'Samen op weg' niet zonder streefdata
Velen in de weer voor herdenking Geert Groote
Aalberspaaltjes uitzetten voor de te volgen route
Grondlegger van de 'Moderne Devotie'
r Vei om Yakï? dcr ?$dcei* Pevom
*1 ,-rQceRf Gj'RccTe
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1984
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA II
Het zal geïnteresseerden - kerke
lijk of niet - bekend zijn, dat her
vormden en gereformeerden in dit
land serieus de weg naar eenheid
zijn opgegaan.
De benaming van dat proces,
'Samen op weg', is in de berichtge
ving daarover langzamerhand een
begrip geworden.
Twee grote kerken, die in de vo
rige eeuw uit elkaar zijn gegaan,
proberen elkaar terug te vinden,
met als uiteindelijk doel hun een
wording in een vernieuwde kerk.
Het kan niemand verbazen, dat
hoe concreter daaraan wordt ge
werkt ook de weerstanden groter
worden. Zolang een toekomstig sa
mengaan alleen met de mond
wordt beleden, is het een onge
vaarlijk ideaal, maar het wordt
ernst en aan den lijve voelbaar, als
er besluiten moeten worden geno
men om op die lange weg iets ver
der te komen. Dón blijkt overdui
delijk, hoe ver in één eeuw twee ge
loofsgemeenschappen van de
zelfde oorsprong nog wel - uit el
kaar zijn gegroeid en hoe breed en
diep de vervreemding en zelfs het
wantrouwen wortel hebben ge
schoten. Het vooroordeel kan een
haast onneembare barricade op die
weg zijn.
Vooral het feit dat de gemeen-
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
Als in een herdenkingscomité
de vice-president van de Raad
van State, een kardinaal, de Bel
gische en Westduitse ambassa
deur, een paar ministers en com
missarissen van de koningin,
hoogleraren en de voorzitter van
de Raad van Kerken in Neder
land hebben plaats genomen,
dan moet de persoon om wie het
hier gaat van méér dan plaatse
lijke en regionale betekenis zijn
geweest.
Dat is ook het geval met Geert
Groote* de grondlegger van de
'Moderne Devotie', wiens sterf
dag, 600 jaar geleden, op zater
dag 18 augustus in Deventer offi
cieel zal worden herdacht. Met
het luiden van alle klokken, fan
fares en een openbare bijeen
komst in de Grote of Sint Lebuï-
nuskerk, waar de Leidse hoogle
raar C. C. de Bruin een rede
houdt over 'Geert Groote als be
keerling en reformist'.
Mr. W. Scholten, vice-presi
dent van de Raad van State,
krijgt daar het eerste exemplaar
van de herdenkingsbundel
'Geert Groote en de Moderne De
votie', een boek van 'De Walburg
Pers' in Zutphen, 152 pagina's.
Daarin beschrijft professor dr. A.
G. Weiier, hoogleraar aan de Ka
tholieke Universiteit van Nijme-
schappelijke vergadering van de
hervormde en gereformeerde sy
nodes in november 1982 het jaartal
1986 noemde als het moment waar
op wellicht de 'staat van hereni
ging' tussen beide kerken zou wor
den afgekondigd, heeft 'Samen op
weg' in een ongunstig daglicht ge
steld.
Waarom 1986? Wel, dan is het
precies 100 jaar geleden, dat de
'Doleantie' van Abraham Kuyper
zich voltrok, de tweede grote uit
tocht van ontevredenen (na de Af
scheiding van 1834) uit de Her
vormde Kerk.
Naar veler besef is dat juist een
geschikt ogenblik om als kerklei
dingen officieel te verklaren, dat je
na zoveel jaren van scheiding weer
bij elkaar wilt komen. Kerk en
maatschappij zijn in de achterlig
gende eeuw zo veranderd, dat de
argumenten van toén nauwelijks
meer gelden en dat het alleen só-
men nog mogelijk is om in de 'na-
christelijke' samenleving van nu
nog iets van Christus' boodschap
te laten doorklinken.
Anderen zien dat streefjaar
(1986) met vrees en beven naderen.
