Zonnige toekomst voor
de Esperanto-bewegiiig
Vertaalcomputer schept ongekende mogelijkheden
vitidt °-sr.
Zorg daklozen even belangrijk als eredienst
Nooit meer baan voor
duizenden werldozen
1984 DONDERDAG 26 JULI 1984
PAGINA 11
Als op twee na grootste congrescentrum van Nederland is
De Leeuwenhorst door de jaren heen gewend geraakt aan
een veelkleurige bezoekersschare, maar deze week schoot
de gebruikelijke bewegwijzering in de hal van het gebouw
complex tekort. Boven de aankomstbalie werden aange
paste aanwijzingen opgehangen ten gerieve van de vijfen
zeventig Esperantisten uit twaalf verschillende landen die
afgelopen zondag in Noordwijkerhout arriveerden. Zij ne
men deel aan een congres van een week over onderwerpen
als "De rechten van de mensen" en "Communicatie" en
doen er bovendien het voorbereidend werk voor de hon
derdste verjaardag van het Esperanto die in 1987 overal in
de wereld gevierd zal worden.
De Poolse arts en taalkundige Lodewijk Zamenof publiceerde
in 1887, op 28-jarige leeftijd, zijn Lingvo Internacia, een sterk ver
eenvoudigde grammatica voor een taal die voor zestig procent
gebaseerd is op het Romaans, voor dertig procent op het Ger
maans en voor tien procent uit Slavische talen is opgebouwd. Es
peranto is volledig fonetisch, geen enkele regel kent uitzonderin
gen; sterke, zwakke of onregelmatige werkwoorden bestaan niet,
alle vervoegingen zijn hetzelfde. Als levende taal neemt het Espe
ranto uiteraard nieuwe woorden op, maar bijna honderd jaar na
publicatie heeft het, waar ook ter wereld gesproken, dialectvor
ming weten te weerstaan.
Misverstand
Zamenof ontwierp zijn "taal van de hoop" om wederzijds begrip
tussen de volkeren te bevorderen. Die ambitie geldt nog steeds, al
is het een misverstand te denken dat het belangrijkste oogmerk
van Esperantisten een mondiale verspreiding en beheersing van
het Esperanto is.
Afgeschilderd als een naiéve idealist met wereldvreemde doel
einden voelt de Esperantist zich op zijn ziel getrapt, maar zal hij
vervolgens vriendelijk verwijzen naar het veelvoud van nationale
en internationale organisaties die zich om de naleving van men
senrechten bekommeren en artikel 19 van het handvest van de
Verenigde naties in herinnering roepen, waarin het recht op com
municatie is vervat. Om uiteindelijk de bal terug te kaatsen met de
vraag of dat geen nastrevenswaardige uitgangspunten zijn.
POR PACO EN LIBERECO-POR LIBERECO EN PACO
MONDA KOMUNIKADO
INTERPOPOLA AMIKECO
HUMANECA INTERNACIISMO
LA INTERNACIA LINGVO - ESPERANTO 1887- 1987
Lapenna: solidariteit
door
Ton van Brussel
Een ronde-tafel-gesprek met
een Duitse, Joegoslavische en
een Nederlandse Esperantist is
voor de verslaggever weliswaar
een aardige oefening in de
vreemde talen, maar overtuigd
hem direct van het nut van eni
ge basiskennis Esperanto. De
gesprekspartners geven de ver
zekering dat een Nederlander
met schoolkennis van drie
vreemde talen na drie dagen
zonder al te veel problemen
probleem een van de vele tien
duizenden in het Esperanto ge
schreven of vertaalde boeken
kan lezen.
