bezuinig
Groei van
uitgaven
bij gemeenten is
gewoon doorgegaan
L. Geradts in
gemeenteraad
Jongetje (3)
aangereden:
vleeswond
Man slapend
op balkon
aangetroffen
Auto rijdt
zwaan dood
Vernielingen
in kraakpand
Twee aanhoudingen na
vechtpartij Doelensteeg
Minder hapjes en drankjes
DONDERDAG 23 AUGUSTUS 1984
LEIDEN
Vademecum Heroverwegingen bij gemeenten zet creatieve methoden op een rij
LEIDEN/REGIO - Nu het sedert enige
.jaren almaar slechter gaat met het land,
heeft iedereen de mond steeds voller
over steeds minder. Woorden als aanpas
sen, bijsturen en heroverwegen hebben
een onheilspellende bijklank gekregen,
om nog maar te zwijgen van de begrip
pen reorganiseren, afslanken, inkrim
pen, de buikriem aanhalen, snoeien,
kappen en rooien. Iedereen moet een
stapje terug doen.
Waar het bij het rijk om de miljarden
operaties van 's lands schatkistbewaar
der Onno Ruding gaat, komen we op ge
meentelijk niveau vaak zeer kleinschali
ge, creatieve bezuinigingsmethodieken
tegen. De vindingrijkheid van een 25-tal
plaatsen in ons land is onlangs gebun
deld in het vademecum 'Heroverwegin
gen bij gemeenten', om te voorkomen,
zoals een van de samenstellers het uit
drukt, "dat in elke gemeente het wiel op
nieuw moet worden uitgevonden".
Mentaliteit
In alle hoofdstukken van het theoreti
sche gedeelte van het vademecum wordt
gepleit voor een mentaliteitsverande
ring bij het ambtelijk en bestuurlijk ap
paraat van de gemeenten. K. Verduin,
een van de samenstellers van het boekje
en directeur financiën van de gemeente
Utrecht: "Een goede manier om te be
zuinigen bestaat niet. De enige goede
manier is het zo te doen, dat het geaccep
teerd wordt door de ambtenaren, de po
litiek en door de burgers. Het is beter om
de mensen te inspireren om naar meer
doelmatigheid te streven. Schrappen op
de kleine posten en op voorzieningen
van het bestuurlijke apparaat maken in
grijpender bezuinigingen vaak makke
lijker".
En dat gebeurt dan ook. Een paar
voorbeelden: in Hilversum wordt een
bedrag van 14.450 gulden per jaar be
spaard door de recepties ten gemeente
huize wat later te laten beginnen. Er ko
men dan minder ambtenaren, die boven
dien iets langer hebben doorgewerkt. In
Ede gaat men de straatnaambordjes een
maatje kleiner maken. Besparing: 8000
gulden. In Arnhem worden de vloeren
van stemlokalen niet meer met tapijten
afgedekt. Er worden geen tijdelijke ver
kiezingsborden meer geplaatst en het
stembusmateriaal wordt voorlopig niet
vernieuwd. Bezuiniging: 73.000 gulden.
De vroede vaderen van de stad Zwolle
laten zich voortaan per taxi vervoeren in
plaats van per dienstauto, iets wat in
Leiden ook is gebeurd. Besparing:
24.000 gulden per jaar.
Leuke tijd
Dit soort besparing leidt ertoe dat
ambtenaren en bestuurders wennen aan
het bezuinigen. "Het zijn weliswaar
maar kleine bedragen, maar het gaat om
de mentaliteit. De afdeling financiën
treedt op als coördinator. Vaktechnisch
gezien is het een leuke tijd om op finan
ciën te zitten. Je moet ten eerste creatief
zijn in het beoordelen van mogelijke be
zuinigingen en ten tweede moetje de po
litiek de kans geven om de zaken goed af
te wegen. Naarmate het mes er dieper in
gaat, moet de bezuiniging politiek beter
afgewogen worden", aldus Verduin.
In de eerste jaren van de recessie heb
ben de meeste gemeenten hun begrotin
gen vrij gemakkelijk sluitend kunnen
houden. Voor een deel teerden zij in op
hun reserves. Soms werd een gering -
kortingspercentage toegepast op alle
posten van de begroting. De afgelopen
jaren is de situatie nijpender geworden.
