Het is een aanslag op je leven'
H
M
Hl
M
ra»
Rijden onder invloed
Drank, drugs en pillen steeds vaker fataal in het verkeer
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1984
PAGINA 17,
door Ton van Brussel
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
De afgelopen vijf jaar is het cijfer niet veranderd. In
9,4 procent (4.293) van alle verkeersongevallen
(45.517) waarbij mensen gewond raken, is er alcohol
in het spel. En sinds vijf jaar moet 15 procent de
betrokkenheid bij zo'n ongeluk met de dood bekopen.
Optimisten benadrukken dat de 'groei eruit is';
realisten vinden het cijfer nog veel te hoog en
verwijzen naar de falende opsporingsmethoden en
een onbevredigende rechtsgang.
Alcoholgebruik en autorijden blijken voor veel
bestuurders een onweerstaanbare combinatie;
slachtoffers hebben soms 'geluk' en kunnen na een
revalidatieprogramma weer 'veilig' de straat op.
Daar hebben zich inmiddels alweer nieuwe
problemen aangediend. Want niet alleen alcohol eist
zijn tol in het verkeer, ook het gebruik van drugs en
vooral van onschuldig lijkende medicijnen brengt
onbekende gevaren met zich mee.
De veelbesproken grote alco
holcontroles zijn op veel
plaatsen in het land afge
schaft. Het vergde een orga
nisatie van jewelste, overleg
met politiekorpsen in de re
gio, inzet van veel extra en
dus overwerkende politie
mensen. En als de controle-
kolonne uiteindelijk op die
ene vrijdag- of zaterdag
avond op die ene 'strategi
sche' locatie was neergestre
ken, bleek het bericht al uit
gelekt en reden gewiekste
bestuurders een straatje om.
Sedertdien geldt de vertrouwde
keuze voor 365 dagen per jaar
surveillerende politiewagens, die
bij elk signaal van onraad pools
hoogte nemen.
Afwijkend rijgedrag is nu de
norm voor aanhouding. In Lei
den maken alcoholcontroles deel
uit van algemene verkeerscon
troles, die op wisselende plaat
sen en tijdstippen worden ge
houden en zonder extra man
kracht kunnen worden uitge
voerd. De praktijk wijst uit dat
die aanpak meer resultaat ople
vert Gees: een grotere 'pakkans'
voor weggebruikers met 'een
borrel teveel' op).
Het aantal verkeersongeluk
ken is de afgelopen jaren sterk
verminderd, maar in de verhou
ding verkeersongevallen-alcohol
veranderde niets. Het Centraal
Bureau voor de Statistiek heeft
de cijfers van het afgelopen jaar
nog niet beschikbaar, maar de
eerste zes maanden van 1983 be
vestigen het beeld. Minder onge
lukken, maar een stabiel percen
tage alcoholmisbruik in het ver
keer.
Eigen taal
In het avondverkeer van het
weekeinde heeft één op de acht
automobilisten te veel gedron
ken. Het zint Veilig Verkeer Ne
derland allerminst, vandaar dat
in de nieuwe campagne die rond
het onvermijdelijke feestgedruis
van de decembermaand wordt
geopend, de vriendelijke toon
verdwijnt. Het min of meer lu
dieke 'Glaasje op, laatje rijden' is
verleden tijd. Een woordvoerder
wil het uiterlijk van de voorlich
tingscampagne nog niet verklap
pen, maar bevestigt wel dat de
nieuwe reclamespots, folders en
affiches ontworpen zijn rond het
uitgangspunt: alcohol in het ver
keer is misdadig.
De koerswijziging bij Veilig
Verkeer Nederland is een blijk
van de uiteenlopende opvattin
gen over een effectieve benade
ring van alcoholmisbruik. In het
voetspoor van reclamecampag
nes in de drank- en horecawe-
reld, benadrukte WN in het
verleden het gezelligheidsaspect
van drank om vervolgens te ver
wijzen naar een gezellige rit per
taxi naar huis. Het 'drinkplezier'
werd niet vergald, maar de ver
antwoordelijkheid wel bena
drukt. In jargon: de doelgroep
werd in zijn eigen taal werd aan
gesproken.
Die tijd is geweest, nu blijkt
dat het aantal ongelukken niet
vermindert, de ovefheid sinds de
veelbesproken alcoholwet van
1974 geen noemenswaardige op
lossingen meer heeft aangedra
gen en de politie bij gebrek aan
middelen niet bij machte is om
voldoende in nieuwe opspo
ringsmethoden te investeren.
