China blijft
kapitalisten
welkom heten
Hoeveel doden mag
kernenergie eisen?
'Wij hebben één bijbel', zei De Gaay Fortman
Reportage
Lezers schrijven
MAANDAG 6 AUGUSTUS 1984
PAGINA 7
Meer nog dan sommige Nederlanders moeten Chinezen het ge
voel hebben dat de tijden snel en drastisch veranderen. Jaren
lang kregen zij met de maoistische paplepel ingegoten dat er
niets beter was dan te "vertrouwen op eigen kracht". Buitenland
se invloeden, het barbaarse kapitalisme, werden met alle midde
len bestreden.
Maar na Mao's dood lijken de nieuwe machthebbers over hun
benen te struikelen in hun haast de Chinese economie met kapi
talistische methoden te "bevruchten". Ruud Kreutzer verbleef
een maand in China. Hij keek belangstellend rond in de Chinese
staatskeuken, waar wordt gepoogd een juiste mengverhouding
tussen kapitalistisch winststreven en socialistische planecono
mie te bereiken.
- Toen het keizerlijke
China in 1841 de opium-oorlog ver
loor, dwongen de overwinnende
mogendheden China tot het ope
nen van vijf havens voor handel
met het buitenland. De herinne
ring aan deze vernedering door de
barbaren roept nog altijd sterke
emoties op bij de nationalistische
Chinezen. Maar 140 jaar later no
digt China diezelfde barbaren uit
om terug te komen.
door
Ruud Kreutzer
Tegen die achtergrond is het in
april genomen besluit van de Chi
nese regering om 14 havens en het
eiland Hainan te openen voor bui
tenlands kapitaal, een van de
meest vergaande hervormingen
sinds het communistische regime
in 1949 aan de macht kwam. Eer
der al waren vijf speciale economi
sche zones opgericht, niet lang na
dat de, huidige sterke man, Deng
Xiaoping de touwtjes in Beijing
stevig in handen had genomen.
Op het nationale volkscongres,
dat in juni werd gehouden, onder
streepte premier Zhao Ziyang met
veel klem dat China van plan is om
vast te houden aan de open deur-
politiek die sinds 1979 wordt ge
volgd. Economische ontwikkeling
is de hoogste prioriteit van de Chi
nese regering en daarvoor is hulp
van buitenaf noodzakelijk. Over
dracht van technologie komt op de
eerste plaats, maar er is ook inte
resse voor kapitalistische metho
den van management en buiten
landse investeringen.
De autoriteiten zijn nog bezig
met het opstellen van preciese
plannen voor de 14 open havenste
den. De regering heeft al wel een
principe-besluit genomen dat de
lokale autoriteiten er meer beslis
singsbevoegdheid zullen krijgen,
en dat zij investeringen van over
zee kunnen aantrekken door mid
del van lagere belastingen en ande
re privileges. In het algemeen zul
len er dezelfde voordelen van
kracht zijn die nu in de vijf be
staande Speciale Economische Zo
nes gelden. In sommige gevallen
mogen de lokale autoriteiten nog
aantrekkelijker voorwaarden bie
den.
Olievelden
Bijvoorbeeld op het eiland Hai
nan, één van de minst ontwikkelde
gebieden van China, maar gunstig
gelegen ten opzichte van Zuidoost-
Aziê en de naar verwachting rijke
olievelden in de Golf van Tonkin
en de Zuidchinese Zee. Terwijl el
ders de speciale status alleen geldt
voor kleine enclaves, zal Hainan,
ongeveer even groot als Neder
land, in zijn geheel openstaan voor
joint ventures en buitenlandse in
vesteerders. Die mogen rekenen
op ontheffing van invoerrechten
op grondstoffen en machines en op
een lage winstbelasting van 15 pro
cent.
