Miljoenen om mooie
Mont Saint Michel
weer eiland te maken
Grote gaten in gereformeerde archieven
Ontsnappen uit
open gevangenis
blijkt peuleschil 1
PAGINA 4
DINSDAG 31 JULI 1' £j
door
Rudolf Bakker
PARIJS (GPD) Een re
gering geeft meestal geld
uit om de zee te keren. In
Frankrijk zijn miljoenen
gemoeid met een project
de zee binnen te halen.
Dat gebeurt in de baai van
Mont Saint Michel, waar
het beroemde eiland met
het benedictijner klooster
langzaam maar zeker is te
ruggebracht tot een pun
tig uitstulpsel te midden
van eindeloze zandvlak
ten. De Mont Saint Michel
is de grootste toeristenat
tractie van Frankrijk.
Elk jaar maken ruim
twee miljoen bezoekers er
de Grande Rue tot een ge
stopte worst, terwijl de
moedigsten doorklimmen
naar de abdij, waar de de
votie evenmin in een
zaamheid beleden wordt.
De autoriteiten zijn nu
bang dat de toeristen te
leurgesteld zijn over het
eiland. Niet omdat je er in
het hoogseizoen geen stap
voor- of achteruit kunt
doen, maar omdat klot
sende golven niet langer
dit magische rotsblok om
geven. Die schoonheids-
fout wordt nu voor veel
geld verholpen.
Water, wind en wolken, gefil
terde zonnestralen en krijsende
meeuwen scherend over de zee,
dat is het beeld van Mont Saint
Michel, zoals het op de briefkaar
ten over de hele wereld gaat. Wat
nu kennelijk aanstoot geeft, zijn
de modderige kreken en de ein
deloze vlakten met groenogend
groeisel, dat in het Frans „her
bus" heet, en die het eiland van
twee kanten als in een tangbewe
ging naderen. Het is allemaal
minder erg dan de breedge
schouderde dijk, die vanaf de
vaste wal op het eiland toeloopt
en die dit wonder van de weste
lijke wereld, door de Unesco op
zijn lijst van topmonumenten ge
plaatst, nog voor de grootste air
conditioned bus bereikbaar
maakt. Een geestdodende platte
asfaltvlakte is het, een hondeket
ting om de hals van een kanarie
vogel. Over deze dijk mag geen
woord kwaad worden gezegd.
Mosselman
Voorlopig hebben de vijfhon
derd inwoners van Mont Saint
Michel en dat zijn meteen vijf
honderd souvenirverkopers en
restauranthouders er goed
gunstig in toegestemd dat de
Franse belastingbetaler de at
tractie van hun gouden negotie
helpt verhogen door het terugha
len van de zee. Intussen is het
werk al een goed eind gevorderd.
Het is een kwestie van dijken en
van reservoirs. Wat de mens be
dierf wordt weer in ere hersteld.
Want de dader van de verzanding
bestond. Hij ligt al lang op het
kerkhof. Hij luisterde naar de
naam Mosselman.
Op de hier afgedrukte kaart is
goed te zien wat de ondernemen
de Mosselman in het midden van
de vorige eeuw voorhad. Onder
nemingsgeest had voorrang bo
ven ecologie. Langs de zuidelijke
oever van de baai van Mont Saint
Michel waren toen al polders
aangelegd, terwijl de inpoldering
tot 1934 door ging. Mosselman
wilde, van het westen en het oos
ten uit, dijken leggen die elkaar
aan de voet van de hoge vesting
muren rond het eiland zouden
treffen. Het hele gebied ten
zuiden van deze dijken zou daar
mee aan de zee zijn ontrukt. Het
werk aan de eerste dijk begon bij
de Pointe de la Roche Torin, op
het schema aan de rechterkant
zichtbaar. Toen Mosselman met
zijn eerste dijk echter halverwe
ge was, ging hij failliet. Daarna
gebeurde er niets meer.
