'Misschien schilder ik peuken tot ik van het roken af ben' in LA: dribbelen Sop de vierkante meter GD®®®©®©©©. VAKKLEDING t&. Hoe Wieteke van Dort in een Leids ziekenhuis belandde VRIJETIJDSKLEDING TERDAG 28 JULI 1984 RADIO-TV-KUNST PAGINA 23 )R10S ANGELES (GPD) - Voor enfiatle NOS is het letterlijk 'dribbe- en op de vierkante meter', maar iet nationale omroepbedrijf ïeeft in Hollywood met ter plaat- rt zae gehuurde apparatuur een ra- lio- en televisiestudio ingericht |M/iie er wezen mag. Volgens tv- 1 NSaas Karei Enkelaar ziet het er veliswaar uit „als een stal waarin aagSlles met touwtjes aan elkaar :it", maar de nijvere arbeid van \ees Buurman, Joop Berensen zoradio) en Martijn Lindenberg yoltelevisie) heeft de NOS een be- n Sparing opgelevert van grofweg ;en half miljoen gulden vergele- 'ten bij het tarief dat de Europese organisatie EBU van meer dan landen voor de vergelijkbare Se^hensten heeft vastgesteld. Schii Nederland doet tot aanmerke- baarlij^e ontstemming van de EBU de. aan deze gezamenlijkheid niet mee en heeft daarentegen met ,(meFinland, Noorwegen en Dene- I30^narken een eigen (tijdelijk) sa menwerkingsverband gesticht. Bovendien worden voor de eer- Terpte maal de activiteiten van radio 2.8oen televisie zoveel mogelijk ge- 2.5(jcoordineerd en samengevoegd. Deze nieuwste samenwerking levert vier eigen cameraploegen op met vier montage-eenheden en een benauwd, maar eigen stu- izondiootje met een uit Nederland *op ^overgevlogen olympisch decor, iwerin werkelijkheid ziet dat er alle- maal wat kleintjes uit, doch vol- -gens Lindenberg zal het straks in de Nederlandse huiskamers een volwassen studio lijken zelfs al zullen de presentatoren en com- Jmentatoren van een verouderd studiocomplex zo ongeveer bij elkaar op de knie moeten gaan nil zitten. De NOS, in Los Angeles met 35 man inclusief een aantal lokaal aangetrokken krachten, voor ra dio en televisie te samen, be schikt over zes kanalen met Hil versum die dag en nacht open zijn. Elke dag wordt het mate riaal voor de vier landen van de zogenaamde 'Nordic Group' via een unilaterale satellietverbin ding naar Hilversum doorge seind en daar vervolgens ge splitst. door Henk Kolb Martijn Lindenberg heeft er nog een functie bij: voor de Ame rikaanse omroeporganisatie ABC, die de televisieuitzendin gen van de Spelen verzorgt, re gisseert hij de beeldverslagen van het wielrennen. ABC be schikt voor het snelfietsen, hand bal en hockey niet over deskun dige eigen regisseurs en voor die sporten wordt het beeld de heren in handen gegeven van respec tievelijk een Nederlander, een Duitser en een Nieuwzeelander. Al dit bezuinigen heeft zijn re denen. De NOS geeft aan de ver slaggeving van de zomerspelen 4 miljoen gulden uit. Voor com mentaarposities bij de grote sporten vraagt de organisatie bij voorbeeld het bedrag van 35.000 gulden. Als zo'n sport een paar dagen in beslag neemt (zoals at letiek dat tien dagen op het pro gramma staat) is dat nog wel te doen, maar voor de wielerwed strijden op de weg bijvoorbeeld gaat dat bedrag in een dag op. De, studioruimte van 60 vierkante meter kost niet minder dan 130.000 gulden aan huur. Met grote trots laat de NOS in Amerika een eigen vinding van de radio-afdeling proefdraaien, waarvoor van buitenlandse zijde veel belangstelling bestaat. De radiolijnen worden, terwijl de uitzendingen aan de gang zijn, tevens gebruikt voor het doorsei nen van dienstmededelingen per telex zonder dat de luisteraar daarvan iets gewaar wordt. Dit spaart geld voor telefoonverbin dingen. „Als Amsterdam in 1992 de or ganisatie zou krijgen zullen we wat anders laten zien dan we hier voorgeschoteld krijgen", belo ven hoge omroepfunctionaris- sen. Sommigen spelen reeds met de