Arbeiderspartij krijgt de kans Tanker op mijn gelopen Poolse dissident onder dwang vrij Peres leidt kabinetsformatie Israël Bomaanslag België mogelijk werk ETA p 1 1 11* Nieuwe ronde van onderhandelingen toekomst Cyprus PAGINA 6 BUITENLAND MAANDAG 6 AUGUSTUS 1984 TEL AVIV (UPI/Rtr./DPA) - Shimon Peres, de leider van de Israëlische Arbeiderspartij die gisteren tot formateur is benoemd, praat vandaag met premier Jitzhak Sjamir over de mogelijke vorming van een regering van nationale eenheid. Peres zei gisteren dat hij zal stre ven naar een kabinet „van zo breed mogelijke samenstelling", maar 'Shell maakte miljoenenwinst in Zuid-Afrika' LONDEN (RTR/AFP) - De olie maatschappij Shell heeft in het ge heim bijna 200 miljoen dollar van Zuid-Afrika ontvangen voor het ontduiken van het internationale olie-embargo tegen dit land. Dit heeft de Britse krant de Observer openbaar gemaakt. De Britse zondagskrant schrijft dat onderzoek haar in staat heeft gesteld enkele hiaten in te vullen in een Zuidafrikaans regeringsrap port over oliezaken dat vorige maand aan het Zuidafrikaanse par lement werd overlegd. Het rapport was opgesteld na beschuldigingen van de Zuidafrikaanse oppositie dat de staatsoliemaatschappij bo venmatig veel geld voor olie uit geeft. De krant stelt dat in het rege ringsrapport opzettelijk gegevens zijn verzwegen. Zuid-Afrika staat bloot aan een internationale boycot van oliele veranties wegens zijn apartheids politiek. De regering van Pretoria heeft volgens de Observer een premie van acht dollar per barrel ruwe olie betaald nadat het in 1979, na de val van de Sjah, zijn belangrijkse olie- leverancier verloor. „Ons onder zoek toont aan dat Shell daar het meeste van heeft geprofiteerd", al dus de Observer. „Wij hebben bewijzen gevonden dat tankschepen van Shell in 1980 17 maal Zuid-Afrika hebben aange daan, waarbij in totaal 22 miljoen ton ruwe olie werd geleverd. Meer dan een derde was afkomstig uit Oman, dat officieel het embargo onderschrijft." De krant meldt verder dat twee onafhankelijke internationale olie handelaren, de Nederlander John Deuss en de Amerikaan Marc Rich, olie aan Zuid-Afrika hebben gele verd en daarbij enorme winsten hebben gemaakt. Zij zouden clan destiene contracten hebben afge sloten, waarbij Groot-Brittannië, Noorwegen en Saoedi-Arabië wa ren betrokken. British Shell International in Londen gaf zondagochtend een reactie op de beschuldiging. De maatschappij ontkende catego risch dat zij geheime betalingen had ontvangen voor olieleveranties aan Zuid-Afrika. Volgens Shell heeft zij de beperkende maatrege len met betrekking tot de levering van ruwe olie aan dat land steeds nageleefd. VERLIES - Over het eerste kwar taal van dit jaar heeft de in grote moeilijkheden verkerende Conti nental Illinois National Bank een nettoverlies van 1,16 miljard dollar geleden. Over dezelfde periode van verleden jaar was er een nettowinst van 31 miljoen dollar. De winst van 62 miljoen dollar over de eerste helft van 1983 sloeg om in een ver lies van 1,13 miljard dollar over de eerste zes maanden van dit jaar. voegde er aan toe dat hij behalve met Likoed ook overleg zal plegen met de kleine partijen. Peres heeft 42 dagen de tijd om zijn kabinet van de grond te krijgen. Peres zei gisteren dat hij Sjamir zal vragen onder hem te dienen in een nieuw kabinet. Maar Sjamirs regerende Likoed-partij heeft ver klaard dat zij zal blijven proberen een eigen coalitieregering te vor men waarin Sjamir het premier schap uitoefent. Zowel de oppositionele Arbei derspartij als de Likoed slaagde er bij de verkiezingen van 23 juli niet in een parlementaire meerderheid te verkrijgen. Beide partijen verlo ren. Wel werd de Arbeiderspartij met 44 zetels de grootste, gevolgd door de Likoed die 41 zetels