Dat er niets meer gebeurde, is
niet helemaal waar. De dijk van
Mosselman veroorzaakte een in
grijpende verandering in de loop
van de rivieren de Sée en de Sé-
lune, rechts op de kaart te zien,
die voortaan ver ten noorden van
de Mont Saint Michel zeewaarts
togen. De vloed zocht de gemak
kelijkste weg en diepte deze kre
ken nog uit. Het eiland kwam
droog te liggen.
Zandbank
Tegelijkertijd verzamelde zich
een deel van de anderhalf mil
joen kubieke meter zand, die de
vloed jaarlijks de baai binnen
brengt, voor de ingang van
Couesnon op het kaartje on
deraan zodat ook van de zuid
kant uit het water de Mont Saint
Michel niet meer kon bereiken
en de „herbus" de kans kreeg
zijn tentakels uit te slaan. Als er
de komende jaren niet was inge
grepen, zou de baai tegen het ein
de van de eeuw in een giganti
sche, doch brave, zandbank ver
anderd zijn.
In de eerste fase van de 'face
lift' is de dijk van Mosselman in
tussen verdwenen. Een kortere
en meer zuidwaarts wijzende
dijk is er voor in de plaats geko
men, om de polders tegen hoog
water te beschermen. De Sée en
de Sélune zullen volgens de be
rekeningen nu hun loop weer in
de richting van de Mont Saint
Michel gaan verleggen. De twee
de fase van het werk is daarmee
begonnen. Om van de herbus-
vlakten af te komen, worden aan
de zuidelijke oever van de baai
twee reservoirs aangelegd (zie
kaart) waarin bij vloed het zee
water wordt opgevangen en be
waard. Een dergelijk reservoir
zal ook worden gevormd door de
Couesnon, waarin nieuwe slui
zen komen die het water aanvan
kelijk binnen laten en het zand
tegenhouden. Zodra de eb is in
getreden worden de sluizen van
de beide reservoirs en van de
Couesnon geopend. Met donde
rend geraas stort het opgespaar
de zeewater zich dan als een
verlate passagier die de vertrok
ken tram nog wil halen achter
de al verdwenen vloed aan. Dit
kunstmatig opgewekt natuurge
weld heeft tot doel de met her-
"bus bedekte zandvlakten terug
te voeren naar waar ze vandaan
kwamen: de zee achter de hori
zon.
Het resultaat van deze operatie
is berekend in een waterloop
kundig laboratorium, waar eb en
vloed 11.000 keer zijn gesimu
leerd. De ingenieurs weten dan
nu ook precies hoe de toestand
rond het eiland er in 1991 uit zal
zien: het water rond de Mont
Saint Michel zal twee meter diep
er komen te staan, zes van de tien
getijden zullen het eiland berei
ken, terwijl het er nu nog maar
drie van de tien zijn. Als er niets
was gedaan zou in 1991 nog maar
een eb-en-vloed op de tien dit
bolwerk van de toeristenindus
trie hebben bereikt.
Het is waar dat de dijk naar de
vaste wal de stroombeweging
rond het eiland niet beinvloedt
en dat hij daarmee de schoon
heidsoperatie van dertig miljoen
francs geen schade doet. De aan
stootgevende asfaltvlakte is ech
ter in zichzelf verfoeilijk en het is
inconsequent na het uitgeven
van al dat belastinggeld ook niet
iets aan het probleem te doen,
dat de gemoederen al meer dan
een eeuw bezighoudt.
