Met het
mes op
de keel
De onttakeling van de Koninklijke Van Kempen Begeer
ZATERDAG 28 JULI 1984
■Nog maar vier jaar geleden
^verkten er 450 mensen bij de
Koninklijke Van Kempen en
Begeer in Voorschoten, het
-bedrijf dat vorige week volop
de publiciteit haalde met een
driedaagse bezettingsactie
door de werknemers. Als het
aan de Raad van Bestuur had
gelegen, zou het personeels
bestand dit jaar zijn inge
krompen tot 85, nadat eerde
re reorganisaties het aantal
werknemers al tot 215 had
den teruggebracht.
De bezettingsactie heeft voor-
opig voor een pas op de plaats
?ezorgd, maar het is zeer de
/raag of vakbonden en werkne-
:ners een verdere afbrokkeling
/an de werkgelegenheid bij Van
Kempen en Begeer kunnen te
genhouden. Een afbrokkeling
lie opmerkelijk snel is gegaan.
Ter verklaring worden door de
/erschillende partijen tal van
—factoren aangevoerd, zoals de on
gunstige ontwikkelingen op de
:ilvermarkt, verkeerd manage-
■pent, een tekort aan investerin
gen in de jaren zeventig, het ont-
■ireken van bijdetijdse vakken-
Uit de gesprekken met betrok
kenen kan in elk geval één con
clusie overduidelijk worden ge-
rokken: de werksfeer bij het nog
ltijd gerenommeerde, ver over
le landsgrenzen bekende bedrijf
s grondig verpest. Werd het
merken bij 'de Zilverfabriek' - zo-
Is het bedrijf in de volksmond
;emakshalve werd en wordt aan
geduid - in het niet eens zo verre
erleden als een eer beschouwd,
le laatste anderhalf jaar vieren
/antrouwen, achterdocht en on-
Tede er hoogtij. Werknemers
aan 'met de pest in hun lijf naar
iet werk.
De komst van een nieuwe ster-
:e man, W.T.J. Zuidema - twee
aar geleden aangetrokken om
iet in 1858 in Voorschoten ge-
estigde bedrijf te moderniseren
heeft daar veel mee te maken.
/an de hand
Ter verduidelijking eerst iets
ver de structuur van de Konink-
ijke Van Kempen en Begeer,
en holding met vier werkmaat-
chappijen. Die werkmaatschap-
>ijen zijn:
- DCW (Dutch Chain Works);
lier werken circa 65 werknemers
an de fabricage van het kettin-
enpakket en het gieten van sie-
aden.
- Zilfa (Zilverfabriek); deze
Kerkmaatschappij telt ongeveer
0 werknemers. Bestek en ser-
ieswerk zijn de voornaamste
irodukten.
- KB (Koninklijke Begeer); een
fdeling met zo'n 35 werknemers
ie zich bezighouden met de pro-
uktie van relatiegeschenken,
nedailles, speldjes en dergelijke.
- Keltum; dit is de verkoopaf-
eling waar ongeveer 50 mensen
un brood verdienen. Ook ver-
orgt men hier de import van
oestvrij stalen produkten uit
Lzië die passen in het modellen-
iakket van de Holding.
Zijn DCW, Zilfa en KB onder-
ebracht in het statige fabrieks
pand aan de Leidseweg in Voor-
choten, de Keltum-activiteiten
inden plaats vanuit een onder
omen aan de Leidse Roosevelt-
traat. Voorheen was Keltum ge-
estigd in Zeist met een tweede
ibriek in Coevorden, Keltech
enaamd.
Oud-president-directeur S.A-
2. Begeer haalde Keltum in 1960
innen de holding. "Overal ter
rereld was een tendens van con-
entratie merkbaar. Zilverfabrie-
en gingen fuseren omdat de
andel terugliep". Volgens Be-
eer is de handel in kandelaars,
landjes, servieswerk en derge-
jke sinds de jaren vijftig gelei-
elijk blijven afnemen. Hij wijt
at aan een andere instelling van
et publiek. "De mensen zijn
iet meer zo gesteld op een dure
irichting van hun interieur. Een
ast vol zilverwerk, dat zie je
teeds minder. Men geeft het
eld eerder uit aan dure spullen
'aarmee men zich buitenshuis
ermaakt".
In 1970 werd de zilverfabriek
1 Zeist gesloten, de werknemers
'erden elders ondergebracht, de
lachines werden verdeeld over
e fabrieken in Voorschoten en
oevorden. Begeer: "De fabriek
Coevorden draaide moeizaam.