Voorlopig zal Hainan de handen
nog vol hebben aan het bouwen
van een enigszins moderne infra
structuur. Liang Dinggui, die voor
de lokale autoriteiten onderhan
delt met buitenlandse investeer
ders, is zeer hoopvol dat tot en met
het jaar 1990 liefst 7 miljard dollar
aan kapitaal van overzee zal bin
nenstromen, ook al is er tot nu toe
slechts een kleine 80 miljoen dollar
geinvesteerd in kleinere projecten.
Maar de concurrentie binnen Chi
na zelf zal erg groot zijn, niet in de
laatste plaats van de meer gevestig
de industriële gebieden en de Spe
ciale Economische Zones.
Shen Zhen, dat grenst aan de
Britse kroonkolonie Hongkong, is
tot nu toe de meest succesvolle
speciale economische zone. Het is
het meest ontwikkelde stukje Chi
na, een exclusieve enclave, waar in
een ongekend tempo wordt ge
bouwd. Maar ook hier vallen de
buitenlandse investeringen nog
steeds tegen. Er waren tot begin ju
ni ongeveer 180 joint ventures ge
sloten, waarmee een kapitaal van
1,8 miljard dollar aan buitenlands
kapitaal is gemoeid. Maar daarvan
is slechts 400 miljoen dollar
werkelijk besteed en dat is, zo
geeft ëdjunct-hoofdredacteur Qin
Panlian van het plaatselijke dag
blad toe, te weinig.
Bureaucratie
Wat is de oorzaak van de tegen
vallende investeringen uit het bui
tenland? De meest gehoorde
klachten zijn de moeizame gang
door de Chinese bureaucratie en
de legale onzekerheid. "De wette
lijke rechten en belangen van bui
tenlandse investeerders zullen
worden beschermd door de Chine
se wet. Er is geen reden om onge
rust te zijn over de politieke om
standigheden in China, aldus Gu
Ming, vice-secretaris-generaal van
de Staatsraad, de uitgebreide mi
nisterraad. Maar die ongerustheid
kan alleen worden weggenomen
met een verder uitgewerkte wetge
ving ter bescherming van octrooi
en en buitenlandse investeringen.
Daar wordt wel hard aan gewerkt,
maar tot het zover is zullen veel po
tentiële investeerders de kat uit de
boom kijken".
Nederlandse bedrijven zijn in
geen velden of wegen te bekennen.
Er is geen enkele Nederlandse
bankvestiging in China en slechts
een handjevol bedrijven doet re
gelmatig zaken. Er is geen enkele
Koortsachtige bouwactiviteit in de speciale Economische Zone van Shenzhen.
joint venture met een Nederlands
bedrijf en het ziet er ook niet naar
uit, dat daar spoedig verandering
in komt. Alleen Philips heeft op dit
moment uitzicht op enkele grote
orders. Ook de Japanners hebben
nog betrekkelijk weinig investerin
gen gedaan in China, maar ze zijn
wel zeer uitdrukkelijk aanwezig
met tientallen bankvestigingen en
bedrijfsvertegenwoordigingen en
zij halen voortdurend goede orders
binnen.
De ondoorzichtige Chinese bu
reaucratie is een verdere oorzaak
van veel ergernis bij buitenlandse
zakenlieden. Het is sommigen on
duidelijk wie bevoegd is om te on
derhandelen en bij welk instituut
met moet aankloppen. In de spe
ciale economische zones is dat iets
overzichtelijker, maar het is nog al
tijd niet geheel duidelijk welke be
slissingen zij op eigen gelegenheid
kunnen nemen, zonder toestem
ming van de centrale regering.
Leien dakje
Toch zijn er ook bedrijven met
gunstige ervaringen in dit opzicht.
Het Amerikaanse bedrijf Foxboro,
dat een joint venture is aangegaan
in Sjanghai, maakt onder meer
meet- en regelsystemen voor de
chemische industrie. Foxboro
heeft weliswaar enkele jaren moe
ten onderhandelen voordat het tot
een overeenkomst kwam, maar
daarvan liep het ook allemaal van
een leien dakje, aldus technisch-di-
recteur Edmund Tarala. Het be
drijf draait met een gemengd ma
nagement en ook dat verloopt naar
wens. De overheid bemoeit zich to
taal niet met de bedrijfsvoering.