gedachte aan uitzendingen via een nieuw systeem dat een sterk verbeterd beeld oplevert, doch tevens nieuwe satellieten nodig maakt en nieuwe kijkbui- zen in de huiskamers. Men hoort reeds de voorspelling dat tegen die tijd iedereen een nieuw tele visietoestel zal moeten hebben hoewel er ook naar mogelijkhe den wordt gezocht om ontvangst tevens via thans verouderde toe stellen nog mogelijk te maken omdat zulke ingrijpende veran deringen niet zonder meer kun nen worden afgedwongen. In uniforme kledij (overhem den met embleem, donkerblau we broeken o.a.) spant de NOS zich in om met het oog op de mo gelijke organisatie in Amster dam een uiterst respectabele en professionele indruk te maken op de internationale televisie- en radiogemeenschap, die in Los Angeles in volledige bezetting bijeen is gekomen. Joop van den Berg is sinds 1981 directeur van de Wiardi Beekman Stichting (WBS), het wetenschap pelijk bureau van de Partij van de Arbeid. Is in die functie mede-veraniwocrdel'jk voor de ideologische onderbouwing van hel gevoerde beleid. Heeft daar naast ruime journalistieke ervaring. Werkte bij De Gelderlander, was adjunct-hoofdredacteur van het Limburgs Dagblad, schreef politieke achtergronds artikelen voor de Gemeenschappelijke Pers Dienst en politieke columns in NRC Handelsblad. Was van 1971 tot '81 wetenschappelijk medwerker parlemen taire geschiedenis aan de universiteit van Leidon. Sinds 1972 woont hij in Alphen aan den Rijn "Wilde wel eens een huis op de begane grond" Voor Amsterdam acht hij zich te provinciaal "Ik zal m'n hele leven wel Maastrichtenaar blijven". Noemt zich vanwege veel avondwerk een dunne lv-kijker. Vlijt zich slechts neer voor de buis als hij doodop is. Heeft wel de neiging verslaafd te raken aan series: "Vroeger keken mensen stiekum. Dat noem ik hypocriet. Voor series hoef je je niet te scha men". Wel raakt hij vaak de draad van het verhaal kwijt. In een periode waarin ik als vast adviseur van het partijbe stuur van de PvdA van die verga deringen ben verlost en ook van de vaste vergadernummers van een WBS-directeur - die krach tens zijn ambt maar beter een avondmens kan zijn - lijkt de tijd gekomen om eens wat meer na te gaan wat de televisie heeft te bie den. In het seizoen dat men in Hilversum zijn best beweert te doen en in elk geval het meeste geld schijnt te spenderen, komt er van kijken weinig terecht. Tenzij het in een verregaande staat van geestelijke ontbinding is, of iets frisser op een zondag morgen bij het 'Capitool' Tot nu toe heeft de zomer (hoezo, zomer, met dit vroegtijdig herfstweertje) echter evenmin veel kansen ge boden, hoewel ik mij niets te goed weet voor veel en verslaafd tv-kijken als ik de kans krijg. Opnieuw een week vol hinder nissen, die een overzicht van wat ik - wetend voor deze rubriek te zijn ontboden - heb gezien, nogal mager maakt. Op uitnodiging van goede vrienden naar Paul van Vliet in Scheveningen, die in het theater aanzienlijk amusan ter blijkt dan voor de camera; bij andere vriend op veijaardagsvi- site, waar een gezelschap ras- Amsterdammers elk verlangen naar televisiedrama doet ver dwijnen. Dan nog een grote fami liereünie waar de 130 nazaten van één grootmoeder een leven dige illustratie bieden van de cu rieuze wetten van Mendel. Dan nog een enkele avond opgesloten in de isoleercel die studeerkamer heet. Zo dreigt het dus nog niets te worden. De eerste donderdag weer geen Dallas - op de tweede don derdag vraag ik mij af waar de draad van het verhaal is geble ven, als die er al was -, terwijl ik de duivelse grijns van JR slecht kan missen. Niet de vaak knappe films (zoals op maandagavond) op Duitsland maar een fragment van 'Signal 7', de prachtige low budgetfilm van Rob