Volgens een onderzoek van de Vereni
ging Nederlandse Gemeenten (VNG)
worden de gemeenten zwaarder gepakt
dan de departementen in Den Haag.
Commentaar van Verduin: "Het hemd is
nader dan de rok. Ik vind het echter on-'
behoorlijk dat het rijk allerlei taken naar
de gemeenten toeschuift zonder dat
voor die taken de financiële middelen
worden gegeven. Als het rijk van ons
iets overneemt, zoals laatst bijvoorbeeld
de symfonie-orkesten en de theaterge
zelschappen, worden de gemeenten en
provincies wèl gekort, in dit geval voor
56 milioen. gulden".
Harde Keuzen
Door de taakverzwaring en door de
kortingen op het gemeentefonds zijn de
reserves teruggelopen tot het wettelijke
minimum en biedt het toepassen van
een algemeen kortingspercentage op al
le begrotingsposten geen soelaas meer.
Er moeten harde keuzen gemaakt wor
den.
De meeste gemeenten hebben daar
voor het systeem van de zogenaamde
'sectorale prioriteitstelling' gevolgd. Een
sector is een beleidsveld, soms wel clus
ter genoemd of hoofdstuk van de begro
ting, bijvoorbeeld cultuur, verkeer, eco
nomische zaken, algemene dienst. Per
sector worden de begrotingsposten door
B en W en de gemeenteraad in volgorde
van belangrijkheid gezet. Aan de hand
van die lijsten wordt bezuinigd. Meestal
wordt ergens op de lijst de beruchte ro
de streep getrokken. De onderste posten
worden behoorlijk gekort of gewoon ge
schrapt. Als in de raad een voorstel
wordt aangenomen dat bijvoorbeeld de"
subsidie aan een club- of buurthuis van
onder naar boven laat schuiven, zakt au
tomatisch iets anders onder de rode
streep. Bij andere methodes moeten de
gemeenteraadsleden, als ze voorstellen
om een bezuiniging niet door te laten
gaan, tevens aangeven waar ze het geld
daarvoor vandaan denken te halen.
Door middel van de prioriteitenlijsten
per sector kan de gemeenteraad ook be
palen welke sector veel en welke weinig
moet inleveren. Vindt men economie be
langrijker dan welzijn, dan komen er in
de eerste sector minder posten onder de
rode streep te staan dan in de tweede.
Plafond
Bezuinigen is naast een creatief, vaak
een pijnlijk proces. Het wordt voor de
gemeenten steeds moeilijker om nog
aanvaardbare bezuinigingsmogelijkhe
den te vinden. In het theoretische ge
deelte van het vademecum 'Heroverwe
gingen bij gemeenten' wordt gepleit
voor het opstellen van een lijst van mo
gelijke bezuinigingen voor een bedrag
dat twee keer zo groot is als het bedrag
waarnaar men streeft. Het doel daarvan
is de politieke keuze zo ruim mogelijk te
maken. Die methode lijkt achterhaald.
Volgens Verduin is er geen sprake van
dat er nog zoveel mogelijkheden zijn.
Het plafond lijkt bereikt.
Efficiëntieverhoging houdt ooit op. Te
veel kappen in de subsidiesfeer (vooral
welzijn en cultuur) is volgens Verduin
politiek onhaalbaar en voor het voorzie
ningenpatroon van een gemeente on
wenselijk. De vergoedingen (roor ambte
naren en raadsleden zijn meestal al dras
tisch teruggeschoefd.
Uiteindelijk blijft er nog maar één post
over: de salarissen van ambtenaren. In
veel gemeenten is een vacaturestop in
gesteld, ook al weet men dat men hier
mee de arbeidsmarkt voor ambtenaren
verziekt. Hier en daar wordt gepraat
over gedwongen ontslagen, een dreiging
die steeds dichterbij komt. In sommige
gemeenten, zoals Leiden is het al zover.
