'Oecumene mag geen
theaterspel worden'
Bisschop Bomers van Haarlem:
SS
ruLI T(ITERDAG 21 JULI 1984
Geestelijk leven
PAGINA II
es op i
rid. Mi
ïatuurll
worde*
aan, „B
e deel*
portmë
elkaar
kunnj
ïberrol
an zie i
n bijzo-
riamel|
tudeni
die aa
v|
an niJAARLEM (GPD) - Wie problemen heeft - of krijgt -
satie iet het traplopen moet een bezoek aan bisschop Bomers
en kuan Haarlem ernstig worden ontraden. Dat begint name-
met het bestijgen van het bordes voor dat monu-
onfr(5entale bisschopshuis aan de Nieuwe Gracht. Maar daar-
wachten nog twee brede, bijna majesteitelijke trappen
met c blauwe lopers, barok gestucte leuningen die naar de
le^en- ^en zeer ruime kamer met hoge
ouderwets gemeubileerd; een groot en een klein
geveiureau, een zithoek.
Nede De bisschop schenkt zelf de kof-
errotle. En verontschuldigt zich dat er
ml", 2een koekje bij is. „De zusters we-
ie naten dat ik geen koekje hoef en dan
r alleenken ze dat de gasten die ook
zyel zullen afslaan". Het grote bu
veeau, z'n werkbureau, is wat rom-
erlanielig: her en der paperassen. Ook
e kanen kleurenfoto van kloek formaat.
hele familie bij elkaar. Dat was
orgoen ik tot bisschop voor Ethiopië
199>erd gewijd, in 1978, in Groenlo.
?rrotWn negen broers en zusters met
jen ianhang". Er glijdt een glimlach
iver zijn gezicht. Temidden van
lie stemmig geklede broers en zus-
en zit de nieuwe bisschop, in vol
klaars ornaat, compleet rnet mijter,
helemaal terecht gaat men
in Groenlo prat op dat bisschop
een van de hunne is. Niet
et jlaar is namelijk, in 1936, Hennie
geboren- maar in de ge-
ge|neente Eibergen. Precieser ge-
e vefegd, in de buurtschap Voor-Bel-
epjm. Gemeentelijk mag dat dan
gjuist zijn, de mensen in Voor-Bel-
iakerrum horen kerkelijk bij Groenlo.
!hijntT°en ik uit Ethiopië terugkwam
j0gnïn me weer in Eibergen moest la-
tevo-en inschrijven, moest ik daar het
ri gemeentehuis zoeken".
n In dat Achterhoekse stadje Grol
vajgroeit Hennie Bomers op. Hij gaat
er naar de Canisiusschool; speelt er
de historische wallen rond 'het
dat merkwaardige stadsre-
j97Jikwie uit de 80-jarige oorlog; gaat
iees?er kerke "I de Callixtus; helpt in
rle vakantietijd vader op de grote
boerderij. „Ik ben opgegroeid met
Jmelk, boter, kaas en eieren. En ik
lerinner me dat ik wel 's jaloers
t .was als ik in Grol jongens een bo
terham met hagelslag zag eten. Bij
mij was dat altijd boter, ham, worst
""en dat soort dingen".
Zoals dat in veel grote katholieke
gezinnen toen het geval was, weet
Hennie Bomers al vrij jong dat hij
priester wil worden. Hij doet gym
nasium op het Sint Vincentiuscol-
lege in Zundert en gaat dan naar
het groot-seminarie van de lazaris
ten, al van oudsher scholingsoord
voor missionarissen. Nadat hij tot
priester is gewijd,mag hij zijn voor
keurslijstje opmaken. Als nummer
één staat daarop Brazilië, als twee-
de Midden-Amerika, nummer drie
al- Taiwan. Ethiopië komt er niet op
en voor.
fen Gevraagd
Het wordt geen van drieën, wel
het bedrijfspastolaat in Eindho
ven. Daarvoor moet hij dan nog
een paar jaar filosofie studeren in
Nijmegen. Het ligt hem niet zo erg.
„Me verder te verdiepen in de filo
sofie, och, dat sprak me toch niet
zo aan. Ik dacht niet - en dat denk
ik nog steeds, hoor dat daar het
heil van de wereld van afhangt".
Toch leidt die omweg via Nijme
gen uiteindelijk naar Ethiopië. In
1966 hebben ze daar iemand nodig
om op het groot-seminarie filosofie
te doceren. „Ik werd daarvoor ge
vraagd en heb onmiddellijk ja ge
zegd".
