Van Gogh: voltreffer van jewelste Leidsepleintheater wordt discotheek Expositie verwacht j binnenkort 150.000 ste bezoeker Frisse abstracten van Mense Jacob ten Hoeve Eigen tijdse beelden f I in Wassenaarse tuin VRIJDAG 3 AUGUSTUS 1984 RADIO-TV-KUNST PAGINA 19 Drukte op de expositie in het museum Kröller-Müller OTTERLO (GPD) Zomer en vakantie zijn een unieke attractie rijker nu het rijksmuseum Kröller-Müller voor het eerst zijn complete Van Gogh-collectie aan de wanden heeft hangen. „Well, here's where Vincent lives", schalde een Amerikaanse dame terwijl ze over het gazon een grote groep landgenoten voortjoeg naar het museum dat uitpuilt van het bezoek aan de legendarische kunstenaar. Van Gogh was tijdens zijn korte le ven (37) met zijn koortsachtige ac tiviteiten op linnen en papier een armoedzaaier eerste klas. In Den Haag niet gezien, in Drente uitgela chen, 1908 van haar adviseur Bremmer, toen het tweetal een stilleven met citroenen bekeek, en er in feite een begin werd gemaakt met de collec- de tienduizenden nu op af Brabant door mijnheer stromen. Bremmer wist dus al wat pastoor nagewezen, in Antwerpen door de heren van de tekenacade- voor niet goed snik versleten, i Frankrijk nog steeds alleen die Hélène Kröller volg- n het schitterende mu- de Hoge Veluwe krijgt het nu alleen al warm bij het droge korst brood en ook door de- kijken naar de drukte waartoe de ze natie met de nek aangekeken kolossale verering het is eigenlijk een wonder dat de stenaar kan leiden, schatrijke mevrouw Króller-Muller 18 jaar na de tragische dood van Van Gogh begon met het zorgvul dig opbouwen van een collectie die een museum diep in de bossen en heidevelden van de Veluwe inter nationale faam heeft geschonken. „Daar is hij eindelijk", riep de geestdriftige Amerikaanse dame nu, terwijl de groep zich in volle vaart door de dichte rijen kijkers boorde en tot stilstand kwam voor de eerste Van Gogh. Zoveel razen- Genieten „Noem het maar Van Gogh-toe- risme", zei een suppoost die een groep Fransen de weg wees naar de schilderijen. Het veelzeggende van dit gebaar was dat de Fransen al op de expositie waren gearri veerd, maar nog steeds dachten in de aankomsthal te vertoeven. Door de dichte rijen kijklustigen was er bij de binnenkomst inderdaad in Een aantal Van Goghs aan de muur van Kröller-Müller door Ary Jassies de haast als deze alweer spoorslags geen velden of wegen een doek te verder dravende groep had alleen bekennen. Gelukkig is het op de -- fascinerende expositie lang niet al tijd een dergelijk volbezet spitsuur van Van Gogh-adoratie. Wie volop genieten wil kan het best 's morgens in het prille uurtje tussen tien en elf een kijkje nemen bij de 92 schilderijen, de 183 teke ningen en de 3 prenten die bij el kaar een uniek schilderij vormen van een door kunstenaarschap en worsteling bezeten leven. Maar al rond het middaguur komt het voor dat men tussen de schouders en de halzen van kijkend Nederland naar een opening moet zoeken om mee te genieten van een der werkstuk ken met dat typische Van Gogh- kenmerk: men voelt niet alleen de kunstenaar, maar ook diens wor steling. Zondag is in het museum met zijn internationale aanloop de dag van de immense pantoffelparade, de overbevolking en de heksenke tel. „We hebben meegemaakt dat alle parkeerplaatsen bezet waren", zei een hoofdschuddende sup port", en het bleef maar doorrij den, stromen auto's, allemaal om Van Gogh. Niemand die de echte natuur wilde zien. Bosjes en hees ters zijn platgetreden". doeken zat. Van Gogh heeft na tuurlijk nooit op de Hoge Veluwe geleefd. Maar het is waar dat de es sentie, de kleuren, de pracht en de betekenis van zijn werk tot leven komt op de tentoonstelling 278 x Van