Verduin: "Ik proef zo nu en dan binnen
het ambtenarenapparaat wel wat angst
voor de toekomst. Er wordt erg gelet op
wat de wethouder voor personeelszaken
zegt over eventuele gedwongen ontsla
gen bij de gemeente. Toch is de sfeer
over het algemeen goed. Ik denk dat
veel mensen best tevreden zijn met hum
goede rechtspositie bij de overheid".
Wachtgeld
Die goede rechtspositie houdt onder
meer in dat ambtenaren in plaats van
een WW-uitkering wachtgeld krijgen. De
hoogte daarvan is afhankelijk van het
aantal dienstjaren. Het wachtgeld moet
door de werkgever, de gemeente dus,
betaald worden. En dat is een extra ar
gument om gedwongen ontslagen te ver
mijden: de eerste jaren bezuinig je er
vrijwel niets mee.
Intussen gaat het besparen op de klei
ne en grote andere posten ook door. Er
wordt bespaard op logopedie, verkeers-
zuilen, verkeerstellers, verkeersonder-
zoeken, en in Eindhoven op het ver-
keersspreekuur. Zwemlessen worden
afgeschaft, de temperatuur van het wa
ter gaat omlaag. Er wordt bespaard op
het welzijnswerk, de club- en buurthui
zen, culturele verenigingen, monumen
tenzorg, bibliotheken, het onderwijs. B
en W van Leiden hebben fors in hun ei
gen consumpties gekorte besparing:
24.000 gulden.
Het geschraap van de gemeenten is in
heel Nederland hoorbaar. De burgers
gaan meer betalen voor geleverde dien
sten. Belastingen, leges en andere hef
fingen gaan omhoog. Zou het op den
duur nog wel leuk zijn om in Nederland
te wonen? Volgens Verduin wel. Hij ver
haalt van zijn vakanties in het buiten
land. "Als je door een buitenlandse stad
rijdt, kijk je toch even hoe zij het doen.
Ik vind de prijzen voor het openbaar ver
voer en voor concerten en dergelijke
vaak onvoorstelbaar hoog. Daarnaast
zijn de meeste steden in Nederland in
vergelijking met die in het buitenland
erg schoon. Ondanks de recessie ziet het
er allemaal nog netjes uit. Met wat pas
sen en meten komen we nog een heel
eind".
"Heroverwegingen bij gemeenten", uitga
ve Samson Uitgeverij bv, Alpben aan den
Rijn. Prijs: 82,50 gulden.
LEIDEN Zeven tot tien krakers
hebben in het pand Rijnsburger-
weg 140 een spoor van vernielin
gen aangericht. De eigenares, de
stichting Voorzieningen Gehandi
capten Noordelijk Zuid-Holland,
heeft daarvan gisteren aangifte ge
daan.
Het pand werd gekraakt op 14
augustus en afgelopen dinsdag na
een bezoek van de politie vrijwillig
door de krakers verlaten. Toen ver
tegenwoordigers van de stichting
in het huis gingen kijken, troffen
ze een chaos aan. WC's, ramen, tl-
buizen, contactdozen en vele ande
re dingen waren vernield.
LEIDEN - Loek Geradts, voorzit
ter van de Leidse Woningstichting,
neemt zitting in de Leidse gemeen
teraad voor de Partij van de Ar
beid. Hij volgt Ronald Plasterk op,
die voor het zomerreces wegens
werkzaamheden in het buitenland
zijn functie neerlegde.
L.G. Geradts werd halverwege
1983 voorzitter van de Leidse Wo
ningstichting, daarvoor was hij vi-
cevoorzitter. Hij is werkzaam bij de
AbvaKabo. Geradts zal op 3 sep
tember worden geïnstalleerd.
LEIDEN Een driejarig jongetje
heeft gisteravond rond half zeven
een vleeswond aan zijn voet opge
lopen toen hij plotseling de Mors-
weg overstak. Het jongetje kwam
uit een snackbar en keek niet goed
uit. Een bestelauto," bestuurd door
een 36-jarige Amsterdammer, kon
niet meer op tijd remmen. Volgens
de politie is het een geluk dat de
Amsterdammer langzaam reed, an
ders waren de gevolgen voor de
driejarige veel erger geweest. Hij is
overgebracht naar het Academisch
Ziekenhuis.
