Liever de cel
dan bezwijken
êï.rè*'-SS* r
De sores van een kleine Katwijkse kottervisser
tTERDAG 28 JULI 1984
PAGINA 13
De Katwijkse schipper-eigenaar Jan van der Plas, winnaar van
de haringrace 1984, heeft er zojuist 20 dagen celstraf op zitten.
In 1980 werd hij gepakt omdat hij te veel schol aan land had
gebracht. Iets dat vrijwel dagelijks voorkomt en dat heeft
geleid tot wat genoemd wordt het 'grijze viscircuit'. Van der
Plas koos voor de gevangenis omdat hij weigerde 10.000 gulden
boete te betalen. Enerzijds kon zijn bedrijfje dat niet
opbrengen. Maar anderzijds was het een vorm van protest tegen
wat hij noemt de voorkeursbehandeling van de grote jongens in
het vak. "Als een reder een nieuw schip laat bouwen hoeft hij
maar te kikken en de geldkraan gaat open. Maar als een
kottervisser zijn schip wil moderniseren krijgt hij nog geen
dubbeltje subsidie". Het verhaal van een man die zich in de
hoek gedrukt voelt.
door Hans Veldhuizen
Ik ben de gevangenis inge-
aan uit protest. Omdat ik
trijd voor eerlijkheid. De
leine vissers, de schippers-
igenaren, worden door de
verheid in de hoek gedrukt,
lubsidies zijn er voor ons
taast niet. De grote reders
iaarentegen, die enorme
chepen laten bouwen, krij-
;en miljoenen guldens over-
leidssteun. Met die schepen
/orden de quota ook over-
chreden, maar daartegen
ifordt niets ondernomen. Het
s ook in de visserij de kleine
nan die wordt gepakt".
Dat zegt de Katwijkse schip-
B ter-eigenaar Jan van der Plas.
lij zegt het met grote nadruk.
Tan der Plas, eigenaar van de
Catwijkse kotter Jannie Jacoba
het schip dat onlangs de eerste
lollandse Nieuwe van dit jaar
lan de wal bracht), is boos. Boos,
>mdat hij vindt dat het beleid
/an de overheid en dat van het
Produktschap voor Vis en Visse
rij prod ukten niet deugt.
Het is ongelijk verdeeld in de
vereld. Daarop komt zijn ziens
wijze neer. Het lijkt onmogelijk
>m op eerlijke wijze een boter-
ïam te verdienen met als het
iven kan ook nog wat beleg erop.
Dat kan blijkbaar alleen als er ge
sjoemeld wordt. En als er dan
ïens iemand wordt gepakt, dan
s dat de kleine man. De hoge he
ren, die knijpen er tusssenuit.
"Kijk maar naar de RSV-affai-
re", zegt Van der Plas met nauw
/erholen weerzin. "Die mannen
nebben miljoenen guldens belas
tinggeld achterover gedrukt,
maar ze blijven vrij rondlopen.
Die gaan het gevang niet in".
De RSV-enquête zal vaker op
duiken in het gesprek met Van
der Plas. Hij begrijpt niet, wil
ook niet begrijpen dat de direc
teuren en commissarissen van
het RSV-concern, dat dank zij
miljoenen guldens overheids-
steun overeind werd gehouden,
niet harder worden aangepakt.
"Die heren zouden eens oen paar
weken in de cel moeten zitten. Ik
kan ze verzekeren dat dat geen
pretje is".
Van der Plas kan het weten.
Hoewel de aanleiding inmiddels
alweer vier jaar achter ons ligt,
heeft hij er zojuist twintig dagen
celstraf op zitten. Hij moest boe
ten omdat hij in 1980 te veel
schol aan land had gebracht.
Meer dan zijn door de overheid
vastgestelde quotum toeliet.
De algemene inspectiedienst
(AID) van het ministerie van
landbouw en visserij, de instan
tie die belast is met het toezicht
op de naleving van de quota-re
geling, betrapte Van der Plas.
Dat leverde de Katwijkse visser
een proces-verbaal en een rechts
zitting op. De AID stelde Van der
Plas in februari 1981 van de over
schrijding op de hoogte, het pro
ces volgde ruim een jaar later.
Ook de ambtelijke molens van
het gerecht draaien langzaam...
Winst
De vis die Van der Plas te veel
had gevangen, vertegenwoordig
de volgens de algemene inspec
tiedienst een waarde van 35.000
gulden. De officier van justitie
eiste daarom een boete gelijk aan
dat bedrag. Van der Plas protes
teerde fel toen hij de eis vernam.
