'VARA verkopen als goede volkswinkel'
Sade Adu verrast door succes
Publiciteitschef Bob in 't Hout:
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1984
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 25
Mengeling jazz en afro-rock van 'Tomorrows voice'
HILVERSUM (GPD) Nog niet zo
gek lang geleden probeerde ze sa-
tnen met een vriendin zonder al te
veel succes eigen ontworpen kle
ding aan de man te brengen in een
klein afgehuurd hoekje van een
Londens warenhuis, nu is ze in En
geland met haar debuutelpee „Dia
mond Life" al enkele weken de
best verkochte act na Bob Marley.
Haar naam is Sade Adu (24), een
geboren Nigeriaanse. Een verlegen
zangeres, zich nog niet bewust van
de enorme aandacht die in de afge
lopen weken over haar heen is ge
komen. Een met zorg te koesteren
2warte parel, wier muziek zich tus
sen jazz, afro-rock en soul beweegt.
„Er hangt kennelijk een waas
van mysterie rond me, omdat ik uit
Afrika aflcomstig ben" constateert
Sade (spreek uit: „Sharday") als
aan het eind van een ontspannen
gesprek haar geboorteland Nigeria
aan de orde komt. „Tomorrow's
voice", zoals Britse journalisten
haar al enigzins voortvarend noe
men, werd geboren uit het huwe
lijk tussen een Nigeriaanse leraar
en een Engelse verpleegster. Sa-
de's moeder vluchtte samen met
haar kind het land uit, nadat het
huwelijk op de klippen was gelo
pen. „Het was inderdaad een kwes
tie van wegrennen, want volgens
de tradities van het land behoren
kinderen aan de vader toe en is het
ondenkbaar dat een vrouw ze zou
meenemen".
Sade Adu heeft een nogal bewo
gen jeugd meegemaakt. Ze werd
deels door haar Nigeriaanse en
deels door haar Engelse grootmoe
der opgevoed, zag haar verstand
houding met een stiefvader tot on
der het nulpunt gedaald en vertrok
op 17-jarige leeftijd vanuit het
saaie bejaardenoord Holland-On-
Sea naar Londen, waar ze mode
ging studeren. „Echt aangetrokken
tot muziek voelde ik me in die da
gen nog niet. Soul was eigenlijk
het enige, waarmee ik vanaf mijn
veertiende bezig was. Marvin
Gaye, The Jacksons, dat gaf je een
soort verbondenheid met zwarte
muziek, iets waar je innerlijk als
geboren Afrikaanse toch kennelijk
affinitiet mee had. Later was mijn
belangstelling ook vooral Ameri
kaans gericht: Nina Simone, Al
Jarreau, Dr. John. In Britse pop
Sade Adu: via mode in popmuziek.
was ik nooit zo erg geïnteres
seerd".
De nu in Londen woonachtige
Sade wilde na haar studie in de
mode gaan. Ze hield het precies
een jaar vol. „Samen met een
vriendin ben ik een zaakje begon
nen in mannenkleding. Het pro
bleem was echter dat we nooit ge
noeg geld achter de hand hadden
om écht iets op te bouwen. Door
gebrek aan financiën kun je als
ontwerper vaak je eigenlijke
ideeën niet uitvoeren. Twee broek
zakken extra kost zoveel en bete
kent soms dat je dan een tijd geen
eten meer kunt kopen. Het is con
stant goedkope oplossingen zoe
ken. Een groot verschil met mu
ziek maken, want dan hoef je niet
zonodig een gitaar of een extra
stem weg te laten. In de muziek
kun je de creativiteit doorgaans be
ter kwijt. In de mode kon ik het
eenvoudig niet ver schoppen, om
dat ik de afweging niet wist te ma
ken tussen het creatieve en het za
kelijke".
Door toeval belandde ze in de
muziek. „Een vriend van me had
kennissen in de Noordlondense
groep Pride. In die band zaten
twee achtergrondzangeressen,
waarvan het er één op een gegeven
moment nèt voor een optreden liet
afweten. Toen ben ik meegegaan
naar dat concert en zo is van het
één het ander gekomen. Het was
een groep waar de samenstelling
nogal eens wisselde en we soms
aparte sets deden met een gedeelte
van de muzikanten. „Toen Stuart
Matthewman (sax en gitaar) en
Paul S. Denman (bas) samen met
Sade in Pride een eigen stijl ont
wikkelden, was de stap naar een ei
gen formatie snel gezet. Met And
rew Hale (keyboards) is dat kwar
tet nu zo'n twee jaar aan het werk.