Hij moet een half jaar wachten
op een werkvergunning, maar ge
bruikt die tijd om z'n school-En-
gels bij te spijkeren: hij wordt ka
pelaan van een parochie in het
Londense Chelsea. In Ethiopië is
namelijk Engels dè instructietaal,
het wordt er op de lagere school al
onderwezen.
Ethiopië - het magische woord
is al een paar keer gevallen in ons
gesprek. En het zal nog vele malen
vallen. Want nog altijd is monseig
neur Bomers vervuld van liefde
voor dat land, voor de mensen
daar.
„Het is m'n tweede vaderland ge
worden. Zeventien jaar heb ik er
gewerkt. Ik ben echt van dat land
gaan houden. Het is een heel
boeiend land. Ik heb er veel opge
stoken. Per slot van rekening
Ethiopië heeft een semietische cul
tuur, het is toch een Afrikaans
land, je zit erin het Midden-Oosten,
't is een ontwikkelingsland, het is
voor de kerken een missieland,
maar het heeft een oosterse kerk.
En nu is het sinds tien jaar commu
nistisch. Nu, na zeventien jaar, kan
ik zeggen - ik weet hoe de mensen
daar zijn en denken. Bepaalde din
gen uit het Oude Testament zie je
in Ethiopië nog in werkelijkheid.
Voorbeelden? Het koosjer slachten
doen de Ethiopiërs nog steeds,
geen enkele christen zal er vlees
eten dat niet koosjer geslacht is".
Ethiopië - een land 32 maal zo
groot als Nederland met naar
schatting 30 miljoen inwoners,
„maar dat geloof ik niet, dat lijkt
me overdreven" -, het oude land
van de legendarische keizer Haile
Salassie, de man die missie en zen
ding toestond en wie verweten
werd dat hij hongersnoden in zijn
land verzweeg.
„Ja, die hongersnoden... Ik moet
Op 14 januari 1984 werd
mgr. H. J. A. Bomers geïnstal
leerd als bisschop van Haar
lem. Een boerenzoon uit het
Achterhoekse kerkdorp Voor-
Beltrum was door de paus uit
verkoren de scepter te gaan
zwaaien over dat belangrijke
bisdom. Een benoeming die in
de rooms-katholieke kerk veel
deining veroorzaakte. Wat had
die onbekende priester - welis
waar bisschop van Ethopië -
dat broeders uit het eigen bis
dom niet hadden? Waarom
legde de paus de Haarlemse
aanbeveling naast zich neer?
Aan de andere kant - waar
om liet bisschop Bomers zijn
gelovige volgelingen in Ethio
pië zomaar in de steek - want
zo hebben velen dat daar opge
vat - juist nu de rode revolutie
daar genadeloos optreedt
tegen alles wat met kerk en
kruis te maken heeft? Zeven
tien jaar immers had mgr. Bo
mers daar zijn missiewerk
verricht. "Het is mijn tweede
vaderland geworden", zegt
hij, gezeten achter zijn brede
bureau in het majestueuze
Haarlemse bisschopshuis.
Daar denkt hij nog vaak terug
aan de tijd toen hij in Ethiopië
met cement en golfplaten
sjouwde om scholen en kerken
te bouwen, dat is nu allemaal
heel anders geworden.
hier al maar verhalen aanhoren
over die droogte in Ethiopië. Weet
u dat het in Nekempte, waar ik
woonde, twee meter per jaar re
gent! Dat is heel wat meer dan hier,
hoor! Ik kan u brieven laten zien
van priesters in Ethiopië die schrij
ven - die regen hier wil maar niet
ophouden. Die honger dat komt
van het communisme! Door de col-
lectivering van de landbouw, waar
aan de boeren niet willen mee
doen".
„Tienduizenden jonge boeren
moeten naar de militia, ossen wor
den al dan niet clandestien ge
slacht. Massa's graan worden naar
Rusland verscheept, dat weet ik uit
eigen ervaring. In mijn bisdom
daar hadden we een grote boerde
rij, waar we de jonge mensen het
boerenbedrijf leerden. Heeft men
ons afgepakt, gewoon kapot ge
maakt. Zoals de communisten ons
kerken hebben afgepakt en scho
len".
