|Den Haag bouwt, maar moet ook breken
IGevaar van te veel zalen bedreigt culturele leven residentie
Wagner
Festspiele
in Bayreuth
begonnen
Sfeervol werk van John Palmer
i
Kijken mag, maar op afstand
Expositie werk Van Gogh verbreekt alle records
198-3DONDERDAG 26 JULI 1984
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 15
DEN HAAG (GPD) - Op tal
Oost van plaatsen in Den Haag
h to, verscheen een opvallende
rken affiche, waarop in koeielet-
"(f^ters het woord 'KUNST'
lke£ staat, dat in rode vlekken
elijk uit druipt. Nadere beschou-
'oort wing leert dat het aanplak-
en ',i biljet verkondigt 'Kunst
;s"^ bloedt gevaarlijk' en gericht
om is tegen de drastische zeven
oget: miljoen gulden bezuiniging
>onu die Den Haag haar culturele
lyli instellingen wil opleggen.
iruik Al deze organisaties hebben
de affiche mee onderte-
iulp kend.
2! jt
dOOr
'ab,! Hans Koch
ilige
der. De invulling van die zeven mil-
j°en a^s die bezuiniging inder-
pla_ daad zou doorgaan - is nog niet
pa^ definitief vastgesteld. Wel zou het
Gemeentemuseum 1,3 miljoen gui
den moeten inleveren en dreigen
aan twee kleinere publiekstheaters, het
nv)i HOT Theater en het Theater aan de
hij] Haven, te worden weggesaneerd.
eei[ Dat leverde een groot aantal
,len, protesten op, onder welke de plei-
5 dooien van de culturele attachés
r5e. van de Duitse en Franse ambassa-
Fens ^es voor de instandhouding van
vier HOT Theater opvallend zijn.
De gemeenteraad heeft trouwens
oj °°k *n een motie om matiging van
de bezuinigingen in de culturele
t sector gevraagd.
0p Daartegenover staat in tegen
stelling met de voorgenomen in-
krimping - dat het Residentie Or-
lja. kest (RO) en het Nederlands Dans
ar_ Theater (NDT) hun nieuwe, geza-
ore menlijke gebouw aan het Spui, in
,er. bet hartje van de stad, zullen krij-
va. gen. Tot grote vreugde van deze
nabeide instellingen stemde de raad
,ja_ onlangs in met de bouw van een
len spiksplinternieuw theater, waarin
twee zalen: een concertzaal voor
xiQ het RO, een theaterzaal voor het
te NDT-
„De belangrijkste cultuur-poli-
ie tieke beslissing in onze stad van na
de oorlog", meenden sommige
raadsleden. Zij moeten dan wel mi-
iet
Het Circustheater: niet bepaald moeders mooiste, wel de kurk waarop
het culturele leven van Scheveningen dobbert. Raakt het Nederlands Dans
Theater als vaste bespeler kwij t. (foto gpdf
nister Brinkman erkentelijk zijn
voor de forse stoot in die richting.
De bewindsman kwam begin van
dit jaar plotseling met een subsidie
van 7,75 miljoen gulden voor dag,
ontleend aan een werkgelegen-
heidspot. Voorwaarde was dat de
bouw snel (dit jaar) moet starten en
dat er voor minstens zeventig pro
cent aan bouwvakkers aan de slag
kunnen die al langer dan zes maan
den werkloos zijn.
Wat zes maanden geleden nog
een luchtkasteel leek, een geza
menlijk RO- en NDT-gebouw,
wordt nu vlot werkelijkheid. De
minister weigerde zijn subsidie te
splitsen over twee afzonderlijke
gebouwen (Den Haag wilde graag
het NDT in Scheveningen huisves
ten), omdat er geen zekerheid was
dat de muziekzaal voor het orkest
snel zou worden gerealiseerd. Nu
gaf de doorslag dat hij met zijn 7,75
miljoen een werk in gang zet van
27 tot 30 miljoen gulden en dit
werkgelegenheidsaspect staat bij
hem "voorop. Bovendien kost het
Den Haag geen cent meer dan de
dertien miljoen die al voor het
NDT was gereserveerd. Den Haag
heeft lang gewikt over dit zalen-
project, maar Brinkman heeft nu
beschikt, zegt men in de residentie.