Het repertoir van Sade kent veel
ritmische invloeden uit de jazz,
soul en afro-rock. Wat stemgeluid
betreft is er een frappante overeen
komst met een andere donkere
Britse, de uit West-Indië afkomsti
ge Joan Armatrading. De sterk in
de groep dominerende Stuart Mat
thewman, hij was medecomposi-
teur van zes elpeetracks, is veelvul
dig met blazersbijdragen te horen,
soms versterkt door sessiemuzi
kanten Terry Bailey en Gordon
Matthewman op trompet.
„Mijn enige eigen muzikale ach
tergrond is het feit, dat ik goed
naar muziek kan luisteren, verder
niets" luidt de biecht van de door
het succes overrompelde Sade.
„Mijn ideeën zing ik direct in op de
cassetterecorder en laat het dan
aan de muzikanten horen. Vanaf
de release van onze eerste single
„Your love is king", vorig jaar
herfst, is alles heel snel gegaan. Ik
vraag me nog steeds af hoe dat in
vredesnaam verder moet gaan.
Mijn eerste kennismaking met Ne
derland was een radio-interview
met Frits Spits, die mijn plaat erg
goed vond. Een enorme opkikker,
als zo'n man dat tegen je zegt. In
eigen land hebben we nog weinig
echt grote optredens gedaan. Dat
begint nu te komen. Een liefdadig
heidsconcert in de Royal Albert
Hall was tot nu toe het belangrijk
ste, al kwamen de mensen daar na
tuurlijk niet voor ons, zo eerlijk
moet ik wel zijn. Er stonden name
lijk vier acts: Imagination, Phil
Collins, Paul Young en wij en dan
weet je natuurlijk wel, wat het be
langrijkste is".
Sade Adu hoopt binnenkort in
het bezit te komen van een Brits
paspoort. Op elke luchthaven is ze
namelijk gegarandeerd de klos bij
douane-controles. „Ook vandaag
in Nederland, wat ik hier kom
doen, hoe lang ik blijf, of ik wel
voldoende geld bij me heb. Je
wordt er gek van. Dat krijg je met
een Nigeriaans paspoort. Gewoon
om praktische reden wil ik Britse
worden. Het is nu eenmaal ook het
land waar ik woon, werk en me
thuis voel al blijven m'n wortels
heel duidelijk in Afrika liggen en
daar schaam ik me niet voor".
Sedert haar dertiende jaar zit Petra de Bruin uit
Nieuwkoop bijna dag in dag uit op de fiets. Daar
voor deed ze aan schaatsen en liep ze hier en daar
een cross. Het eerste enthousiasme kwam tijdens
een jeugdweek in Achterveld. Daarna kwam ze bij
de Uithoornse wielerclub, waar ze als meisje van
vijftien met de veertienjarige jongens mocht mee
fietsen.
Pas bij de senioren kwam het grote succes. Neder
lands kampioene op de achtervolging in 81 en '84
en in '79 wereldkampioene op de weg in Valken
burg. In de eerste Tour de France voor vrouwen
sprintte ze naar drie dagoverwinningen. Haar
klassering in het eindklassement was minder goed,
want bergen en De Bruin, dat gaat totaal niet sa
men.
Televisie kijken is voor haar een seizoens-bezig-
heid. 's Zomers traint ze en zijn de programma's
minder, 's winters kijkt ze regelmatig. Niet naar
Dallas, want van dat "en ze leefden nog lang en
gelukkig" moet ze niets hebben. Liever ziet ze pop
programma's, films en Freek de Jonge. En Studio
Sport natuurlijk, mits het niet over voetballen gaat.
Ze werkt in huize Ursula in Nieuwveen.
Als wielrenster ben ik ook een
groot liefhebster van allerlei
sporten. Dus nu een mooie tijd
om daar van te genieten met de
Olympische Spelen. Elke avond
volop sport in beeld.