Vegetarisch
Noord.afrikaa.nse vegetari
sche gerechten staan vrijdag
avond op het menu in het eet
huis van Repelsteel, Breestraat
19 eerste etage). Tussen half zes
en half acht kan er worden aan
geschoven.
Collectanten
Het Koninklijk Wilhelmina
Fonds voor de Kankerbestrij
ding zoekt collectanten voor de
week van 3 tot en met 8 septem
ber. Wie een of twee avonden
tijd heeftkan zich melden op
de volgende telefoonnummers:
761354. 121044 of 760636. Daar
kan ook informatie worden ver
kregen over het collecteren.
LEIDEN - Een 67-jarige man uit
Londen is gistermorgen slapend
aangetroffen op een balkon van
een fiat in de Merenwijk. De bewo
ners van het huis waren op vakan
tie. De buren, die op de fiat pasten,
waarschuwden de politie. Aan hen
vertelde de man dat de fiat van zijn
dochter was en dat hij op visite
kwam. Hij was de fiat binnengeko
men via een raam. De politie heeft
de man ongemoeid gelaten. Hij
mag in de flat blijven.
LEIDEN Een zwaan is gister
morgen op de Hooghkamerbrug
doodgereden. De zwaan vloog laag
over de brug toen een betonwagen,
bestuurd door een 43-jarige Lei-
muidenaar, passeerde. De chauf
feur probeerde nog te remmen,
maar dat mocht niet baten. De
zwaan klapte tegen de grill, die in
gedeukt werd. De Dierenhulp-
dienst heeft het kadaver afgevoerd.
LEIDEN - Na jaren van wachten is het dan zo ver: het Caeciliacomplex in De Camp wordt gerestaureerd.
Nadat staatssecretaris Brokx vorig jaar december de officiële eerste handeling verrichtte, heeft hel nog ruim een
halfjaar geduurd voordat het werk daadwerkelijk begon. Nu staat het complex in de steigers en is het Leider-
dorpse architectenbureau Van der Sterre-Peetoom begonnen met het 'uitpeilen': alles wat niet meer bruikbaar is
wordt verwijderd. De restauratie zal worden uitgevoerd door het Leidse aannemersbedrijf Da Prie. Het Boer-
haavemuseum zal in het Caeciliacomplex worden gevestigd (Foto Holvast)
LEIDEN - Twee Leidse jongens
(zeventien en negentien jaar) zijn
vannacht om half drie aangehou
den na een vechtpartij in de Doe
lensteeg. In een huis vernielden ze
daar spullen van de bewoners en
over en weer vielen klappen.
De gewaarschuwde politie
scheidde de partijen en nam de
twee jongens mee naar het bureau.
In de politiewagen trok de zeven
tienjarige jongen een mes. Na een
korte schermutseling, waarbij de
messentrekker een bloedende
mond opliep, kon een van de poli
tiemannen het mes afpakken. De
jongens zijn ingesloten ter kalme
ring en ontnuchtering. Vandaag
worden ze verhoord.
De bewoner van het huis in de
Doelensteeg heeft geen aangifte
gedaan. Bekeken wordt nog of de
zeventienjarige Leidenaar bedrei
ging van een politieman ten laste
kan worden gelegd.
LEIDEN/REGIO Behalve de opsomming van reeksen bezuinigingen staat er ook een
aantal theoretische verhalen in het vademecum. Het meest opvallende in die verhalen is
toch wel de conclusie dat er in feite nog maar weinig bezuinigd is op gemeentelijke
niveau, integendeel de groei van de uitgaven bij gemeenten heeft alleen maar doorgezet.
Alleen in 1978 en 1982 verminderde de groei van de uitgaven iets.
"Uit deze cijfers blijkt dat het be
zuinigingsbeleid nog niet veel suc
ces heeft in de zin dat het uitgaven
niveau wordt gedrukt. Hooguit
vindt enige vertraging van het
groeitempo plaats", concludeert
drs. M.H. Meijerink, loco-gemeen
tesecretaris van de gemeente Gro
ningen, dan ook.