De geschiedenis van de toe-
gangsdijk tot de Mont Saint Mi
chel is een tragikomedie. Sinds
de regering in 1874 toestemming
tot haar aanleg gaf, hebben groe
pen en personen met gevoel voor
harmonie en historie zich con
stant de haren uit het hoofd ge
trokken van woede en spijt. Te
gen de belangen van de lokale
commercie echter loopt ieder
heilleger van schoonscheidsas-
postelen zich te pletter. Hoonge
lach past de 'Schongeist' die nu
in keurig opstel is komen verkla
ren dat de dijk moet verdwijnen
en plaats moet maken voor plat
boomde vaartuigen, die alleen
toeristen zullen overbrengen die
zich gedrongen voelen de abdij
te gaan zien. De negotie zou zich
op de vaste wal dienen te vesti
gen. In de toeristenindustrie valt
kaf van koren niet te scheiden.
Het spreekt vanzelf dat de laat
ste consequentie van de nu on
dernomen schoonheidsoperatie
nooit zal worden aanvaard. De
burgemeester van Mont Saint
Michel, de jeugdig-daadkrachti
ge monsieur Vannier, vertelde
me tevreden dat de discussie van
'Parijs' over de plannen met de
toevoerdijk nu wel was ver
stomd. Jaar in jaar uit zullen zich
twee miljoen toeristen onge
stoord op de Grande Rue kun
nen werpen, om daar in de kra
men hun geld te verspillen aan
versierd koper, goedkoop aarde
werk, beschilderde koekepan-
nen en sneeuw verwekkende in-
sluitsels.
Op een middag in mei kom ik
rond vier uur op de parkeervlak-
te voor het eiland aan. Een geüni
formeerd persoon ontsteelt me
zes francs en tachtig centimes,
waarvoor ik het recht krijg me
toegang te verschaffen tot de be
devaartplaats van de slechte
smaak, die in lelijkheid alleen te
vergelijken valt met San Marino,
de Boulevard de la Grotte in
Lourdes of het haventje van Ca
pri in augustus. Omdat mijn ho
tel pas tegen zevenen met bagage
te bereiken valt tot op dat mo
ment is de Grande Rue verstopt
dood ik de tijd met het bevre
digen van de nieuwsgierigheid.
De curé van de parochiekerk
van de Heilige Petrus ontvangt
me vriendelijk en hij onthult me
onder andere het geheim van de
gehate asfaltvlakte. Ze is naast
de oorspronkelijke dijk door
randgemeenten aangelegd, die
ieder voor zich een deel van de
parkeergelden in hun zak steken.
Mont Saint Michel krijgt er maar
een schijntje van, wat me later
ook de burgemeester met spijt in
zijn stem bevestigt. In ieder ge
val staat vast dat geen enkele be
stuurder die goed bij zijn hoofd
is er in zou toestemmen dat deze
goud opleverendevvloek om es
thetische redenen onder het zee
water zou worden bedolven.
De pastoor is zonder parochie.
Des avonds en gedurende de
winter zijn de vijfhonderd ne
ringdoenden van het eiland op
de vastewal, waar ze wonen. De
pastoor heeft het hoofdzakelijk
druk met het regelen van de be
devaarten naar de relikwieën
rond de heilige Michael, die in
drie verschijningen rond het jaar
800 tot de bouw van de abdij op
dracht gaf. De relikwieën zijn
echter niet in de sombere abdij,
die tijdens de revolutie door de
staat 'gestolen' is, zoals de pas
toor het noemt, maar in de Pie
terskerk in de Grande Rue, die
wel tot het katholiek territoir be
hoort.
Op het eiland heerst de achter
docht. Tenslotte handelt men er
al sinds de middeleeuwen in sou
venirs. Je bier moet je meteen
betalen en als ik me na een bui
tengewoon slecht avondmaal op
een winderig terras opmaak tot
een korte wandeling, wordt me
al nadrukkelijk de rekening voor
de nog komende nacht toege
schoven. Ook de staat is op zijn
hoede, daarboven in de abdij.
Twee benedictijnen mogen er
voor de kerkdiensten zorgen,
maar er wordt duivels op toe ge
zien dat er geen toerist gratis
naar binnen slipt om er te genie
ten van de gotiek.