Het merendeel van de joint ventu
re is aangegaan met overzeese Chi-
nesen uit Hongkong of elders, en
zij doen in het algemeen weinig
meer dan eenvoudig montage
werk. Overdracht van hoogwaardi
ge kennis heeft er nog niet zoveel
plaatsgevonden. China blijft echter
experimenteren met op kapitalisti
sche leest geschoeide produktie-
methoden, en met het aantrekken
van westerse technologie. Maar
voor hoelang?
Burgemeester Liang Xiang van
Shen Zhen heeft weinig twijfels.
"De open deur-politiek blijft een
lange-termijn-strategie. Een land'
kan niet zijn deuren sluiten en zich
helemaal op eigen kracht ontwik
kelen".
Mogen er, door de invoering van
kernenergie, drie of driehonderd
mensen per jaar meer overlijden
aan kanker door radioactieve stra
ling? Mogen er per jaar tweehon
derd of zeshonderd kinderen met
erfelijke afwijkingen ter wereld ko
men? Wie moet daarover beslis-
door
Hans van Maanen
Als die vragen morgen zouden
worden voorgelegd in een opinie
onderzoek, antwoordt waarschijn
lijk de overgrote meerderheid van
de bevolking dat er nul mensen ex
tra mogen overlijden. En daarmee
zou de kous af kunnen zijn, ware
het niet dat ook elke andere manier
van stroomopwekking mensenle
vens kost. evenals het niet opwek
ken van stroom.
Vorige week heeft een commis
sie van de Gezondheidsraad een
advies hierover uitgebracht. In dat
advies worden de zorgen rond lage
stralingsdoses als onnodig van de
hand gewezen. Kleine doses
radioactieve straling hoeven, bij
bepaalde voorzorgen, geen noe
menswaardig gevaar voor de be
volking op te leveren, en de raad
adviseert de door andere instanties
voorgestelde richtlijnen over het
omgaan met radioactieve straling
over te nemen.
Kanttekeningen bij deze conclu
sie zijn op hun plaats. In de jaren
vijftig was iedereen, deskundige of
leek, vol optimisme over de moge
lijkheden van kernenergie. Men
was bereid voor kernenergie een
prijs te betalen, maar om de hoogte
daarvan te bepalen moest men
eerst weten wat de gevolgen van
stralingsdoses zijn. De internatio
nale commissie voor radiologische
bescherming, de ICRP, werd hier
op gezet.
In 1958 stelde de ICRP voor als
norm te aanvaarden dat de
atoomindustrie niet gevaarlijker
mocht zijn dan andere moderne in
dustrieën (in de Verenigde Staten).
Op dat ogenblik wist men nog niet
veel van de risico's van straling,
maar men schatte dat een dosis
van vijftig millisievert per jaar (zie
voor details over de berekeningen
en de eenheden elders op deze pa
gina) op de meest kwetsbare delen
geslachtsorganen en beenmerg
- nog wel veilig zou zijn. Geen en
kele werknemer in de atoomindus
trie mocht dus op het gehele li
chaam een dosis van meer dan 50
mSv per jaar ontvangen.
In 1977 achtte de iCRP de tijd
rijp om met nieuwe, onderbouwde
cijfers over het stralingsrisico te
komen, aangezien er meer bekend
was geworden over de beschadi
ging van het erfelijk materiaal en
over de kans op leukemie door be
straling van het beenmerg. Het
bleek dat de commissie het gevaar
van radioactieve straling in 1977
aanzienlijk hoger schatte dan in
1958. Met name het risico op borst
kanker had zij sterk onderschat.