Gogh, waarmee Kröller-Mül ler zegt deze zomer een voltreffer van jewelste plaatst. De bezoekcijfers hebben alle re cords uit de geschiedenis van het museum gebroken. De eerste vier weken van de Van Gogh totaal show gaven al een bezoekersaantal van meer dan 100.000 te zien en de 150.000 wordt binnenkort ver wacht. Op topdagen verschijnen er zelfs meer dan 6000 bezoekers. Als het met dit overstelpende bezoek zo doorgaat zijn er, als de tentoon stelling in september met twee we ken wordt verlengd, wellicht 300.000 mensen op bezoek geweest bij Van Gogh. Geen enkele gedachte heeft het eeuwige leven, en ook rook kan op gaan in zekerheid. In 1880 schreef Vincent aan zijn broer Theo: „Je kunt een groot vuur in je ziel heb ben, en niemand komt zich er ooit aan warmen, en de voorbijgangers zien niets dan een beetje rook uit de schoorsteen komen, en gaan huns weegs". Nu we een dikke eeuw verder zijn is een Van Gogh vele miljoenen waard, is er ook nog een ander Van Gogh-museum, een Van Gogh-speelfilm, een Van Gogh-tophit, een Van Gogh-thea- tervoorstelling en een reeks Van Gogh-boeken waarmee een biblio theek te vullen is. Een groot vuur in de ziel en nie mand die zich er ooit aan warmen komt? „Zo ziet het er in de hemel uit", hoorde mevrouw Kröller in peleters wees, vertelde de bezoe ker uit België waarom hij gekomen was. „Er is bij ons een heel pro gramma op televisie geweest over deze volstrekt unieke tentoonstel ling. Dat wilden we dus niet mis sen. En ik zal u ook zeggen waarom uw Van Gogh zo wonderlijk groot is. Dat is omdat hij het eigenlijk zegt zo eenvoudig als een school jongen. Maar in elk schilderij word je het landschap binnengetrokken En je voelt dat eigenlijk niet het landschap is geschilderd, maar de ziel van de schilder, de diepte van het leven. En dat met zulke aardse, pure streken van het penseel. Dat is de echte grote kunst". Maar zo zijn er ook in Van Goghs tijd wel meer namen te noemen van kunstenaars die zo groot wa ren dat ze in eenvoud het ware konden uitdrukken. Waarom zijn zij totaal vergeten en is de zich „slechts boerenschilder" noemen de Vincent na zijn tragische dood wel tot leven gekomen? Van Gogh is nu immers de schilder voor mil joenen tussen Tokio en Reykja vik geen straat of ergens boven een wandmeubel wordt het interieur wel verlevendigd door een zonne bloem of café-terras. Uniek Het liep nu tegen twaalven en in het zaaltje met de Aardappeleters bestond de aanloop uit Duitsers, Engelsen, Zweden, een geheimzin nige Japanner met een strohoed, die zonder te kijken alles fotogra feerde, de Amerikaanse hardloop- groep, een bejaard Belgisch echt paar van wie de vrouw doof was zodat men van sappig Vlaams kon genieten, drie geleerde Italianen die vliegensvlug in kleine boekjes schreven, en een grote menigte eerbiedig starende en zacht fluiste rende Nederlanders. In de andere ruimtes was het op deze rondgang langs en door het le ven van Vincent van Gogh niet an ders, en terwijl hij naar de Aardap- Tragiek Deskundigen uit de wereld van de kunst en de zielswetenschap- pers werpen zich geestdriftig maar tevergeefs op de beantwoording van de vraag. En ook te midden van het eindeloze geschuifel in de zalen van Kröller-Müller is er maar een enkeling die raad weet met de vraag naar de grenzeloze populari teit. „Hij was ergens nog veel tragi scher dan de schrijver Kafka", zegt een jonge Oostenrijker die met een vriend, twee rugzakken en vier Vincent-biografieën helemaal naar Otterlo is komen liften. „Ook bij ons was deze unieke expositie op de televisie. Hij was de eerste man in onze tijd die in zwart en geel zijn eigen tragiek schilderde, en de on- „In een krankzinnigengesticht, en dan nog zo mooi schilderen. Verder is