Aan orthodox-hervormde kant bij
voorbeeld wil men de gereformeer
de boot vooralsnog afhouden. De
Hervormde Kerk toch al een ver
zameling van uiteenlopende theo
logische opvattingen - zal van een
eenwording met de gereformeer
den geen haar beter worden, zo re-
deneneert men daar. Met bijbel en
belijdenis wordt ook onder gere
formeerden omgesprongen op een
gen, het leven en werken van
Groote, dr. E. Persoons van het
Algemeen Rijksarchief in Brus
sel de verspreiding van de Mo
derne Devotie als beweging, en
professor De Bruin, -emeritus
hoogleraar in Leiden en lid van
de Koninklijke Academie van
Wetenschappen, de geestelijke
betekenis ervan. (Het boek is na
18 augustus verkrijgbaar in de
boekhandel of rechtstreeks bij
manier die, volgens deze critici,
niet past bij een reformatorische
kerk. Als dat één wordt, komt 'de
waarheid', die de vaderen van
vroeger in hun geschriften zo bij-
belgetrouw hebben beleden, nog
meer in het gedrang.
Daarom: wel samenwerking
waar mogelijk, maar geen verenig
de kerk, en zeker niet op korte ter
mijn.
Eigen huis
Dominee B. J. Aalbers van Gel
drop (gereformeerd) is studiesecre
taris van het orgaan 'Samen op
weg', dat de beide synodes enige
jaren geleden in het leven hebben
geroepen. Hij reist stad en land af
om plaatselijke kerken, die elkaar
op de weg naar eenheid hebben ge
vonden, met raad en daad bij te
staan, én met kracht van argumen
ten te proberen plaatselijke kerken
op die weg te krijgen. In het blad
'Evangelisch Commentaar' van 27
juli gaat hij in op de omstreden
vraag of het wel verstandig is om in
zo'n gevoelig proces data te noe
men.
Aalbers geeft toe, dat je niet
moet forceren. Dat leidt nergens
toe.
Organisatorisch ligt het al moei
lijk. Hoe regel je de materiële za
ken in die gemeenten waar men al
les samen wil doen? Daarvoor
moeten kerkordelijke regels op el
kaar worden afgestemd. Ais het
een beetje meezit, komt zo'n rege
ling in het late najaar van dit jaar
de uitgeverij en kost f. 29,50).
De VW in Deventer heeft een
stadswandeling georganiseerd
langs plaatsen die voor Geert
Groote en zijn volgelingen van
betekenis zijn geweest, en langs
enkele tentoonstellingen. Ook de
PTT en de omroepen hebben een
aandeel in de herdenking.
Geert Groote staat in de ge
schiedenis van land en kerk be
kend als de stichter van de 'De-
uit de bus, zo deelt Aalbers mee.
Dan zijn er inmiddels wel zes jaar
verstreken. En dat is nog maar een
tussenregeling.
Behalve met organisatorische
verschillen heb je ook met ménsen
te doen, die in hun eigen regelin
gen als het ware zijn gaan huizen.
"En die heb je daar zomaar niet uit
om onder een ander dak, samen
met anderen, te gaan leven. Je bent
aan je eigen kerkelijke huis ge
wend geraakt en hebt zelfs met de
euvelen daarvan leren leven".
Daar komt nog iets bij. "Mensen
zijn ook bang dat de stoel waarop
zij zitten in gevaar komt. Want
soms is er maar plaats voor één
'baas'. Komt mijn functie dan niet
op de tocht te staan?"
Heel vreemd
"Forceren", zegt Aalbers, "is uit
den boze". "Maar de dingen on
georganiseerd op hun beloop laten
is ook ongewenst. Dus moeten
knelpunten in de samenwerking
worden bestudeerd. Op een gege
ven moment is het dan zover, dat
er een nieuwe regeling klaar komt,
die tussen de hervormde en gere
formeerde kerkorde door een weg
zoekt".