Het is elke avond weer moei
lijk om in bed te komen. Het
boeit allemaal en zo wordt het
weer 12 uur waardoor ik 's mor
gens niet op tijd uit de veren ben
voor de ontbijtshow.
Vrijdag 3 augustus waren de
wielrenners in actie voor de fina
le puntenkoers. Zeer zwaar on
derdeel. Het is namelijk de hele
wedstrijd attent zijn en punten
verzamelen. De Nederlandse
deelnemer Dick van Egmond
deed het prima maar had een
ronde achterstand waardoor het
eremetaal naar België ging.
Boeiend om te zien wantje hoopt
toch dat Dick nog een ronde in
haalt maar zijn pogingen waren
tevergeefs.
Zo waren er in de afgelopen
week ook andere Nederlanders
die in hun tak van sport wél ere
metaal veroverden. Petra van
Staveren op de 100 meter school
slag, goed voor goud. Prachtig,
heel Kampen en huize Van Sta
veren op z'n kop. Het is iets gran
dioos dat Olympisch goud. Heel
knap gedaan Peet.
Het turnen vind ik om te zien
iets prachtigs. Wat een training
zal dat vergen. Zo beheerst aller
lei oefeningen af te werken. En
dat wordt dan door een 'tien' van
de jury als perfect gezien, want
elf wordt er niet gegeven. Zo
vind ik het wel mooi om de win-
naar(ressen) te zien winnen.
Maar toch was er een verliezer
die ook mijn aandacht kreeg. Die
marathonloopster uit Zwitser
land. Gabriële Andersen die
maar één doel had: uitlopen, de
finish halen, maar vraag niet hoe.
Dan ga je echt denken dat sport
verdwazend kan zijn. En voor
haar geldt waarschijnlijk dat
meedoen belangrijker is dan
Zo zijn er vele medailles
te veroveren, maar er zijn zo veel
sporters die met lege handen
naar huis toe gaan.
Het is elke Olympische Spelen
weer zo dat er records worden
gebroken. Er komt geen einde
aan de snelheid in de sport. Het
vergt een steeds betere voorbe
reiding.
Maar even weer de aandacht
richten op de tv-programma's.
De spelen worden zo goed en zo
veel mogelijk in onze huiskamer
gebracht. Alleen vind ik het ver
slag vaak wat afbrekend voor de
Nederlandse sporters. De ver
slaggevers (de goede niet te na
gesproken) beginnen al met de
medailles te verdelen voor de
spelers in actie zijn geweest. Dus
is het voor de sporter die geen
finale of medaille haalt gelijk een
tegenvaller. Zo brengt de ver
slaggeving het, terwijl de sporter
er zelf anders over denkt. Het is
dus heel makkelijk om als Ne
derlander af te gaan.
Zo zijn er ook al medailles ver
deeld voor bijvoorbeeld Stephan
van den Berg die dan goud pakt.
Maar o wee als het zilver was!
Het is voor een sporter denk ik
gewoon je uiterste best doen.
Met je eigen verwachtingen, zelf
vertrouwen en moed. Zo vind ik
de verslaggeving van de Belgen
wel goed en leuk. Daar heeft men
het over peddelen in plaats van
kanovaren. En worden de spor
ters tevoren niet op het erepo
dium geplaatst. Zo hoop ik dat ik
het afsluitingsgebeuren dit keer
niet mis want de opening van de
spelen was voor mij te laat.
PETRA DE BRUIN
HILVERSUM/LEIDEN (GPD) Kwaliteit voor de gewone man.
Dat zou het wondermiddel kunnen zijn waarmee de VARA de
dreigende ondergang wilde afwenden. Begrotingstekort, ontslag
dreiging, onmeetbaar lage kijkcijfers, het had allemaal te maken
met het feit dat de socialistische omroep het contact met de doel
groep was kwijtgeraakt, zo analyseerde het VARA-bestuur vórig
jaar zomer in een 'totaalplan'. Daar moest en zou verandering in
komen, wilde de VARA groot blijven.