Solidariteit
Professor dr. Ivo Lapenna, 74
jaar geleden in Split geboren,
verhuisde aan het begin van de
jaren vijftig na een glanzende
carrière als jurist in Joegoslavië
naar Londen, waar hij zich
sinds 1955 bezighoudt met ver
gelijkend Sowjet- en Oost-Eu
ropees recht. Hij spreekt tal
van talen, waaronder sinds zijn
jeugd ook Esperanto. "Vrede
en vrijheid" zijn voor de Espe-
ranto-beweging wezenlijke uit
gangspunten", zegt hij. "Er is
en blijft behoefte aan een inter
nationale taal, niet voor alle
mensen, maar wel voor dege
nen die zich met internationale
relaties bezighouden. Wij zien
daarnaast nog een tweede func
tie nauw verbonden met het
recht op communicatie. Taal
schept solidariteit. Als ik op
een terras in Londen een Joe
goslaaf tegenkom, stap ik op
hem af om een praatje te ma
ken. Daarvoor hoef ik de man
niet te kennen, het is de taal die
de band schept. Taal schept
een lotsverbondenheid die het
doel van een menswaardiger
bestaan dichterbij brengt".
Eigen geluid
Stefan Maul is journalist in
zijn woonplaats Augsburg en
redigeert in zijn vrije tijd één
van de vele tijdschriften in Es
peranto. "Monata" (maand)
verschijnt twaalf keer per jaar
en bevat bijdragen in het Espe
ranto uit alle delen van de we
reld. Ook hij leerde op jonge
leeftijd Esperanto, daartoe aan
gezet door een docent die be
merkte dat de jonge Stefan zich
binnen korte tijd vreemde talen
eigen maakte. Zijn betrokken
heid bij Esperanto en zijn jour
nalistieke werk zijn niet los van
elkaar te zien. "Juist als journa
list ben je bezig met communi
catie en loop je tegen de vakdis
cussie aan over de Amerikaan
se dominantie van de bericht
geving. Niet-westerse landen
blijken moeilijk in staat hun ei
gen geluid te laten doorklin
ken. In "Monato" zijn alle
schrijvers correspondenten
voor hun eigen land en geven
bijdragen op het gebied van ge
schiedenis en cultuur. Esperan
to is een niet-politieke bewe
ging, maar natuurlijk komt po
litiek wel om de hoek kijken.
Wij hebben veel ingezonden
brieven van lezers, die het werk
van de medewerkers corrige
ren of nader toelichten. Mijn er
varing als journalist is dat je
veel van deze informatie via de
kanalen van de westerse pers-
bureau's niet krijgt aangereikt.
Rechtstreekse communicatie
in één taal schept ongekende
mogelijkheden om andere vol
keren te leren kennen. En uit
eindelijk is dat waar het in mijn
vak als journalist op aankomt".
Toepassing
Twijfels over de levensvat
baarheid van Esperanto staan
in een ander daglicht na een ge
sprek met de Haagse ingenieur
elektrotechniek De Kat. Hij
werkte tot aan zijn vut aan de
TH in Delft, waar hij zich in '79
geinspireerd door een student
bezighield met de ontwikke
ling van een vertaalprogramma
rond Esperanto. "In drie maan
den tijd lukte het om de basis te
leggen voor een programma
waarmee een computer Espe
ranto in een andere taal kan
omzetten. Dat programma ver
diende uiteraard verfijningen,
maar in principe had ik in die
periode bewezen dat het kon.
De TH was niet in voortzetting
van het project geinteresseerd.
Pan Consult in Delft zag wél
wat in de commercièle toepas
sing en daar boven ik nu in
dienst om de zaak verder te
ontwikkelen. Ik ben met En
gels begonnen en denk voor el
ke vreemde taal een jaar nodig
te hebben. Eén belangrijk pro
bleem is dat zo'n computer din
gen moeten kunnen vertalen
die er niet staan, omdat elke
taal zijn eigen constructie
heeft".
De toepassing van De Kats
computer schept grote kansen
voor organisaties als de EG en
de VN die dagelijks geconfron
teerd worden met de proble
men van een meertalige achter
ban. Deze computer kan, ge
voed met een tekst in Esperan
to, binnen luttele seconden in
elke willekeurige taal vertalin
gen afleveren. Dat is een tijds
winst en doelmatigheid waar
vele organisaties en bedrijven
naar snakken en die de pogin
gen in de wereld van de auto
matisering ("daar proberen ze
het wiel opnieuw uit te vin
den") om hetzelfde resultaat
2 computertaal te
ontwikkelen, in de schaduw
stelt.