Rode cijfers
Gegeven het feit dat het RO drin
gend behoefte heeft aan een eigen
tehuis en een goede concertzaal en
dat het NDT erbarmelijk is gehuis
vest, lijkt alles prima in orde. Maar
als Rotterdam een nieuwe schouw
burg gaat bouwen, breken ze wel
eerst de oude af. Zo niet in Den
Haag, daar komen naast het huidi
ge zalenbestand in het Nederlands
Congresgebouw, het nieuwe Con
servatorium, de Nieuwe Kerk, Dili-
gentia (alle muziekzalen) en het
Circustheater 2600 stoelen bij. Een
uitbreiding van meer dan vijftig
procent van het huidige bestand en
dat in een tijd van bezuiniging en
teruglopende vraag. Want het is
duidelijk dat het publiek voorzich
tiger is met geld uitgeven voor zijn
uitjes. Niet alleen kost het de thea
terdirecties grote moeite het aantal
bezoekers op peil te houden, ook is
er een verschuiving merkbaar van
de duurdere naar de goedkopere
rangen.
Amsterdam staat met zijn in aan
bouw zijnde Stopera voor een zelf
de probleem. De Amsterdamse
Stadsschouwburg verliest straks
de voorstellingen van het Natio
naal Ballet en van de Nederlandse
Het Hot is het theater in Den Haag dat het meeste ruimte biedt aan
vernieuwende theatergroepen. Het dreigt binnenkort te worden weggesa
neerd. (foto GPD)
gressen zijn er niet in weekeinden
of 's avonds en het gebouw is te
kostbaar en te goed geoutilleerd
om 's avonds leeg te staan. De
Prins Willem Alexanderzaal van
het complex is een van de mooiste
zalen van ons land, al is zij akoes
tisch niet geschikt voor symfoni
sche muziek.
Het gemeentebestuur van Den
Haag heeft het hoopvolle denk
beeld dat een georganiseerd over
leg tussen de theaterdirecteuren
een redelijke spreiding van de di
verse evenementen over de ver
schillende zalen mogelijk moet
maken. Of dat in de praktijk zal
werken, is op z'n best twijfelachtig.
Iedere directeur heeft tot taak zijn
zalen vol te krijgen, want lege stoe
len zijn duur. Een overcapaciteit in
een periode van slinkend aanbod
leidt niet tot overleg, maar tot een
moordende concurrentie.
BAYREUTH (DPA) - De Wag-
ner-Festspiele van Bayreuth
1984 zijn gisteren begonnen
met een opvoering van "Der
fliegende Hollander". Het werk
is een jaar niet aan bod geweest
en wordt nu gespeeld in de ens-
cènering van Harry Kupfer uit
1978, met Woldemar Nelsson
als nieuwe dirigent.
De première bij stralend
weer werd bijgewoond door
tweeduizend gasten, waaron
der de nieuwe president van de
Bondsrepubliek Richard von
Weizsacker en zijn vrouw Ma
rianne, de minister van buiten
landse zaken en vice-premier
Hans-Dietrich Genscher, de
voorzitter van de Bondsdag
Rainer Barzel en de voorzitter
van de Bondsraad en premier
van Beieren, Franz Josef
Strauss. Allen werden verwel
komd door de leider van de
Festspiele, Wolfgang Wagner
en diens vrouw Gudrun.
De dertig opvoeringen van
dit 73e seizoen met in totaal
58.000 plaatsen waren al maan
denlang uitverkocht. Bezoe
kers die niet meer binnen kon
den, konden de opvoering van
de Der fliegende Hollander via
de radio in het park beluiste-
Tot 29 augustus staan behal
ve de Fliegende Hollander, de
'Ring des Nibelungen' in de
nieuwe enscènering van vorig
jaar met Peter Schneider in
plaats van Sir Georg Solti als
dirigent, 'Parsifal' en 'Die Meis-
tersinger von Nürnberg' op het
programma.
In aansluiting op de niet door
een pauze onderbroken voor
stelling van twee en een half
uur gaf de deelstaat Beieren
een ontvangst in het Neue
Schloss van Bayreuth. De ober-
bürgermeister van Bayreuth,
Hans Walter Wild, had tevoren
een krans gelegd het graf van
de beroemdste burger van de
stad en zijn vrouw Cosima
Liszt in het park van huize
Wahnfried.
Gelijk met de Festspiele zijn
vier tentoonstellingen gewijd
aan Wagner.
Asma komt niet
LEIDEN - Het concert, dat Feike
Asma morgenavond zou geven op
het orgel van de Pieterskerk in
Leiden, gaat niet door. Asma (76)
is vannacht met hartklachten op
genomen in het academisch zie
kenhuis van Amsterdam. Hij ligt
daar op de afdeling hartbewa-
king.