won in de 120 leden tellende Knesset. Na zijn benoeming legde Peres een verklaring af, waarin hij zijn politieke wensen in zeer vage for muleringen omschreef. Hij zei dat de door hem te leiden regering zal proberen de etnische verschillen te overbruggen, de rechten van de ge lovige en niet-gelovige burgers te eerbiedigen, de troepen uit Libab- non terug te trekken en weer vre desinitiatieven in het Midden-Oos ten te ontwikkelen. Sjamir en zijn partij zijn voor stander van een roulerend pre mierschap. Als het tot een brede coalitie komt, zal Likoed waar schijnlijk de minister van buiten landse zaken of defensie leveren. Tijdens het overleg dat president Herzog in de afgelopen week met de fracties - met uitzondering van de extreme rabbijn Kahane die de president niet wenste te consulte ren vanwege het racistische pro gramma van zijn Kach-partij die 1 zetel veroverde - heeft gevoerd, hebben in totaal 60 afgevaardigden zich uitgesproken voor een kabinet onder leiding van Peres, terwijl 55 BRUSSEL - De Belgische politie verdenkt de Baskische terreurbe weging ETA van de zware bomaan slag die zondagmorgen vroeg een deel van het paleis van justitie in Antwerpen verwoestte. De politie door Ferry Mingelen veronderstelt dat de ETA met deze aanslag wraak heeft willen nemen voor de recente uitwijzing naar Spanje van twee Baskische ETA- leden die in de Antwerpse gevan genis zaten. België was daarmee het eerste land in West-Europa dat het Baskische pleidooi om als poli tiek vluchteling te worden be schouwd, afwees. De ontploffing had zondagmor gen rond half vijf plaats en ver- MOSKOU (UPI) - De Sowjet-Unie heeft Washington er gisteren van beschuldigd dat het onderhande lingen over ruimtewapens onmo gelijk maakt ondanks Amerikaan se verklaringen dat men nog slechts „millimeters" verwijderd is van een overeenkomst met Mos kou. „Hoe je de Amerikaanse opstel ling ook bekijkt, de conclusie dringt zich vanzelf op. Deze opstel ling maakt onderhandelingen over de ruimte onmogelijk", zo schrijft het partijblad Prawda. De Prawda herhaalt het Sowjet- verwijt dat de Verenigde Staten een onaanvaardbare voorwaarde hebben gesteld met hun wens dat bij de door Moskou voorgestelde ruimte-onderhandelingen, die 18 september in Wenen zouden moe ten beginnen, ook het vastgelopen overleg over de kernwapens aan de orde zou moeten komen. Het par tijblad kritiseert ook president Reagans weigering in te stemmen Prawda hekelt VS-standpunt ruimtewapens met een bevriezing (moratorium) van de ontwikkeling en produktie van alle ruimtewapens vanaf het moment dat de onderhandelingen beginnen. Het Prawda-commentaar was de laatste in een serie Sowjet-aanval- len op de Amerikaanse opstelling inzake de ruimte-onderhandelin gen en een nieuwe aanwijzing dat er geen onderhandelingen in We nen zullen komen. De Amerikaanse regering ont kent dat haar voorstel om ook te spreken over kernwapens een voorwaarde is. Zij beschuldigt Moskou van een onjuiste weergave van de Amerikaanse positie. „Het lijkt alsof de Sowjets niet serieus waren met hun voorstel (over de ruimte-onderhandelingen)", zo zei Robert McFarlane, Reagans natio- nale-veiligheidsadviseur, eind vo rige week. De New York Times signaleert bij de Amerikaanse regering een zeker pessimisme over de moge lijkheid dat de ruimte-onderhande lingen toch nog van de grond ko men. De voorbereidingen zijn ver worden tot een „schreeuwpartij over lange afstand", zo concludeert de krant. Het enige waar de twee partijen het over eens zijn, is dat de onder handelingen eventueel op 18 sep tember in Wenen zouden moeten beginnen. De kans dat dat ook werkelijk gebeurt, lijkt echter met de dag kleiner te worden en Was hington en Moskou wekken nu vooral de indruk er op gebrand te zijn elkaar de zwarte piet