Aalbers vindt het heel vreemd,
dat er dan zoveel kabaal ontstaat
"omdat het zo hard gaat". "Maar
dat is de eigenlijke reden niet van
het misbaar. Die ligt in het feit dat
het op een gegeven moment 'inle
veren' geblazen is, omdat een tus
senregeling nu eenmaal een com
promis inhoudt".
votio Moderna', een beweging
die grote invloed heeft gehad op
de ontwikkelingen binnen de
middeleeuwse kerk. Hij werd in
1340 in Deventer geboren als
zoon van een koopman en stads
bestuurder. volgde onderwijs
aan de Latijnse school in die stad
en studeerde daarna in Parijs.
Na een ernstige ziekte maakte
hij in 1372 een eind aan zijn we
reldse en overdadige levensstijl
en werd hij een 'hervormer van
binnenuit', die predikte tegen
misstanden in de kerk en opriep
tot verinnerlijking van het per
soonlijke geestelijke leven.
In zijn geboorteplaats stelde
Groote zijn huis beschikbaar
voor vrouwen die een aan God
gewijd leven wilden leiden. Daar
kwamen al spoedig nog andere
huizen bij, waardoor de bewe
ging van de 'broeders en zusters
van het gemene leven' een be
grip werd in Deventer en omge
ving. Na zijn vroegtijdige dood in
1384 zetten vrienden en leerlin
gen zijn werk voort. Zij hebben
in de Nederlanden en in Duits
land vele broeder- en zusterhui
zen gesticht. Deze gemeenschap
van kloosters werd bekend als de
'Windesheimer Congregatie'.
Het belang van de Moderne
B.J. Aalbers
"Mensen zijn ook bang dat de
stoel waarop zij zitten in gevaar
komt"...
Zo is het, volgens Aalbers, ook
met het noemen van streefdata.
"Natuurlijk kun je daar te vroeg
mee zijn. Maar een proces vraagt
ook om markeringspunten. Je
komt alleen maar verder als je de
piketpaaltjes voor de te volgen rou-
Devotie voor kerk en samenle
ving in de vijftiende en zestiende
eeuw en de actuele waarde die de
beweging voor velen nog heeft,
waren aanleiding om de sterfdag
van Groote, nu 600 jaar geleden,
een bijzonder accent te geven.
Ook radio en tv
De bijeenkomst van volgende
week zaterdag in de Lebuïnus-
kerk begint om half 12.
Van 17 augustus tot 17 oktober
worden in Deventer twee Geert
Groote-tentoonstellingen gehou
den, in De Waag, Brink 57, over
'het wereldlijke leven in Deven
ter omstreeks 1400' en in de
Athenaeum-bibliotheek, Kloos
ter 12, over 'het geestelijke leven
in Deventer ten tijde van Geert
Groote'.
De stads-wandelroute is ver
krijgbaar bij de WV en de boek
handel in de stad.
In september en oktober zijn
er nog concerten en voordrach
ten in De Waag. 'Studio Laren'
bereidt de première op 29 sep
tember voor van een theaterpro-
duktie, waarbij muziek uit de la
te 14de eeuw teksten over de
ideeën van Groote en andere gro
te denkers zal omlijsten.
De KRO-tv komt op donder-
te gaat uitzetten. Een mens moet
zichzelf geen huiswerk opgeven,
dat over onbepaalde tijd wel eens
klaar kan zijn. In de regel helpt een
datum heel goed om het huiswerk
klaar te krijgen".
Pijn en afkeer
De beide synodes zien 1986 voor
het bereiken van de 'staat van her
eniging' voorlopig als streefdatum.
"Dat wil niet zeggen: dan moeten
we herenigd zijn. Dat zou een voor
barige planning zijn. Het jaartal is
bedoeld als markeringspunt. Dat
wil zeggen: van nu af aan zijn we
niet maar vrijblijvend aan het sa
menwerken, maar begeven we ons
op weg naar hereniging en zullen
we ons dienovereenkomstig gedra
gen. Dat houdt een 'veel meer reke
ning houden met elkaar' in".
Het noemen van het jaar 1986 -
100 jaar na de Doleantie - heeft bij
vele hervormden alle pijn rond de
afscheiding in de vorige eeuw nog
eens extra naar boven gehaald.
"Zeg maar gerust óók alle afkeer
van de dolerenden met hun strijd
bare organisatie". Aalbers moet
oprecht zeggen, dat hij zelf bij het
noemen van het jaar 1986 dié reac
tie van hervormde kant in het ge
heel niet heeft voorzien.