er nog zoveel onzeker over Vincent", klonk het in de Amerikaanse groep die voortstoof naar een dia-voorstelling over Van Gogh. Zeker is natuurlijk wel dat de schilder, wiens leven tot mythe verheven is, streefde naar het hoogst mogelijke vakmanschap. In die eindeloze kettingreeks van zijn brieven geeft Van Gogh zelf di rectere informatie over de werk stukken die hij onder handen had. Het is, zeker ook in het geval van de Aardappeleters, belangwekken de uitleg uit de eerste hand. Voor menige bezoeker is het daarom na een tijdje kijken mogelijk een knel lende vraag waarom bij de lange ronde langs het schildersleven al leen maar het naambordje bij de 278 pronkstukken prijkt. Vooral dank zij Vincents ook al weer koortsachtige bnefschrijverij kun nen we de ontwikkeling van dit magistrale levenswerk van maand tot maand nagaan, en zeker van plaats tot plaats. Maar zelfs de aan duiding van de grote periodes (Brabant, Aries etc.) ontbreekt. Geen mankement op deze wel de gelijk het chronologische voet spoor volgende expositie? „Zeker niet", zegt drs. Johannes van der Wolk, de conservator van de Van Gogh-collectie in het Kröl ler-Müller, „we hebben bewust geen tentoonstelling willen maken waarin het publiek van de ene toe lichting naar de volgende wordt rondgeleid. We wilden de unieke schilderijen van Van Gogh hele maal voor zichzelf laten spreken Het accent is gelegd op hun uitstra ling. Het is een kijktentoonstelling, geen leestentoonstellng". Fantastisch Van der Wolk beheert na ruim vier jaar directeurschap in het Van Gogh-museum in Amsterdam se dert een halfjaar de door hem „fan tastisch" genoemde Vincent-in boedel op de Veluwe. Met direc teur R. W. D. Oxenaar is hij de in richter van Vincents huidige one- man-show in het deze zomer als pretpark ineens zo afgeladen mu seum. Van der Wolk moet hartelijk lachen om de vergelijking - ook weer eens een museumdirecteur die geen aanstoot neemt aan de vergelijking met genietingen van volkser eenvoud. „We hebben", zegt hij, „heel bewust gekozen voor een tentoonstelling, die er puur is om te genieten. Niks geen expositie om nieuwe gezichtspun ten, of om een andere visie naar vo ren te brengen. Er zitten ook geen wetenschappelijke motieven ach ter. Het moest een blijde tentoon stelling worden. Een service aan het publiek. Wat we boven alles hebben gewild is dit: ons eigen en thousiasme voor deze schitterende collectie overdragen aan het pu bliek". Met een daggemiddelde van ruim 3000 mensen uit alle wind streken, en van alle leeftijden en achtergrond, lijkt de doelstelling op ruime wijze te worden gehaald. Van Goghs schilderijen spreken hun taal, en in de zalen van Kröller- Müller gonst het van de bewonde ring. „Het slaat ongelooflijk aan. Zo hadden wij het niet durven dro men", zegt de opgetogen Van der Wolk, „er gebeuren ook dingen die je nooit meemaakt. Mensen die bellen om te zeggen dat ze mis schien ook een Van Gogh op de zolder hebben liggen. En wat ik nog nooit heb meegemaakt, een stapel brieven van mensen die zeg gen dat ze het zo ontzettend mooi hebben gevonden. Het zijn vaak heel ontroerende brieven, waarin ze schrijven wat Van Gogh in hun leven heeft betekend. Ze leven zich in in zijn persoonlijkheid, ze her kennen in zijn leven de problemen waarmee ze zelf worstelen. En dan komen ze hier, en dan zijn ze diep onder de indruk van het werk dat hij heeft gemaakt" AMSTERDAM (GPD) Als het aan de nieuwe huurder van het leeggehaalde Leid sepleintheater ligt blijft de slogan van de bioscoop van kracht: „De goede films ko men er toch". Ook als het theater half sep tember a.s. na een verbouwing van een mil joen gulden opengaat als discotheek De Bios. Horeca-exploitant Rien Huis in 't Veld heeft