In onderwegkerk'vindt niemand iets gek
Vijfentwintig jaar geleden begon het in Blauwkapel
Moskee voor Molukkers in Ridderkerk
V
ZATERDAG 28 JULI 1984
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA II
De onderwegkerk in ons land bestaat 25 jaar. Een
kwart eeuw geleden werd ermee begonnen in het
historische kerkje van Blauwkapel, aan de rand van
Utrecht. Daarna breidde het initiatief zich gestadig
uit. In totaal zijn er nu zeventien onderwegkerken,
die in de eerste plaats bestemd zijn voor toeristen.
Maar ook kerkgangers uit de omgeving van deze ker
ken wonen zondags de dienst bij.
Behalve in Utrecht zijn er zes onderwegkerken in
Limburg, t.w. in Beek, Gulpen, Meerssen, Urmond
(aan de rijksweg Eindhoven-Maastricht), Vaals en
Valkenburg. Verder kan men voor zo'n 'bijzondere'
kerkdienst terecht in Appelscha en Heerenveen,
Hoog-Soeren, een dorpje vlakbij Apeldoorn, Huis ter
Heide (bij Zeist), Kats op Noord-Beveland (aan de
rijksweg Goes-Zeelandbrug), Nulde (snelweg
Amersfoort-Zwolle), Onderdijk (niet ver van Enkhui
zen), Spaarndam (in het recreatiegebied bij Haar
lem). Staverden in de gemeente Ermelo en in Zwijn-
drecht.
De diensten in de onderwegkerk hebben een inter
kerkelijk karakter.
zijn gegaan en hun rit op zondag
morgen onderbreken voor een
kerkdienst die ze toch niet willen
missen.
Tot november
Na Blauwkapel zijn er intussen
nog zestien andere onderwegker
ken bijgekomen, verspreid over
het hele land. Op eerste paasdag
gaan ze altijd open. De diensten
duren tot en met de eerste zondag
van november. „Op deze laatste
zondag van het seizoen worden al
tijd de verkeersslachtoffers her
dacht", zegt mevrouw Vinkenborg,
„vooral ook omdat de onderweg-
kerk juist voor mensen is die op de
snelwegen rijden".
Heel bewust wordt een adem
pauze ingelast gedurende de win
termaanden, „opdat mensen ook
de gelegenheid krijgen niet te ver
vreemden van hun eigen kerk.
Want wij willen zeker geen eigen
kerkelijke gemeente zijn".
En dat is de onderwegkerk ook
beslist niet, aangezien de diensten
worden georganiseerd door de
plaatselijke kerken. Ze zijn inter
kerkelijk en hebben een oecume
nisch karakter. Ook gaat er regel
matig een medewerker van het Le-
- Bij het kerkje van Blauwkapel.
ger des Heils voor. Dan worden er
de bekende heilsliederen gezon
gen.
Naast vakantiegangers en andere
verkeersdeelnemers die even uit
rusten in de onderwegkerk is er
ook een vaste kern van mensen
uit eigen stad of dorp die de dien
sten bezoeken. „Dat zijn mensen
die zich in hun eigen kerk niet
meer zo thuis voelen en dan naar
de onderwegkerk gaan. Ik denk
dat dat komt door de hele aanpak
UTRECHT (GPD) - „Het gaat er
allemaal wat gemoedelijker toe. Je
ontmoet er mensen van allerlei ge
zindten. Niemand zit je aan te sta
ren als je in korte broek de onder-
wegkerk binnenkomt. Er wordt ge
zellig met elkaar gepraat. Na afloop
van de dienst is er altijd koffie. De
dienst duurt ongeveer een half uur.
Voor de overdenking wordt gemid
deld een kwartier uitgetrokken".
Mevrouw D. E. Vinkenborg
maakt deel uit van de werkgroep
Landelijke Onderwegkerken. Als
kind ging ze er al met haar ouders
naar toe, in dit geval Blauwkapel,
een kerkje uit de elfde eeuw in Fort
Blauwkapel, aan de rand van de
Domstad, vlakbij de snelweg
Utrecht-Hilversum.