in han den te spelen. afgevaardigden voorkeur hebben laten blijken voor Sjamir als eer- ste-minister. Het lijkt er op dat de Nationaal- Religieuze Partij van demissioniair vice-premier Josef Burg, die 4 ze tels behaalde, en de Tami-partij, die 1 zetel veroverde, een sleutelrol kunnen gaan spelen tijdens de for matiepoging van Peres. Peres zal allereerst moeten pro beren de kloof te dichten tussen zijn Arbeiderspartij en het Likoed- blok. Zijn partij is voorstander van een bevriezing van het aantal jood se nederzettingen in bezet Ara bisch gebied, terwijl het blok van premier Sjamir juist voorstander is van versterking van de joodse aan wezigheid daar. Ook zijn de twee groepen het niet eens over de poli tiek tegenover Libanon. De Arbei derspartij streeft sterker dan het Likoedblok naar een snelle terug trekking van de Israëlsiche troe pen uit Zuid-Libanon. Zij staan daar sinds de invasie van Israël in Libanon in juni 1982. Bij zijn overleg met andere par tijen kan Peres last krijgen van het feit dat zijn eigen fractie niet ho mogeen is. Tot de fractie van de Ar beiderspartij in de Knesset beho ren 7 leden van de „Mapam", die gedreigd hebben uit de partij te treden als Peres probeert met het Likoedblok tot een akkoord te ko- In de Israëlische plaats Umm Al- Faham hebben zaterdag naar schatting 7.000 joden en arabieren deelgenomen aan een demonstra tie tegen de extreem-rechtse rabbi Meir Kahane. Kahane had tijdens de verkie zingscampagne uitwijzing van Ara bieren uit Israël geëist. Tijdens de betoging werden borden meege dragen waarop gewaarschuwd te gen racisme. De demonstranten namen op de slotbijeenkomst een minuut stilte in acht. Zij werden nadien toegesproken door rabbij nen en politici. HANNOVER (DPA) Enkele honderden punkers en skinheads zijn zaterdag in de binnenstad van Hannover slaags geraakt. De punkers hadden zich verzameld voor een dag van chaos" en stuitten op een tegenactie van skinheads. De politie had de grootste moeite de vechtersbazen te scheiden. 25 jongeren zijn aangehouden. 26 politieagenten raakten gewond. Ooggetuigen maakten melding van een grote ravage in de binnenstad van Hannover. Auto's werden beschadigd en winkelruiten werden ingegooid. (foto AP) Griekse staking op Amerikaanse bases voorbij ATHENE (RTR) - Griekenland en de Verenigde Staten hebben vrij dag een akkoord getekend waar mee na vier weken een einde is ge komen aan een harde stakingsactie van Grieks personeel op Ameri kaanse militaire bases in Grieken land. Volgens het akkoord worden de 1600 Grieken in hogere loon schalen opgenomen. Een door het stakende Griekse personeel geëi ste werktijdverkorting van andèr- half uur per week is van de hand gewezen. Het akkoord werd ondertekend door de Griekse onder-staatssecre taris van buitenlandse zaken Yan- nis Kapsis en de Amerikaanse am bassadeur in Athene, Montegale Sterns. De overeenkomst heeft be trekking op het Griekse personeel op de twee Amerikaanse bases in de buurt van Athene en de twee op het eiland Kreta. De Amerikanen hebben zich ver der verplicht geen grote aantallen Griekse werknemers te ontslaan, tenzij ook het Amerikaanse perso neelsbestand wordt verminderd. Het bereikte akkoord geldt met te rugwerkende kracht vanaf 1 janua ri. Partijen in Uruguay pact met junta MONTEVIDEO (Rtr) - De politie ke partijen in Uruguay hebben za terdag overeenstemming bereikt met de militaire regering over het herstel van de democratie na 11 •jaar militair bewind. Het akkoord komt na negen dagen van overleg tussen de chefs van staven van het leger en de lëiders van de Colora- do-partij (liberaal), het brede front (een coalitie van linkse partijen), de burger-unie (katholiek) en de ar beiderspartij. De centrumlinkse Blanco-partij, wier leider Wilson Ferreira