"Die officier van justitie dacht
zeker dat ik 35.000 gulden pure
winst had gemaakt. Maar ik heb
van dat bedrag wel mijn perso
neel moeten betalen, en de olie
die ik nodig had om te varen".
De rechter had begrip voor de
argumenten van de Katwijkse
visser en veroordeelde de Kat-
wijker uiteindelijk tot een boete
van 10.000 gulden, subsidiair 30
dagen hechtenis. Nog tijdens de
rechtszitting liet Van der Plas de
rechter weten dat hij koos voor
dertig dagen 'zitten'. "Diè boete,
die betaal ik niet", deelde hij de
rechter mee.
Maar daarmee nam de rechter
geen genoegen. Veroordeelden
hebben nu eenmaal niets te kie
zen. De rechter meende dat Van
der Plas die 10.000 gulden best
kon betalen. Gevangenisstraf
uitzitten is voorbehouden aan
mensen bij wie geen cent te ha
len is. Maar de Katwijkse visser
hield zijn poot stijf: "Als ik die
10.000 gulden op tafel moet leg
gen kan ik mijn bedrijfje wel
sluiten. Dan staan er vijf mensen
op straat".
Van der Plas betaalde niet.
Ook niet toen de boete na een
eerste waarschuwing werd ver
hoogd tot 11.000 gulden. En
evenmin na volgende waarschu
wingen. Uiteindelijk kreeg de
rechterlijke macht in de gaten
dat het woord van een Katwijkse
visser op zijn minst voor hemzelf
wet is: Van der Plas mocht zijn
straf uitzitten. Ondanks het nij
pende cellentekort werd voor
Van der Plas een 'gaatje' gevon
den in de Scheveningense straf
gevangenis. Justitie volstond uit
eindelijk met 20 dagen celstraf.
Grijze vis
Over hoe hij de celstraf heeft
ervaren praat Van der Plas liever
niet. Over de aanleiding, over de
'misdaad' waarvoor hij moest
boeten, wil hij best wat kwijt. Hij
doet er erg laconiek over.
"Want", zegt hij, "het overschrij
den van quota is aan de orde van
de dag. De meeste vissers van
gen meer dan officieel is toege
staan. En het gekke is dat nie
mand daar eigenlijk moeilijk
over doet, zelfs de algemene in
spectiedienst niet. Zolang het
maar niet al te openlijk wordt ge
daan en het maar een beetje slim
wordt aangepakt".
Van der Plas is dus eigenlijk
niet slim genoeg geweest? "Nee,
het was een vergissing", geeft hij
toe. Hij werd in de kraag gevat
omdat hij de vis onder zijn eigen
naam aan land had gebracht. En
niet, zoals volgens hem gebruik
is, onder nummer. Dat gebruik
houdt in dat visserschepen na el
ke thuisreis een deel van de
vangst 'onder nummer' bij de af
slag afleveren. De afslag zorgt er
met behulp van dat nummer
voor dat de opbrengst alsnog op
de rekening van de visserman
wordt bijgeschreven.
"Als je in een week, ik noem
maar wat, 1800 kilo tong aan
voert en je mag op basis van je
quotum maar 1000 kilo aanvoe
ren, dan verkoop je 800 kilo via
een nummer", aldus Van der
Plas.
Dit in visserskringen als 'het
grijze viscircuit' bekend staande
systeem floreert. Op het ministe
rie van landbouw en visserij
weet men ervan. De omvang van
het circuit is volgens een woord
voerder van het ministerie echter
moeilijk te bepalen. Hij wijst er
op dat de algemene inspectie
dienst enkele weken geleden een
nieuwe manier van controleren
heeft ingevoerd en er ook op de
afslag op toeziet welke vis door
welke visser aan de wal is ge
bracht. "Maar een sluitende con
trole blijft moeilijk", aldus de
woordvoerder.
Natuurlijk worden er van tijd
tot tijd vissers gepakt. Maar zel
den worden ze veroordeeld tot
een zo hoge boete als Van der
Plas werd opgelegd. Soms volgt
niet eens een proces-verbaal,
maar worden de vangstover
schrijdingen eenvoudigweg 'bij
geschreven'. Bijvoorbeeld op da
gen dat er bijzonder veel a
In span
Jan van der Plas: "Ik ga met mijn kop door de deur".
een 'trek' neemt een van beide
schepen de vangst aan boord.
Om kosten te sparen vissen ze
op een energiezuinige manier
waarbij de motor zo min moge
lijk brandstof verbruikt. Afhan
kelijk van de soort vis wordt de
vangst aan boord verwerkt. Is er
voldoende gevangen, dan gaan
de kotters op thuisreis. De op
brengst wordt gedeeld.