„In die tijd sprak de dienst me
ook al erg aan. Geen stille, enge
sfeer". Nu verricht mevrouw Vin
kenborg al vijftien jaar als secreta
resse een heleboel activiteiten voor
de Utrechtse onderwegkerk.
Blauwkapel was de eerste onder
wegkerk in Nederland en bestond
zondag 1 juli 25 jaar. Zo'n onder
wegkerk wordt ook wel toeristen
kerk genoemd. Tenslotte zijn de
diensten in de eerste plaats be
stemd voor mensen die inderdaad
onderweg zijn, bijtijds van huis
Voor een minderheid binnen een
minderheid wordt in oktober van
dit jaar een droom werkelijkheid.
De Molukse moslims in Ridder
kerk krijgen dan een eigen gebeds
huis in de vorm van een echte mos
kee, de derde in Nederland die vol
gens de oorspronkelijke richtlijnen
is gebouwd en in gebruik wordt ge-
Er wonen onder ons zo'n 30.000
Molukkers. De meesten zijn chris
ten. Zij hebben, verspreid over het
land, hun eigen kerken. De 1500
Molukse moslims wonen voorna
melijk in Ridderkerk en Waalwijk.
In 1951 werden deze gezinnen
van vroegere KNIL-soldaten on
dergebracht in het kamp 'Wylde-
merk' in het Friese Gaasterland.
Daar bleven zij tot 1960. Toen ver
huisden 40 gezinnen naar Ridder
kerk en nog eens 40 naar Waalwijk.
De Nederlandse regering had
hun een eigen gebedsruimte be
loofd. In Gaasterland namen zij ge
noegen met een voorlopige oplos
sing, omdat het kamp toch maar
tijdelijk was. Maar toen de groep
van Ridderkerk eenmaal een defi
nitieve woonplaats had, gingen de
ze mensen ook ijveren voor een
permanente gebedsruimte, ge
bruik makend van de norm van de
overheid dat voor de bouw van een
kerk of moskee ten minste 35 ge
zinnen het geloof moesten belij
den.
In de regel wordt voor dergelijke
voorzieningen 30 procent subsidie
gegeven. Financieel hebben de
Molukkers echter een streepje
voor op andere minderheden, ge
zien de historische banden. Van
daar dat de bouwkosten van de
moskee in Ridderkerk - anderhalf
miljoen gulden - geheel voor reke
ning van het desbetreffende minis
terie kwamen. De gemeente Rid
derkerk hoefde niet bij te springen.
De Nederlandse overheid heeft
daarmee aan haar belofte van 1951
voldaan.
De moskee van Ridderkerk is be
rekend op ongeveer 400 gelovigen.
Ze is de grootste en - volgens ve
len ook de mooiste in dit land.
De andere staan in Amsterdam en
Almelo. Verder zijn er nog 84 ge
bedsplaatsen voor Turken en Ma
rokkanen. Dat zijn voornamelijk
ruimten die ook voor andere doel
einden worden gebruikt, en vroe
gere kerken.
Secretaris I. Spalburg van de
stichting 'Molukse Moskee' gelooft
wel, dat andere moslims in Neder
land zich gesterkt zullen voelen
van de dienst. Vooral jongeren
spreekt dit aan".
De belangstelling voor de onder
wegkerken is bijzonder groot.
Blauwkapel heeft zelfs twee kerk
diensten. De eerste begint om half
tien, de tweede een uur later. Elke
dienst is praktisch 'afgeladen'.
Gunning
Blauwkapel was in het begin van
de vorige eeuw nog een dorpskerk
je. Utrecht was toen omgeven door
door het Ridderkerkse succes.
"Vooral in Waalwijk wil men nu
gebruik maken van hetzelfde recht
van 1951 waarop wij ons bij de re
gering hebben beroepen. Ze heb
ben daar wel een gebedsruimte,
maar dat is geen echte moskee".