„Ze hebben ons het leven er de
laatste tien jaar heel erg zuur ge
maakt. En 't was niet ongevaarlijk
de patriarch van de orthodoxe
kerk is gewoon geliquideerd, de se
cretaris-generaal van de lutheraan-
se kerk idem. Dat waren Ethio
piërs die liepen meer gevaar dan
wij. Maar voor ons gold toch ook
steeds meer - op tijdje mond hou
den en toch via een soort zig-zag-
koers het missiewerk gaande zien
te houden. En ik heb dat gelukkig
kunnen doen omdat ik zo vele goe
de relaties had gekweekt".
Uitspelen
„Soms moest ik mensen tegen el
kaar uitspelen, gebruik maken van
onderlinge tegenstellingen. Onder
dat communistische bewind heb ik
bijvoorbeeld nieuwe scholen kun
nen openen, heb er acht kerken ge
consacreerd, de priesteropleiding
kunnen voortzetten. Maar het is
een harde strijd, niet alleen trou
wens voor de missie. Er zijn gebie
den waar de protestanten het ergst
in het nauw zitten".
Niettemin - monseigneur Bo
mers, bisschop in Ethiopië, heeft
die harde strijd gestaakt, moeten
staken. In Rome werd vorig jaar
opnieuw een beroep gedaan zich
beschikbaar te stellen voor een
ambt in Nederland. Drie jaar gele
den was dat ook al gebeurd. Toen
had hij het afgewimpeld, vond dat
hij in de missie beter werk kon
doen. Vorig jaar was hij in Rome,
voor het vijfjaarlijkse ad liminabe-
zoek.
„Eens in de vijf jaar moet iedere
bisschop, waar ook ter wereld, een
bezoek brengen aan het graf van
Petrus en Paulus in Rome en hij
brengt dan meteen aan de paus
verslag uit over zijn bisdom. Toen
begonnen ze er weer over, met eni
ge aandrang. En toen heb ik 't maar
aangenomen".
Heeft hij nu niet het gevoel de
mensen in Ethiopië in de steek te
hebben gelaten? Er is een lichte
aarzeling bij het antwoord. „Ja, dat
hebben sommige priesters in
Ethiopië ook zo ervaren. Nou ja,
misschien is dat in zekere zin wel
waar. Maar ik ben er niet wegge
gaan omdat ik er weg wilde, maar
omdat de paus een beroep op me
deed. Of je zo'n benoeming kunt
weigeren? Ja, strikt genomen kan
dat,
rja..
Ethiopië heeft nog steeds geen
nieuwe bisschop, wel een Iers
priester als plaatsvervanger. En
het bisdom Haarlem kreeg een bis
schop, die men eigenlijk niet wil
de. Mgr. Bomers wist dat en weet
dat, draait daar niet omheen. Heel
die tragische samenloop van de
plotselinge dood van zijn voorgan
ger mgr. Zwartkruis heeft hem ui
teraard niet onberoerd gelaten.
Maar het is onjuist om te stellen
dat de paus met de benoeming van
een priester van buiten het bisdom
aan Nederland een heel aparte be
handeling zou hebben gegeven.
Mgr. Bomers noemt voorbeelden
van grote bisdommen waar dat net
zo is gebeurd: Westminster, Mi
laan, Turijn.
Monseigneur Bomers: "Misschien hebben sommigen gevreesd dat ik een soort menseneter uit Afrika was of in
elk geval een heel conservatieve man. Nou, geen van beide is juist". (foto gpdi
Menseneter
Intussen begrijpt hij heel goed
dat men in Haarlem niet blij was
met de benoeming van een in de
RK-hiërarchie betrekkelijk onbe
kend priester. „Misschien hebben
sommigen gevreesd dat ik een
soort menseneter uit Afrika was of
in elk geval een heel conservatieve
man. Nou, geen van beide is juist".
Zijn bruine ogen twinkelen lichte
lijk ondeugend, zoals ze dat vaker
doen als hij een wat relativerende
uitspraak doet.
Rekent hij zich dan tot de pro
gressieven? Het antwoord is wat
ontwijkend. Wat is conservatief,
wat progressief? Hij zou liever wil
len spreken van veranderingsge
zind en behoudgezind. En dat dan
gezien in het kader van het Tweede
Vaticaanse Concilie, dat een bij-de-
tijd-brengen van de kerk beoogde.
„En daar sta ik nog steeds hele
maal achter. Maar er moet natuur
lijk wel een continuiteit met het
verleden zijn, het Evangelie kun je
niet veranderen".