Ir moesten allerlei andere bezig-
eden worden gezocht zoals het
ernikkelen en verchromen van
ïdustriële produkten. Maar het
ing niet goed, er moest geld
ij".
"In 1980 was het duidelijk dat
et zo niet kon doorgaan. Coe-
orden moest van de hand wor-
en gedaan. Dat besluit is in
pijn tijd genomen. M'n opvolger
tuidema heeft het uitgevoerd".
Winkelketen
Zuidema heeft eveneens de
litstoting doorgevoerd van de
winkelketen die gedurende vele
aren met de holding was ver-
ionden. Begeer benadrukt dat
>ok ten aanzien van die uitsto-
ing reeds in zijn tijd de beslis-
(ng was genomen. "De winkels
edienden een andere cliëntèle
an fabriek en groothandel de
en. In de winkels werd voorna-
ïelijk gekocht door de gegoede
urgerij. Misschien is het een be-
cidsfout geweest dat er in de ja-
;n vijftig en zestig qua produk-
ïn nauwelijks is gepopulari-
aerd, maar de winkels deden
et toen goed. Er bestond weinig
ereidheid om aan de formule te
leutelen".
Zuidema, zoals eerder vermeld
innengehaald om te reorganise-
ïn en te moderniseren, knapte
eide bovengenoemde klussen
oortvarend op. Te voortvarend
'onden werknemers, onderne-
ningsraad en directeuren van de
verkmaatschappijen die zich
kwartaal van '84 werd 12 procent
minder zilverwerk ter keuring
aangeboden dan in de overeen
komstige periode van '83. De
goudmarkt daarentegen beweegt
zich in opgaande lijn.
Overdreven
Canneman vindt de term 'ma
laise' ten aanzien van de zilver
markt onjuist. "Nee hoor. dat is
overdreven. De laatste anderhalf
jaar zie je weer een verbetering
van de export. De concurrentie
uit het buitenland is niet boven
matig en voor een bedrijf als Van
Kempen en Begeer met z'n spe
cifieke modellen is er denk ik
best wel een markt".
Maar dan moeten wel nieuwe
kredietbronnen worden aange
boord. Ondertussen vragen alle
betrokkenen zich af wat er over
twee weken, na afloop van de
collectieve vakantie, staat te ge
beuren.
Zuidema, de man die twee jaar
geleden bij zijn aantreden tegen
de OR verklaarde zijn nieuwe job
zo prachtig te vinden dat hij van
plan was tot z'n 65ste jaar te blij
ven zitten, heeft inmiddels zijn
vertrek eind augustus/begin sep
tember aangekondigd. Hij gaat
voor een buitenlandse firma een
aantal activiteiten in Europa op
zetten. De aanbieding was zo
aantrekkelijk dat hij die kans
niet voorbij wilde laten gaan. De
"strubbelingen van de afgelopen
jaren", zoals hij het omschrijft,
hebben zijn besluit mede bein-
vloed.
Van het verlaten van een zin
kend schip wil hij niet horen.
Zuidema:"Ik blijf als gedele
geerd commissaris van DCW en
Zilfa betrokken bij de afwikke
ling van de surséance. Half au
gustus wil ik plannen klaar heb
ben om voor te leggen aan bank,
bewindvoerders, vakbonden en
OR. Als mensen suggereren dat
ik me niets gelegen laat liggen
aan het lot van de werknemers,
dan vat ik dat op als een beledi
ging".
"Ik heb bij voorgaande reorga
nisaties en afstotingen ook altijd
geprobeerd iets te doen voor de
werknemers. Dat is aardig ge
lukt. Kijk maar naar de fabriek in
Coevorden waar nog altijd 25 van
de 35 mensen werken. Als de
operatie rond DCW en Zilfa is af
gerond, beschouw ik mijn klus
bij Van Kempen en Begeer als
geklaard. Keltum is winstgevend
gemaakt, Koninklijke Begeer
draait goed en de DCW is tech
nisch gezien up to date".
Minder ontslagen
Vakbondsman Terpstra houdt
zo z'n twijfels over de verklaring
van Zuidema. "We hebben hem
verweten dat hij op dit moment
weggaat, maar hij ontkent stel
selmatig dat dat moet worden
uitgelegd als het verlaten van
het zinkende schip. We kunnen
niet veel anders doen dan op z'n
mooie blauwe ogen afgaan. In
elk geval ligt er de schriftelijke
afspraak dat de Raad van Be
stuur initiatieven zal ontplooien
voor vervangende werkgelegen
heid, zal zoeken naar geïnteres
seerden voor overname van de
len van de twee werkmaatschap
pijen".