De ICRP zette echter niet de vol
gende stap: zij handhaafde de li
miet die werknemers over het ge
hele lichaam mogen ontvangen:
die bleef vijftig millisievert. De
Geweld
t Primitieve produktiemethoden
Naar aanleiding van het dood
schoppen van een jongen op het
strand van Egmond aan Zee, zou ik
het volgende willen voorstellen
met betrekking tot de veroordeling
van de daders.
Van de kant van de verdediging
zal wel een verontschuldiging ko
men: de daders waren door drank
misbruik zodanig beneveld dat zij
niet volledig toerekeningsvatbaar
zouden zijn geweest.
Een schokeffect zou bij zulke
zware mishandelingen, zoals dood
slag, moord, verkrachting, meer ef
fect hebben dan een boete of een
vrijhheidsstrafi
Een schokeffect stel ik me als
volgt voor:
Laat de daders een paar uur in
een ruimte alleen met het slachtof
fer of zijn stoffelijk overschot dat
nog in dezelfde toestand is als het
werd gevonden. Het lijkt me dat de
daders voorgoed genezen zullen
zijn.
Een vrijheidsstraf heeft vaak
geen effect. Met het beeld van hun
slachtoffer voor ogen zullen zij ho
pelijk matiger drinken of de drank
verafschuwen.
P.Duijn,
Wollegras 11,
Leiden.
Homoseksueel
'FNV tot het CDA: accepteer ho
mo'. Dat opschrift kwamen we on
langs in deze krant tegen. Ik geloof
dat elk weldenkend mens tegen
discriminatie is. Maar is het in alle
gevallen wel discriminatie? Een
vraag die niet eenvoudig te beant
woorden valt.
Ik noem enkele punten die je
toch in acht moet nemen bij sollici
tanten: geestelijke achtergrond, de
doelstelling, soort arbeid, sfeer.
Die punten spelen een belangrijke
rol. Er zijn er misschien nog wel
meer.
Maar nu komen de problemen.
Een willekeurig voorbeeld. Ie
mand wordt lid van de CPN. De
man gaat altijd precies tegen de be
sluiten en werkzaamheden van de
partij in. Als de betreffende per
soon wordt geroyeerd, is dat geen
discriminatie maar een logisch ge
volg van zijn handelen.
Een ander voorbeeld: iemand
solliciteert bij een kledingmagazijn
als verkoper. Hij ziet er slordig uit
in een vuil gescheurd spijkerpak
en met onverzorgd haar. Wij voelen
allemaal wel aan dat dit niet kan. Is
hij niet van plan er wat verzorgder
uit te zien, dan kan hij die baan wel
vergeten. Dat is dan geen discrimi
natie, maar een gevolg van zijn
houding.
Ik schrijf dit omdat er zo veel
kanten zitten aan het uitzoeken
van kandidaten voor een baan. Als
een homoseksueel bij een christe
lijke instelling komt weet hij dat er
van hem de nodige zorgvuldigheid
wordt gevraagd.
Tegen discriminatie, akkoord.
Maar er zit wel een praktische in
vulling aan vast.
J.Wassenaar,
St.Antoniushof 5,
Noordwijkerhout.
ACHTERGROND
commissie stelde slechts haar uit
gangspunt bij. en zei dat radiologi
sche werkers gemiddeld toch nooit
meer dan vijf millisievert kregen,
en dat dus de atoomindustrie nog
steeds even veilig was als de ande
re industrieën.
Aanvechtbaar
Die overwegingen zijn zeer aan
vechtbaar. Door uit te gaan van ge
middelden, wordt het „legaal" dat
sommige werknemers een fors te
hoge dosis krijgen mits daar maar
voldoende werknemers tegenover
staan die zeer weinig straling ont
vangen. Waarom verlaagde de
ICRP haar normen voor aanvaard
bare doses niet met een factor tien?