Ridderkerk heeft wel even moe
ten wennen aan de gedachte dat er
naast de vele kerken van alle mo
gelijke richtingen nu ook een mos
kee zou komen. De plaatselijke
christelijke politiek vond het maar
zo-zo. Ook de burgemeester had
het er moeilijk mee. Maar de Mo
lukse moslims vonden de niet-con-
fessionelen aan hun kant.
Inmiddels groeit het begrip over
en weer. In oktober, als de moskee
met veel vlagvertoon in gebruik is
genomen, komt er zelfs een open
dag.
een aantal forten, een herinnering
aan de Franse bezettingstijd. Een
van die forten heette Blauwkapel.
In het midden van de negentiende
eeuw toen veel bewoners al waren
verhuisd naar het naburige Groe-
nekan, verloor het historische
kerkje ziin functie. Verval dreigde.
In 1903 stond het leeg en dat zou
vele jaren zo blijven. Tot aan de
eeuwwisseling hebben talrijke pre
dikanten van reformatorische sig
natuur het kerkje gediend. Een van
hen was de bekende dr. H. J Gun
ning.
Na de Tweede Wereldoorlog wil
de men het kerkje van Blauwkapel
slopen en weer opbouwen in het
Openluchtmuseum bij Arnhem.
Dit kon worden voorkomen toen
een aantal enthousiastelingen zich
ging inzetten voor de restauratie
ter plekke. Tot hen behoorde ook
de journalist Van Gulick, die nogal
wat werk heeft verricht voor res
tauratie van historische gebouwen.
Voor een symbolisch bedrag van
één gulden werd het kerkje in 1957
gekocht en daarna is het met over
heidssteun fraai gerestaureerd.
Toen het kerkje klaar was, werd
de vraag gesteld, wat nu? De ge
dachte kwam naar voren om het
godshuis te gebruiken voor toeris
ten. De onderwegkerk was toen
een feit geworden. Blauwkapel
wordt in de adventstijd gebruikt
voor culturele manifestaties op het
gebied van muziek en zang. De
rooms-katholieken houden er tra
ditioneel hun kerstnachtmis, en
veel bruidsparen laten hun huwe
lijk inzegenen in dit idyllische
kerkje aan de rand van de Dom
stad. Ook worden er concerten ge
houden. Het kerkje heeft een uit
stekende akoestiek.
Openheid
„In de jaren vijftig gebeurde er
een heleboel op het kerkelijk erf.
Het lag ook voor de hand dat er een
plek kwam die niet gebonden was
aan een of andere kerk, maar waar
mensen elkaar in alle openheid
konden ontmoeten", zegt ds. H. B.
van der Steen, één van de oprich
ters van de onderwegkerk die re
gelmatig voorgaat in Blauwkapel.
„Wij realiseerden ons goed dat er
ook spijtoptanten uit Utrecht naar
de onderwegkerk zouden komen.
Mensen die niet meer geïnteres
seerd waren in de traditionele
kerkdienst. Bij ons komen weer
hele gezinnen naar de dienst, ge
zinnen die vroeger niet meer in
hun geheel naar de kerk gingen.
Daarnaast kun je de onderwegkerk
vergelijken met de drive-in-kerk in
Amerika. Met dit verschil dat hier
de kerkdiensten binnen worden
gehouden, terwijl bij de Ameri
kaanse drive-in-diensten de men
sen in hun auto blijven zitten".
Na Blauwkapel breidden de on
derwegkerken zich gestadig uit.
Van der Steen wist telkens weer
mensen te vinden die er ook wel
wat in zagen. Jaren geleden reisde
hij in het noorden van het land en
kwam een vervallen kerkje tegen
bij Heerenveen. Dat moet een on
derwegkerk worden, was de eerste
gedachte van Van der Steen. Hij
ging praten met een plaatselijke
pater. Die voelde er ook wel wat
voor. En al heel gauw had ook Hee
renveen zijn onderwegkerk. Nu be
kend onder de veelzeggende naam
'Rotondekerk'.