In de zomeravond is Mont
Saint Michel van dichtbij alleen
mooi als je er om heen loopt. De
Grande Rue is dan even snel leeg
geraakt als vroeger de zee op
kwam en weer vertrok. De lui
ken gaan voor de ramen en de
keukens dovtn hun ovens, zodat
ook de wolken van goedkoop vet
oplossen in de ijle lucht. Het rijk
is nu aan de meeuwen, en aan de
wind die door het kreupelhout
tegen de hoge hellingen speelt.
Alleen door je verrekijker zie je
aan de einder de zee in de avond
zon glinsteren. Rijen nutteloze
boeien liggen als dronkemannen
langs een nooit gebruikte weg:
de bescheiden route van de Sée
en de Sélune, die binnenkort
weer dichter langs het eiland zal
gaan.
Burgemeester Vannier ont
moet ik de volgende dag in zijn
werkkamer boven de toegangs
poort, waardoor de bezoekers die
ochtend al om negen uur in dich
te orde naar binnen stromen. Het
spijt hem dat er steeds minder
Nederlanders komen en hij is
bang dat hun geld op is. Ik beloof
hem mijn landgenoten tot een
hernieuwd bezoek aan het eiland
te zullen aanzetten.
Dit is een goede raad die niet
duur behoeft te zijn. Hoe verder
men zijn auto van het land af par
keert, hoe mooier de Mont Saint
Michel er uit ziet. Vanuit de
Pointe de la Roche Torin, waar
het litteken van de oude wijk nog
zichtbaar is, tot aan de Bec d'An-
daine en de Grouin du Sud, ver
toont het eiland zich als. de ach
tergrond voor een magisch gela
ten 'Gotterdammerung'. Verder
moet niemand gaan. Voor veel
geld komt straks ook de vloed
nog op en om het vele geld zal de
dijk met de autobussen blijven.
Vorige week woensdagavond, om
streeks half negen, klom een 24-ja-
rige gedetineerde met behulp van
kleerhangers over het hek van de
gevangenis Westlinge in Heerhu-
gowaard. Voor de gedetineerden
die de jongeman zagen stuntelen
een waar vermaak.
De tweeëneenhalve meter hoge
omheining is een zogenaamd val
hek, het buigt terug als iemand er
in klimt. Op de top zitten scherpe
punten; de vluchteling kwam nog
al gehavend bij de sloot. Hij waad
de door het water en beklom het
volgende hek. Daarna was de voor
stelling voorbij. De achterblijvers
konden niet zien hoe de ontsnapte
gevangene een lift naar Amster
dam kreeg.
Adjunct-directeur J. van den
Berg van Westlinge ontkent dat de
vluchteling onder belangstelling
van andere gedetineerden het ha-
zepad koos. „Het is geen happe
ning, zoals het televisieprogramma
Fiets 'm d'r in. Vluchten gebeurt
stiekem". Hij houdt het op de offi
ciële lezing: de ontsnapping werd
pas om 9 uur bij het periodiek tel
len van de gedetineerden ontdekt.
De ontsnapping uit Westlinge
was de vierentwintigste van dit
jaar, waarbij 48 gedetineerden wa
ren betrokken. Vorig jaar werdén
26 uitbraken door in totaal 42 ge
vangenen geregistreerd. Van den
Berg is niet verontrust over dit
aantal. Hij verwijst naar de aard en
de grootte van de gevangenis.
Het begin vorig jaar in gebruik
genomen Westlinge is een half
open strafinrichting, bestemd voor
licht gestraften. Dat betekent dat
gedetineerden binnen het complex
een hoge mate van vrijheid genie
ten.
Vrij weekeinde
De gevangenen hebben recht op
één vrij weekeinde per maand, dit
in tegenstelling tot de gesloten ge
vangenissen waar verlof een gunst
is..Voor de rest van de tijd is con
tact met de buitenwereld uitgeslo
ten.