Nillson, door de VPRO uitgezonden. Maar mijn plichten kan ik moei lijk verzaken, hoewel ik er soms toe geneigd ben. Zoals bij voor beeld m het geval van de RSV- enquéte (Ik maak me zelf wijs dat ik dat voor mijn werk behoor te zien. terwijl ik er zoals zovelen meer van smul dan van welke se rie ook...) goed samengevat door het team van Den Haag Vandaag, maar inmiddels gestopt tot sep tember. Het effect van die uitzendin gen kon overigens wel eens min der fraai zijn dan de enquête commissie hoopt en ook ver dient. Ik zie verontrustend veel mensen - en niet alleen ex-werk nemers van RSV - met wegwerp gebaren reageren: 'één grote rot zooi'. Het is dus niet zeker of er louter een zuiverend effect van de openbare getuigenverhoren uitgaat. Veel zal afhangen van wat de Tweede kamer er in het najaar mee gaat doen. Helemaal gerust ben ik daar niet op, met alle respect voor het grondige werk van de commissieleden zelf. Afwachten. De kijkervaring beperkt zich dus tot een minimumpakket: Laurent Fignon die de helling naar Crans Montana oprijdt als ware het een tochtje door de pol der; een paar dagen later de hand schuddend van zijn naamgenoot premier Fabius, ook al zo'n me teoor, maar dan in de politiek. De alweer rake STER-spot van Ci troen BX (toch al verliefd op. maar niet capabel tot financie ring) en die spot van de jongelui die in de trein hun tanden beder ven aan Raiders, maar dat tijdens de binnenopnamen in de eerste klas doen en tijdens de buitenop namen naar de tweede klascoupé blijken verhuisd. Zaterdagavond vroeg genoeg thuis om Guido Pieters' film 'Te gek om los te lopen' te kunnen zien: iets te leuk en iets te veel lijkend op One flew over the cuckoo's nest', maar vooral door Leen Jongewaard erg mooi geac teerd, en als een goed verhaal in elkaar gezet. Zondag natuurlijk RUR, het enige praatprogramma dat ik werkelijk vermakelijk vind (naast Adriaan van Dis. die ik helaas te zelden heb kunnen zien), omdat er zonder inciden ten of Wichtigmacherei van de presentator altijd iets gebeurt. In dit geval zakt tegenover de char mante inpakker Luns tegenspe ler Willem Duis deerniswekkend door de mand als een rancuneu ze zeurpiet. De aanwezigheid van één fraai uitgedoste dame is daarvoor al voldoende. Als dat geen staaltje van 'casting' is! En het slot van de Kennedy-se- rie, waarvan ik overigens alleen de eerste aflevering heb gezien en die toch weer veel herinnerin gen naar boven haalt. Te beden ken dat dat al weer twintig jaar geleden is gebeurd; van Kenne dy's dood hoorde ik als eerste jaars student. Na elven, als het eindelijk mag, is er weliswaar geen dwangbuis meer, maar wel radio. 'Met het oog op morgen'. Extra voordeel van dat doorgaans informatieve programma: tussen de items door kan je nog eens wat tegen elkaar zeggen. In een huishou den van twee avondwerkers ïn- en buitenshuis een hele uit komst... JOOP VAN DEN BERG jieWieteke van Dort (geboren 1943) heeft heel wat activitei ten op haar naam staan. Zij ^peelde vier jaar bij de Nieu- ve Komedie in Amsterdam, tvaarna zij als cabaretière bij pWim Kan kwam. In 1968 ver scheen zij voor het eerst op ie tv als de pop Pinokkio. was zij samen met JJjfyim Nijholt driejaar lang in !14jiet populaire programma .Oebele'. Vervolgens speelde i9Zij de deftige dame in de r. ,Stratemakeropzeeshow', en was zij te zien in het tv-pro- gramma ,Dat ik dit nog mag v<meemaken' en speelde zij Ti- artia Konijn in ,J. J. de Bom - voorheen kindervriend'. "Afoorts kwamen we haar te- gen in series als .Lawaaipa- pegaai', .Kortjakje is weer be- ter', ,Kun je nog zingen, zing dan mee' en speelde zij Pin- kelotje in Pinkeltje. Ook maakte zij diverse pla- :n: .Weerzien met Indië' is middels een gouden plaat eworden. Zij kreeg