Twaalf procent van de bestuur
ders blijkt bij een alcolholcontro-
le te veel te hebben gedronken;
door het falen van de opspo-
ringsapparatuur is dat echter
maar bij een kwart van die twaalf
procent onomstotelijk te bewij
zen. "Hadden we betere spullen,
dan kregen ze allemaal een pro-
ces-verbaal. De techniek is ver
beterd, maar er is te weinig geld
om de apparatuur overal waar
dat nodig is beschikbaar te heb
ben", zegt een politieman, doe
lend op het in onmin geraakte,
want onnauwkeurig gebleken
blaaspijpje.
Frustraties
Familieleden van overleden
slachtoffers en mensen die het
ongeluk overleefden zijn niet in
een belangengroep georgani
seerd, maar veel betrokken in
stanties maken melding van
hoog opgelopen frustraties. Een
gebrekkige of geheel ontbreken
de dialoog met de veroorzaker
van het leed is maar één grief.
Veel bezwaren richten zich tegen
de justitiële afwikkeling. Waar
om wordt de familie niet door de
rechter gehoord? Waarom mag
de automobilist tot de behande
ling van zijn zaak, veelal een jaar
later, gewoon blijven rijden?
Waarom zijn de straffen zo laag,
ook in geval van herhaling? Het
is een greep uit de vele knagende
vragen die de veelal voor het le
ven gekwelde betrokkenen zich
stellen en waarop het antwoord
uitblijft.
Klaas (25), vertegen
woordiger, 'zit veel
•langs de weg' en is al
vier keer 'gepakt',
maakte geen ongeluk
ken, maar had de 'pech'
in controles te belanden.
Drie keer moest hij voor
de rechter verschijnen.
Eenmaal
kreeg hij een waarschu
wing en een geldboete.
De tweede keer ontzeg
ging van de rijbevoegd
heid. voor een maand en
een geldboete en de der
de keer een verbod om,
gedurende een half
jaar, in de weekeinden
te rijden en moest hij
een week bomen kappen
of daaromtrent.
Mazzel' voor Klaas:
Hij was er niet bij toen
de rechter voor de eerste
maal zijn rijbewijs in
trok. Hij was niet thuis
toen het aangetekend
verstuurde bericht bij
hem werd thuisbezorgd
en zag het briefje van
het postkantoor over het
hoofd. De PTT stuurde
de brief terug naar jus
titie, die schakelde de
plaatselijke politie in.
Een agent bracht hem
het nieuws toen de ter
mijn al voor de helft
was verstreken. Intus
sen had hij nietsvermoe
dend 'gewoon' auto ge
reden en hoefde hij de
wagen nog maar veer
tien dagen te laten
staan.
Medicijngebruik
"Nuttig en helaas nodig, die
aandacht voor verkeer en alco
hol, maar het leidt de aandacht
wel af van andere urgente pro
blemen", zegt eensgezind het
handjevol wetenschappers dat
zich in Nederland bezighoudt
met het onderzoek naar de rela
tie rijvaardighéid-medicijnge-
bruik. Een bijkans onontgonnen
terrein, dat recentelijk in de be
langstelling is gekomen door eni
ge alarmerende publicaties in
medische tijdschriften.
Het belang van het onderzoek
is aan de hand van cijfers een
voudig aan te tonen. In de no-
vemberwetgeving rond alcohol
werd tien jaar geleden een alco
holpromillage van 0,5 vastge
steld als grens, omdat de kans op
ongelukken in dat geval twee
keer zo groot is. Voor veel medi
cijnen geldt bij eenzelfde grens
dat verminderde rijvaardigheid
in de praktijk twee tot vijf keer
zoveel risico betekent.
Onderzoek van de Stichting
Wetenschappelijk Onderzoek
Verkeersveiliheid (SWOV) lever
de een lijst op van vijftig veel ge
bruikte medicijnen die in princi
pe van invloed kunnen zijn op de
rijvaardigheid. Belangenorgani
saties van artsen en apothekers
kwamen tot de afspraak dat de
apotheker op eigen initiatief de
z.g. gele sticker op de medicijn-
verpakking kan aanbrengen met
de waarschuwing: dit medicijn
kan de rijvaardigheid beïnvloe
den. Aan artsen is het voorbe
houden te bepalen wanneer de
apotheker de z.g. rode sticker
moet plakken met daarop een L
dringender waarschuwing.