De Jannie Jacoba van Van der
Plas vaart vrijwel elke maandag
uit en keert vrijdags weer terug
in de thuishaven IJmuiden. Kot-
tervissers maken over het alge
meen korte reizen, veel korter
dan de grotere hektrawlers, de
varende visfabrieken, die gemid
deld zo'n drie weken op zee zijn.
Een schip kopen, uitvaren en
de netten uitgooien is niet toege
staan. De overheid heeft een hele
serie strenge regels opgesteld
waaraan de vissers zich moeten
houden. Vissen mag pas wan
neer daarvoor een document is
afgegeven, een vergunning. Van
der Plas heeft al jaren een zoge
naamde TS-vergunning voor het
vissen op tong en schol. Aan die
voor die 'grote jongens' forse
subsidies beschikbaar stelt.
"Miljoenen guldens aan over
heidssubsidies worden er weg
gegeven", stelt Van der Plas vast.
"Als een reder een nieuw schip
laat bouwen hoeft-ie maar te kik
ken en de geldkraan gaat open.
Maar als een kottervisser zijn
schip wil moderniseren krijgt-ie
nog geen dubbeltje subsidie".
De Katwijker heeft een voor
beeld bij de hand: de ervaringen
van zijn 'spanmaat' Ouwehand.
Die liet, toen zijn schip voor re
paratie op de helling lag nadat
het op het strand van Texel aan
de grond was gelopen, een net-
tenroller op zijn kotter zetten.
Een investering waarmee een
fors bedrag was gemoeid. Ouwe
hand diende uiteraard een subsi
dieverzoek in bij het ministerie
van landbouw en visserij.
"Het duurde en het duurde
maar", zegt Ouwehand, die het
gesprek met Van der Plas van
een afstandje volgde, maar nu
even aanschuift. "Uiteindelijk
bleken de formulieren zoek. Ik
moest maar een nieuwe aanvraag
indienen". Na veel vijven en zes-
heeft genoeg geld om een nieuw
schip te laten bouwen? De mees
te schippers-eigenaren durven
de investering niet aan. De kot-
tervissers kunnen nu al nauwe
lijks het hoofd boven water hou
den. En niemand weet hoe het in
de toekomst zal gaan.
Vernieuwing **™*m
Toch is Van der Plas geen te
genstander van overheidssubsi
dies. "Integendeel", zegt hij. "Ik
denk dat ze noodzakelijk zijn
voor vernieuwing van de vloot.
Maar de overheid moet beter op
letten bij het verstrekken ervan.
Kijk, als een reder een nieuw
schip wil laten bouwen moet hij
daarvoor een oud schip inleve
ren. Er is een reder die gewoon
zijn oude schip in de vaart houdt.
En met dat schip dus zonder ver
gunning vist".
Bij de invoering van de quota
regeling voor tong en schol in
1976 werden de vergunningen
waarop de quota werden geba
seerd, via een ingewikkelde ver
deelsleutel afgegeven. Wat .daar
bij onder meer een rol speelde
was het motorvermogen van de
sidie voor de bouw van zo'n
schip. Miljoenen aan overheids
subsidies worden op zo'n manier
ongeoorloofd beschikbaar ge
steld".
De woordvoerder van het mi
nisterie van landbouw en visserij
ontkent deze beschuldiging van
Van der Plas. Het is zelfs zo, zegt
hij, dat voor de bouw van nieuwe
schepen slechts subsidie wordt
gegeven wanneer daarin een ma
chine met een kleiner vermogen
wordt geplaatst. "Wordt daaraan
niet voldaan, dan wordt er geen
subsidie verstrekt".
Ingewikkeld*"^*™
Op het ministerie wordt er
kend dat de vergunningenrege
ling knap ingewikkeld is. "Van
daag de dag is niet meer te ach
terhalen hoe het precies zit met
die vergunningen. Er zijn sche
pen verkocht en er zijn quota
verkocht. Dat laatste mag for
meel wel niet, maar het gebeurt
wel". Hij wijst qr op dat het aan
tal vergunningen is 'gefixeerd'.
sidie hebben opgeslokt, er met
alle vis vandoor gaan.
"Maar er moet veel beter wor
den gecontroleerd", zegt hij. "Ik
vind: wie zijn gat brandt moet op
de blaren zitten. Een reder die
een groter schip laat bouwen dan
zijn vergunning toelaat zal zich
ook heel precies aan de quote
ring moeten houden".