Inmiddels is in het bisdom Haar
lem de storm wat geluwd, denkt
bisschop Bomers ook zelf. In zijn
eerste vastenbrief heeft hij de gelo
vigen voorgehouden niet almaar
etiketten op te plakken. „Dat is zo
ongezond. Kijk, de kerk moet een
liefdesgemeenschap zijn, van ge
ven en nemen. Sommigen willen
daarbij verder gaan dan anderen.
Ik vind dat we elkaar ergens in een
gezond midden moeten kunnen
vinden.
Ziet mgr. Bomers ook de oecu
mene zo? Hij releveert zijn uitste
kende verhouding met de oosterse
kerk in Ethiopië en vindt dat de ka
tholieke kerk in het oecumenisch
streven toch ergens in het
midden staat. Oecumenisch om
gaan met de protestantse kerken in
Nederland wil ik dolgraag ook.
Maar oecumenisme moet niet zijn
hutje bij mutje doen, dat zou tot
nog groter verbrokkeling leiden.
Wij moeten ons altijd eerlijk en op
recht blijven afvragen - hoe heeft
Christus de kerk gewild? We moe
ten niet doen alsof de eenheid er al
is. Oecumene mag geen theater
spelen worden".
Mgr. Bomers bekent eerlijk dat
de overgang van de missionaire
frontlijnstaat Ethiopië naar het
Haarlemse bisschopshuis hem
zwaar is gevallen.
„Het is allemaal nog wat onwen
nig. In Ethiopië sjouwde ik met
zand, cement, golfplaten, boeken.
In Nekempte was ik voorganger in
de kathedraal, pastoor in de paro
chie, schoolhoofd, leider van het
seminarie. Je praatte er met be
stuurders, gouverneurs, mensen
van de geheime dienst die wilden
weten watje uitspookte. Mijn deur
stond er altijd open. Hier is de deur
op slot. Ik heb m'n agenda, vol ver
gaderingen; die staat al zo'n beetje
voor het hele jaar vast. Praten met
priesters, met dekens, met paro
chieraden enzovoorts. Alles in een
strikt kerkelijk kader. Er wordt
kerkelijk wat af vergaderd, in Ne
derland! Ik ben niet zo'n bureau
man". Het berustende gebaar dat
de bisschop maakt is veelzeggend.
IJdelheid
Mgr. Bomers draagt aan de rech
terhand een opvallende ring, de
bisschopsring. „Die heb ik in
Ethiopië kunnen laten maken door
een goudsmid dank zij en gift van
een weldoenster in Eibergen. Een
stille bewonderaarster? Misschien,
heeft ze ook wel gedacht: als die
bisschop eens last van ijdelheid
krijgt, zal dat kruisje op z'n ring
hem eraan herinneren dat de vere
ring die gelovigen brengen door
die ring te kussen niet de bisschop
geldt maar dat kruis".
Mgr. Bomers zal, nu hij wat dich
terbij huis woont, wel wat vaker bij
de familie in de Achterhoek ver
blijven. Nu eens bij de een loge
rend, dan bij de ander. Dan wordt
er gewoon plat gepraat en noemen
ze hem bij de voornaam. „Niemand
knielt en kust me de hand en zegt
excellentie of zo; nee hoor, gewoon
Hennie. En fijn dialect spreken.
M'n neefjes en nichtjes vinden dat
ik nog van die typisch Achterhoek
se woorden ken, die zij niet ken
nen".
De Grolse carnavalsvereniging
De Knunnekes wat niets te ma
ken heeft met kanunniken maar al
les met dat Grolse kanon op de wal
heeft mgr. Bomers kort na zijn
inwijding tot bisschop van Haar
lem benoemd tot 'ere-knunnik'.
Het gouden speldje draagt hij op
z'n revers. „Ik heb toen de Knun
nekes gezegd dat ik misschien
Mient Jan Faber er van moest ver
wittigen dat in Groenlo de aan
maak van kanonnetjes almaar
doorgaat. Maar 't is er nog niet van
gekomen".
Weer is er even die twinkeling in
de bruine ogen.
Niettemin, een bisschop met een
wapen op de borst... De overstap
naar het onderwerp 'kruisraketten'
is slechts klein. Heeft de monseig
neur daar ook ideeën over?
„O jawel".
Voor of tegen?