diverse nderscheidingen zoals de 'ilveren Harp van de Stich- ;ing Conamus, de Persprijs ran Montreux, twee Edisons :n de Gouden Lotus van de indische Kulturele Kring. En at haar schilderkunst be eft, in 1980 kreeg zij de Tonzen medaille bij de Eu- •opaprijs voor Schilderkunst Oostende (België). Verder ^illustreert zij kinderboeken. Zij exposeert nu in Gebouw Noord-Holland in Haarlem, i J. J. Hamelinkstraat 4-6 khoek Schipholweg. De ten toonstelling is geopend van Jmaandag tot en met vrijdag Jvan 9 tot 17 uur. Extra open op de zondagen 12 augustus en 26 augustus van 14 tot 17 uur. Wieteke van Dort: 'Ik werd dus nooit meegenomen' (foto GPD) £)e sigarettenpeuken van Wieteke van Dort •door 'Frans Keyspers t ÏAARLEM (GPD) - „Ik had me nooi opgemaakt, leuke jurk aange- rokken. In de auto, even buiten Wassenaar, dacht ik: ik ga dood. Mies werd voor mijn ogen niet swart maar wit. Met mijn auto zat k opeens op de linker baan en kon log net naar rechts uitwijken. Ik voelde hartkloppingen, maar dat tan angst zijn geweest. Er kwam sen raar gevoel over me". Het gebeurde op een dag in sep- ;ember 1982, die haar bijna fataal werd. Wieteke van Dort was zoals ütijd opgewekt, met haar auto op weg naar een feestelijke bijeen komst in het Gooise waar toneel- en tv-acteur Kees Brusse de Televi- zierring in ontvangst zou nemen. Ze zou nimmer arriveren. „Ik ben met mijn auto gestopt en vervolgens buiten bewustzijn ge- iraakt - met mijn hoofd lag ik op 'imijn stuur. Toen ik wakker werd teag ik voor me een wegenwacht op fde vluchtstrook achteruit rijden. Ik ykon niet meer verder; die man van '*de wegenwacht heeft me naar het ^Academisch Ziekenhuis in Leiden 'gebracht. Hij was reuze aardig en jheeft nog een tijdje in de wachtka- Jmer gezeten. Op Eerste Hulp heb- i»ben de doktoren me van A tot Z 'onderzocht. Ze keken of ik mis schien hyperventilatie had, tinte- •lingen in de vingers of om mijn [mond. Later die dag mocht ik het iziekenhuis verlaten". Het was een vreemde gewaar wording voor Wieteke van Dort. die iets dergelijks nooit had be leefd. Die niet alleen altijd een on- activiteit heeft weten te maar bovendien sinds jaar en dag getuigt van een veelzij dig talent. Wieteke zingt, schrijft, speelt toneel, acteert voor de tele visie, illustreert kinderboeken, maakt radioprogramma's, ont werpt, maakt platen en schildert. Wat dit laatste betreft: in het Ge bouw Noord-Holland in Haarlem is net een expositie begonnen van schilderijen en tekeningen, die duurt tot en met 29 augustus. Zij omvat hele kleine plaatjes en me- tersgrote doeken. Vast terugkeren de thema's: sigarettenpeuken, wrakken van vliegtuigen en auto's. En als nieuw element asfalt en wegmarkeringen. Kortom, Wieteke van Dort is een en al bruisend leven; zij doet bo vendien nog een huishouden, is moeder van twee kinderen en al ja ren getrouwd met psychothera peut Theo Moody. En de algemene indruk die haar rtv- en atelierpro- dukties maken, is dat je moet er kennen dat hetgeen ze doet op z'n minst nog leuk is ook! Zaterdags na die totale black-out stond Wieteke alweer op de plan ken als Tante Lien, een figuur die zij in 1979 op het VARA-scherm bracht en welke aan haar eigen fan tasie was ontsproten. Het idee ont stond rond 1975 toen ze werd ge vraagd voor een groep Indische mensen op te treden. Daaruit ont stond Tante Lien, zo'n verrukkelij ke Indische dame van vijftig jaar die met haar zus Toeti in een Haags herenhuis woont. Een sfeer van tempo doeloe, van koempoelans waarbij de gasten op die bijeen komsten elk hun steentje moeten bijdragen tot het laten slagen er van. De een zingt een liedje, de an der doet een voordracht. Het was een creatie die Wieteke van Dort overigens op het lijf staat geschreven. Want Wieteke, zo blank als de top der Hollandse dui nen, vond haar wieg nu een en veertig jaar geleden in Soerabaja en groeide op in de geheimzinnige natuur van Indonesië, met haar ge heimzinnige geluiden, haar door dringende geuren, haar wereld van vertellingen. En in Wietekes ade ren stroomt een spoortje zuiver bloed van een Indische voorouder. Is zij daarom zo goed in het vertel len van verhaaltjes? 