het filmscherm voorlopig in plastic verpakt. „Leuk voor toekomstige filmpremières", zegt de man die zichzelf een filmgek noemt. Maar de bijna failliete bioscoopondernemer Meerburg weigerde elk bod op de filmprojectoren van zijn Leidsepleintheater en een beetje verbaasd zegt de toekomstige disco-eigenaar „Ze hebben er alles uitgesloopt wat aan de bio scoop herinnerde. Terwijl ik toch juist iets van een theater wilde behouden". Het Leidsepleintheater op een steenworp afstand van de Stadsschouwbug in Amster dam hoorde oorspronkelijk bij een patro naatsgebouw dat bekend was als het Corne lls Broere Huis. In 1933 besloot men een van de ruimten voor het publiek toeganke lijk te maken en de eerste,directeur Louis Davids vernoemde het theatertje met de kolommen naar het Leidseplein. Het was een van de vele intieme zaaltjes die Amster dam in de jaren '30 rijk was. En bijna een kwart eeuw lang trok het met cabaret, kleinkunst en danssolo's een geinteresseerd publiek. Volgens Wim lbo heeft Louis Davids hier de Nelson Cabaret Revue geintroduceerd. Fien de la Mar en Martie Verdenius speelden hier. Wim Son- neveld zong er in 1936 internationale chan sons. Het ABC-cabaret van Louis Gimburg met Corrie Vonk, Tilly Perin Bouwmeester, Wim Kan en Cor Hermus ging hier in pre mière. Later volgden andere beroemde na men als Toon Hermans, Willy van Hemert en Sieto Hoving. Het theater kwam in 1958 in handen van de maatschappij voor Cinegrafie die er door de architecten Ooyevaar en Stolle een hy permoderne strakke bioscoop van liet ma ken. Het gordijn was vervangen door pane len met een enorme foto van een sneeuw landschap die als een harmonica kon wor den geopend. Dat landschap was gefotogra feerd door Carel Blaazer en werd later ver vangen door een foto van* een wit gepleis terd bergdorp toen bezoekers bezwaar maakten tegen het prikkeldraad op de eer ste afbeelding. Het Leidsepleintheater heeft in de jaren '60 een grote rol gespeeld in het leven van veel Pleiners. De vaste klanten van de ca- fé's Reynders en Eijlders. Er kwamen in derdaad goede films zoals de nouvelle-va- guegolf uit Frankrijk en de eerste Berg man-films. Op een of andere mamer was al les mogelijk in het Leidsepleintheater en filmliefhebbers konden blind varen op de keuze van de exploitant. In het Leidsepleintheater en in nabij gele gen bioscoop De Uitkijk maakte het pu bliek ook voor het eerst kennis met korte al of niet experimentele voorfilmpjes van jon ge Nederlandse cineasten. Maar er was ook plaats voor het eerste seksfilmfestival dat toen alleen in een vrijzinnig land als Neder land kon worden georganiseerd. De film Easy Rider heeft in hetzelfde theater ruim een jaar op het programma gestaan. In 1968 nam Piet Meerburg het Leidse pleintheater over en de dagelijkse leiding kwam in handen van Pieter Goedings. Nu eigenaar van de Movie-theaters en een be langrijk filmverhuurder in Amsterdam Tien jaar later was de terugslag in de bio scoopwereld vooral te merken bij de kleine theaters. In 1983 hoorde men voor het eerst fluisteren dat er sluiting dreijgde voor het Leidsepleintheater. De vele bioscopen van het Meerburgconcern konden tenslotte al leen worden gered door ze onder te bren gen in een stichting onder leiding van Fred Denker van het City-concern. City was toen in handen van de grote Amerikaanse bioscoop-exploitatiemaat schappij Pacific Ocean van Michael For man die als voorwaarde van deze overname stelde dat één Meerburgtheater moest wor den gesloten. Dat betekende het definitieve einde voor het verliesgevend Leiseplein- theater. Deze week hebben bouwvakkers de laat ste donkerblauw geschilderde planken van de bioscoopmuren getrokken. Naast het projectiescherm hangen nog