaan. Een 'scab' (onderkruiper) wordt praktisch dood verklaard. "Want als we nu een eenheid blij ven, dan zullen we haar verslaan, Mrs. Thatcher, en dat weet ze". Verder in De Tijd: 'September '44: een bevrijding en een honger winter', Fons Rademakers over zijn verfilming van De Aanslag van Mulisch, een verhaal over de schil ders van het alledaagse en in de se rie over Klaus Barbie 'De staats greep van de cocaïnegeneraals'. VN onderzocht de achtergronden van de zogenoemde chantage-affai re bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. De zakenman W. Meijer poogt via de rechter boven water te krijgen wie - bij het ABP - verantwoordelijk moet worden ge steld voor de zinsnede in het rap port van de Lelystadse burgemees ter Gruijters (over het ABP) waarin Meijer wordt afgeschilderd als een chanteur. VN meent over een ster ke aanwijzing te beschikken. ABP- topfuntionaris mr. W. Hoevenagel zou samen met de reeds bekende advocaat Wouters de val van ABP- hoofddirecteur Van der Dussen en de directeur beleggingen Masson zorgvuldig hebben voorbereid en in een sfeer van insinuaties de za kenman Meijer een slechte naam hebben bezorgd. Maar Hoevenagel ontkent. Max van Weezei bezocht het hoofdkwartier van het racistische Israëlische parlementslid rabbijn Meir Kahane die met zijn Kach- partij op alle mogelijke - ook min der frisse - manieren streeft naar een zuivere joodse staat. "Het kan ons niet schelen hoe ze ons noe men. Fascistisch, nazistisch. Hitier heeft zes miljoen joden vermoord, die voor niemand een bedreiging vormden. Wij willen geen zes mil joen Arabieren vermoorden. Maar het gevaar voor de staat Israël moet worden weggenomen". Bibeb ondervraagt de kunste naar Jan Schoonhoven, aan wie volgende week de David Roëllprijs wordt uitgereikt, en Ageeth Scherphuis schrijft over een Am sterdams bejaardentehuis waar on langs een bejaarde man drie dagen dood en onopgemerkt in een stoel had gezeten. "De manier waarop bejaarden hier worden behandeld, zou ik willem omschrijven als res pectvol, daar kan ik niets op aan merken", zegt een verpleegster. Verder in VN een analyse over Mondale's 'running mate' Geraldi- ne Ferraro en een verhaal over Chi leense ballingen. Het kleurkatern handelt over het middeleeuwse dorpje Montaiilou in de Pyre- neëen, waarover de Franse histori cus Emmanuel le Roy Ladurie een bestseller schreef. De HP gaat onverdroten voort met de belichting van het "moderne" leven. Ditmaal komen de tweever dieners aan bod ofwel: "Twee car rières op een kussen". Man en vrouw in deeltijd blijkt een schaars goed. Mannen werken in de HP-re- portage doorgaans vijf dagen, vrouwen één of enkele dagen min der en het kroost gaat naar crèches met namen als "Iene Miene Mut- te". Het blijkt te doen zo'n construc tie, met als prijs een overgeorgani- seerd leven. Zoals ene Lia zegt: "Het evenwicht tussen ontspan ning en werk is in de war. Thuis is niet meer om uit te rusten.... Het is alleen rennen, hollen en vliegen ge blazen". Prof. De Levita ziet als kinderpsychiater nog niet direct nadelen voor kinderen die het met werkende ouders moeten doen; dat moet de toekomst uitwijzen. Twee volwassen kinderen van ou ders die er "vroeg bij" waren zien met plezier op hun jeugd terug. Op de valreep in het verhaal nog het relaas van een man die de rollen omdraaide en volledig huisvadert. Emma Brunt constateert in haar column dat de dood van Truman Capote voor veel mensen aanlei ding is gebleken om allerhande on zin over zijn visies wereldkundig te maken. Ze betwijfelt of zijn boe ken wel (goed) gelezen zijn. Negentig jaar sociaal-democra tie. Volgens HP heeft het weinig vernieuwing opgeleverd, behalve dan, zo wordt Den Uyl geciteerd, (1IL Jaap Veg- ter uit Zei d'r iemand iets, uitg. Bert Bakker.) Ik heb een zwak voor boeken waarin de hoofdpersoon iemand is die niet veel illusies meer heeft. Iemand ook die in een dorp of op een eiland woont, een onbetekenend baantje heeft, geen ambities meer, kortom: een persoon die z'n tijd wel zal uitzit ten. 