Na een woelige zomer en herfst, waarbij de conflicten zich
vooral toespitsten op de vraag of de VARA op die manier ook wel
'rood' zou blijven, werd de discussie gesloten met 'de VARA in
perspectief, een tweede versie van het heilsplan waarin ongeluk
kige termen als 'ziekenfondsgrens' niet meer voorkwamen, maar
dat verder niet veel afweek van de eerder uitgezette kwaliteits-
lijn: amusement voor een groot publiek en toegankelijke infor
matie die mensen met minder macht, kennis en inkomen van pas
kan komen.
Een jaar later kan in elk geval wor
den geconstateerd dat de VARA
,30.000 nieuwe leden heeft, een
spectaculaire groei in belangstel
ling en waardering voor bepaalde
programma's kan noteren en zel
den meer negatief in de publiciteit
komt. Een ontwikkeling die min
stens even veel met de inhoud van
de programma's te maken heeft als
inet de vorm waarin de VARA zich
!het afgelopen seizoen heeft gepre
senteerd.
Verantwoordelijke man daar
voor is Bob in 't Hout, die alle pu
blicitaire activiteiten van de VARA
buiten programma's en gids om
onder zijn hoede heeft. Leidenaar
In 't Hout is bovendien verant
woordelijk voor de gekuiste versie
van het totaalplan en adviseert het
bestuur in beleidszaken. Na een
eerste jaar nieuwe VARA geeft hij
Zijn visie op de ontwikkeling van
de socialistische omroep:
„Toen we vorig jaar werden gea
larmeerd door de cijfers, zijn we de
VARA op twee manieren gaan be
kijken: als fenomeen en intern. En
om met dat laatste te beginnen: de
VARA had te kampen met een aan
tal uitlopers van de jaren '60. Struc
turen die bij commerciële oganisa-
ties allang waren uitgebannen, om
dat zij remmend werkten op de
creativiteit en de efficiency. Zo
was het vaak volstrekt onduidelijk
wie voor een bepaald programma
verantwoordelijk was. Er was wel
een groot aantal colleges dat zich
zelf allerlei verantwoordelijkheden
had toegeschreven".
„We hebben toen gesteld, dat er
duidelijke aanspreekpunten in de
organisatie moesten komen, die
aan personen zijn gebonden. Zodat
wanneer je tegen een afdeling
roept: dat is een slecht programma,
niet de hele club opstaat en begint
te discussiëren, maar er een verant
woordelijke figuur is die dat met
die groep bespreekt en zorgt dat er
een ander programma komt".
- Links management?
„Zo iets ja, in elk geval creatief
management. Iemand in zo'n posi
tie moet in elk geval ideeën hebben
|yan waaruit hij zijn mensen kan in-
door
Chris Kijne
spireren. En die moeten natuurlijk
vallen binnen het kader van de VA
RA als socialistische omroep.
Daarnaast blijft programma's ma
ken altijd een kwestie van samen
werking; je kan niet iemand tegen
zijn zin iets moois laten maken.
Daar staat weer tegenover dat pro
grammamakers niet alleen hun ei
gen belang moeten zien, maar ook
dat van de VARA".
- Wat is dat?
„De VARA is een organisatie
voor massa-communicatie. Er zijn
wel stemmen opgegaan die de VA
RA programma's willen laten ma
ken voor het linkse kader, maar
daarvoor moetje bij een vormings
instituut zijn. Als je dat met de VA
RA gaat doen ben je vliegen aan
het vangen met een mitrailleur.
Van de 500.000 VARA-leden zijn er
misschien 2000 actief en zelfs als
dat bij de FNV of de PvdA een ho
ger percentage is, blijft het een
kleine groep. Daarvoor moet je
geen massa-communicatie gebrui
ken".
„Die massa-communicatie stelt
vervolgens haar eigen wetten. De
belanrijkste daarvan is, dat men
sen radio en televisie in de eerste
plaats gebruiken voor hun ont
spanning. Dat is de belangrijkste
functie van die media en daar moet
dus ook de VARA aan tegemoet
komen".
- Maar de VARA heeft toch ook
zo haar eigen bedoelingen?
„Zeker, de VARA wil mensen met
minder macht, kennis en inkomen
bedienen; bijdragen aan hun zelf
respect en emancipatie. Maar wel
in een dienende functie. Vroeger
lag de nadruk op de opvoedende
taak, nu zijn de mensen mondig ge
noeg om zelf uit te maken hoe ze be
diend willen worden; met socialis
tisch spreken kan je niet meer aan
komen. Dus moet je in de eerste
plaats zorgen dat je dingen brengt
die door de mensen als plezierig
worden ervaren".