De beveiliging van de 200 gedeti
neerden is volgens Van den Berg
minimaal. Van zeven uur 's mor
gens tot 10 uur 's avonds zijn 15 be
waarders aanwezig. In de nacht
zijn er slechts vier. „Er zijn hier per
jaar 1400 gedetineerden. In dat
licht bezien vind ik een verliesper
centage van 48 niet spectaculair",
aldus de adjunct-dirtecteur.
Van den Berg wijst erop dat on
geveer de helft van de ontvluchten
niet is teruggekeerd van weekend
verlof. De overigen zijn wel uit
Westlinge weggelopen. De ad
junct-directeur noemt dat aantal
acceptabel. „De gevangenis voor
100 procent beveiligen, is niet mo
gelijk. Het ontvluchten is voor mij
pas onaanvaardbaar als iedereen
t weglopen".
door
Weert Schenk
De valhekken, die er er pas sinds
een week staan, zijn niet geplaatst
om het vluchten te voorkomen.
Om die reden is evenmin de sloot
breder gemaakt. De maatregelen
zijn bedoeld om het in- en uitlopen
van gevangenen tegen te gaan.
Voor die tijd was de begrenzing zo
gemakkelijk te nemen dat gedeti
neerden met geringe pakkans rus
tig in het dorp een patatje, bier,
Chinees eten of ander ongeregeld
goed gingen halen.
Verscherping
Van dén Berg wil bet niet beves
tigen. HijTibudt het er op dat ster
ke aanwijzingen van dergelijke
praktijken bestonden. Ook geeft
hij niet zonder meer toe dat de val
hekken en de bredere sloot het
gooien van met drugs gevulde ten
nisballen of flessen met drank op
de binnenplaats moet bemoeilij
ken. Dank zij de openbare telefoon
op Westlinge konden gedetineer
den eenvoudig zulke bestellingen
plaatsen.
De vorigesituatie heeft zeer
waarschijnlijk een klein jaar terug
geleid tot het illegale drankgebruik
dat een massale vechtpartij tot ge
volg had. De toegesnelde adjunct
directeur werd met een mes be
dreigd en twee gevangenen maak
ten van de chaos gebruik om een
vluchtpoging te ondernemen.
De gemeentepolitie van Heerli Êe
gowaard verzocht daarop versch n€
ping van het regime. Van den Bt
zegt dat dit bestaat uit een strafl m
toezicht op de gevangenen. Si
volgt sneller overplaatsing na °f
een gesloten inrichting als de b ci'
waarders menen dat bepaalde J1*
detineerden niet in Westlin
thuishoren. cc
Verhuizing naar een gevangei ht
met streng regime gebeurt ook da
gedetineerden worden gesna
met drugs of daarvan onder i w
vloed zijn. Hetzelfde lot zijn de oi vt
vluchten beschoren die wordi
aangehouden. De politie pakt
meeste ontsnapten binnen enk»
maanden weer op. m
d<
Schulden
Opvallend is dat veel vluchteli b,
gén nog niet eens zo lang meer j^j
de gevangenis te gaan hebben.
moest de man die er woensdag v, g(
tussen ging nog maar vier dag
zitten. Van den Berg vermoedt Vi
een verband kan bestaan ra g(
schulden die in de gevanger n
moeten worden afgelost. „Mogeli Ti
is er gegokt, overigens een illega. a
bezigheid, en is daarbij een pa Vl
honderd gulden verloren. De v< Cl
liezer wil of kan dat dan niet bet
len en neemt bijtijds de kuierl;
ten".