Naar de redenen kan men slechts
gissen. In 1978 was de anti-kernbe
weging al vrij sterk en rumoerig,
en het is niet onwaarschijnlijk dat
men bang was die beweging in de
kaart te spelen door kernenergie
opeens „tien keer zo gevaarlijk" te
maken.
Belangrijker wellicht is het feit,
dat tien keer strengere normen ook
nieuwe eisen stellen aan de veilig
heid. De nieuwe norm zou kern
centrales op enorme tot ondraaglij
ke kosten jagen, en de arbeid in op
werkingsfabrieken onmogelijk
maken. Evenals vroeger stelt de
ICRP dat de doses in ieder geval
„zo laag als redelijkerwijs moge
lijk" moeten zijn, „rekening hou
dend met sociale en economische
factoren"."Het maatschappelijk
nut moet opwegen tegen het stra
lingsrisico".
Het klinkt eenvoudig, maar hier
beginnen de problemen eigenlijk
pas goed. Het afwegen van maat
schappelijke factoren is een uiterst
hachelijke zaak, waarbij het er uit
eindelijk om gaat hoeveel geld een
mensenleven waard is. Ook als we
een absoluut antwoord op die
vraag nog even laten rusten ont
staan grote moeilijkheden.
Het betekent bijvoorbeeld dat
kerncentrales in ontwikkelingslan
den minder veilig hoeven te zijn
dan bij ons, omdat de levensver
wachting in die landen veel lager
is. Voor mensen daar is het werken
in een kerncentrale en daardoor
voor het vijftigste levensjaar over
lijden weinig „extra risico". Voor
lopig zijn er nog geen internationa
le standaardlevens.
Slachtoffers
Als in een land de levensver
wachting stijgt, of de industrie
minder slachtoffers eist, moeten de
kerncentrales veiliger worden. Dat
houdt ook in dat er discussies ont
staan over bijvoorbeeld het aantal
„ernstig genetisch gehandicapte"
kinderen dat per jaar ter wereld
komt ten gevolge van een bepaalde
stralingsdosis. Hoe hoger we het
aantal „zonder kernenergie" ne
men, hoe minder extra belasting
kerncentrales schijnen op te leve
ren. Een zelfde probleem geldt ui
teraard voor het berekenen van de
extra kankersterfte.
In ons land is de industrie veel
veiliger dan in de Verenigde Sta
ten, dus de normen voor stralings
belasting moeten hier in feite even
redig lager - en de prijs voor kern
energie weer evenredig hoger -
zijn. Het berekenen van het aantal
dodelijke slachtoffers door de in
dustrie is overigens evenmin een
eenduidige zaak. Ook de uitslag
van de Brede Maatschappelijke
Discussie zal in een cijfer moeten
worden uitgedrukt.
En zo komt de discussie over la
ge stralingsdoses alsnog terecht in
een poel van maatschappelijke
overwegingen en tegenstellingen.
Vandaar dat veel technici de dis
cussie liever vermijden, en stellen
dat de maximaal aanvaardbare do
ses maar wetenschappelijk, dus
door technici, moet worden be
paald en niet door actiegroepen,
vakbonden en politici.
De Gereformeerde Oecumeni
sche Synode (GOS) - in Chicago
bijeen - heeft het bestuur opge
dragen, een commissie in te stellen
die voorstellen moet doen voor een
wijziging van haar organisatie. Er
is nu te weinig duidelijkheid over
de term 'synode' en over het gezag
van de oecumenische synode ten
opzichte van de lid-kerken. Zo zal
de gewijzigde constitutie duidelijk
moeten maken, wat het voor de
kerken betekent als zij deze onder
schrijven.
Niet alle leden van de synode
hebben moeite met de bestaande
regeling. Professor dr. W. H. Vele-
ma. die de Christelijke Gerefor
meerde Kerken vertegenwoordigt,
gelooft niet dat een wijziging van
de constitutie een oplossing geeft
voor de theologische problemen
binnen de synode. En de Nieuw
zeelander dominee G. Williamson
waarschuwde, het erfgoed van de
vaderen door wijzigingen van de
constitutie niet in gevaar te bren
gen.