"Maar dat doet niets af aan de al
gemene wenselijkheid om in een
proces als 'Samen op weg' nu en
dan streefdata te noemen. Want
mensen zoeken in de problemen
en probleempjes gemakkelijk een
alibi om voorlopig maar niets te
doen".
dag 16 augustus met een docu
mentaire van Joop Reinhoud
over de godsdienstige beweging
van Groote en haar invloed op
het kerkelijke en maatschappe
lijke leven. Er werden opnamen
gemaakt op plaatsen die in het
leven van Groote een belangrijke
rol hebben gespeeld: Deventer,
Parijs (waar hij studeerde), Avig
non en Brussel. Op zondag 19 au
gustus is in het KRO-programma
'Een Zondags Pak' een samen
vatting te horen van de herden
kingsbijeenkomst in Deventer.
De NCRV-radio zal er in de se
rie 'Rondom het Woord' vier uit
zendingen aan wijden (5, 12, 19
en 26 september). De teksten
daarvan worden opgenomen in
het winternummer van het tijd
schrift 'Rondom het Woord', dat
in december zal verschijnen.
De Evangelische Omroep heeft
voor de Groote-herdenking een
plaats ingeruimd in het culturele
magazine 'Zeggen en Schrijven'
op 6 september (Hilversum 4).
De PTT had in zijn uitgiftepro
gramma van dit jaar geen plaats
meer voor een Geert Groote-ze-
gel, maar vestigt wel de aandacht
op de herdening met speciale
stempelvlaggen. De kantoren
Arnhem, Den Haag, Utrecht en
Zwolle zullen tot en met 29 au
gustus daarvan gebruik maken.
De kerkeraad die voor de zonda
gen 2 september, 4 en 18 november
en 16 december nog een voorganger
moet hebben, kan - blijkens een
advertentie in 'Kerk en Wereld' -
dominee P. Simoons (70) in Drie
bergen bellen. Hij is dan nog vrij.
"Vraag bij hem ook eens een kerst
spel ter inzage, want het is eerder
Kerst dan u denkt". De gepensio
neerde predikant komt ook graag
op een gemeente-avond spreken
over de 'Vreugde der Wet' of..over
zijn fazanten.
Vandaag en volgende week za
terdag gaat 'Kerkepad' van de
NCRV langs Zuid- en Noordlaren,
Haren en Helpman. De Zuidlaren-
se predikant R. van 't Lindenhout
vertelt deze week in zijn kerkblad,
dat veel mensen ter plaatse daar
maandenlang mee bezig zijn ge
weest. Alleen al in Zuidlarqn zijn
meer dan 100 medewerkers inge
schakeld om de duizenden gasten
rond te leiden en ook met eten en
drinken te verzorgen.
"De liefhebbers van oude kerken
blijken zeer velen te zijn". Waarom
dat precies zo is, kan ds. Van 't Lin
denhout niet verklaren. (Als hij
zich tussen de Kerkepad-gangers
begeeft, zal hij dat zeker gewaar
worden).
Dominee G. M. van Wijk
(vrouw) in Alblasserdam merkt
goed, dat veel mensen met vakantie
zijn. "Er wordt minder gauw aan
de bel getrokken", meldt zij in haar
gemeentebericht. Zelf is ze in deze
weken bezig om haar 'theologische
bagage' te versterken, "opdat ik in
het komende winterseizoen er weer
flink tegenaan kan met u".
De 'Vereniging voor kerkelijk
recreatiewerk in het Lauwersmeer-
gebied' geeft een blaadje uit, dat
'De Robben' heet. Daarin stond het
volgende.
"Op een mooie zondagmorgen
sprak de predikant tot zijn ge
meente: Ik heb drie preken bij me.
De een vanf. 500 duurt maar 5 mi
nuten. De tweede van f. 250 duurt
een kwartier. De derde van f. 50 is
precies 5 kwartier lang. Er zal nu
eerst worden gecollecteerd mor de
kerk en de armen. Daarna zal ik u
laten weten welke preek ik houd".