Het Nederlands Congresgebouw verliest het Residentie Orkest als vaste
bespeler. V/il met de bouw van een grote expositieruimte de marktpositie
verstevigen. (foto gpdi
Opera Stichting, die verhuizen
naar de nieuwe zaal. Een zeer ge
voelige inkomstenderving. Het Ne
derlands Congresgebouw in Den
Haag wacht een zelfde verlies als
de muziekzaal alle muzikale activi
teiten naar zich toetrekt en de
danszaal de balletevenementen.
Het Scheveningse Circustheater,
toch al in de rode cijfers en vaak
door velen verguisd, zal het heel
moeilijk hebben het vertrek van
het NDT naar het Spui te overle
ven.
Theaters kosten - als ze eenmaal
zijn gebouwd - jaarlijks veel geld
door hun hoge exploitatielasten. In
de slinkende markt van het ogen
blik is de bouw van nieuwe zalen
dan ook een hachelijke onderne
ming. De aanstaande overcapaci
teit dwingt tot de vraag: Wat moet
Den Haag gaan afbreken?
Casino
Het Circustheater staat daarvoor
als eerste op de nominatie. Het is
uiterlijk een hoogst onaantrekke
lijk gebouw en de theateraccom
modatie binnen laat te wensen
over. Maar een cabaretier van
naam, Paul van Vliet, werpt zich
op als zegsman voor zo'n 600 Sche
veningse bedrijven als hij een sterk
pleidooi houdt voor de instand
houding van het theater. Het is de
enige culturele instelling in Sche
veningen, met belangrijke voor
stellingen het hele jaar rond. Moet
Scheveningen dan verder versto
ken blijven van kunst en worden
overgel;..en aan de frietkramen en
het casino?
Het Nederlands Congresge
bouw, dat de bui al lang ziet han
gen, wil op korte termijn een grote
tentoonstellingshal van 8000 vier
kante meter bij zijn complex bou
wen. Het motief hiervoor is dat aan
veel congressen tentoonstellingen
en-of beurzen zijn verbonden; een
derde deel van de internationale
congressen laat zich ondersteunen
door exposities. Een dergelijke ac
commodatie concurreert met de
Amsterdamse RAI, maar ook met
het Haagse Houtrust. Als de plan
nen van het Congresgebouw door
gaan, en daar ziet het wel naar uit,
zijn de dagen van de Iioutrusthal-
len geteld. Tenzij de georganiseer
de sport deze hallen kan gaan ge
bruiken Voor een groot indoor-
sportcomplex.
Dit betekent niet dat het Con
gresgebouw het zonder zijn cultu
rele evenementen kan stellen. Con-
Deze sultan Kaboes, die in Enge
land op school ging en daar de mi
litaire academie Sandhurst door
liep, heeft van Oman een eigentijds
land gemaakt. Hij zette zijn vader
af, stuurde hem naar Londen in
ballingschap en nam de moderni
sering van zijn land krachtig ter
hand. Dat deed hij heel wijs, want
hij overhaastte het proces niet.
Daardoor voorkwam hij al die na
righeden die, gelijk de wereld el
ders leert, zouden kunnen ont
staan. Geen burgeroorlog, geen op
standen van religieuze aard, de be
volking werd niet te hard ge
schokt.
Nu zijn er vierbaanswegen en
een eigen universiteit, het land is
islamitisch, maar wel op een ma
nier dat ook de vrouwen er bijvoor
beeld een grote bewegingsvrijheid
hebben.
door
Wim Henk Bakker
De reden dat toeristen maar
mondjesmaat worden toegelaten,
wordt wèl omschreven. De bevol
king wil haar eigen identiteit be
houden. Als een land van één mil
joen inwoners plotseling over
spoeld zou worden door golven
toeristen, dan zou het daarmee
gauw gedaan zijn. Dit temeer om
dat de bevolking in de afgelopen
veertien jaar een periode van zo'n
zes eeuwen heeft moeten over
bruggen.
„Dat vraagt allemaal nog een
beetje tijd", aldus wordt veelvuldig
gezegd. „U bent altijd welkom in
Oman, maar u moet wel een goede
reden hebben om te komen". Ken
nelijk hebben velen toch al zo'n re
den, want vanaf maart van dit jaar
vliegt de KLM driemaal per week
naar de hoofdstad Muscat.
Wat toont deze met zorg opgezet
te expositie, die gratis toegankelijk
is? De bezoeker krijgt een over
zichtelijk beeld van de geschiede-
staat het prehistorische stenen
monument ('megaliet') met de
daarbij behorende cultuur.