'Snertbroeken' Als klein meisje werd haar fanta sie niet alleen door deze omgeving al vroeg in beweging gezet, zij wist er ook gestalte aan te geven. Als kind al schreef zij verhalen. „Op mijn negende schreef ik mijn eer ste boek, daarna volgden nog veer tien andere. Snertboeken die ik voor mijn vriendjes en vriendin nen schreef*. En we kunnen net jammer vin den of niet, dat pril begin van haar literaire activiteit is ze allemaal kwijt, op één manuscript en haar dagboek na. „Het ging verloren door ons vertrek uit Indonesië. We gingen in 1957 met verlof naar Hol land, maar we konden toen niet meer terug. Alles werd genationali seerd". Het was immers het diepte punt in de relaties tussen de jonge republiek onder Soekarno en Ne derland. dat aan een post koloniaal trauma leed. Nederlanders verlie ten in groten getale het land waar hun voorouders 350 jaar eerder voor het eerst voet aan land had den gezet. „Hier was het geld op, mijn ou ders waren alles kwijt, mijn vader zijn rubberfabriek, zijn huis. Werkelijk alles, we waren straat arm. En ik had mijn manuscripten verloren. Mijn vader is toen met een werk gaan zoeken, maar dat was moeilijk doordat hij bij de pen sioengerechtigde leeftijd zat. Sa men met een oom is hij toen een makelaarskantoor begonnen". Het (nimmer gepubliceerde) boek dat toch nog gered werd heet Parelsmokkel en zit vol illustraties. De andere waren ook avonturen boeken, misdaad- en cowboyver halen. ,.Een ervan ging over een ge zin met tien kinderen en speelde zich af op een thee-onderneming, het was meer een meisjesboek", vertelt Wieteke. Een boekje dat wel het licht zag was een bundeltje gedichten, dat was op vijftienjarige leeftijd. ..maar die gedichten zijn veel te vroeg op gestuurd en uitgegeven. Het was een jeugdzonde", zegt Wieteke. „Ik heb nog wel een novelle in de kast liggen. Die heb ik geschreven toen ik 21 was". Waarschuwing Zij kreeg een nieuwe waarschu wing. Na haar optreden met Tante Lien zo kort na die black-out werd zij een week later er opnieuw door getroffen. Daar bleef het niet bij. zij kreeg bij herhaling last van duize lingen. Opgenomen in het zieken huis werd Wieteke van Dort nader onderzocht. Wat de artsen hadden kunnen vinden was, dat zij in een perfecte conditie verkeerde... Haar huisarts schreef haar toen strikte rust voor, het was afgelopen met het vele werken. En zij erkent: „Ik kreeg ook angst om weer flauw te vallen. En die flauwtes kwamen in dat eerste jaar toch nog een paar keer terug. Waar het om draaide is, dat ik moest voorkomen dat ik moe werd. Vroeger was het bij mij altijd: vroeg op. te laat naar bed. We gingen nooit uit, maar werkten thuis keihard. In het begin van mijn rustperiode mocht ik ook niet schilderen, dat is immers ook hard werken". Opvallend is dat zij zich met haar verschillende activiteiten niet voor de voeten liep. „Ondanks tv en theater had ik altijd tijd om te schilderen of te tekenen. Ik hoel niet speciaal in de stemming te ko men. ik kan meteen gaan zitten en beginnen. Terwijl ik schilder play back ik mijn liedjes. En denken over een schilderij gebeurt op an dere momenten". ..De schilderstechniek heb ik van mijn man geleerd. Naast psy cho-therapeut is hij werkend lid van de Haagse Pulchri-Studio. Ik heb wel een opleiding tot reclame- tekenen gevolgd; je leerde er goua