'De leugenaar', een roman van de Deense schrijver Martin A. Hansen heb ik dus 'verslonden'. Hoofdpersoon van deze roman, oorspronkelijk een vervolgserie op de radio, is namelijk een cyni cus die op het eiland Sando de rol van onderwijzer, hulpdomi nee en postbode vervult. Hij is op dat eiland terechtge komen na een liefdesgeschiede nis, die - hoe kan het ook anders - tragisch afliep. Zijn wederwaar digheden op het eiland vertelt hij aan Natanaël, een jeugdvriend die hijzelf heeft bedacht. Hij is een leugenaar omdat hij zich voortdurend verschanst achter een muur van ironie en zelfspot. Vooral als hij praat met de mooie Annemarie, die later naar het vasteland zal vertrekken met een ingenieur, komen deze eigenschappen 'bovendrijven'. Zijn ware gevoelens zal hij niet makkelijk uiten. Onvrede met zijn bestaan heeft daar natuurlijk alles mee te maken. Toch beseft deze onderwijzer dat hij op een keerpunt in zijn le ven is aangekomen. Wil hij over leven, dan zal hij een positieve houding ten aanzien van het ei land moeten aannemen. Dat dit proces zich afspeelt tijdens de lente, het seizoen waarin het ijs ontdooit en het isolement wordt opgeheven, is natuurlijk niet toe vallig. Er is overigens nog een andere aanwijzing dat Johannes Vig op een belangrijk punt in zijn leven is aangekomen. In haar nawoord wijst Astrid Jensen erop dat je de naam van het gefingeerde eiland kunt vertalen als 'het eiland van de waarheid'. In elk geval achterhaalt Johan nes uiteindelijk de waarheid. Op het eind van het boek heeft hij zich neergelegd bij de situatie; hij schrijft aan zijn fictieve jeugdvriend: "Ik ben niet langer een persoon op bezoek, maar een man op zijn plaats". Wat ik vooral waardeerde in deze roman zijn de beschrijvin gen van Hansen. Het wachten op het breken van het ijs, de komst van de eerste snippen, de eerste boot die aanlegt waardoor het contact met het vasteland weer wordt hersteld: dat is allemaal op een beklemmende manier op pa pier gezet. WIM BRANDS J>e leugenaar' van Martin Hansen, ADVERTENTIE BOEKHANDEL BV Haarlemmerstraat 117 lLeiden-tel. 120421 algemene- en assortimentsboekhandel full-time bestelafdeling levertijd vanaf 2 dagen Kosmetika, schoonheid uit de na tuur, 318 recepten. Auteur Stephanie Faber, uitgeverij Elsevier. Prijs f 25.50 Vrouwen en mannen gebruiken dagelijks cosmetische produk- ten, al is het maar een deodorant of dagcrème. Al deze produkten bevatten conserveringsstoffen en parfums. En juist deze ingre diënten veroorzaken vaak huid- problemen. Stephanie Faber kampte ook met dat probleem en dat bracht haar tot het zelf ma ken van cosmetische produkten. In haar boek beschrijft ze hoe je met eenvoudige grondstoffen die in apotheek, kruidenwinkel of reformhuis te koop zijn en ge woon keukengerei zelf een hele cosmeticalijn samenstelt. Boven dien geeft ze een uitvoerige be schrijving van alle huidtypes, van de ingrediënten waarmee wordt gewerkt en van de werk methode die moet worden ge volgd. De zonnebrandolie is een nieuw hoofdstuk in dit recepten boek dat in 1974 voor het eerst werd uitgebracht. De industrie had toen net de 'beschermings factor' ontdekt. Die beschermen de stoffen zijn volgens dermato logen niet altijd voor 100% on schadelijk. Veel