Burgemeester Winkel van
Noordwijkerhout, de voorzitter
van de overkoepelende organi
satie voor de Nederlandse Es-
pernato-verenigingen beaamt
dat door deze technologische
ontwikkeling het gebruik van
Esperanto nu een economische
dimensie heeft gekregen die
een zonnige toekomst van Za-
menofs schepping verzekerd.
"Naar schatting tien miljoen
Esperantisten in de wereld,
waarvan dertigduizend hier,
vind ik heel respectabel. De
jeugd heeft nog steeds belang
stelling voor Esperanto en los
daarvan constateer ik dat de
mensenrechtenproblematiek
juist bij jongeren in de aan
dacht staat. Maar deze techni
sche ontwikkeling zal ons ze
ker ten goede komen"
Hoewel Winkel van zijn Joe
goslavische congresganger een
complimentje krijgt voor de
aanduiding in Esperanto in Ne
derlandse telefooncellen, be
treurt hij het toch dat de radio-
uitzendingen van weleer bij de
VARA en de KRO een stille
dood zijn gestorven. "De posi
tie van Esperantisten in het
Oost-blok is moeilijker dan die
van ons. Veel publikaties mo
gen de grens niet over, maar
Radio-Warschau zendt wel da
gelijks bulletins in Esperanto
uit", aldus Winkel. De viering
van de honderdste veijaardag
zal over drie jaar niet gepaard
gaan met een wereldcongres
van Esperantisten. Alle landen
afzonderlijk staan festiviteiten
te wachten, die worden georga
niseerd door de op uiteenlo
pende manieren verenigde Es
perantisten. Zo zijn er clubs
van advocaten, artsen, socialis
ten, katholieken en niet te ver
geten blinden, voorwie Espe
ranto een middel bij uitstek is
om de horizon te verbreden.
ADVERTENTIE
Haarlemmerstraat 157, Leiden. Tel.: 071 - 14 64 5'
Duizenden werklozen zullen nooit
meer aan de slag komen, ondanks
alle pogingen die worden onderno
men om zoveel mogelijk uitke
ringsgerechtigden nog aan het
werk te krijgen. De arbeidsbureaus
in de grote steden hebben een
werklozenbestand waarvan ruw
weg een derde als niet meer bemid
delbaar bestempeld is. „Die men
sen zitten in kaartenbakken waar
we niets meer mee doen", zegt een
directeur van een van de grootste
arbeidsbureaus in ons land.
Wie zijn dat dat? „In het kort
komt het hierop neer: het zijn men
sen die niet geschikt zijn of zelfs
onwillig. Daar kunnen we dus
niets meer aan en mee doen". Vol
gens de arbeidsbureaus is dat be
stand aan werklozen net zo samen
gesteld als de werklozen die wél
bemiddelbaar zijn. „Het is niet dui
delijk en hard aan te geven: dat zijn
nou de bevolkingsgroepen waar
mee je niets kunt beginnen".
door
Cees Keizer
De arbeidsbureaus hebben het
werklozenbestand ingedeeld in
een aantal groepen. De eerste en
grootste groep ingeschrevenen
(ongeveer 40 procent) voldoet vol
ledig aan de functie-eisen die een
werkgever maar kan stellen. „Deze
groep is maximaal beschikbaar
voor de arbeidsmarkt en direct
plaatsbaar als een werkgever een
vacature heeft". Daarna volgt een
groep ingeschrevenen (ongeveer
30 procent) die net niet aan deze
eisen voldoet. „Deze groep zal
moeten worden bijgeschoold of
moet werkervaring opdoen. Dan
kan ook die groep direct doorstro
men naar de eerste categorie", al
dus de arbeidsbureaus.
Dan volgt er in de kaartenbak
ken van de arbeidsbureaus een
groep ingeschrevenen die veelal
wel van goede wil is, maar het lukt
niet voor hen iets te doen. „Deze
werklozen passen niet in de eisen
die de huidige maatschappij stelt",
zegt een GAB-directeur. Daarmee
bedoelt hij bijvoorbeeld een goede
timmerman, die jammer genoeg
niet in staat is een bouwtekening te
lezen en ook niet in staat is om dat
nog te leren. Bijscholing of om
scholing van de meeste ingeschre
venen in deze groep zal volgens de
GAB's niet veel oplossen.