„Ik ben voor vrede"
Dan rinkelt de telefoon. Duide
lijk een ingreep van hogerhand.
Of monseigneur z'n volgende af
spraak niet vergeet...
Helaas, geen nadere verklaring
over de kruisraketten. „Daar zou ik
toch wel een minuut of twintig
voor nodig hebben. Laten we 't
kortheidshalve zo zeggen ik
denk daar genuanceerd over".
En dat hadden we de laatste
maanden al meer gehoord.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Up Pannekoek, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Koele-
»t ÏS^^L. Morsweg) ,0 ds.
e- Koolstra (ook voor doven);
e- Oecumenischt
De Regenboog
5. Bouhuys;
lv Bethlehemk. (Driftstr.) zie Petrakerk;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Sterringa, 5 ds. Hortensius;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. De
?s Mey;
i- Waalse kerk (Breestr.) geen dienst;
e jeugdkapel Vredeskerk 10;
jeugdkapel Bevrijdingskerk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
it ds. Bovenberg.
>- Diakonessenhuis 10.30 mevr. ds. v.
Everdingen, elke zat. 10.30 rk. dienst.
Endegeest: zie Oegstgeest.
e Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) zie Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten-
sius, gez. dienst;
Oude Vest 10 ds. Heule, Wassenaar;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv.
i gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds.
Hemmes;
1 Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 kand. P. R. Middelkoop
Geref. K. Vrijg. (aula 'Vlietschans'.
ApoUolaan). 10 en 5 ds. v.d. Haar
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en
5 ds. Biesma, H.gom.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 lees-
Geref. Gem.
Driftstr.): 11.30 en 5.3
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.): 10 mevr. ds. De
Clercq.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 hr. R.
Poetsema, Heverlee.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr.
3): 10 br. Dikkes
Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21): 5 hr. Roos.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2):
zond. 10 en di. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 evang.
Oostra.
Leger des Heils (Groenesteeg-hoek
Vestestr 10 heiligingssamenk.. 7.30
verlossingssam.
Zevendedagadventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten) elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
De Chr Wetenschap (Steensch. 6)
10.30
Kerk van J. Chr v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahmsl 9.30. 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel). 10.
Rooms-Kath K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11
Rijndijk (Leiden-V schoten) zat 7, zo.
Ned. (Bethl.kerk
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,6
>n 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 10;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
Geref. Kerk: 10 kand. Karreman, Die-
men, 6.30 ds. Stolk, gez. diensten.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4 ds. Heer-
ma, Soest.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 9.30 ds. De Jonge,
6.30 ds. Modderaar, gez. dienst; Kruisk.
9.30 ds. Bogers; Opst.kerk 9.30 kand. v
Es, 6.30 ds. Bogers; G. Herderkerk 9 drs.
Brombacher, 6.30 dr. v. Vliet; De Bron
10.30 drs. Brombacher, 6.30 ds. Nieu-
wenhuis; Ashram geen dienst; Drie-
hoorne 7 nam. ds. Hanemaayer, ha;
Oudshoornse kerk 10.30 ds. Bogers,
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 ds. Lan-
gerak, Lopikerkapel, 6.30 ds. Harkema,
Zeist.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds. Wil
schut; Salv.kerk 9.30 ds. Stolk, 6.30 ds.
Wilschut. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school): 9.30 ds. Houtman, 7 ds. Mouis-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. M.
van der Sluys.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30
en 4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10
evang. Harland, 6.30 evang. Kits.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. C. Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. H. de Jong.
Pinkstergem. (school Batenstein 16)
10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.):
10 en 6.30
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr
36); 10 ds. Hooykaas.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45
en 11 30;
Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7. zo. 10.
BENTHUIZEN: Herv Gem. 9.30 hr
J. Henzen. L.dorp, 6 kand Baas.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN Herv Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Baart, Schelluinen, 6.30
kand Boer, Nieuwveen.
Salv.kerk 9.30 ds. Richter. 6.30 ds. v.d
Velden, Woerden;
Bethl.kerk 9.30 hr. J. van Asselt. Wou
denberg, 6.30 ds. Richter
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Berg. 6.30
ds. Mondeel
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.): 9.30 ds. v.
Houwelingen, 4.30 ds. Mouissie.
Evang.-Luth. Gem.: 10.30 hr. A. W. de
Bruin, Reeuwijk.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 ds. Kastelein. Nieuw-Stadskanaal, 5
ds. Dronkert. Gouda, gez. dienst;
De Stek 9.30 kand. Born, Schiedam.