Rode sticker i
In de praktijk blijkt die af
spraak niet te werken, zo weten
de wetenschappers en zo blijkt
ook uit een steekproef onder
apothekers en huisartsen. Artsen
schrijven de rode sticker zelden
of nooit voor, hetgeen ertoe heeft
geleid dat de meeste apotheken
de rode sticker niet eens in huis
hebben. Huisartsen houden vol
de informatie zelf mondeling aan
de patiënt te geven; de onderzoe
kers en de apotheken zijn daar
minder zeker van. Een apotheker
daarover: "In de praktijk blijken
de huisartsen nogal eens slordig
met recepten om te springen. Zo
wordt vaak aangegeven: gebruik
bekend. Dat zetten wij dan ook
op de verpakking. Later komen
dan de telefoontjes van patiënten
die zeggen: hoe bedoelt u 'ge
bruik bekend'? Ik krijg dit medi
cijn voor de eerste keer, ik weet
er niets van".
die de patiënt een rijverbod op
legt, want daar zou het bij ge
bruik van sommige medicijnen
op neer kunnen komen. Het is
een heel nijpend en heel ver
waarloosd probleem. Iedereen
staat klaar om het betrekkelijke
ervan te schetsen. Een onderne
mer die op de rand van faillisse
ment naar zijn bank rijdt is ver
moedelijk zonder valium meer
i gevaar op de weg dan met
tabletje, maar daar gaat het
ons niet om. De grote groep van
pillenslikkers die niet of nauwe
lijks weet wat de bijwerkingen
zijn, om de simpele reden dat
niemand ze het vertelt en ze er
niets vermoedend zelf ook niet
naar vragen. Bij die groep ligt het
Prof. Nelemans: "Er wordt
doorgaans wat sussend gewezen
op de uiteenlopende effecten van
hetzelfde medicijn op verschil
lende patiënten. Ik ontken dat al
lerminst, maar constateer wel
dat die verschillen zich ook in ge
val van alcoholgebruik voor
doen. De een rijdt met zes glazen
wijn bij wijze van spreken beter
dan de ander. Toch trekt de wet
gever een grens en bekommert
zich niet om de verschillen in ef
fect. Waarom zou men dat bij me
dicijnen dan wel blijven doen?
Boeman
De Utrechtse hoogleraar prof.
Nelemans, totaan zijn pensione
ring nauw bij eerder genoemd
onderzoek betrokken: "Goede
voorlichting kost tijd en artsen
hebben die vaak niet. De afspra
ken blijken niet te werken, met
alle zeer onderschatte gevaren
van dien".
Een woordvoerder van de
SWOV valt hem bij: "De arts ziet
zichzelf niet graag als de boeman
Drugs
Het onderzoek naar de relatie
medicijngebruik-verkeers veilig
heid heeft de al genoemde lijst
van vijftig medicijnen opgele
verd, waarvan het gebruik bij
een eventuele controle door
bloed- en urineproeven is vast te
stellen. Ook voor de categorie
soft drugs en opiaten zijn opspo
ringsmogelijkheden ontwikkeld.
Prof. Nelans. "Voor drugs ben ik
nog het minst bang. Ze worden
gebruikt om de realiteit te ver-
Ik zal de foto's nog even ophalen, denkt
Dick Heijden. Het is even over vijven,
dinsdagmiddag. Op de stoep bij de
fotograaf overweegt hij de foto's te
bekijken. Hij laat ze echter in het mapje:
zijn vrouw wacht immers met eten?
Heijden stapt op zijn fiets richting huis
Hij slaat de brede verkeersweg richting
Leidse binnenstad in. Dat is het laatste
dat hij zich van die fatale dag kan
herinneren.
Twaalf dagen later merkt Dick Heijden
dat hij in een ziekenhuisbed ligt. Een
gevoel van pijn overweldigt hem. Het
bed waarin hij ligt wordt voortgeduwd
door een verpleegster. Zij rijdt hem een
zaal binnen. Dan doezelt Heijden weer
weg in een vage slaap.
Een paar uur later wordt de jonge
Leidenaar wakker. Zijn vrouw zit op een
stoel naast hem. Van haar hoort Heijden
wat er die dinsdagmiddag is gebeurd.
Een dronken automobilist heeft hem van
achteren aangereden. Heijden is van zijn
fiets gevallen en op het trottoir gesmakt.
Zijn schedel zag er volgens de artsen uit
'als een ingedeukte pingpongbal'. Hij
heeft een hersenschudding, een
verlamming aan de linkerkant van zijn
lichaam, problemen met zijn ogen, en
twee gebroken tanden. Door Üe klap
kreeg hij ook nog een hersenbloeding
waarvoor hij onmiddellijk werd
geopereerd.