„Daarnaast kan je een keuze bie
den uit de mogelijkheden die e
litiek of wat manier van denken be
treft, zijn. De VARA heeft niet mee
zo nadrukkelijk eigen standpun
ten, tenzij over hele grote onder
werpen als de kruisraketten. Wi
dragen meer bij aan de menings
vorming door zoveel mogelijk as
peCten van de werkelijkheid te be
lichten".
- Wat is dan nog het verschil met
de TROS, de AVRO en Veronica?
denk dat er iets scheef zit als
mensen met minder macht, kennis
en inkomen zitten bij een omroep
die bijvoorbeeld de ambtenaren-
staking van het begin tot het eind
veroordeelt. Die omroep presen
teert zich dan met heel aantrekke
lijke programma's, maar heeft
standpunten die volledig tegen de
belangen van de leden ingaan. Als
de VARA minstens net zo aantrek
kelijk en ontspannend kan zijn,
maar deugt in zijn commentaren
en aansluit bij de belangen van de
leden, moet dat op den duur een
aantrekkelijk alternatief zijn",
Je maakt een strikt onder
scheid tussen amusement en infor
merende of opiniërende program
ma's. Betekent dat, dat er niet
zoiets als links amusement bestaat?
„Vast wel, maar dat is zo'n oever
loze discussie. Je kan beter uitgaan
van een negatief criterium: een
amusementsprogramma bij de VA
RA mag in ieder geval niet onder
drukkend of vooroordeelbevesti
gend zijn. Maar je kan niet zeggen
dat wij met onze amusementspro
gramma's bijdragen aan de eman
cipatie. Dat is ook niet de bedoe
ling van ontspannende program
ma's, die zijn er om mensen in een
plezierige stemming te brengen".
„We moeten wel zorgen dat we
verrassende wegen inslaan en la
ten zien dat we er over nadenken.
Naast het element van bevestiging,
dat de meeste omroepen hanteren
om kijkers te trekken, is het ele
ment verrassing net zo werkzaam.
Bovendien zet dat mensen aan tot
activiteiten. Ik denk dat wanneer
de VARA dat mechanisme weet uit
te buiten, dat heel goed past in het
profiel van een progressieve om
roep".
- Hoe heeft dat dan het laatste
jaar vorm gekregen?
„Er zijn een paar experimenten
geweest, zoals het optreden van
André Hazes als acteur. Dat lukt
niet altijd, maar daar leer je van. Zo
is het met Pisa ook gegaan, daar
werd het eerste jaar slecht naar ge
keken, maar we zagen er iets in en
nu is het een van onze best beke
ken programma's. Dat is toch een
nieuwe vorm van amusement; een
beetje baldadig, kwéyongensach-
tig. Daar hebben we dan een nieu
we lijn te pakken".
- Je kan je afvragen of Pisa niet
bepaalde vormen van emancipatie
tegenwerkt?
„Dat weet ik niet. Het punt is dat
vervelende mensen met een be
paald ideaal niet meer kunnen rela
tiveren. Zo is het geen pretje om
met een gelovige feministe te dis
cussiëren. Pisa provoceert op
items die door mensen heilig ver
klaard zijn. Dat is een manier om
denkbeelden te relativeren en dat
is de basis van satire. De ene keer
gebeurt dat wat fijnzinniger dan de
andere, maar ik geloof niet dat Pisa
vooroordeelbevestigend werkt".
„Daarnaast heeft Pisa met de 'ge
wone man'-cultus op een unieke
manier duidelijk gemaakt wat vo
rig jaar bij het denken over de VA
RA is ontwikkeld. Terwijl wij die
grote woorden zo snel mogelijk
weer geschrapt hebben, zijn zij er
mee aan de haal gegaan en hebben
iets aangeboord. Uit de reactie op
Pisa blijkt dat een heleboel men
sen juist op die manier, hun bijzon-
der-zijn, willen benadrukken".