Opvallend is verder dat de veel
gehoorde kreet "oud voor nieuw
beleid" niet echt waar is gemaakt
door de gemeenten. "De enorme
groei van de overheidsuitgaven,
die nu als een van de oorzaken van
de economische misère wordt ge
zien, is tenminste voor een groot
deel ontstaan doordat de over
heidssector niet in staat bleek zelf
ruimte voor nieuw beleid te ma
ken. Het bestaande beleid werd,
succesvol of niet, in het algemeen
domweg voortgezet", aldus Meije
rink, die twee van de hoofdstuk
ken in het vademecum heeft ge
schreven. Hij karakteriseert de ver
antwoordelijke ambtenaren zeer
cynisch: "Overheidsmanagers zijn
in één ding goed getraind: het clai-
Heeft het bezuinigingsbeleid dan
echt gefaald? Zijn al die verhalen
over de noodzaak de gemeentelijke
lasten te verhogen dan verzonnen?
Ambtenaren van de gemeentelijke
afdelingen financiën in Leiden,
Katwijk en Alphen aan den Rijn
ontkennen dat, al geven ze wel toe
dat het moeilijk is geweest om hun
collega's er van te overtuigen dat
bezuinigingen echt nodig waren.
Besef
De Katwijkse ambtenaar R.
Kamphues: "Na twee heroverwe-
door
Henny van Egmond
gingsoperaties en twee bezuini
gingsoperaties is nu toch ook het
besef ontstaan, bestuurlijk en amb
telijk, dat de bomen niet meer tot
in de hemel groeien. Maar die dui
delijke verandering is eigenlijk pas
ontstaan na de tweede bezuini
gingsoperatie".
Hij vertelt dat toen alle ambtena
ren benaderd zijn om voorstellen
aan te dragen. Er moest twee pro
cent op de totale begroting worden
gekort. "Het heeft niet helemaal
gewerkt", vertelt Kamphues ver
der. De twee procent is niet ge
haald. Hij begrijpt dat ook wel:
"Het is nogal moeilijk om zelf te
gaan snijden op je eigen terrein. B
en W hebben nu nog niet ingegre
pen, maar als het rijk doorgaat met
het bezuinigen op de uitkering aan
de gemeenten dan zullen er over
een of twee jaar toch maatregelen
moeten worden genomen".
Kamphues ziet twee mogelijken-
heden om dan toch de begroting
weer sluitend te krijgen. "Het is
een keus die de politiek moet ma
ken: of minder voorzieningen of al
le voorzieningen behouden, maar
dan wel hogere gemeentelijke be
lastingen". Zelf kiest hij, zo blijkt
uit zijn woorden, voor het laatste.
"Katwijk heeft bijvoorbeeld een la
ge onroerend-goedbelasting. Dat
kunnen wij jaarlijks verhogen. Dat
zal ook nodig zijn want er wordt
toch elk jaar weer een stukje nieuw
beleid gevoerd. Dat vloeit onder
andere voort uit allerlei rijksrege
lingen. En daarnaast wil het ge
meentebestuur toch ook geld heb
ben om nieuw beleid te voeren".
Schrik
Ook in Leiden is de totale uitga
venpost niet fors gedaald. Ambte
naar P. Spoek weet de reden wel:
"Het totaal van de uitgaven is dan
wel niet zo spectaculair afgeno
men, maar de werkloosheid is met
sprongen gegroeid. Dat betekent
meer bijstandsuitkeringen en dat
betekent dat de gemeente weer
meer moet betalen. Bovendien is
Eén van de leukste bezuinigingen uit het vademecum is ongetwijfeld de
verlaging van de post consumpties van het Leidse college van burge
meester en wethouders. De zeven collegeleden geven jaarlijks 24.000 gul
den minder uit aan drankjes en hapjes.
Overigens moeten we niet denken dat ze met z'n zevenen hebben zitten
slempen, vertelt een woordvoerder van de afdeling financiën nadrukke
lijk. "Die drank is echt niet alleen door hen opgedronken", zegt hij hoor
baar lachend.