Hij vervolgt: „Dit is geen bejaa
dentehuis. Een gevangenis is e»
dynamische gemeenschap v;
meest jonge kerels. Wij weten oi
niet altijd wat er gebeurt. De su
cultuur bepaalt hoe prettig mens» g
zich hier voelen. Misschien had
ontsnapte hier een kennis uit h 7
verleden ontmoet. Andere oorz
ken voor het vluchten kunnen z\ A
een ziek familielid, een ontrouv vi
echtgenote, een onstuitbare h tv
hoefte aan drugs". 1 d
Dit alles overziend vindt a fl
junct-directeur Van den Berg ge» a
aanleiding om voorlopig iets in zi il
strafinrichting te veranderen. „E o
is een prima systeem. Houen zo' k
fï
Nieuwe uitgaven
- 'De gouverneur zonder zi»
jeugdboek door Patrick Reuma
Elsevier, prijs 18,50.
- 'Nachtelijke dwaling', de laats
avonturenroman van de vorig ja
overleden auteur Desmo:
Bagley. Wat is er mis met de ov»
lijdensakte van Mark Trevelya
die door een slordige Nederland
arts werd opgesteld? Zijn bro
vertrouwt het niet en gaat op c
derzoek uit. Elsevier, prijs 22,5
- 'Gedwongen landing', thrill
van Thomas H. Block. Terrorist
gijzelen een DC9 en een vliegde
schip met hun bemanningen. H
Pentagon krijgt een ultimatum. I
sevier, prijs 24,50.
- 'De katoenplukkers', een h»
druk van een meer dan een hal'
eeuw oud zijnde roman van B.Ti
ven, die in 1969 bij zijn overlijd»
een indrukwekkend oeuvre nalii
Dit is een van zijn vroege romar;
Meulenhoff, prijs 29,50.
- 'Geen weg terug'. Geertje Gc
schreef het verhaal over een Turl
meisje, dat in Nederland wonen
wil ontkomen aan de druk va
haar omgeving. Leopold.
- 'Verhalen', achtenennegent
keer Yvonne Keuls. Een aantj
cursiefjes uit dag- en weekblade
gebundeld. Nijgh en Van Ditmai
- 'De leerlingfilosoof, lijvige n
man van Iris Murdoch over de rel
tie tussen een leermeester en zi)
leerling. Een gecompliceerd, b
spiegelend, maar vrolijk boek. Be
Bakker, prijs 49,50.
De gereformeerde predikanten
hebben van de commissie voor
de archieven van hun kerk een
brief gekregen, waarin hun
wordt gevraagd, eraan mee te
werken, dat kerkelijke archief
stukken niet worden verwaar
loosd of vervreemd.
"De praktijk leert, dat bij ons
weinig belang wordt gehecht aan
een goede archiefvorming en
-bewaring. Gereformeerden, zegt
men, kijken liever naar de toe
komst dan naar het verleden.
Hoezeer deze karaktertrek ook
kan worden gewaardeerd, te la
ken valt het, als daardoor de tra
ditie wordt verwaarloosd".
heeft grote ga
ten waargenomen in de haar ter
beschikking staande archieven.
Heel veel materiaal berust in par
ticuliere handen. "Personen en
families die een rol in het kerke
lijk leven hebben gespeeld be
schikken vaak over waardevolle
archivalia. Door onachtzaamheid
zijn deze onttrokken aan hun ei
genlijke bestemming: het archief
van een kerkelijk of semi-kerke-
lijk orgaan. Ook als ze daar niet
officieel toe behoren, kunnen ze
toch een belangrijke aanvulling
betekenen".
'Samen op weg'
De classicale (regionale) ver
gaderingen van de Hervormde
Kerk zullen in september zeven
voorstellen van kerkordelijke
aard moeten behandelen met het
oog op de gecombineerde her
vormde en gereformeerde syno
devergadering van november en
december.
De voorstellen beogen geen
wijziging van de kerkordes, maar
geven alleen mogelijkheden aan
om hiervan af te wijken voor col
leges en vergaderingen die een
brede interkerkelijke samenwer
king (federatie) nastreven. Ze be
treffen de vorming van een fede
ratie, de verkiezing en bevesti
ging van ambtsdragers, de be
hartiging van stoffelijke zaken,
de samenwerking van een cen
trale hervormde gemeente en ge
reformeerde kerk met wijkker-
keraden en de behandeling van
bezwaren tegen besluiten en re
gels.