Dat Van der Plas de enkele we
ken geleden met zijn kotter de
haringrace won. moet worden
gezien als een zoete wraak op de
grote reders en op het Produkt
schap voor Vis- en Visproduk-
ten, dat onder meer bepaalt wel
ke schepen op haring mogen vis
sen. "Het produktschap en de re
ders maken immers onder elkaar
uit wie de haringrace gaat win-
Maar wij wisten dat we dit
jaar het eerst aan de wal zouden
komen. Echt, dat wisten we van
tevoren. We wilden die grote jon
gens aftroeven. En dat is gelukt".
Van der Plas en zijn maat Ou
wehand hebben niet lang op Hol
landse Nieuwe gevist. De prijs
van nieuwe haring daalde zo snel
dat doorvissen op maatjes
Van der Plas en Ouwehand niet
lonend meer was. Maar dit najaar
wil het tweetal weer op haring
gaan vissen. In de zuidelijke
Noordzee. Voor het zover is moet
er echter eerst nog het een en an
der geregeld worden. De kotter
visser beschikt namelijk niet
over het benodigde 'haringdocu
ment' op grond waarvan hij
straks in de zuidelijke Noordzee
i de zogenaamde wintervisse-
rij op haring mag deelnemen.
Van der Plas' spanmaat Ouwe
hand heeft zo'n document wel.
Maar zonder Van der Plas op ha
ringvangst gaan, dat wil Ouwe
hand niet. Van der Plas heeft
zo'n haringdocument wel aange
vraagd, maar het produktschap
wees zijn aanvraag af. Van der
Plas heeft vorig jaar een derge
lijk document niet gekregen, dus
heeft hij er dit jaar evemin recht
op, zo redeneert het produkt
schap. Die beslissing heeft de
Katwijker inmiddels aangevoch
ten bij het College van Beroep
voor het bedrijfsleven.
Tijdens de zitting wees Van
der Plas op het feit dat hij wel
een vergunning heeft voor het
vangen van haring in de Noorde
lijke Noordzee, èn een vergun
ning voor de centrale Noordzee,
maar niet voor de zuidelijke
Noordzee, waarin vanaf 1 okto
ber op haring mag worden ge
vist.
Haringrace
De al eerder genoemde kleine
mannen van de Nederlandse zee
visserij zijn met name de kotter-
vissers. Van der Plas is een van
hen. Hij is eigenaar van een mid-
delgrote kotter: de Jannie Jaco
ba oftewel de KW 4, een schip
van 34 meter lang en 6 meter
breed. De Katwijker vist niet al
leen, maar altijd samen met zijn
vaste 'spanmaat' Huig Ouwe
hand, eigenaar van de KW 149.
Van der Plas en Ouwehand vis
sen zoals dat heet 'in span': op
volle zee wordt tussen beide
schepen een net gespannen. Na
vergunning was ook zijn quotum
verbonden.
Ondanks die vergunning vis
sen Van der Plas en Huig Ouwe
hand al lang niet meer op tong en
schol. "Dat was voor ons niet lo
nend meer", zegt hij. "Kijk, ook
de grote schepen mogen tong en
schol vangen. Nou, daardoor is
er natuurlijk een enorme aan
voer. En, zo werkt dat nu een
maal, als er veel waar op de
markt komt daalt de prijs. De op
brengst van de vis die wij aan
land brachten, was niet voldoen
de om rendabel te varen".
Volgens het tweetal is dat een
mooi voorbeeld van de wijze
waarop de kleine kottervissers
worden gemangeld. "We mógen
wel vissen, maar we worden door
de grote jongens uit de markt ge
drukt". Van der Plas en Ouwe
hand vissen nu voornamelijk op
kabeljauw.
Subsidies*""™™**
Volgens Van der Plas doet de
overheid te weinig om de belan
gen van de kleine zeevisvaart te
beschermen. Wat hem vooral
steekt, is dat de overheid juist
sen kon hij subsidie krijgen.
Mits... hij eerst de nettenroller
van het schip liet verwijderen.
Regels zijn regels: pas na goed
keuring van het subsidieverzoek
mag het werk waarvoor die sub
sidie wordt verstrekt pas worden
verricht. "Toen dacht ik: je kan
de pot op", aldus Ouwehand. Hij
liet zijn nettenroller staan en kon
derhalve fluiten naar de subsi
die
Uit dat soort ervaringen leidt
Van der Plas af dat de grote rede
rijen bij het ministerie een
streepje vóór hebben. "Voor die
grote reders liggen miljoenen
subsidie klaar. Daar wordt niet
moeilijk over gedaan", zegt hij.
"Als een rederij een nieuw schip
laat bouwen krijgen ze zo'n
beetje overal subsidie voor: in
vesteringspremies en dergelijke.