Aldu- nate, gevangen zit, heeft het over leg geboycot. Het akkoord voorziet in algeme ne verkiezingen in november van dit jaar. In de loop van 1985 zal een nieuwe grondwet opgesteld wor den, waarvoor de kiezers zich eind volgend jaar bij referendum kun nen uitspreken. woestte de tweede en derde verdie ping van een deel van het justitie paleis. Persoonlijke ongelukken deden zich niet voor. Kort tevoren was het Rode Kruis in Brussel door een vrouw opgebeld die in het Frans, maar met een zwaar Spaans accent, waarschuwde dat er een bomaanslag zou worden gepleegd. De autoriteiten in Antwerpen kre gen die waarschuwing pas na de ontploffing onder ogen. Ondanks dit contact heeft de ETA noch eni ge andere organisatie tot nu toe de verantwoordelijkheid voor de aan slag opgeëist. De politie, die zondag geruime tijd bezig is geweest te zoeken naar mogelijke andere bommen in het gebouw, maar er geen vond, wist gisteravond nog steeds niet hoe de ontploffing precies werd veroor zaakt. Men had tot dan toe onder het puin nog geen spoor van de bom aangetroffen. 'Kapers streden tegen terreur' TEHERAN (AFP/UPI)- De ka ping van het toestel van Air France was geen terreurdaad, maar een bittere les voor Frankrijk, zo schrijft het dag blad Islamitische Republiek, orgaan van de Iraanse rege ringspartij. Volgens het blad moet de kaping worden be schouwd als een daad tegen het terrorisme. "Als Mitterrand en zijn kliek zich blijven mengen in de za ken van de islamitische wereld, moeten ze het natuurlijke feit aanvaarden dat er jonge mos lems zijn die bereid zijn hun le ven op te offeren om een slag toe te brengen aan Frankrijk en zich uit naam van de Islam te wreken op de Franse terroris ten, die Frankrijk regeren," zo vervolgt Islamitische Repu bliek. Het blad waarschuwt dat de "kinderen van de Islam zich overal ter wereld bevinden en dat ze nu hebben getoond niet onverschillig te staan tegen over de wraakzuchtige maatre gelen die de Franse autoriteiten tegen de Islam nemen. Zij zul len de belangen van een rege ring weten te treffen, die terro risten en het terrorisme steunt". Egypte neemt noodmaatregelen in Rode Zee CAIRO (UPI/AFP) - Egypte heeft vanmorgen verklaard dat de mijn explosies in de Rode Zee een „ern stige bedreiging" vormen. Om aan deze bedreiging voor de scheep vaart het hoofd te bieden zullen er „noodmaatregelen" worden geno men, zo stond in een verklaring van de Egyptische regering. Met de verklaring, die werd ver spreid door het Egyptische persbu reau Mena, erkent Egypte voor het eerst dat de explosies kunnen zijn veroorzaakt door terroristen. Tot dusverre hadden Egyptische func tionarissen de ontploffingen toege schreven aan explosieven die wor den gebruikt bij het zoeken naar oüe in de Golf van Suez. De Egyp tische regering geeft in de verkla ring niet aan wie zij verantwoorde lijk acht voor het leggen van de mijnen. De verklaring komt een dag na dat de in Liberia geregistreerde olietanker Oceanic Energy op een mijn liep en zwaar werd bescha digd. Het was het tiende schip dat de afgelopen twee weken getroffen werd door een mijn. Een Frans koopvaardijschip, de ;,Anjou" is naar de gehavende tan ker gevaren voor hulp. Door het contact met de mijn is één tank ontploft aan boord van de 87.200 ton metende tankboot. De beman ning van de Oceanic Energy be staat uit ongeveer 50 koppen. Een anonieme zegsman van de terroristische islamitische organi satie „Al Jihad", die verantwoorde lijk was voor aanslagen tegen Fran se en Amerikaanse belangen okto ber vorig jaar in Beiroet, zei woens dag dat zijn organisatie 190 mijnen had gelegd in het Suezkanaal en de Straat van Bab el Mandeb. WENEN - De vooraanstaande Poolse dissident Adam Michnik is het afgelopen weekeinde tegen zijn wil vrijgelaten op grond van de