plantaardige oliën bieden een zelfde bescher ming vandaar dat het boek is uit gebreid met een hoofdstukje zonnebrand. HENRIETTE V. D. HOEVEN dat "het historisch wantrouwen te gen de staat is vervangen door te veel goedgelovigheid; wat de over heid doet is welgedaan". Ook in HP het einde van de BKR, de McKinsey-visie op de werkloosheid en fascisme in de mi lieubeweging. (Elsevier Magazine en Her vormd Nederland waren niet tij dig verkrijgbaar). FNV ziet geen heil in grotere toonverschillen AMSTERDAM (ANP) - De FNV beziet de plannen van het kabinet om de verschillen tussen mini mum inkomen en modaal te ver groten 'uiterst wantrouwend'. Mi nister De Koning (sociale zaken en werkgelegenheid) vindt dat de ni vellering in in de laagste regionen van het loongebouw te ver is door geschoten en dat er voor individue le werknemers te weinig financiële prikkels zijn om vakbekwame ar beid te verschaffen. De FNV vindt ook dat er tussen minimum en modaal nauwelijks meer genivelleerd kan worden, maar voor het omgekeerde is ook geen aanleiding, zeker als dat zou betekenen dat de minima opnieuw omlaag zouden moeten, aldus een woordvoerder van de FNV. „Wij vrezen dat het kabinet uit is op een verlaging van de positie van de mi nima en wij hebben daar de aller grootste bezwaren tegen. Uit aller lei onderzoekingen is gebleken dat er met name bij de echte absoluut geen rek meer in zit' Nederlands advies aan Antillen: DEN HAAG (ANP) - De Antilliaan se goud- en deviezenvoorraad moet niet worden gesplitst, maar na de afscheiding van Aruba onder gezamenlijk beheer komen. De An tillen en het per 1 januari 1986 zelf standige Aruba zouden dan beide uit de voorraad kunnen putten vol gens nog nader vast te stellen per centages. Bovendien zou er een buffervoorraad moeten komen waaruit kan worden geput bij over schrijding van de percentages. Dat Nederlandse advies heeft een Antilliaanse delegatie onder leiding van kabinetsformateur Claude Wathey gisteren gekregen tijdens een ontmoeting met minis ter De Koning (Antilliaanse zaken). In het model dat door Nederland op tafel is gelegd zou Aruba de ge wenste eigen munt kunnen krij gen, maar hoeft er geen financiële verdeling plaats te vinden. Met na me Curacaose politieke partijen verzetten zich heftig tegen een scheiding van de goud- en geld voorraad. Wathey, die vandaag naar de An tillen terugkeer om zijn formatie- werkzaamheden voort te zetten, verklaarde dat tijdens het gesprek geen concrete afspraken zijn ge maakt. Hy kondigde aan dat hy volgende week een commissie met deskundigen zal instellen die op korte termyn over een definitief advies moet uitbrengen inzake goud- en deviezenvoorraad. De vorming van een nieuw kabinet zal daardoor nog twee weken op zich laten wachten. Wathey zei dat de informatie die gisteren heeft gekregen, hem zal "helpen" bij de formatie van een nieuwe Antilliaanse regering. Ook de politicus Bikker van de Curaca ose DP (Democratische Partij), die deel uitmaakt van de Antilliaanse delegatie, noemde het bezoek aan Nederland 'positief. Wel onder streepte hij dat over de verdeel sleutel van de goud- en deviezen voorraad nog een besluit moet val len. Hij verwierp kritiek van de Cu racaose party MAN, van demissio nair premier Don Martina, dat het bezoek van de Antilliaanse delega tie een inmenging van Nederland in Antilliaanse aangelegenheden betekent. Van de Antilliaanse delegatie maakten verder deel uit Betico Croes van de Arubaanse meerder heidspartij MEP en diens adviseur Mansur, McWilliams van de Cura caose PNP en Statia van de UPB (Bonaire).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 19