Dagenlang heeft Heijden in coma
gelegen. Daarna wisselen perioden van
vaag bewustzijn en diepe slaap elkaar af.
Heijden weet dat de artsen hem niet veel
kans geven op volledig herstel. Toch is
hij van plan te vechten voor elke
millimeter vooruitgang.
Heijden ligt vlakbij een trap. Op een
gegeven moment ontdekt hij gaatjes in
de treden. Zijn ogen gaan dus vooruit,
constateert hij tevreden. Geleidelijk aan
is hij in staat zijn linkerarm en -been een
beetje te bewegen. Dat vermindert zijn
angst voor blijvende invaliditeit.
Heijden is er nog niet. Er wachten hem
twee zware operaties aan de linker- en
rechterkant van zijn hoofd. Als gevolg
van zijn val zitten er zwakke plekken in
een aantal bloedvaten op zijn schedel.
Heijden mag zich volstrekt niet
opwinden of inspannen, want deze
zwakke plekken zijn uiterst gevaarlijk.
De artsen kunnen hem nog niet opereren,
eerst moet hij herstellen van zijn
hersenschudding.
Na zes weken ziekenhuis vertrekt
Heijden naar het Zeehospitium in
Katwijk. Hij heeft veel kracht verloren
in zijn linkerarm en -been. In Katwijk
leert de Leidenaar opnieuw lopen. Hij is
bang dat zijn hersenen blijvend
beschadigd zijn. De testen weerspreken
dit echter.
Na drie weken Zeehospitium keert hij
weer terug in het ziekenhuis. Hem wacht
de operatie aan een van de bloedvaten.
Een zeer zware ingreep die 20 uur duurt.
Twee dagen lang moet Heijden onder
narcose blijven. Hij stelt zichzelf nu een
limiet: binnen twee weken wil hij thuis
zijn.
Dank zij zijn grote wilskracht lukt hem
dat. Heijden is echter nog lang niet
klaar. Vrijwel dagelijks wachten hem
revalidatieoefeningen bij de
fysiotherapeut. De linkerkant van zijn
lichaam kan hij weer redelijk bewegen,
al kan hij met zijn linkerhand nog niet
alles doen wat hij wil. Hij is snel moe en
gaat elke middag een uurtje slapen. In
oktober wacht hem de tweede operatie,
waar hij als een berg tegenop ziet.
Dick Heijden dankt zijn leven aan een
ijzeren wilskracht en zijn goede
lichamelijke conditie voor het ongeluk.
Ook de belangstelling van familie,
kennissen en collega's heeft hem
gestimuleerd om er weer zo snel
mogelijk bovenop te komen. Hij beseft
alle geluk van de wereld te hebben
gehad.
"Het is een wonder dat ik hier zo met u
kan praten", zegt hij. Het liefst wil hij
het ongeluk zo snel mogelijk vergeten.
Maar toch vertelt hij zijn verhaal.
Misschien dat het één automobilist met
een borrel te veel op weerhoudt om in
zijn wagen te stappen.
Praten over wat hem overkomen is, doet
hij rustig en beheerst. Gevoelens van
haat of wrok jegens de dader ontbreken.
"Ik koester geen wraak. Dat soort
gevoelens helpen niets. Je praat er
natuurlijk wel over met mensen. In het
ziekenhuis lag iemand naast me die vond
dat ik veel te rustig reageerde. Hij zou er
met een bijl op af zijn gegaan. Zo ben ik
niet".
"Wel vind ik het erg dat de man nog
steeds gewoon rondrijdt. Het was niet de
'eerste keer dat hij is gepakt voor rijden
onder invloed. Zijn rijbewijs is hem al
eens afgenomen. De politie heeft me
gezegd dat ze er niets aan kunnen doen.
Morgen gebeurt bij wijze van spreken
hetzelfde, kruipt hij dronken achter het
stuur en rijdt iemand dood".
De zaak moet nog voor de rechter komen.
Heijden is niet van plan erheen te gaan.
"Het interesseert me niet zo. Ik hoop
alleen dat hij flink wordt gestraft". Wat
hem steekt is dat de dader nooit meer
iets van zich heeft laten horen. "Niet dat
ik hem aan mijn ziekenhuisbed had
verwacht, liever niet zelfs. Maar een
kaart of een brief is toch wel het minste".