twee fotopa nelen van het vroegere voordoek en het buitenlicht schijnt helder uit de vroegere projectieruimte. Over zes weken is de thea- tervloer veranderd in een mozaïek van zwart grind en op de plaats waar 50 jaar ge leden Louis Davids op het toneel stond komt nu een podium dat op luchtdruk kan worden geopend voor een spectaculaire en tree van de band. Een disc-jockey zal elke avond in een hoogwerker klimmen waarmee hij zich door de hele ruimte kan verplaatsen Een idee dat Rien Huis in 't Veld en zijn echtge note Lidy hebben meegenomen van een reis naar Japan. In hun succesvolle café Le Berry op het Leidseplein laat Rien zien hoe het interieur van de disco wordt dat archi tect Gerard Poolman in moderne pasteltin ten heeft geschetst. Poolman heeft ook de Alpha bioscooptheaters bij het Leidseplein gebouwd. En op dat gebied kan dus niets mis gaan. Rien Huis in 't Veld verzekert „Er mag ook niets mis gaan in de disco. Ie dereen moet zich er veilig en lekker voelen daarom komt er bij de ingang een metaal detector. Ik wil geen wapens in mijn zaak" In Wassenaarse galerie Mense Jacob ten Hoeve (schilderij en) en Petri Voet (keramiek) in Gale rie Henk de Greef, Schoolstraat 27, Wassenaar. Tot en met 23 augustus. Geopend: di. t/m za. van 10-17 uur. WASSENAAR - Galerie Henk de Greef toont deze maand kleurrijk abstract schilderwerk van Mense Jacob ten Hoeve en diverse stukken keramiek van Petri Voet. Ten Hoeve (geb. 1950) genoot kunstacademische opleidingen in Leeuwarden en Maastricht. Hij exposeerde reeds menig- rftaal, onder meer in 1978 in het LAK. De ongeveer vijftien schil derijen die men nu in Wassenaar kunt bekijken zijn opgezet in de tegenwoordig bijzonder populai re acrylverf. De kunstenaar heeft de mogelijkheden van deze verf - zij kan zowel dekkend als transparant worden gebruikt - niet onbenut gelaten. De meeste werken zijn op grote linnen doe ken gezet, de andere op papier. Op één werk na zijn alle schilde ringen geheel abstract. De verfstreken zijn schetsmatig neergezet, kris kras over het beeldvlak verspreid. De kleuren dominerend zijn mengkleuren als orarye, rose en groen zijn gebroken door veel wit. Hier en daar schemeren donkergekleur de onderlagen door. Al met al maken de schilderingen een lich te, frisse, 'zomerse' indruk. De expressie van de kleuren en van de beweeglijke penseelstreken is waar het om gaat in dit tachis- tisch te noemen werk. Lichtelijk storend zijn de donkere verfklodders op de zijkanten van de doeken: me dunkt dat hier wel een taak ligt voor een lijsten maker. De meeste creaties zijn titel loos. Die werken die wèl een titel meekregen - bijvoorbeeld 'Tune of rain and wind' en 'Indian sum mer' verschillen niet wezenlijk van de andere werken. Men kan wel 1001 verschillende titels be denken voor al deze schilderin gen, die immers bij ieder mens weer andere persoonlijke asso ciaties kunnen oproepen. Het werk 'Renaissance Fair' zegt mij helemaal niets dat ik met de Re naissance of met een kermis kan verbinden. Merkwaardig in dit werk, dat door het overwegend donkere kleurgebruik afwijkt van de andere schilderijen, is de grote dieptesuggestie: het lijkt of men door licht, donker struikge was heen kijkt naar een helder gekleurde wereld. Het enige fi guratieve werk, 'Isis by Dawn', toont een vrouwelijke rugfiguur met licht naar achteren neigend hoofd. Die 'dageraad' zie ik er niet zo in, en evenmin is mij dui delijk in welke functie deze go din hier precies is afgebeeld (ge let op haar omhoogkijken mis schien als maangodin?). Terug komend op de abstracte schilde rijen: persoonlijk vind ik deze op zich wel vriendelijke, maar tame lijk onrustige werken weinig boeiend, en artistiek gezien zijn zij nauwelijks