Verder heeft de Utrechtse domi
nee de onderwegkerk bij het
strand Nulde, aan de snelweg tu-
sen Amersfoort en Zwolle, opge
richt. Deze diensten die op zondag
morgen honderden belangstellen
den trekken, worden gehouden in
motel Nulde.
Kreet
„De laatste tien jaar wordt in het
bijzonder het accent gelegd op de
uitleg van de bijbel. Daarvoor
wordt voor het hele seizoen dat we
geopend zijn een rooster gemaakt.
We nemen zowel het Oude als het
Nieuwe Testament. Tot slot van de
dienst zegt de voorganger, watje er
vandaag nog mee kunt doen. Je
wilt de mensen toch een stuk evan
gelie meegeven. Hoe de mensen de
kerk verlaten is natuurlijk veel be-
langrijkr dan hoe ze er zijn bin
nengegaan. Wat je hier hoort moet
buiten gebeuren. Een oude kreet
van mij is dat je geen auto passeert
waarin mensen zitten, maar men
sen passeert die in een auto zitten".
Blauwkapel, inderdaad een leuk
kerkje met een bijzondere sfeer.
„Bijzonder ook", zegt ds. Van der
Steen, „omdat niemand in Blauw
kapel zit te kankeren dat hij geen
stoel kan vinden als het er zo vol is.
Niemand vindt iets gek, alles kan.
Dat maakt de sfeer ook zo gezellig
en ontspannen. Dat was vroeger
ook al zo. En tot op de dag van van
daag is dat zo gebleven".
Vakantie. Op het plan van bis
schop Gijsen van Roermond om de
bestaande stichtingen voor gods
dienstonderwijs in zijn bisdom
buiten werking te stellen en in
plaats daarvan een eigen 'dienst
voor onderwijs en catechese' op te
richten - teneinde zelf meer greep
op het godsdienstonderwijs te krij
gen - is van onderwijskant nog
geen reactie te verwachten. Na
mens de Katholieke Schoolraad in
Limburg is meegedeeld, dat de
meeste betrokkenen met vakantie
zijn. Ze zijn voordat ze met vakan
tie gingen wel ingelicht, maar heb
ben afgesproken, dat ze pas na de
vakanties zo mogelijk met een ge
zamenlijke verklaring zullen ko
men. De Katholieke Onderwijsver-
eniging heeft om dezelfde reden
haar commentaar uitgesteld.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Leimuiden C. van
der Kooi Amterdam.
Naar Polen. Een delegatie
Amerikaanse bisschoppen bezoekt
midden volgende maand Polen.
Officieel om een bedevaart te ma
ken naar de 'zwarte madonna',
maar waarnemers zeggen, dat ze
ongetwijfeld zullen proberen, zich
een beeld te vormen van de toe
stand in dit land na de amnestie
Overleg met de overheid zou een
onderdeel van het bezoekprogram-
ma zijn.
Zwarte vrouw. Voor het eerst
is een zwarte vrouw gekozen tot
bisschop van de Verenigde Metho
distische Kerk in de Verenigde
Staten. Leontine Kelly (64) wordt
bisschop van San Francisco. Zij is
de tweede vrouwelijke bisschop in
deze kerk, die met ongeveer 10 mil
joen leden de op een na grootste
protestantse kerk in de Verenigde
Staten is.
Pausbezoek. Door de kosten
die zij maakt voor het bezoek van
de paus (9 tot 20 september) geeft
de Canadese regering steun aan
pogingen om Canadezen tot het
rooms-katholicisme te brengen.
Dat meent de Organisatie van
Evangelische Protestanten in dit
land, waarin onder andere het Le
ger des Heils en baptistenkerken
samenwerken. De organisatie ver
klaarde, tegen elke steun van de
overheid aan een godsdienstig lei
der te zijn, of die nu uit Rome of uit
Iran komt en of het nou om de
paus of om Billy Graham gaat.