Heijden, zelf geen drinker, begrijpt niet
waarom iemand die dronken is toch in
zijn auto stapt. "Je zou het liefst zeggen:
overkwam het hem zelf maar eens wat
hij mij heeft aangedaan". De Leidenaar
vindt dat er meer tegen rijden onder
invloed moet worden gewaarschuwd dat
er krachtiger moet worden opgetreden.
Een geldboete helpt volgens hem niet.
Heijden verwacht meer van een
alternatieve straf. "Laat ze in een
ziekenhuis of revalidatiecentrum gaan
kijken. Dan schrikken ze wel".
Heijden is een rustige man, die geestelijk
sterk in zijn schoenen staat. Aan
psychologische begeleiding om alles te
verwerken heeft hij geen behoefte. De
Leidenaar heeft geen frustraties of
angsten aan zijn ongeluk overhouden.
Geen last van nachtmerries die hem 's
nachts kwellen. Hij stapt weer rustig op
de fiets, al mijdt hij de straat waar 'het'
is gebeurd.
Heijden klinkt alleen wat verbitterd als
hij zegt: "Iemand die dronken achter het
stuur zit veroorzaakt geen
verkeersongeluk, maar pleegt een
aanslag op je leven".
En als hij nu ergens op een verjaardag is
en iemand wil met een borrel op in de
auto kruipen? "Dan grijp ik wel in, ja".
MARGOT KLOMPMAKER
valsen en een gebruiker weet dat
daardoor ook de realiteit van de
verkeerssituatie voor hem veran
dert. Hij heeft de keuze. De me-
dicyngebruiker kan vaak niet
eens overwegen of hij de auto zal
laten staan, omdat hij de gevaren
niet kent".
Het onderzoek van de Utrecht
se universiteit wordt nu geleid
door de farmaceut De Gier. "Wat
wij doen is kijken of voor medi
cijnen alternatieven te ontwikke
len zijn die minder of geen bij
werkingen hebben. Dat is rede
lijk gelukt voor de anti-hystami-
nica (onder meer gebruikt by al
lergische reacties via de luchtwe
gen), het is ook redelijk gelukt
om voor de meeste gevallen van
hoge bloeddruk een medicijn
zonder bijwerkingen te ontwik
kelen. Gaat het om zware geval
len, dan wordt het weer moeilij
ker".
Een belangrijke zorg betreft de
in Nederland veel gebruikte kal-
merings- en slaapmiddelen. De
Gier daarover: "Daar zou je bij
een beginnend gebrpik in alle ge
vallen van moeten zeggen: rij
minstens een week geen auto. De
arts zou dan de effecten kunnen
vaststellen en vervolgens een ad
vies kunnen geven. Ik ben ervan
overtuigd dat dat in de praktijk
nooit gebeurt en dat daardoor
ongelukken ontstaan".
Petra (22) zat in de
puree. Haar vriend gaf
er de brui aan, ze raak
te overspannen en kon
niet meer werken. De
huisarts schreef haar se-
resta voor, een kalme
rend middel. Het hielp.
Uit voorzorg besloot ze
een extra pilletje te slik
ken toen ze naar een
feestje moest, waar ook
haar ex-vriend zou ko
men. Ze dronk alleen co
la, wetend dat een aspi
rientje in combinatie
met alcohol haar geen
goed zou doen. De
vriend kwam niet opda
gen. Even na midder
nacht reed ze naar huis
en toen..." Een witte
vlek. Ik weet er niets
meer van, maar blijk te
gen een boom te zijn ge
reden. Het liep goed af,
maar ik vroeg me na
tuurlijk wel af hoe dat
kon. Een collega op mijn
werk bracht me op het
spoor van de medicij
nen. Ik naar mijn huis
arts en die was ver
baasd. Ik heb toch ge
zegd dat je met die pil
len moet uitkijken, zei
hij. Ik weet zeker dat hij
me helemaal niet had
gewaarschuwd. Ook op
de verpakking stond
niets".
Arts hmw
Prof. Nelemans: "Ik blyf vol
houden dat deze voorlichting
een taak is van de arts. Jonge col
lega's doen over het algemeen
meer aan preventie, dus zullen ze
ook hiervoor wel meer oog heb
ben. Maar wat is ertegen om
mensen ook bij wijze van herin
nering met zo'n rode sticker te
confronteren? Zolang dat niet
gebeurt acht ik zo'n arts medeve
rantwoordelijk voor eventuele
ongelukken".
I I LJ LJoT T 1
M
Ju/?\