„Dat hebben wij weer opgepakt
in een actie waarin wij zeggen:
schaam je er niet voor om gewone
man te zijn. Dus hebben we de 'ge
wone man'-pet aangeboden als 'te
ken van verdienste'. Dat is wel pre
cies waar het voor de VARA om
draait. Zo is er een markt openge
broken van mensen die het eerst
gewoon vonden om bij een andere
omroep te zitten".
- Gaat die nieuwe ontwikkeling
niet ten koste van de goede docu
mentaires en culturele program-
„Nee, er blijft een vast percenta
ge opiniërende, cultuurweerspie-
gelende programma's. We moeten
er wel naar streven die in de vorm
zo begrijpelijk en aantrekkelijk
mogelijk te maken. Dat betekent
niet, dat je informatie over sociale
voorzieningen in een showpro
gramma moet stoppen, maar je
moet het wel zo toegankelijk mo
gelijk maken".
- Toch is er een aantal program
ma's waar de vorm duidelijk ten
koste gaat van de inhoud. De 'con
sumentenman' is het bekendste
voorbeeld, maar zoiets als de film
rubriek 'Uitkijk' was toch ook meer
een snelle verzameling trailers
leuk voor de kijkers - dan een film
rubriek?
„Daar heb je volstrekt gelijk in.
Het is heel moeilijk om een goed
evenwicht te vinden tussen die
twee uitersten, maar dat wordt hier
ook wel ingezien. Dat is weer een
kwestie van experimenteren. Zo
zal de 'Konsumentenman' er vol
gend jaar weer heel anders uitzien.
Het voornaamste is datje wel bezig
blijft met het stellen van die eis van
toegankelijkheid aan je program
ma's. Dat invullen daarvan lukt de
ene keer beter dan de andere".
Jij bent ook verantwoordelijk
voor de wervingscampagnes van
de VARA. T-shirts, petten, stickers,
noem maar op. In hoeverre is dat
een gevolg van de nieuwe lijn?
„Het beeld dat ik graag van de
VARA naar buiten wil brengen is
dat van een goede volks winkel.
Een goedkope zaak waar je zo naar
binnen kunt lopen zonder ingewik
kelde draaideuren en met een
steengoed huismerk. Winkels die
dat hebben schromen niet om de
mensen binnen te lokken en dat
doen wij ook niet. Dat vind ik heel
legitiem".
„Mensen die niet van plan waren
lid te worden zullen het ook nooit
doen en als je produkt slecht is lo
pen de klanten met medeneming
van het lokartikel zo weer weg.
Ons promotieteam werkt alleen
rond programma-activiteiten en
hanteert strakke normen. Ik ben er
fel op tegen dat onze mensen, op
gejaagd door een premiesysteem,
voorbijgangers aan de strot gaan
hangen om ze lid te maken. Maar
wanneer door een programma-acti
viteit een positieve sfeer ontstaat
rond de VARA haken wij daarop,
in".
„Daarnaast is er een groeiende
vraag uit de vereniging naar mate
riaal waarmee leden geworven
kunnen worden. Dat is een oud
verschijnsel in de linkse beweging
dat wij nieuw leven hebben inge
blazen. In de eerste plaats door het
positieve imago dat de VARA in
middels weer heeft maar ook door
materiaal te ontwerpen".
Toch wordt de VARA door
geestverwanten kwalijk genomen
dat zij naar de gunst van het pu
bliek dingt.
„Inderdaad, maar die kritikas-
ters doen zelf niets anders dan in
een oneindige hoeveelheid nuan
ces allerlei idealen aanhangen,
kraakacties heilig verklaren en
mensen op hun concrete situatie
wijzen zonder ze een alternatief te
bieden. Daar heb ik grote beden
kingen tegen".
„De teneur bij links is heel lang
geweest mensen ervan te overtui
gen dat ze toch eigenlijk heel onge
lukkig zijn. Met die bewustwor
ding hebben ze vervolgens niets
kunnen doen. Als massa-commu
nicatief apparaat moet je ook met
alternatieven komen; ook laten
zien hoe die onvrede weer in aardi
ge dingen kan worden omgezet.
Terwijl men ons een populistische
instelling verwijt, willen wij de
mensen niet ontzeggen dat ze zich
in deze maatschappij ook wel eens
prettig kunnen voelen".