Tot zelfs subsidie voor het in
strumentarium in de stuurhut
aan toe. Dat is toch te gek".
Oh jawel, Van der Plas weet
wel dat ook hij net als zijn colle-
ga-kottervissers aanspraak kan
maken op subsidie als hij een
nieuw schip laat bouwen en aan
alle bijkomende voorwaarden
voldoet! Maar welke kottervisser
schepen die op dat moment in de
vaart waren. De hoeveelheid vis
die een visser mocht vangen
hing voor een groot deel af van
het aantal pk's van de machine in
het ruim van zijn schip.
Volgens Van der Plas is het
echter gebeurd dat reders nieu
we schepen lieten bouwen met
een groter motorvermogen dan
het schip dat werd 'ingeleverd".
In plaats van de bijvoorbeeld
1000 pk die de machine van dat
oude schip telde, werd het nieu
we schip afgeleverd met een mo
torvermogen van bijvoorbeeld
3000 pk, zonder dat de vergun
ning werd aangepast. Dat schip
zou, zo zegt Van der Plas, eigen
lijk nooit in de vaart mogen ko
men. Omdat het met 3000 pk
vaart en vist op een vergunning
die is gebaseerd op een motor
vermogen van 1000 pk.
Toch gaat een dergelijk schip
de zee op. Toch wordt ermee ge
vist. En duidelijk is dat een schip
met een groter motorvermogen
meer vis uit de zee haalt dan een
schip met slechts 750 paarde-
krachten in het ruim. "Dat is dus
niet eerlijk", aldus Van der Plas.
"Want de overheid geeft wel sub-
Dat staat vast, er komen geen
nieuwe bij.
"Als een reder een nieuw schip
laat bouwen krijgt hij geen nieu
we vergunning. Als hij geen ver
gunning heeft, bijvoorbeeld van
zijn oude schip of van een colle
ga die ermee is opgehouden,
moet-ie maar zien wat-ie doet.
Andere soorten vis vangen dan
waarvoor quota zijn vastgesteld
bijvoorbeeld", aldus de woord
voerder.
De regeling is, dat zal duidelijk
zijn, bijzonder ondoorzichtig. En
daardoor wordt volgens Van der
Plas de controle van de AID nog
eens extra bemoeilijkt. De visser
heeft de verplichting om na bin
nenkomst van dc haven opgave
te doen van de vangst, waarna de
algemene inspectiedienst onder
zoekt of de hoeveelheid aange
voerde vis in overeenstemming
is met het quotum van de visser.
De Katwijkse schipper-eige
naar is overigens van mening dat
het systeem van quotering moet
blijven bestaan. Het systeem zou
volgens de Katwijker alleen al
gehandhaafd moeten blijven om
te voorkomen dat de grote visse
rijschepen die eerst zo veel sub-
Van der Plas beriep zich erop
dat hij meer dan genoeg vakken
nis in huis had: hij was het toch
die de haringrace had gewon
nen? En waren de keurmeesters
niet vol lof over de kwaliteit van
de haring die hij had verwerkt?
Een woordvoerder van het pro
duktschap zegt dat er op grond
van de huidige regeling geen
ruimte is om Van der Plas het ge
wilde document te verstrekken.
Hij geeft echter toe dat de rege
ling 'ongelukkig' is en dat het
produktschap inmiddels een
brief heeft geschreven aan de
stichting Nederlandse Visserij
om het verstrekken van haring
documenten in volgende jaren
beter te regelen.
Maar de kottervisser is daar
mee dit jaar niet gehol
pen. Hij zegt dat hij zich van een
eventuele negatieve uitspraak
van het College van Beroep niets
zal aantrekken. "Als ik die ver
gunning niet krijg, ga ik met de
kop door de deur. Dan ga ik toch
de zee op. Ik kan mijn maat toch
niet in de steek laten? We gaan
straks hoe dan ook op haring vis
sen en dan zien we wel wat er ge
beurt".
"Als hy dat doet overtreedt hij
in ieder geval de regels", zegt de
woordvoerder van het produkt
schap. "En dan is het verder een
zaak van de algemene inspectie
dienst.".
"Weet je", zegt Van der Plas
nadenkend, "De schippers-eige
naren hebben moeite met het be
leid van de overheid. Maar er zijn
er meer hoor, wat dacht je van de
gevangenbewaarders. Die jon
gens hebben drie procent van
hun salaris moeten inleveren.
Nou, ik heb met eigen ogen ge
zien onder wat voor druk die be
waarders werken. Wat een enor
me verantwoordelijkheid zij heb
ben. Die mannen hadden er wat
bij moeten krijgen".