Voor alle voorstellen op één na
moeten de overwegingen van de
hervormde classes vóór 5 okto
ber binnen zijn. Voor de stoffelij
ke zaken is meer tijd uitgetrok
ken, omdat hierover ook diako-
nale en kerkvoogdelijke instan
ties worden geraadpleegd. Die
overwegingen moeten op 15
maart volgend jaar zijn inge
diend.
Zelf heeft het breed modera-
men (algemeen bestuur) van de
hervormde synode bezwaren te
gen de voorgestelde regeling
voor de verkiezing van ambts
dragers en de voorgestelde pro
cedure voor het beroepen van
predikanten. In beide voorstel
len is dat de taak van de gemeen
te.
Naar hervormde opvatting
kunnen aan verkiezingen alleen
belijdende leden deelnemen die
hun financiële verplichtingen
nakomen en niet onder kerkelij
ke tucht staan. En wat het beroe
pen van predikanten betreft
moet de centrale kerkeraad of de
te vormen algemene kerkeraad
een belangrijke stem houden.
Dat is nodig om recht te doen
aan de positie van minderheids
groepen in centrale gemeenten.
Beroepen. Hervormde Kerk:
aangenomen het beroep van de
synode tot predikant voor toe-
rustingswerk (Geref. Zendings-
bond en Bond voor Inwendige
Zending in de Hervormde Kerk)
C. Snoei Noordhorn (Gr.), naar
Aagtekerke (Z.) kandidaat W.
van Mourik Nieuwegein, die
hiermee bedankte voor Nieuw-
veen.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor Zutphen
G. Bijkerk Enschede.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Dordrecht L. Blok
Nunspeet, voor Krimpen aan de
IJssel R. Boogaard Leiden, voor
Randburg (Zuid-Afrika) A. Moer
kerken Nieuw-Beijerland, voor
Rijssen N. W. Schreuder Goes,
voor Gorinchem C. van de Poel
Yerseke.
Synode Chicago
Met een gebedsdienst is gis
teravond de tiende algemene
vergadering van de Gerefor
meerde Oecumenische Synode
(GOS) in Chicago geopend.
Ruim 30 kerken van calvinisti
sche traditie zijn hier vertegen
woordigd, waaronder de Gere
formeerde Kerken in Nederland
en de Christelijke Gereformeer
de Kerken.
De Nederlandse gereformeer
den hebben samen met de Ne
derduits Gereformeerde Sen-
dingskerk (kleurlingen) van
Zuid-Afrika voorgesteld, de
theologische verdediging van de
apartheid tot 'ketterij' te verkla
ren.
De positie van de Nederlandse
gereformeerden binnen de oecu
menische synpde is een. tweede
heet hangijzer op deze vergade
ring. Sommige kerken vinden
hun visie op de vrouw in het
ambt en het gezag van de bijbel,
alsmede op homoseksualiteit on
verenigbaar met de basisformule
van de synode. De Nederlandse
gereformeerden willen de GOS
het liefst omvormen tot een ont
moetingsplaats voor gesprek,
waarbij de een de ander niet
bindt aan tevoren vastgelegde
formuleringen.
Velen zien de uitkomst van de
debatten met spanning tege
moet.
Lutheranen. De algemene
vergadering van de Lutherse We
reldfederatie in Genève heeft be
paald, dat voortaan ook andere
kerken dan lid-kerken aan het
werk kunnen meedoen, zij het
zonder stemrecht. Zy moeten
dan wel de grondslag van de fe
deratie kunnen onderschrijven.
Hetzelfde geldt voor raden van
kerken en individuele gemeen-,
ten. Tot nu toe hadden kerken
van de Lutherse Unie en kerken
uit de hervormde traditie alleen
de status van waarnemer.