op 22 juli afgekondigde amnestierege ling. Michnik, die in Warschau de belangrijkste adviseur van de bui ten de wet gestelde vakbond Soli- door Anton Koene dariteit was, heeft sinds december 1981 gevangen gezeten. Hij en drie anderen zijn in juli voor de rechter gebracht op beschuldiging van te gen de staat gerichte aciviteiten, maar het proces werd verdaagd hangende de verwachte amnestie. Adam Michnik heeft alle pogin gen hem over te halen een compro mis te aanvaarden zodat hij zou kunnen worden vrijgelaten, afge wezen. Hij en Jacek Kuron, een an dere prominente dissident, hebben steeds geëist dat er tegen hen een proces zou worden gevoerd. Alleen dan, zeiden zij, zouden ze kunnen bewijzen dat de staat hen ten on rechte bijna drie jaar achter de tra lies heeft gezet. Michnik klaagde dat hij, voor hij uit de gevangenis werd gezet, door gevangènisbewaarders in elkaar werd geslagen omdat hij weigerde de aantekeningen die hij tijdens zijn gevangenschap heeft gemaakt, af te geven. Een andere vrijgelaten leider van Solidariteit, Wladyslaw Fransy- niuk, heeft aangekondigd dat er een nieuwe vrije vakbond zal wor den opgebouwd. Hij heeft daar over contact gehad met vakbonds leider Lech Walesa en met de lei der'van de ondergrondse beweging van Solidariteit, Zbigniew Bujak, die nog steeds ondergedoken is. De vakbondsleiders hopen, heeft hij gezegd, dat er nu onderhande lingen met de Poolse regering kun nen plaatsvinden in een atmosfeer van tolerantie en begrip. Kardinaal Jozef Glemp heeft ver klaard dat hij er bij de Poose auto riteiten op zal aandringen dat zij de vorming van onafhankelijke vak bonden toestaan. Dit heeft het hoofd van het Poolse episcopaat zaterdag verklaard in een onder houd van een uur met Lech Walesa in Gdansk. Volgens zegslieden van het verboden vakverbond Solidari teit had de ontmoeting in het ge heim plaats en heeft Glemp de naam van Solidariteit niet ge noemd, toen hij sprak over nieuwe onafhankelijke vakbonden. Naar hun zeggen hoopt Glemp dat de autoriteiten tegen het eind van het jaar onafhankelijke vakbonden zullen toestaan. i l DARMSTADT/KOUROU (DPA) - De Europese draagraket Ariane-3 heeft zaterdag na enkele moeilijk heden bij de start twee nieuwe kunstmanen in een baan om de aarde gebracht. De raket, een ster kere uitgave van de Ariane-serie, werd anderhalf uur later dan was voorzien gelanceerd. In het Europees operatiecentrum voor ruimteonderzoek in Darm stadt (West-Duitsland) werd als re den voor de vertraging opgegeven een lek in een ventiel van de derde trap van de Ariane. Ook waren de weersomstandigheden ongunstiger dan was verwacht. Om 15.32 uur werd de Ariane-3 ge lanceerd. Ongeveer twintig minu ten later kwamen via het grondsta tion in het Afrikaanse Malindi de eerste signalen binnen van de ver binding ssatellieten ESC-2 en Tele- com-1. Beide kunstmanen functio neren normaal, zo werd in Darm stadt verklaard. Japan heeft dit weekeinde zijn der de weersatelliet in de ruimte ge bracht. De „Himawari 3" (Zonne bloem) moet de taken van haar voorgangers overnemen, waarvan er nog maar een gedeeltelijk func tioneert. De satellieten zijn van Amerikaanse makelij, v (foto AP) Xavier Perez de Cuellar, de se cretaris-generaal van de Ver enigde Naties, begint vandaag aan een zoveelste poging tot oplossing van de Cyprus-kwes- tie. Hij ontmoet in Wenen een afgezant van de Grieks-Cyprio- door Frans van Hasselt %ten, en morgen een van de Turks-Cyprioten. Tot een ge sprek tussen deze laatste twee onderling zal het vooralsnog niet komen. De onderhandelin gen tussen de twee bevolkings groepen zijn al geruime tijd stopgezet, en toen in november jl. de T\irks-Cyprioten hun „Turkse republiek Noord-Cy- prus" uitriepen werd het hele maal hopeloos. Het pitje waarop de contac ten