Hoeveel de vijf heren en twee dames na het laatste 'bezuinigingsrondje'
nog over hebben gehouden voor hun natje en droogje wist hij niet te
vertellen.
Bezuinigen op de salarissen van ambtenaren is een van de mogelijkheden om te bezuinigen. Dat gaat niet
zonder slag of stoot, zoals de demonstraties vorig jaar bewezen. Op de foto een optocht van reinigingsambtena-
ren door de Breestraat in Leiden (Foto Holvast)
de sociale dienst de laatste jaren
flink gegroeid. En dat kost ook
geld".
In Leiden is de laatste drie jaar
dertig miljoen gulden bezuinigd.
Een niet onaanzienlijk bedrag. En
toch is het vrij simpel gegaan, als je
een dergelijk woord in dit verband
mag gebruiken. "Ik wil niet zeggen
dat hier geen problemen waren,
maar als iets echt moet gebeuren,
als de pressie aanwezig is, dan is de
slagvaardigheid om tot een oplos
sing te komen ook groter. Als de
nood niet echt hoog is, dan komt
het er ook niet van. In Leiden was
de nood hoog", aldus Spoek. Hij
vertelt dat B en W een sterke vin
ger in de pap hebben gehad bij de
keuzen die moesten worden ge
maakt. De uitvoering werd aan de
ambtenaren overgelaten.
Spoek verbaast zich overigens
niet over de uitspraken van de Gro
ningse loco-gemeentesecretaris.
"Groningen staat er financieel veel
beter voor dan wij. De grote om
vang waar het hier in Leiden om
gaat, daar schrikt men elders toch
wel van".
Financieel ambtenaar Mulder
(Alphen aan den Rijn) ziet zichzelf
graag als "een spin in het web. We
houden de zaak goed in de gaten".
Op ambtelijk niveau wordt de
noodzaak van kortingen wel goed
beseft, op bestuurlijk niveau ligt
dat wat moeilijker. Mulder vertelt
dat er een raadscommissie is ge
weest, die speciaal werd ingesteld
om met bezuinigingsvoorstellen te
komen. "Dat heeft toch niet die re
sultaten gebracht die we verwacht
hadden".
Alle ambtelijke afdelingen moet
nu bewijzen dat een uitgaaf echt
nodig is. En dat werkt goed, zegt
Mulder. Toch is ook in Alphen aan
den Rijn de uitgavenkant van de
begroting niet veel verlaagd. Hij er
kent dat ook grif, maar weet de
oorzaak: "Een groot gedeelte van
de uitgaven ligt vast. Dat zijn in
vesteringen waarover je jaarlijks
lasten moet betalen. Op een klein
deel kun je maar bezuinigen. En
dat is eigenlijk het sociaal cultureel
werk en de sportverenigingen".
Mulder heeft overigens forse kri
tiek op het rijk. Hij vindt dat er
veel te veel bezuinigingen worden
overgeheveld naar de gemeenten,
terwijl die "juist altijd goed op hun
geld hebben gepast. De rijksover
heid is over de schreef gegaan".
Maar vooral de manier waarop de
rijksoverheid bezuinigt, schiet
Mulder steeds weer in het verkeer
de keelgat. "Het rijk bezuinigt met
een botte bijl. Als je in een riante
leunstoel zit en je geeft maar weer
eens een circulaire uit met: sorry
gemeenten, maar jullie krijgen
weer minder, dan is dat wel heel
erg simpel".
De ambtenaar ziet overigens in
de toekomst nog grote problemen
voor Alphen aan den Rijn. Mulder:
"Vroeger werd er gezegd: je moet
kappen in dor hout. Dat stadium is
echter voorbij. Nu is het gewoon
snijden in levend hout". Een ver
hoging van de gemeentelijke las
ten, daar wil Mulder liever niet aan
denken: "Verhoging van gemeen
telijke lasten is de allerlaatste mo
gelijkheid. Als gemeentelijke over
heid moet je zo weinig mogelijk
naar dat middel grijpen, ondanks
dat de rijksoverheid constant druk
op je uitoefent om dat wel te
doen".