Volgens deze protestanten kost
het bezoek de regering zeker f75
miljoen. Alleen de veiligheid van
de paus vraagt al f50 miljoen. De
Raad van Kerken (13 kerken) heeft
geen bezwaar tegen de uitgaven.
De Canadese bisschoppen hebben
berekend, dat het bezoek de kerk
ruim f60 miljoen zal kosten. Dat
komt, zei een woordvoerder, om
dat de paus zoveel mensen trekt.
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 studeotenekklesia;
Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds. Ge
braad, Katwijk aan den Rijn;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Van
Everdingen;
Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 pastoor
v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) zie Petrakerk;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Koolstra;
VredeskJBurggravenl.) 10 ds. Nauta;
Waalse kerk (Breestr.) 10 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
ds. Bovenberg.
Diakonessenhuis 10.30 ds. Hemmes,
elke zat. 10.30 rk. dienst.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. zie Vredes-
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Panne-
Oude Vest 10 ds. Koolstra;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv.
gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 dr. v.d.
Zwaan;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 kand. H. de Roest.
Geref. K. Vrijg. (aula 'De Vlietschans',
Apollolaan): 10 en 5 ds. Gleason.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en
5.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.): 10 ds. Luikin-
ga, Haarlem.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 hr. W. J
Pijnacker Hordijk.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr.
3): 10 br. Dikkes
Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21): 5 nam.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo.
10 Edgar Holder, di. 8 G. van Nieuwen-
huizen, vr. 8 jeugdsamenk.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. J. Ei
kerbout.
Leger des Heils (Groenesteeg-hoek
Vestestr.) 10 heiligingssamenk., 7.30
verlossingssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24):
9.30 en 4, wo. 8
Zevendedagadventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten): elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch.
6): 10.30.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): zo. 10
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 10;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Waarde, Hoofddorp, 7 dr. Haitsma,
Boskoop.
Geref. Kerk: zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds.
Buijs, Naarden.
Rk Kerk. zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Adventskerk 10 ds. Bogers, 6.30
ds. De Leeuw, Maarn; Kruisk. 9 ds. Bo
gers; Opst.kerk 9.30 dr. v. Vliet, 6.30 ds.
Stolk; G. Herderk. 9 ds. Lamme, 6.30 ds.
Nieuwenhuis; De Bron 10.30 en 6.30 ds.
Verheul; Ashram geen dienst; Ouds-
hoornse kerk 10 ds. v. Medevoort, Den
Oever; Sionskerk (Planetensingel) 9.30
ds. Post, Ermelo, 6.30 ds. Koudstaal.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds, Stolk,
6.30 ds. Heiner, Woerden; Salv.kerk 9.30
ds. v. Rij, Amersfoort. Zie ook herv.
gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school): 9.30 ds. Spijker, 5 ds. Teunis.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. M. de Jong, 6.30 br. Mollema.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
v.d. Ent.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30
en 4 leesdienst, di. 31 juli 7.15 hr. Muil
wijk.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 ds.
Lourens, 6.30 dr. Kits.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. Jongejan.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v.d. Hoorn.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45
en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 10.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Smelt, Randwijk.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps-
kerk 9.30 ds. Richter, 6.30 kand. Verha
gen, Gouda;
Salv.kerk 9.30 ds. Wieman, 6.30 hr
Burger, Wadd.veen;
Bethl.kerk 9.30 ds. Kleermaker.
R.dam, 6.30 ds. v. Osch, Renkum.
Geref. Kerk: 9.30 prof. dr. Verkuyl,
A.dam. 7 ds. Mulder. R.dam.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 en
4.30 ds. Mouissie.
Evang.-Luth. Gem.: 9 ds. Rave, Mon-
nickendam.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 hr. Goedhart, Nieuwkoop, zie ook
geref. kerk;
De Stek 9.30.
Geref. Kerk: 9.30 dienst, 6.30 hr.
Knotters, Oudewater.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 kand. J.
Bosch.
Geref. Gem.. 9.30 leesdienst, 7 ds.
Boogaard.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo.