in Wenen zullen branden is op het laatste ogenblik nog wat lager gesteld door de Grieks- Cyprioten. Aanvankelijk zou de (Grieks)-Cyprische minister van buitenlandse zaken Jako- vou komen. De Turks-Cypri sche „republiek" die alleen nog maar door Turkije is erkend, stuurde daarop haar eigen „mi nister van buitenlandse zaken" Ertegun, waarna de Grieks-Cy prische president Kiprianou, om elke schijn van een aanwe zigheid van twee Cyprische mi nisters van buitenlandse zaken te vermijden, inplaats van Ja- kovou de hoge ambtenaar Ma- vromatis afvaardigen. Erg hoog gespannen zijn de verwachtingen dus weer niet, maar Cuellar heeft wel een aan tal ideeën over de richting, waarin vooruitgang in de situa tie moet worden gezocht. In de eerste plaats zouden de Turks- Cyprioten elke verdere verwer kelijking van hun „republiek", die zoveel kwaad bloed heeft gezet, moeten opschorten. Reeds heeft „president" Denk- tasj de concessie gedaan, het referendum over de grondwet dat voor deze maand was ge projecteerd alsmede de presi dentsverkiezingen van aan staande herfst uit te stellen. Met die laatste concessie snijdt het mes voor hem aan twee kanten. Hij oogst enige goodwill, maar ook is hij voor lopig af van de bedreiging die zulke presidentsverkiezingen voor hem inhielden. De links georiënteerde partijen op het Turkse deel van Cyprus heb ben namelijk nu een gemeen schappelijke tegenkandidaat, Bozkurt, die Denktasj bij eerlij ke verkiezingen best eens zou kunnen verslaan. De ontevre denheid in de Turkse zone over de uit Turkije ingevoerde infla tie is groot, men voelt zich door Denktasj - die voorspelde dat de republiek meteen door veer tien islamitische staten zou worden erkend - voor de gek gehouden en het isolement is alleen maar verergerd. Dit is nu al de tiende zomer praktisch zonder buitenlandse toeristen in de Turkse sector. De tweede concessie die Cuellar graag van Denktasj zou krijgen is dat hij het hoteldis trict van de badplaats Fama- gusta, dat al sinds 1974 leeg staat, ter beschikking stelt van de Verenigde Naties. Deze zou den het dan op den duur aan de Grieks-Cyprische vluchtelin gen kunnen teruggeven. Over die „duur" wil Denktasj wel on derhandelen. Er zou bijvoor beeld een jaar over heen moe ten gaan, waarin de Grieks-Cy prioten op hun beurt van goede wil blijkgeven, ondër andere door de kwestie Cyprus niet meer opnieuw aan internatio nale lichamen voor te leggen, waar ze altijd grote instemming voor krijgen. In het Griekse deel van Cy prus (bijna tweederde van de oppervlakte) zijn de meningen erover verdeeld of men Fama- gusta bij wijze van „fooi", en dan ook nog op de bonnefooi, moet aannemen of dat men standvastig op de oude weg - die tot nu toe slechts diploma tieke successen heeft opgele verd moet doorgaan. De klei ne regeringspartijen van presi dent Kiprianou maar vooral de nog kleinere, felle socialisten onder dokter Lyssaridis ver werpen het idee van onderhan delingen met Turks-Cyprioten zolang die hun „republiek" handhaven. Ook de fanatieke aartsbisschop Chrysostomos waarschuwt daartegen in zijn preken. Het zijn merkwaardigerwijze de twee grote partijen van links en rechts die, ook na de uitroe ping van de „pseudo-repu- bliek" wel verdere contacten met Turks-Cyprioten nastre ven: de Moskou-getrouwe com munisten (AKEL) en de rechtse oppositiepartij onder Kliridis. De vorig jaar afgetreden Grieks-Cyprisch minister van buitenlandse zaken Rolandis is de laatste weken weer zeer ac tief en hem wordt de ambitie toegeschreven, een brug te slaan tussen de twee partijen en daarmee deze merkwaardi ge politieke constellatie (die 65 procent van de kiezers omvat) vaste vorm te geven. Rolandis zou daarmee de „coming man" op het eiland zijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 6