De kunstenaar verdiept zich al
vele jaren in die eigenaardige
overblijfselen van tijden waar we
overigens zo bijzonder weinig
van weten. Hij heeft er een en an
der over op schrift gesteld en die
teksten op de expositie ter inza
ge gelegd. Uit die teksten blijkt,
dat Palmer, die veel van die mo
numenten zelf heeft bezocht,
zich gevoelsmatig nauw betrok
ken voelt bij deze (resten van)
oude culturen. Hij is zeer geïnte
resseerd in de oorspronkelijke
betekenis van de megalieten en
kan uiterst geboeid raken door
de relatie van die stenen met de
omliggende natuur. Zo schrijft
hij, dat hij eens de nacht door
bracht in de stenen cirkel van
Castle Rigg (Engeland) "om al
daar de zonsopgang te ervaren
en te documenteren: een totale
belevenis waarvoor de Oude mo
numenten oorspronkelijk ook
werden geconstrueerd".
Die belangstelling voor het
mysterieuze en imponerende
van de megalieten, die zo fraai
kunnen harmoniëren met het
landschap er omheen, spreekt
ook duidelijk uit het ets- en schil
derwerk. Op technisch zeer vaar
dige wijze heeft Palmer gestalte
gegeven aan vele sfeervolle land
schappen waarin de oertijd lijkt
te herleven. Vooral in het ets
werk - dat soms doet denken aan
dat van Hercules Seghers - toont
Palmer zich een meester in het
oproepen van het mysterieuze.
Waar de kunstenaar zich in zijn
teksten (en gedeeltelijk ook in
zijn werken) waagt aan verkla
rende bespiegelingen over de
megalieten, lijkt het meer lyrisch
dan wetenschappelijk. Het valt
te betwijfelen of Stonehenge wel
een "symbool van kosmische
eenheid" is dat evenals de ande
re megalieten voortkomt uit een
"mystieke en eeuwige filosofie"
en uit de "poëtische visie" van 'n
mens die zich nog op een spiri
tuele wijze tot zijn natuurlijke
omgeving verhield, intiem ver
weven met de elementen en de
seizoencycli". Zijn de megalieten
niet misschien veelal gewoon
creaties van bange zon-aanbid-
ders? Hoe dit ook zij; tot en met
zondag heeft u nog de gelegen
heid om kennis te maken met de
boeiende en vaak zeer knap ver
beelde visies van Palmer op deze
kwestie.
ANTOON ERFTEMEIJER
Expositie Oman, erfgoed van een beschaving'
Kleurenetsen en olieverfschilderij
en van John E. Palmer in 't Huys De-
ver, Heereweg 349a, Lisse. Tot en
met zondag 29 juli. Geopend: di. i/m
zo. van 14-17 uur.
LISSE - In Huys Dever in Lis-
se exposeert John E. Palmer in
trigerend werk. Palmer (geb.
1947) heeft de Britse nationali
teit, maar woont al geruime tijd
in Nederland. Hij is autodidact,
hetgeen nogal verbazingwek
kend is aangezien de meeste van
zijn werken (vooral de etsen) ge
tuigen van groot technisch en
beeldend vakmanschap.
De tentoonstelling, die ruim
veertig kleurenetsen en olieverf
schilderijen omvat, draagt de
wat eigenaardige titel 'Natuurlij
ke aarde - Natuurlijke steen'. De
werken zelf hebben soms ook
nogal vage titels. De meeste ech
ter zijn duidelijk, en slaan op ver
schillende plaatsen in (en soms
buiten) Europa waar een prehis
torisch stenen monument staat
opgesteld. Werken als 'Stone
henge Vistas' en 'Loon Dolman,
Drenthe' tonen ook inderdaad
landschappen waar die monu
menten centraal in staan. Er zit
ten ook zuiver symbolische
werken tussen, zoals 'Activation-
Meditation (Druid)'. Vele werken
tonen zowel landschappen, als
symbolen, als (oude) decoratieve
patronen. Centraal in al het werk
Minister Brinkman van welzijn, volksgezondheid en cultuur met zijn Omaanse ambtgenoot Sayyid Faisal bin
Ali Al Said tijdens de opening van de tentoonstelling. «foioGPDt
nis van Oman van 3000 jaar voor
Christus tot heden. Van archeolo
gische vondsten tot eigentijdse
volkskunst. Natuurlijk staat er een
model van het schip waarmee, on
der leiding van de schrijver en rei
ziger Tim Severin, bewezen is dat
de beroemde verhalen over Sinbad
de Zeeman geen fabeltje hoeven te
zijn, maar zeer wel op waarheid
kunnen berusten. Een kopie van
een 18e-eeuws handelsvaartuig is
nagemaakt en heeft ook gevaren,
om te bewijzen dat de tienduizend
kilometer van Muscat naar Kanton
inderdaad ook met zo'n boot ge
maakt kunnen worden.