Vaak komen deze werklozen
voort uit, wat een GAB-directeur
noemt, de 'soft society'. Toen de
bomen nog tot in de hemel groei
den en een werkgever stond te
springen om werknemers, kon ie
dereen aan de slag. Je pakte toen
een baantje om wat geld op zak te
hebben om wat leuke dingen te
kunnen doen. Werken en dan daar
bij nog studeren in je vrije tijd was
toch voor de dommen9 Die aldus
gedoodverfde dommen zijn nog zo
dom niet geweest, want als ze al
werkloos worden, zijn ze direct
weer inzetbaar. Deze werklozen
zorgen dan ook voor een bijzonder
grote doorstroming in de kaarten
bakken van de arbeidsbureaus.
Kameel melken
Toch erkennen de arbeidsbu
reaus, dat werkgevers ook steeds
zwaardere eisen hebben gesteld
aan een werknemer. „Waar is erva
ring nu niet vereist", verzucht een
GAB-directeur. Een mooi voor
beeld geeft een GAB-bemiddelaar:
„Enkele jaren geleden schreeuwde
de tuinbouw om werknemers. Er
werden duizenden en duizenden
mensen uit Turkije en Marokko ge
haald. Als ze maar een kameel kon
den melken, konden ze al tomaten
plukken. Als een tuinder nu nog
een jongen of meisje vraagt, vraagt
hij er wel een met ervaring".
Zijn het dan de buitenlandse
werknemers die niet meer bemid
delbaar zijn? Nee, de groep niet be
middelbare buitenlanders is vol
gens de arbeidsbureaus vrijwel net
zo groot als de groep Nederlanders
die niet meer bemiddelbaar zijn.
„Alleen in de grote steden vallen
de werkloze buitenlanders meer
op, omdat ze in bepaalde wijken bij
elkaar wonen en overdag eikaars
gezelschap zoeken".
En toch willen werkgevers- en
werknemersorganisaties, maar ook
minister van sociale zaken en
werkgelegenheid drs. Jan de Ko
ning, proberen jaarlijks zo'n 20.000
met name jongeren die nu in de
kaartenbakken als niet meer be
middelbaar staan gerangschikt,
aan het werk te krijgen. „Het is de
vraag of dat lukt, of werkgevers be
reid zijn deze mensen alsnog een
kans te geven op de arbeids
markt", zo menen vele bemidde
laars bij de arbeidsbureaus.
Bij de arbeidsbureaus meent
men dat dat van de bemiddelaars
ook een extra krachtsinspanning
zal vergen. „We zijn primair verant
woordelijk voor degenen die direct
bemiddelbaar zijn", zeggen zij.
Naar de niet bemiddelbaren moe
ten andere instantites maar gaan
omzien. In een brief van de Regio
nale Raad voor de Arbeidsmarkt
Zuid-Holland aan minister De Ko
ning wordt opgemerkt: „In toene
mende mate kan men op de ar
beidsmarkt probleemgroepen ont
waren waarvoor die arbeidsmarkt
weinig of niets meer kan doen. Bij
voorbeeld vele ongeschoolden,
sommige categorieën van etnische
minderheden. De problemen van
deze mensen lijken in toenemende
mate in de sfeer van het welzijns
beleid te liggen. Als dat zo is. zul
len het arbeidsvoorzieningsbeleid
en het welzijnsbeleid elkaar moe
ten vinden".
Toch zien de directeuren van de
arbeidsbureaus in de grote steden
een groot verschil in mentaliteit
tussen de bevolking van die steden
en die van het platteland. „Bij een
arbeidsbureau in de regio liggen de
problemen anders. Werklozen en
vooral ook jonge schoolverlaters
zijn nog bijzonder gemotiveerd,
zijn dan ook niet afkomstig uit wat
we noemen een 'soft society'.
Neem de jongelui op het platte
land. Die zullen alles willen aan
pakken om maar aan de slag te ko
men. Een jongen in de grote stad
zegt vaak te gauw: daarvoor heb ik
mijn diploma niet gehaald".