interessant te noe- Van de tweede exposant, Petri Voet (geb. 1943), is een vijfen twintigtal stukken keramiek te zien. Deze kunstenares ontving een kunstopleiding aan de Tech nische School in Gouda (afdeling keramiek) en exposeert ook al vele jaren. In Wassenaar kan men vazen, kommen, schalen en dergelijke van haar zien, de meeste nogal massief, haast lomp van vorm. De produkten zijn zacht van kleur: ingehouden blauwe, grijze en bruine tinten, die we altijd aantreffen bij derge lijk semi-Chinees aardewerk. De vormen zijn niet altijd even per fect afgewerkt, maar de meeste produkten zijn toch beslist fraai te noemen met hun veelal aardi ge glazuurwerkingen. Nogal apart zijn de drie 'Doosjes met landschap': aardewerken bakjes- met-deksel waarop (in het gla zuur) in zachte tinten (te?) vaag landschapjes zijn gesuggereerd ANTOON ERFTEMEIJER Foto rechts: één van de schitterende werkstukken van Hans Vijgen, die bij 'De Narwal' zijn te zien (foto pr> Beeldentuin De Narwal, Oud Clin- gendael 7, Wassenaar. Tot en met 30 september. WASSENAAR - Achter villa De Narwal, een conferentie-oord vlak naast Dierenpark Wasse naar, is voor de zomer een beel dentuin ingericht. De Haagse ga leriehouders Jurriaan van Kra nendonk en Caroline de Westen- holz hebben over de gehele par kachtige tuin een achttiental beelden verspreid van twaalf kunstenaars. Óp een enkel werk na zijn ze alle zuiver abstract Werkelijk oorspronkelijk wat techniek en vormbehandeling betreft zijn de meeste werken niet. Het gebruiken van 'ready- made'-materialen, roestend ijzer, assemblagetechnieken, fel ge kleurde verven: het is al zo vaak, en veelal beter, door anderen ge daan. Niettemin zitten er wel de gelijk interessante werkstukken tussen, en een wandeling door deze beeldentuin is dan ook be slist de moeite waard. Men dient dan wel de niet in alle opzichten even geslaagde opstelling voor lief te nemen. Veel werken zijn sokkel-loos midden in de nogal woeste tuin geplaatst, gedeeltelijk verborgen achter opschietende brandnetels en ander gewas en soms bedol ven onder oude bladeren, vogel poep en andere rommel. En dat terwijl die werken in inhoudelijk of formeel opzicht geen enkele duidelijke band met de natuur hebben. Sokkels en beter onder houd zouden vele beelden aan zienlek ophalen. Bovendien heb ben sommige werken meer ruim te nodig: ze staan nu teveel inge sloten tussen struiken en bomen Uniek en zeer verzorgd zijn de beeldhouwwerken van Hans Vij gen. Met koper, wit marmer, ijzer en gebakken klei vervaardigde hij mooi uitziende constructies die natuur- en meetkundige kwesties tot onderwerp hebben. Schitterend, zeker voor in een tuin, is een eenvoudig maar knap uitgewerkt bronzen beeld van Marina van der Kooi. Het stelt een vlucht vogels voor tegen de achtergrond van een ronde schijf - aarde, zon, firmament? - die steunt op een rechthoekig blok. De plaatsing van dit beeld op een boomstronk is weinig geslaagd te noemen. Nogal simplistisch is het werk van Bart Kelholt. Hij plaatst drie roestige stangen als een wig wam-skelet tegen elkaar, bindt ze van boven aan elkaar met een ijzerdraadje, en hangt hier een metalen bakje onder. Luchtig en speels zijn de grote werken van Jan Mulder. Rob Lo-. gister en Alexander Schabracq. die op het grote grasveld midden in de tuin staan opgesteld. Oud roest, metalen bussen, bont be schilderde stangen en spiralen en andere zaken zien we bijeen gebracht. Men zou ze wel ko misch kunnen noemen, maar in geen enkel opzicht vind ik ze erg imponerend. Al met al is een wandeling door deze beeldentuin beslist een genoegen, dat men nog tot het eind van de zomer kan sma ken. ANTOON ERFTEMEIJER.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 19