En met veel trots wordt ook een
portret getoond van de eerste Ara
bische ambassadeur in de Verenig
de Staten, die 150 jaar geleden de
grote oversteek heeft gemaakt.
Oman heeft binnen het kader
van de wereldpolitiek twee grote
voordelen. Het is een olieland van
betekenis in de staatsoliemaat
schappij neemt de Shell voor 34
procent deel en het is een strate-
gisch uiterst belangrijk punt. Het
heeft een klein maar uitstekend ge
traind leger. Amerikaanse schepen
zijn welkom in de havens van Om-
Maar van dat alles is op deze ex
positie niets te merken. Deze richt
zich écht op het land en zijn bevol
king. Men ziet culturele uitingen,
onder meer prachtige gebruiks
voorwerpen, zoals koffiepotten
(die met meesterhand van versie
ringen zijn voorzien), textiel, maar
er wordt ook verteld over de die
renwereld, want sommige dier
soorten dreigen uit te sterven, zo
als de Arabisch tahr, een soort geit.
Gistermiddag heeft zijne hoog
heid Sayyid Faisal bin All al Said,
minister van Het Nationaal Erfdeel
en Cultuur van het sultanaat Oman
de expositie officieel geopend. De
tentoonstelling is tot en met 1 au
gustus bij Christie's te zien, de ope
ningstijden zijn van 10.00 tot en
met 17.00 uur.
AMSTERDAM (GPD) Iemand
lekker maken, maar er niet van la
ten eten, daarop komt wel een
beetje de expositie neer die tot en
met 1 augustus wordt gehouden in
het gebouw van Christie's Kunst
veilingen in Amsterdam, Cornelis
Schuytstraat 57 in Amsterdam.
Daar presenteert zich namelijk het
sultanaat Oman aan Nederland. De
titel van de tentoonstelling is 'Om
an, erfgoed van een beschaving'.
Voor de goede orde zij direct ge
meld dat het hier beslist niet om
een verkoop-tentoonstelling gaat,
nee, Oman's minister van Het Na
tionaal Erfdeel en Cultuur wil al
leen maar dat het land Oman wat
meer bekendheid krijgt bij de Ne
derlandse bevolking, en laten zien
dat ook Oman een cultuur heeft die
er wezen mag.
Maar toen aan de presentator van
de expositie werd gevraagd of het
gemakkelijk was om als toerist een
bezoek te brengen aan deze staat,
die is gelegen op het Arabisch
Schiereiland, kwam er toch een
wat omzichtig antwoord. Een voor
zichtig, maar anderzijds ook begrij
pelijk antwoord. Oman was tot aan
het jaar 1969 een puur midde
leeuws land. „We hadden geen
scholen, geen elektriciteit en één
ziekenhuis, om maar wat te noe
men. Dat daaraan een eind is geko
men, is te danken aan de nu rege
rende sultan Kaboes".
OTTERLOO (ANP) - De uitgebreide Van
Gogh-tentoonstelling die tot 2 september in
het Rijksmuseum Kröller-Müller in Otterloo
wordt gehouden, heeft in vier weken tijd al
meer dan 100.000 bezoekers getrokken. Daar
mee zijn alle records uit de geschiedenis van
het museum gebroken. Nog niet eerder trok
een expositie in het Kröller-Müller in zo'n kor
te tijd zoveel bezoekers, aldus een woordvoer
der van het museum gisteren.
Op grond van het enorme succes overweegt
de directie van Kröller-Müller de tentoonstel
ling met minstens twee weken te verlengen.
Die verlenging zou bovendien enige spreiding
van het bezoek tot gevolg kunnen hebben,
waardoor het museum de stroom belangstel
lenden beter op kan vangen. „Op topdagen
trekt de expositie meer dan 6.000 bezoekers er.
dat kan geen enkel museum goed aan", aldus
de woordvoerder.
De Van Gogh-tentoonstelling in het Kröller-
Müller is uniek, omdat het museum nooit eer
der in de geschiedenis zijn totale collectie van
deze schilder toonde. In totaal zijn meer dan
270 werken te zien, waaronder tekeningen en
prenten die vanwege hun grote lichtgevoelig
heid maar zelden en dan nog slechts kort uit
de kelders van het museum worden gehaald,