Doorstuderen
De arbeidsbureaus hebben pro
blemen met jongeren afkomstig
van mavo, havo en lagere techni
sche opleidingen. „Die jongens en
meisjes hebben nooit een vak ge
leerd. Gelukkig gaan de meesten
na die opleidingen wel doorstude
ren en vooral kiezen ze dan voor
een beroepsopleiding. Dat zit wel
goed, vooral nu de arbeidsmarkt
weer aantrekt. Maar degenen met
een mavo- of havo-diploma zijn
heel moeilijk te plaatsen, evenals
mensen met een opleiding voor het
welzijnswerk bijvoorbeeld of, kort
samengevat, de luxe beroepen Dat
zijn beroepen waarvoor werkgele
genheid is in tijden van hoogcon
junctuur. Maar als er geen geld
meer is, zijn de beoefenaars van de
ze luxe beroepen het eerste het
haasje".
De arbeidsbureaus constateren
dat de laatste maanden de werkge
legenheid vooral in de marktsector
aantrekt. Niet bij de overheid. Daar
bestaat nog de tendens om open
vallende plaatsen niet meer op te
vullen. De bemiddelaars van de ar
beidsbureaus zijn ook blij met een
langzaam veranderende mentali
teit bij de werkgevers. „Zij hebben
wat meer oog gekregen voor de
werkloze, en met name voor de
werkloze jongeren. Ook zij vinden
nu dat ze iets moeten doen om
straks niet verantwoordelijk ge
steld te worden voor het kweken
van een verloren generatie".
Daarom prijkten in een aantal
dagbladen werkgeversvoorzitter
Van Veen, minister De Koning en
FNV-voorzitter Wim Kok broeder
lijk naast elkaar op een adverten
tiepagina om werkgevers op te roe
pen zoveel als mogelijk werklozen
toe te laten tot het arbeidsproces.
Met bijzondere belangstelling
kijken kerken en religieuze orga
nisaties in de Verenigde Staten
uit naar de afloop van een con
flict tussen kerk en staat in de
staat Virginia over het tijdelijk
onderbrengen van daklozen in
kerkelijke gebouwen. Negen
protestantse en rooms-katholie-
ke kerken en parochies in de pro
vincie Fairfax van dezé staat
houden zich intensief met die op
vang bezig, en dat veroorzaakt
een publiciteit over het ver
schijnsel 'dakloosheid', die de
autoriteiten helemaal niet zint.
Een slimme ambtenaar dacht
iets te hebben gevonden om de
kerkelijke barmhartigheid aan
banden te leggen. Bij een nadere
uitwerking van de voorschriften
van bestemmingsplannen liet hij
als voorbeeld opnemen dat ker
ken en andere kerkelijke gebou
wen alleen mogen worden ge
bruikt voor de eredienst, bijbel
studie, koorrepetities en padvin
dersactiviteiten, terwijl voor elk
ander gebruik ontheffing van de
overheid nodig is.
De kerken reageerden furieus.
Ze zijn in beroep gegaan bij de
raad van toezicht op de ruimtelij
ke ordening, met als argument
dat hier brutaal inbreuk wordt
gemaakt op de grondwettelijke
scheiding tussen kerk en staat.
Men hoopt op een principiële uit
spraak, waarmee ook andere de
len van het land hun voordeel
zouden kunnen doen.
Soortgelijke geschillen in New
York en New Jersey hebben al
tot gerechtelijke uitspraken in
het voordeel van de kerken ge
leid. De organisatie die de schei
ding tussen kerk en staat moet
bewaken geeft kerken en paro
chies juridische hulp als zij op
dit gebied moeilijkheden onder
vinden.
De presbyteriaanse predikant
Harwell uit de provincie Fairfax
.verklaarde naar aanleiding van
het conflict, dat het onderdak
bieden aan daklozen net zo'n we
zenlijke taak voor de kerk is als
de zondagse eredienst. Volgens
de organisatie die de scheiding
tussen kerk en staat in de gaten
houdt wordt de noodzaak van
kerkelijke hulp aan behoeftigen
alleen maar klemmender, nu de
federale overheid sterk bezuinigt
op de sociale voorzieningen.