De Nieuwe Kerk in Delft geniet
in dit herdenkingsjaar van Willem
van Oranje een overweldigende be
langstelling. Over heel 1984 ver
wacht de kerkvoogdij zeker 135.000
bezoekers. Er zijn er nu al meer dan
100.000 geweest. Vorig jaar kwa
men er in totaal 83.000. De toeris-
tenstroom is voor het kerkbestuur
geen enkel probleem. Alles is per
fect georganiseerd.
Op zondag 26 augustus om 3
uur zal professor dr. H. Berkhof
(Leiden) in het Witte Kerkje van
Noordwijkerhout mevrouw A. van
der Meij bevestigen tot predikant.
De dominee van Noordwijk is blij,
want zijn waarneming in Noord
wijkerhout vulde nu nét de weinige
gaatjes in zijn agenda.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Dronten C.
Stam Smithville (Canada).
%£Zkst*n Dtvnrni} m VACdaar.QYJ
f t
I^Der aUv dm' d«r»ct M gucc/ -??•.<
-gfccbfcfve -jeitcjj (i fnfth&p&nföcr fcc.vaJk*- ncch bc<*! o< ac
tndc V afr cc?? trouwe achv rdr f uoch --o4e~
overal, te yzycP .endé oo/c Y-ety. j&f /n?cr tjeerccr al/'.Ve
cracb.Gdat h') vele -vruchten dede order der? gefveoen "vol he
In oktober 1940 werd deze gedenksteen onthuld aan de gevel van de
Broederenkerk in Deventer. Toen was het 600 jaar geleden, dat Groote
werd geboren. Nu is het 600 jaar geleden, dat hij stierf. Om precies te
zijn: op 20 augustus.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds. De
Jong;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. J.
Kramer, Aalsmeer;
Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 hr. P.
Korbee en pastoor v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 kand. W. M.
de Boer, herv.-geref. dienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
hr. A. Sterrenburg;
Diakonessenhuis 10.30 ds. Drieber
gen, Katwijk aan Zee, elke zat. 10.30 rk.
dienst
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) zie Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) zie Bethle
hemk.;
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv.
gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 dr. v.d.
Zwaan;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 mevr. drs. N. Falkenburg.
Geref. K. Vrijg. ('De Vlietschans',
Apollolaan): 10 en 5.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en
5 ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. A. K. v.d. Meij.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.): 10 ds. Kuipers,
R.dam.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr.
3): 10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21): 5 hr. v. Diggelen.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo.
10 hr. C. van Delft, di. 8 Jerry Ferry.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. J. Ei
kerbout.
Leger des Heils (hoek Groenesteeg-
Vestestr.): 10 heiligingssamenk., 7.30
verlossingssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
9.30 en 4, wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten) elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
'Christelijke Wetenschap' (Steensch.
6): 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): zat. 7.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10.11.30,6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 10;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v.d. Broeck, Bodegraven, 7 ds. v.d.
Kamp, Ryns.woude.
Geref. Kerk: zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 7 ds.
Boiten, Schiedam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 9.30 ds. Bogers, 6.30
ds. Eekhof, Leiden; Kruiskerk 9.30
kand. W. Andel, Katwijk aan Zee; Op-
st.kerk 9.30 ds. Groenendijk, Scheve-
ningen, 6.30 ds. Borman, Assen, gez.
dienst; G. Herderk. 9 ds. Moll, 6.30 ds.
Bogers; De Bron 10.30 en 6.30 ds. Moll;
Ashram geen dienst; Driehoorne 7 ds.
Ouwendijk; Oudsh.kerk 10 ds. Smids,
Amersfoort; Sionsk. (Planetensingel)
9.30 ds. Ouwendijk, 6.30 ds. B. J. Zaal.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds. Bor
man, Assen, 6.30 ds. Stolk; Salv.kerk
9.30 ds. Stolk, 6.30 zie Opst.kerk. Zie
ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school): 9.30 dienst, 6.45 ds. Houtman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
10.30 ds. De Lange, ha, 6.30 br. v. Voorn-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en
6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Alphen-Noord (Kalko-
venw. 62): 10 ds. v.d. Vlugt
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. H. Nieuwenhuis.