"Als vakbonden zijn we in de
strijd voor behoud van werkgele
genheid dus niet geheel afhanke
lijk van de bewindvoerders. 'Nie
mand de poort uit' is een onhaal
bare zaak, maar ik verwacht wel
dat we uitkomen op minder dan
130 ontslagen".
Oud-president-directeur Be
geer, als voorzitter van de Vak
school Schoonhoven en voorzit
ter van de internationale vereni
ging van Staalwarenfabrikanten
nog altijd goed op de hoogte van
wat er gaande is in de bedrijfs
tak, zegt absoluut toekomstmo
gelijkheden te zien voor de DCW.
De huidige situatie bij Van Kem
pen Begeer is naar zijn mening
deels een logisch gevolg van de
ontwikkelingen op de zilver
markt over een reeks van jaren.
Met de nadruk op het woord
deels. "Meer zeg ik er niet over".
De stemming onder de werk
nemers bestaat uit een menge
ling van strijdlust, ontreddering
en verbittering. De één zegt zich
in de vakantie te willen opladen
voor zonodig nieuwe acties, een
ander zegt niet meer in behoud
te geloven, een derde uit zich vol
boosheid over de hoge Pieten die
er een chaos van hebben ge
maakt.
Argwaan
Het managementbureau Boer
en Kroongroep, dat na het ver
trek van Zuidema tijdelijk in het
bestuur van de holding gaat
voorzien, wordt met argwaan be
keken. Managers behoren mo
menteel niet tot de meest popu
laire gasten bij de werknemers
van Van Kempen en Begeer die
ondanks andersluidende berich
ten nog altijd een tamelijk hecht
front lijken te vormen. Al moet
worden gezegd dat Keltum een
wat aparte plaats inneemt, mede
veroorzaakt door de behuizing in
Leiden.
OR-lid Does:"Er wringt totaal
niets tussen de werknemers. De
bezettingsactie had de instem
ming van een grote meerderheid.
Tijdens de bezetting is er keihard
gewerkt en zelfs overgewerkt. Ie
dereen had het volste vertrou
wen in de leiders van de actie. De
gezamenlijke verklaring van
vakbonden en Raad van Bestuur
aan het einde van de bezetting is
door iedereen onderschreven".
Does, werkzaam bij DCW, be
hoort ondanks die solidariteit
niet tot degenen die erg hoopvol
over de toekomst zijn gestemd.
"Misschien kunnen er wat men
sen bij Keltum of Koninklijke
Begeer worden geplaatst. Dat
zou al mooi zijn. Zelf heb ik me al
enigszins verzoend met de ge
dachte dat het is afgelopen. Of er
moet een wonder gebeuren".
De Koninklijke Van Kempen Begeer -
twee eeuwen vertrouwd met de
edelsmeedkunst is in rep en roer. Ooit
werd het werken bij 'De Zilverfabriek'
als een eer beschouwd, maar thans is de
sfeer bij het Voorschotense bedrijf
grondig verpest. De oorzaak moet
worden gezocht in de opmerkelijk snelle
afbrokkeling van het statige bedrijf,
waar op moderne leest geschoeide
managers slechts ontreddering en
verbittering brachten. Een spontane
bezettingsactie zorgde vorige week even
voor een 'rustpunt' in de stroom van
gebeurtenissen, maar de verwachting is
dat het doek spoedig zal vallen. Een
reportage.
Het statige bedrijfsgebouw van Van Kempen Begeer aan de Leidseweg in Voorschoten. (foto Holvast)
door Bert Paauw
door het optreden van Zuidema
voelden overrompeld.
Begeer raakte in 1982 snel op
de achtergrond. Nauwelijks een
half jaar na het aantreden van
Zuidema verdween hij al uit de
leiding van het bedrijf, terwijl
het aanvankelijk de bedoeling
was geweest dat hij de nieuwe
man rustig zou inwerken. Begeer:
"Ik voelde mij in 1981 niet all
round genoeg de noodzakelijk
geachte bijdraaiïngen en reorga
nisaties alleen door te voeren. Ik
heb de Raad van Commissaris
sen toen voorgesteld iemand aan
te trekken met een economische
achtergrond. Zelf ben ik jurist".