De voorzitter van de synode, do
minee J. Galbraith, zei met grote
nadruk, dat de GOS alleen kan be
staan als haar leden erkennen, dat
er één bijbel is. Hij noemde in dit
verband het geschrift 'God met
ons' van de Gereformeerde Kerken
in Nederland. "Mensen die deze vi
sie hebben op het gezag van de bij
bel zeggen in feite dat er twee bij
bels zijn", betoogde Galbraith. Hij
diende namens zijn orthodoxe
presbyteriaanse kerk een amende
ment in, dat de nieuwe constitutie
moet vasthouden aan de Heilige
Schrift, 'in haar geheel het onfeil
bare Woord van God, dat voor alle
mensen en hun geloofsleven vol
strekt gezag heeft'.
(In het omstreden boekje 'God
met ons' wordt beschreven, hoe de
bijbel in deze tijd kan worden ver
staan. De synode van de Gerefor
meerde Kerken in Nederland
waardeerde het als een 'duidelijke
en confessioneel verantwoorde uit
eenzetting', maar binnen de Gere
formeerde Oecumenische Synode
zijn er kerken die ernstige kritiek
op deze bijbelbeschouwing heb
ben).
Professor dr. W. F. de Gaay Fort
man, die deel uitmaakt van de Ne
derlandse delegatie op de synode
in Chicago, toonde zich 'diep ge
kwetst' door de woorden van voor
zitter Galbraith. Hij herweet hem,
de integriteit van de Nederlandse
gereformeerde afgevaardigden in
twijfel te trekken. "Wij behoren
niet tot een kerk die twee bijbels
heeft", zei De Gaay Fortman. "Wij
hebben één bijbel, de bijbel die
hier vóór mij ligt".
Ds. Galbraith betuigde zijn spijt
dat hij de Nederlandse delegatie
onaangenaam had getroffen.
"Maar het moet duidelijk zijn, wel
ke interpretatie van de Heilige
Schrift in de GOS zal gelden". Zijn
amendement werd unaniem aan
vaard. "Je kunt per slot van reke
ning niet stemmen tegen de onfeil
baarheid van de Heilige Schrift",
zei dr. H. B. Weijland, lid van de
gereformeerde delegatie. Die ver
klaarde na afloop van de vergade
ring het 'incident' voor gesloten.
'Boedapest' gesloten
De zevende algemene vergade
ring van de Lutherse Wereldfede
ratie in Boedapest is gisteren met
een avondmaalsviering, waaraan
ongeveer 10.000 gelovigen deelna
men, gesloten.
Er zijn in totaal 13 verklaringen
aangenomen op theologisch en po
litiek gebied. De staf in Genève zal
zich daarmee de komende zeven
jaar bezighouden.
In haar slotboodschap veroor
deelt de federatie ongelijkheid en
spanning tussen Noord en Zuid,
vrouwen en mannen, generaties en
rassen. Ook de dreigende atoom-
ramp - als gevolg van wapenhan
del en wapenwedloop - wordt ge
noemd. "In Christus' liefde zullen
wij de hand reiken aan alle verstan
dige mensen, die overal het goede
willen werken en op zoek zijn naar
wat de vrede dient".
Het gesprek met de Rooms-Ka-
tholieke Kerk behoudt een 'zeer
hoge prioriteit'. Onderzocht moet
worden, of de 'eucharistische gast
vrijheid' kan worden vergroot. Het
pausschap blijft een 'bijzonder
zwaarwegend probleem'. De lu
therse verklaring hoopt op een
'pausschap onder het evangelie'
Op de volgende algemene verga
dering (over zeven jaar) zal ten
minste 40 procent van de afgevaar-
digen vrouw moeten zijn. Van de
320 afgevaardigden in Boedapest
was 30 procent vrouw.