Bevrijding
Braziliaanse rooms-katholie-
ke bisschoppen geven steeds
openlijker steun aan de Latijnsa-
merikaanse 'bevrijdingstheolo
gen', die het mikpunt zijn gewor
den van behoudende leiders in
de kerk en de grootgrondbezit
ters. De algemene secretaris van
de Braziliaanse bisschoppencon
ferentie, bisschop Luciano Men-
des, verklaarde deze week, dat
de bevrijdingstheologie niet is te
herzien. Hij deed dat na medede
lingen van de Braziliaanse curie
kardinaal Angelo Rossi dat het
Vaticaan in september komt met
een veroordeling van bepaalde
stromingen in de bevrijdings
theologie.
Mendes zei, dat deze theologie
de vinger legt bij de zwerende
wond van Latijns-Amerika, de
officiële onrechtvaardigheid. "In
dat opzicht is de bevrijdings
theologie niet te herzien, omdat
er geen broederschap mogelijk is
zonder herstel van rechtvaardig
heid". "De echte bevrijdings
theologie mag niet worden ver
ward met klassenstrijd en nog
minder met gewelddadige klas
senstrijd. Zij die dat wél doen,
zijn radicale, vooral rechtse
krachten".
Hulpbisschop Angelico Ber
nardino, naaste medewerker van
kardinaal Paulo Arns, typeerde
de bevrijdingstheologie als 'een
kind dat de eerste stappen zet
om het evangelie te laten aanslui
ten op onze dramatische ellende,
een werkelijkheid die moet wor
den hervormd juist door de
kracht van het evangelie'.
Opvolging Bluyssen
Een naam die op dit ogenblik
vrij algemeen wordt gehoord in
verband met de opvolging van
bisschop Bluyssen (Den Bosch)
is die van dr. M. Muskens, rector
van het Nederlandse priestercol
lege in Rome. Hij staat bekend
als een man van het midden.
Dr. Muskens is 49 jaar en werd
in 1977 onderrectror van het
priestercollege. Als kapelaan
werkte hij al in het Bossche bis
dom. Hij is afkomstig uit het Bra
bantse Elshout.
'Mensen in Nood'. Ir. G. P.
Tiggelman te Wageningen is be
noemd tot voorzitter van de
rooms-katholieke hulporganisa
tie 'Mensen in Nood', als opvol
ger van ir. J. W. Wellen, die on
langs is overleden. Tiggelman
(64) werkte tot 1982 bij het minis
terie van landbouw en visserij als
hoofd van de directie 'agrarische
hulp aan ontwikkelingslanden'.
Tot ondervoorzitter van 'Men
sen in Nood' werd dr. ir. M. Vos
te Driebergen benoemd. Hij is
voorzitter van het hoofdprodukt-
schap 'Akkerbouwprodukten'.
Zuster M. van Laarhoven te
Vught, generaal-overste van de
'Sociëteit van de Zusters van Je
zus, Maria en Joseph', werd se-"
cretaris.
Beroepen. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: aangeno
men naar Vlissingen kandidaat
G. Zomer Zwolle.
Bedevaart. Op 15 augustus
('Maria Hemelvaart') wordt van
uit Noordwijk, Leiden, Oudewa
ter, Gouda, Den Haag. Delft en
Rotterdam een eendagsbede-
vaart gehouden naar Maria's Ge
nade-oord' Banneux-Notre Da
me in de Belgische Ardennen.
Belangstellenden uit omliggen
de plaatsen kunnen zich hierbij
aansluiten.
Het secretariaat, postbus 16,
Meeuwenbeemd 1, 2631 CA
Nootdorp, telefoon 01731*9125,
heeft een lijst van plaatselijke
adressen waar men nadere in
lichtingen kan krijgen en zich
kan opgeven.
Geen seminarie. Ter aanvul
ling van het bericht van gisteren
over de plannen voor een eigen
priesteropleiding in het rooms-
katholieke bisdom Rotterdam
deelde de secretaris algemene za
ken van het bisdom, drs. J. Ver-
heyen, desgevraagd nog mee, dat
een eigen seminarie er zeker de
eerste jaren niet in zit, ook al we
gens de hoge kosten
Naar alle waarschijnlijkheid
komt er een convict van priester
studenten. Dat is een huis waar
ze bij elkaar wonen. Studenten
van andere theologische oplei
dingen kunnen daar ook heen.