"Maar ik kreeg vrij snel het ge
voel dat ik de nieuwe man, die er
zulke andere ideëen op nahield
dan ik, voor de voeten liep.
Zoiets is natuurlijk niet goed. Ik
heb toen tegen de commissaris
sen gezegd: laat mij maar gaan.
Ik ben uiteindelijk begin '83
weggegaan, een jaar eerder dan
gepland. Ik heb geen enkele for
mele functie meer, ook niet als
adviseur. Ik heb ook niet de nei
ging om me nog met het bedrijf
te bemoeien".
Onbehagen
Bij het vertrek van Begeer had
Zuidema al een motie van wan
trouwen aan z'n broek van de on
dernemingsraad en de werk
maatschappijdirecteuren. J.J. -
Does, OR-lid sinds 1965, daar
over: "We waren als onderne
mingsraad gewend volledig te
worden geïnformeerd over in
grijpende zaken. Tussen '75 en
'80 waren er bij de DCW interne
verplaatsingen geweest die soe
pel verliepen, in goed overleg.
Nu reisde Zuidema plotseling
naar Coevorden en joeg daar de
mensen de stuipen op het lijf met
de mededeling dat de fabriek zou
worden afgestoten. Wij wisten
nergens van".
Het onbehagen over Zuidema
groeide snel. Niet alleen bij
werknemers en OR (Does: "Wij
werden niet om advies gevraagd
bij dure investeringen. Ja,
achteraf, als de machines er al
stonden"), maar ook bij de direc
teuren van de werkmaatschap
pijen (Van Bavel, Visser, Van
Zanten, Rinck) die zich door
Zuidema buitenspel voelden ge
zet.
Zuidema trok allerlei mana
gers aan - een financiële mana
ger, een personeelsmanager, een
computermanager, een ver
koopmanager - die hem moesten
helpen de bezem door het bedrijf
te halen. Does: "Binnen het be
drijf leefde het idee dat hij een
nestje aan het bouwen was, hij
omringde zich met vriendjes".
Eind '82 barstte de bom. De
OR diende een motie van wan
trouwen in bij de Raad van Com
missarissen waarin om het ver
trek van Zuidema werd verzocht.
De directeuren sloten zich daar
bij aan, volgens sommige bron
nen, mede omdat ze hun positie
bedreigd zagen door de plannen
van Zuidema om het bedrijf af te
toppen. Zuidema wilde een nieu
we werkmaatschappij oprichten,
waarin de 'oude' werkmaat
schappijen - ondanks de menta-
liteitsverschillen zouden wor
den ondergebracht.
Geen effect
Does: "Achteraf bezien heb ik
het gevoel dat de OR zich gedeel
telijk voor het karretje van de
vier directeuren heeft laten span
nen. Die zeiden tegen ons: een
motie van wantrouwen van jullie
kant kunnen wij staven met be
lastend materiaal. Daar is weinig
van gebleken".
De motie sorteerde geen effect
omdat de Raad van Commissa
rissen, bij monde van voorzitter
W.P. van Duyl, zich keihard
achter Zuidema opstelde.
Overigens staat Does niet zon
der meer afwijzend jegens
Zuidema. "Hij had best een top
manager kunnen zijn als hij maar
niet zo overhaast te werk was ge
gaan en zich niet had gebaseerd
op verkeerde informaties".
Illustratief en berucht in
dat verband is het zogenaamde
champagnekoelerproject dat
door een verkeerde kostenanaly-
se een financieel debacle werd.
Does: "Wij hebben vaak ge
noeg tegen Zuidema gezegd:
praat ook eens met de mensen op
de werkvloer. Hij had zich eerst
goed op de hoogte moeten stel
len van de gang van zaken bin
nen het bedrijf. Vervolgens had
hij geleidelijk kunnen investe
ren. Nu is er plompverloren een
paar miljoen gulden aan machi
nes uitgegeven, machines waar
van sommige nog ingepakt
staan".
Machines die wellicht niet
eens meer gebruikt worden in
Voorschoten omdat moet wor
den afgewacht wat de inmiddels
door de rechtbank aangestelde
bewindvoerders over DCW en
Zilfa - de Haagse juristen H G. -
Blankensteyn en H. Tiethoff -
gaan doen. De bewindvoerders
verschenen vorige week op het
toneel nadat Zuidema voor de
twee werkmaatschappijen plot
seling uitstel van betaling had
aangevraagd. Dit onder druk van
de kredietverlenende AMRO-
bank.