Pinkstergem. (school Batenstein 16):
10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.):
10 en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): geen dienst.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45
en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30
kand. Schreuders, Groenekan, 6 ds.
Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6.
drecht;
Bethl.kerk 9.30 ds Wieman. 6.30 ds.
v.d. Vlist. Nieuwerkerk a.d. IJssel.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Elderman, 6.30
ds. De Moor, Wadd.veen.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en
4.30.
Evang.-Luth. Gem.: 9 mevr. R. Ro-
denburg-Jurgens, Schiedam.
De Stek 9.30 ds. v.d. Pol.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Brouwer, Den
Haag, 6.30 ds. v.d. Pol.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds. Ribbers, 5
ds. Peels, Z.meer.
Geref. Gem.: 9.30 en 6 ds. Huisman.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. Paul, Z.meer, 6.30 ds. Harteveld,
Geref. Kerk: 9.30 ds. Welbedacht. 5
ds. Noordam, Bleiswijk.
Rk Kerk: dorp zat. 7. zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10.30 ds.
Rothfusz;
Geref. Kerk: 9 en 7 ds. Rothfusz.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds.
Boonstra.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds. Fok-
kema, Drachten.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Bronsgeest, Lei
den, 6 kand. Spaans, Scheveningen.
Ontm.kerk 10 kand. Spaans, 6.30
kand. v. Dis, R.dam.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwyk (au
la P. Groen-coUege): zie Katwijk aan
Zee.
Geref Kerk: 9.30 ds. Meijering,
Scherpenzeel, 6.30 ds. v. Breevoort
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9-30 edn 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. v. Roon, 6 ds. Visser;
O. Kerk 10 ds. De Jong, 6 ds. Schuur-
Ichthusk. 10 kand. C. van Duijn,
Bergambacht, 5 prof. dr. v.d. Beek, Val
kenburg;
Pniëlk. 9.30 ds. Schuurman, 6 ds. De
Jong;
aula Bestevaer-mavo ('Rijnsoever) 10
kand. A. den Besten;
Overduin 2.15; Hoeksteen (Burgers-
dijkstr. 23) 10 dovendienst, hr. C. Haa
ring, 10 ook Duitse dienst, ds. Wattjes.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-coUege): 9.30 ds. v. 't Hof,
Noordw.hout.
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 ds. v. Bree
voort, 5 ds. Koster;
Tnumfatork. 9.30 ds. Koster. 5 ds.
Meijering, Scherpenzeel
Geref. K. Vrijg.; 10.30 leesdienst. 3 30
en 5 ds. G. de Boer.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10
en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. bapt.gemeente (Sluisweg 16):
10 hr. H. Bakker.
dr. Bade.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 zie herv.
gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 en 6.30 ds. Knorth;
Hoofdstr. 10.30 ds. Stegeman;
Scheppingsk. 9 ds. Stegeman.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftig-
Rk Kerk
10 en 11.30.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
ds. Goverts, 7 ds. Romein, R.dam.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Wijngaar-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesd., 3 kand.
v.d. Vegt, Utrecht.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
v.d. Hoef, Bodegraven.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 9.30 ds. Hoo-
genraad, Zeist, 7 ds. vd. Bos, Gouda.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. Da Costa, O.geest, 5 ds.
W. Vroegindewey;
Hoofdstr. (Zee) 10 prof. dr. Berkhof,
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Heymans, Alphen. Camping 'De
Drecht': 10.30 hr. H. van Dorp, Ter Aar.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Voogt, Holl.Ra
ding, 7 mevr. ds. Attema-Roosjen, Nieu-
werbrug.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 9 ds. 't
Hooft;
Pauluskerk 10.30 en 7 ds. 't Hooft.
Geref. Kerk: 10 ds. Ferwerda, 7 ds. El-
gersma, Noordwijk.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori); 9 ds. v.
Dijken, 7 ds. Aarnoudse, S.heim
Chr. Geref. Kerk: 10.30 en 7 ds. v. Dij-
Geref. Gem 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30 en 10;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en
5.45.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Noote-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Den
Butter, Middelharnis.
Remonstr. Gem.: geen dienst.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy-
10.45.
NIEUWVEEN: Herv Gem. 9 30 kand.