9.30 en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v. Dis, 6.30 ds. Harteveld, beiden
Geref. Kerk: 9.30 ds. Welbedacht. 5
ds. Damsma.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10.30 ds.
Rothfusz, 7 ds. Krispijn, zangdienst.
Geref. Kerk: 9 ds. Rothfusz.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Hey-
mans, Alphen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 dienst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds.
Gall, Den Haag;
Ontm.kerk 10 en 6.30 ds. Romein,
R.dam.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. Breevoort,
6.30 ds. v.d. Horst.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. v. Roest,
Groot-Ammers;
O. Kerk 8.30 en 10 ds. v. Kooten.
Zeist, 6 ds. Driebergen;
Ichthusk. 10 ds. Visser, 5 ds. v. Roon,
Pniëlk. 9.30 ds. Driebergen, 6 ds. Ten
Klooster. Lunteren;
jij la Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
ds. v. Roest.
Overduin 2.15 ds. H. van den Beid.
Wijkgebouw 'De Hoeksteen', Burgers-
dijkstr., 10 dovendienst, hr. J L. v
Kempen, ook om 10 u. Duitse dienst.
Ver ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 9.30 mevr. ds. E.
Visser. L.dorp.
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 mevr. ds.
v. Breevoort.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.30
ds. Heida.
Chr. Geref. Kerk. 10 en 5 leesdienst.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10
en 5.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees-
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10
en 5 leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16):
10 ds. Boyd, Eindhoven.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. Struijs, Diemen, 7 ds.
Damsma, Rijnsburg.
Geref. Kerk: 10 ds. Gesink, Noord-
wijk, 7 zie herv. gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 dienst, 6.30 dr. v.d.
Zwaan. Leiden;
Hoofdstr. 10.30 ds. Knorth;
Scheppingsk. 9 ds. Knorth.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftig-
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr.
De Vries.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kramer, Aalsmeer.
Geref. Kerk: 9.30 drs. N. Scheps,
Heerlen, 7 ds. Krol, Gorinchem. Cam
ping 'De Drecht' 10.30.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30,9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 9 ds.
Schouten, Vlaardingen;
Pauluskerk 10.30 en 7 ds. 't Hooft.
Geref. Kerk: 10 dr. Vlijm, Leiden, 7
kand. Montagne, Amstelveen.
Geref. K. Vrijg.: 8.45 en 4.30 lees-
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): zie chr.
geref. kerk.
Chr. Geref. Kerk. 10 leesdienst, 7 ds.
Waagmeester.
Geref. Gem 10 en 4 ds. Hakkenberg
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30:
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30 en 10;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30, 10.30 en
5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr.
Stam, 6.30 ds. v. Leusden, Leidschen-
Geref. Kerk: 9.30 nr. H. Spoelstra.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
M. Vlietstra.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Went.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy!
33): 9.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Rietveld, Woerden, 6.30 kand. J. Boer
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jeroense, Hoofd-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv Gem. 9.30
hr. H. Haytink, Hillegom, 7 ds. Bergsma.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Wijngaar-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Vis-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 9.30 en 7 hr
Voogt, Holl.Rading.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. v. Es, Ermelo, 5 ds. v.
Kooten, Delft, 7 ds. Oegema, Valken
burg;
Hoofdstr. (Zee) 10 hr. Geursen, Haar
lem; geref. Buurtkerk 7 ds. K. J. Jansen,
Leiden; Sole Mio 9 ds. Kalkman, Noord-
wijkerhout;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. v. Kooten
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 hr
Brouwer, Katwijk, 7 ds. Jansen, Leiden;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Keyser,
Utrecht;
Stichtingskerk 11 hr. Th. de Bock,
Baarn.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
dr. Siemonsma, Voorburg.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11,
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk. 9
ds. 't Hooft, Lisse.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 drs. G. Schwencke,
Pauluskerk 10 ds. Vegter;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Noorman, Bussum. 7 hr. W. J. Schot
Geref. Kerk: zie herv. gem.