che en perspectief, maar geen olie verven. Vroeger als kind ging ik naar balletdansen en dan tekende ik ook meteen alles wat ik zag. Maar het stoorde me bijvoorbeeld dat ik geen paarden kon tekenen, en vrouwen beter dan mannen. In de opleiding die volgde leerde ik van alles tekenen. Het één duurt natuurlijk wel langer dan het ande- re, maar als je die basiskennis hebt, kun je er wat mee doen" Fascinatie Voor haar fascinatie op haar schilderkunstige onderwerp van vooral peuken heeft Wieteke 1 verklaring. „Ik heb geen idee waar om ik het doe. Het thema komt al tien jaar in mijn schilderijen voor Ook andere onderwerpen schilder de ik, maar de afgelopen anderhalf jaar ben ik weer met peuken be gonnen". Tijdens het gesprek in haar Haagse woning vult haar as bak zich gestaag. Het is duidelijk dat nog menig pakje sigaretten bij Wieteke tot as zal wederkeren - waarvoor het overigens ook geschapen is want deze actrice-schilderes heeft zeker nog ideeën voor dertien peuk-schilderijen. „Misschien schilder ik dat thema wel door tot ik van het roken af ben", zegt Wie teke. Het zijn overigens resten van dingen die haar belangstelling wekken: afgestorte motoren, wrak ken van vliegtuigen en auto's. En als laatste toevoeging het asfalt. „Dat is niet zwart, als je goed kijkt zie je dat het bestaat uit allemaal kleine steentjes". En in haar enor me composities toont zij oog voor detail: de vuile afdruk van een au toband bijvoorbeeld op een 3itte wegmarkering. „Ik heb veel naar asfalt gekeken. Als ik nu met Ie mand meerij heb ik last van dat op tische effect - trouwens, lawaai verdraag ik ook niet, ik hoor liever vogeltjes". Details Wat Wieteke van Dort doet is een soort documentair schilderen. Zij let scherp op allerlei details. Wan neer ze een schroothoop wil afbeel den gaat zü die eerst fotograferen of maakt schetsen. En haar schil deren begon ook eigenlijk met de fotografie. „Van mijn schoonvader had ik een camera met voorzetlens gekregen, daarmee kon je alles ver groten. Wespen, beestjes, alles kon je van dichtbij bekijken. Toen zei m'n man: dat moetje gaan schilde ren. Vroeger had ik een heleboel thema's, voetballers, zwanger schap, kikkers, maar dat was het niet". Het is opvallend hoe makkelijk Wieteke van Dort van het ene on derwerp op het andere overscha kelt, van de ietwat rauwe peuken naar een veel meer poëtische we reld, of naar het rijk van science fiction. Deze ex-kleuterleidster - ze moest in elk geval van haar va der een degelijk vak leren - droomt ervan nog eens een kinder kamer in een ziekenhuis vol te schilderen met allemaal poëtische voorstellingen die kinderen leuk vinden en waar ze uren naar kun nen kijken. ..Science-fiction ver slind ik. daar ben ik dol op. Ik ben ook naar het laatste SF-congres in Rotterdam geweest, daar kon je de schrijvers om hun handtekening vragen. Kranterubrieken over we tenschap en samenleving verslind ik, al begrijp ik er niets van. Com- 'puters vind ik prachtig". Ineens gaan haar herinneringen terug naar haar meisjesjaren, het was de tijd dat de kranten vol ston den over vliegende schotels. UFO's zoals ze officieel worden aange duid - unidentified flying objects Adamski vierde triomfen, werd zelfs door de Nederlandse konin gin particulier ontvangen. „Ik stond voor het raam, Als er mensen van een andere planeet komen zien ze hier iemand voor het raam staan, dacht ik. Ik wilde graag wor den meegenomen, maar er kwam niemand", zegt ze op een toon alsof ze toch een beetje teleurgesteld is. En voegt er heel nadrukkelijk aan toe: „Ik werd dus nooit meegeno men". Daardoor kennen we nu allemaal Wieteke van Dort. ADVERTENTIE JiTIMMERMANi 203-205 LftkMn 14 121072

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 23