De Graaff, Nunspcet. 6.30 ds. Klein Kra
nenburg sr.. Nijkerk
Geref. Kerk; 9.30 hr G. J. de Bruin. 7
ds. Biewenga, Kamerik.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9 en 11
Leiden. 8 nam. Duitse dienst, ds. Wat
tjes. Zie ook geref. kerk.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. El-
gersma, 7 ds. Kuiper;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Kuiper, 7
ds. Lapre. Koudekerk a.d. Rijn;
Stichtingskerk 11 ds. Kuiper; Sole
Mio 9 ds. Elgersma.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
mevr. ds. Thieme, Boskoop.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11, 7
nam. Duitse dienst;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 9
ds. Krispijn, H.gom;
De Zilk 10.30 ds. Krispijn.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Vegter;
Pauluskerk 10 ds. Kooman;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
N. C. Smit, Bgverwijk, 7 ds. Vegter
Geref. Kerk: zie herv. gemeente
Geref. Kerk Vrijg (aula Dr. Schilder
school): 10 30 en 4.30
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum):
8.45 en 4 ds. De Lange.
Van Wijckerslooth: 4 ds. v. Achter
berg
Endegeest: 10.
Volle-e vangel lege m(Gem.centru m
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 e
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Broek, O.geest,
6.30 dienst.
Remonstr. Gem.: 10 mevr. ds. Went,
Bloemendaal.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar Pres zat. 7. zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 ds. Gall, Den Haag, 5 ds. v.
Niel;
Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel. Camping
'Koningshof 10 pastoor Van Mastwijk,
Katwijk.
Imm.kerk 9.30 ds. Hoving, 5 ds. Ra-
vensbergen, Wijnjewoude;
Mar.kerk 9.30 ds Baayen, 5 ds. Ribbe-
rink. Voor camping zie herv. gem.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5 ds.
Den Butter, Middelharnis.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10
br. H. de Raaf.
Rk Kerk. zat. 7. zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds.
-. Achterberg, 7 ds. Ferwerda.
Geref. Kerk: 9.30 kand. v. Wallinga, 7
ie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Aarnoud-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Fernhout, 6.30
kand. Marsman, A.dam.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
P. v.d. Berg, Den Haag. 6.30 ds. Hagen,
ZwoUe.
Geref. Kerk 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds.
v. Echten, Schiedam.
Geref. K. Vrijg 9.30 en 5 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv Gem. 10 hr. J. W.
Hoffenaar.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv Gem.
Dorpskerk 10 mevr. dr. Flesseman-van
Leer, Amstelveen, 7 ds. De Zeeuw;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30
ds. Huyser, Hardenberg;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Verheule.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds. v.
Kooten, Middelharnis, 4.30 ds. Muil
wijk, Monster.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Zeeuw. Zie
ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10 en 5 ds.
Blokland
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7. zo. 10.
Hoeksteen 9.30 hr. Burger, 6.30 ds.
Imm.kerk 9.30 ds. Sybrandy. Den
Haag. 7 ds. v Gmkel. A dam
Geref. Kerk. Kruisk. 9 ds. De Moor. 5
hr. A. van Veer;
Ontm.kerk 10.15 ds. De Moor.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30;
Ontm.kerk zat. 7, zo. 11.45.
8.30, 10 en 11.30.
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen,
Messiask. 10 ds. J. E. van Veen,
Dorpscentrum 9.30 prof. dr. Graaf
land. Gouda.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 ds. Drost,
Rijswijk. 7 ds. Ribberink, Rijnsburg.
Zuid (Bloemcamplaan) zie herv. Kie-
vietkerk.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
Wethmar, R.dam.
Rk Kerk Will zat 7 zo. 9 30 en 11,
Jozefk. zat. 7. zo. 9.30 en 11
G. Herderk. zat. 5, zo. 9 en 11.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Buikema.
Zw dam, 6.30 ds. Aalders.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Drijver, V.scho
ten, 7 hr. Karstens, Leiden.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10
mevr G. Brokerhof-v.d Waa.
Rk Kerk: St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30;
Geref Kerk: 9 30 ds. Aaldei
Remonstr. Gem geen dien