Eigenzinnig
D. Terpstra (Industrie- en Voe
dingsbond CNV): Niemand de
poort uit is een onhaalbare zaak.
"Bewindvoerders kijken in
eerste instantie naar de belangen
van schuldeisers, ze zijn niet zo
zeer gericht op behoud van
werkgelegenheid", zegt D. Terp
stra van de Industrie- en Voe
dingsbond CNV die vorige week
tijdens de bezetting stevig met
Zuidema heeft onderhandeld
over een sociale begeleidingsre
Banken hebben een ongelooflij
ke macht, dat komen we bij tal
van bedrijven tegen".
"Als vakbonden lopen we al
een tijd rond met de gedachte dit
punt in breder verband juridisch
aan te pakken. Een surséance is
begrijpelijk als er geen onder
pand is, maar als die borgstelling
er wel is zoals bij Van Kempen
en Begeer, dan is een kredietwei
gering toch wel een gekke zaak".
Verloren race
Zuidema zelf verklaarde vori
ge week na afloop van de bezet
ting dat de AMRO-bank - geld-
verstrekker van 6 miljoen gulden
- met gescheiden kredieten wil
werken. "Men wil niet dat de kre
dieten van de ene naar de andere
maatschappij worden overgehe
veld. De bank wil activiteiten fi
nancieren, geen verliezen". Daar
mee doelend op de verliesgeven
de 'poten' DCW en Zilfa, die in
de eerste helft van dit jaar samen
goed waren voor een negatief sal
do van anderhalf miljoen gulden.
Dat DCW en Zilfa onder zijn
leiding niet uit de verliescijfers
zijn gekomen schrijft Zuidema
toe aan een verloren race tegen
de klok. "Er moest worden gein-
vesteerd. Er is geavanceerde ap
paratuur voor de DCW aange
schaft, maar de zilvermarkt heeft
niet meegezeten. En wij maken
voor 90 procent zilverwerk".
Woordvoerder E.W. Canneman
van de in Den Haag gevestigde
Federatie Goud en Zilver onder
schrijft de teruglopende tendens
op de zilvermarkt. "Dat proces is
al aan de gang sinds 1979 Door
speculaties in de Verenigde Sta
ten steeg de zilverprijs toen in
een jaar tijd van 700 gulden per
kilogram naar 3000 gulden per
kilogram. Dramatisch gewoon.
Dat heeft de zilverfabrieken een
enorme dreun gegeven. Het zil
verwerk werd te duur. Nu is de
zilverprijs weer terug op onge
veer 800 gulden per kilogram
maar de markt heeft zich nog al
tijd niet goed hersteld".
Dat laatste blijkt uit de cijfers
van de Dienst Waarborg in
Schoonhoven waar alle zilver
werk - hetzij geïmporteerd, hetzij
in Nederland vervaardigd
wordt gekeurd. In het eerste
geling voor de bedreigde werk
nemers.
"De noodzaak bestond echt wel
om het bedrijf te stroomlijnen. Ik
ben ervan overtuigd dat Begeer,
die voortborduurde op organisa
torische principes uit het verle
den, het niet zou hebben gered.
Het produktieproces moest wor
den verbeterd, er moest een an
dere marktbenadering komen en
Zuidema had heus wel de capaci
teiten om dat aan te pakken. Zijn
grote manco is zijn eigenzinnig
heid. Hij was niet in staat te over
leggen met OR en vakbonden".
"Neem nou die surséance van
betaling. Als Raad van Bestuur
doe je toch alle moeite om zoiets
te voorkomen. Waarom heeft hij
ons niet ingeschakeld? De vak
bonden hadden kunnen helpen
bij het zoeken naar kredietver
schaffers. Wij hebben goede con
tacten bij Economische Zaken
en de Nationale Investerings
Bank, instanties waar hij alleen
naartoe is gegaan".
"Nu staat iedereen met de rug
tegen de muur. Bij een surséance
heb je vrijwel geen grip meer op
de situatie. Als de bewindvoer
ders zeggen dat ze de tent slui
ten, dan is het afgelopen. In feite
heeft de AMRO-bank Zuidema
dit plan door'de strot geduwd.
S.A.C. Begeer (voormalig presi
dent-directeur): snel op de ach
tergrond geraakt.
(foto Wim Dijkman)