Ned Geref Kerk (Gem.centrum)
8.45 ds. Waagmeester, 4 prof. dr. A.
Troost, A.dam.
Van Wijckerslooth. 4 ds. Da Costa.
Endegeest: 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum):
4.
Rk Kerk: WilLkerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. D. Eveleens, Erme
lo.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Bonda, Soest,
6.30 dienst.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Van Os, Maas-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem
9.30 ds. Schalk, 7 ds. v. Waarde, Hoofd-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15
kand. A. G. Boogaard.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 en 5 ds. v. Niel;
Bethelkerk 9.30 ds. Sybrandy, Den
Haag. Camping 'Koningshof 10 ds.
Damsma.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 dg. Baayen.
5 ds. Welbedacht;
Imm.kerk 9 ds. Damsma, 9 dienst;
Mar.kerk 9.30 ds. Korenhof4) Heemste
de
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 4 ds.
Buijs, Naarden.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10
dienst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo
9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds
Juckëma, Berkel, 7 ds. v. Achterberg.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Ferwerda.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 dienst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Leeuw, Maarn, 6.30 ds. Hemmes
Geref. Kerk 9.30 ds. Nieuwenhuis,
Alphen, 6.30 ds. Jeroense, Hoofddorp
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 kand. W M. de Boer,
zangdienst.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Ribberink,
Rijnsburg, 6.30 ds. Polet. A.dam
Geref. K. Vrijg. 8 45 en 5 s Heida
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 kand. A
Vuijst. Noordw.hout
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9,10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN Herv Gem
Dorpskerk 10 ds. Da Costa, O.geest, 7
ds. v.d. Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30
hr P Terhal (van Aulagemeenschap).
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds
Verheule.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds.
Schipper, Dordrecht, 4.30 kand. J. de
Man. Sprang-Capelle.
Geref. Kerk. 9.30 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10 en 5 ds
Noordman, Barendrecht.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Herv, Gem.
Brugk. 9.30 ds. Roetman, 5 ds. Mar-
chand;
Hoeksteen 9.30 kand. Vreeswijk. Zoe-
termeer, 6.30 ds. Roetman,
Bethelk. 9.30 ds. Marchand, 5 ds.
Schipaanboord, Scheveningen;
Imm.kerk 9.30 ds. J Sierat, Leider
dorp, 7 ds. Bos, Moordrecht.
Geref. Kerk: Kruisk. 9 ds. De Moor, 5
ds. Vliegenthart, Oudewater;
Ontm.kerk 10.15 ds. De Moor.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv, Gem. Dorpsk
10 ds. Steenstra, 4.30 ds. Koudstaal,
Baarn;
Kievietk. zie Bloemcampkerk;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen,
Dorpscentrum 9.30 ds. Wolters.
Geref. Kerk. Zijllaan 10 ds. v.d. Wou-
de, 5 ds. Oegema, Valkenburg,
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. Van
Buuren, A.dam.
Nèd. Prot. Bond (Kerkdam). 10.30 ds
v Aalst, Baarn
Rk Kerk Will. zat. 7. zo. 9.30 en 11.
Jozefk. zat. 7, zo. 9.30 en 11,
G. Herderk. zat. 5, zo. 9 en 11.
WOUBRUGGE: Herv Gem. 9 30 d
Koelewijn, 6.30 ds. Zonneberg, Willige
Langerak.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds
Buikema, Zw.dam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10
ZEVENHOVEN Herv Gem 9.30
kand. Boer. Nieuwveen, 7 zie geref
Geref. Kerk: 9.30 en 7 dr. Fernhout,
Alphen.
ZOETERWOUDE Herv Gem. 10 ds.
v. Achterberg, Leiden.
Rk Kerk: St. Jan zat 7.30, zo. 9.30;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en 11
ZWAMMERDAM Herv Gem 9 30
hr. P. Noordmans, Benschop, 6.30 kand
J P Karstens. Leiden
Geref. Kerk: 9.30 ds. Buikema. 6.30
ds. Aalders.