Geref. Kerk: 9.30 hr. P. Knotters, Ou
dewater, zie ook herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 stud. v. 't
Spijker.
Geref. Gem 9.30 en 6 leesdienst, 26
juli 7.30 ds. Koster.
HAZERSWOUDE Herv Gem. 9.30
ds. De Graaf, 6.30 kand. Middelkoop,
Dordrecht.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Brouwer, Kat
wijk, 5 ds. Wilschut, Alphen.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10.30 en 7
ds. Krispijn.
Geref. Kerk; 9 ds. Krispijn.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 kand. v.d.
Vegt, Utrecht.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem 10 ds.
Boonstra.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
Rk Kerk: zat. 7.
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. v. Achterberg.
Leiden. 6 ds. Schuurman;
Ontm.kerk 10 en 6.30 ds. v. Niel.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): zie Katwijk aan
Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Janssens,
R.dam, 6.30 ds. v.d. Horst.
Rk Kerk: zat. 7. zo 9.30 en 11.15.
O. Kerk 8.30 en 10 ds. v. Roon, 6 ds
De Jong;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. Vis
ser. Wierden;
Pniëlk. 9.30 ds. De Jong, 6 ds. v.
Roon;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
-ds. Schuurman: 'De Hoeksteen' (Bur-
gersdijkstr.) 10 Duitse dienst;
Overdum 2.15 ds. H. van den Beid
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk (au
la P. Groen-college): 9 30 ds. v.d Waal.
Den Haag.
Geref Kerk: Vrkerk 9.30 ds. v.d
Horst, 5 ds. v Breevoort;
Triumfatork. 9 30 ds. v Breevoort, 5
hr Vercouteren. Voorburg
Geref K Vrijg 10.15 en 3 30 ds Hei-
da.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. A. v.d.
10 hr. H. Bakker.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. v.d. Broeck, Bodegra
ven, zie ook geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 ds. Welbedacht, 7 ds.
Nap, Woerden.
Hoofdstr. 10.30 ds. v. Loenen;
Scheppingsk. 9 ds. v. Loenen
Leythenrode 10 ds. De Leeuw
Elis.ziekenhuis 9.30 rector Vijftig-
7. z
10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv Gem. 9.30 ds.
Heymans, Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 ds Ribberink,
Rijnsburg. 7 ds. Los, Pijnacker.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 7.30,9.30 en 11.15
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10.30
ds. Germans, 7 ds. De Gelder;
Pauluskerk 9 ds. Germans.
Geref. Kerk 10 ds. Ferwerda, 7 ds.
Bos, Bennebroek.
Geref. K. Vrijg." 8.45 ds. De Putter.
2.45 ds. Boxman.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): zie chr
geref. kerk
Chr Geref. Kerk: 11 ds. Visser. N
Vennep. 7 ds. Slofstra.
■■A 1 leesdienst
10 e
nendijk, A.dam.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
M. v.d. Sluys, Kerkwerve.
Evang. Gemeente (Kruispunt, Kenne-
dyl. 33): 9.30.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Voogd, Holl.Ra-
ding.
Rk Kerk; zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem 9.30
en 6.30 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 hr. P. Vogelaar, 6.30
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN. Herv. Gem. 9.30 kand
Kirpestein, Sliedrecht, 7 ds. Geuze.
Geref Kerk (W. Verlaat): 9.30 hr Kar
stens, Leiden, 7 hr. Stam, Nieuwkoop.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv Gem. Voorstr-
Binnen) 10 ds. Magré, Warmond, 5 hr
Voorschoten; Buurtkerk 7 hr. J de
Vries, Urk;
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser.
Geref. Kerk Hoofdstr. (Zee) 10 ds
Wilschut. Dordrecht. 7 hr. J de Vries.
Urk;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 hr. De Vries;
Stichtingskerk 11 ds. Bach. A.dam
NOORDWIJKERHOUT Dorpsk. 9
dr v. Vliet. Alphen.
De Zilk 10 hr. J. de Vries, Heemstede
Rk Kerk: Victork. zat. 7. zo 9 30 en 11
Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30,
De Zilk zat. 7. zo 10 en 11.30
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Heemskerk;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. J
Verdonk, 7 ds. Da Costa.
Geref. Kerk: zie herv. gem.
Ned. Geref Kerk (Gem.centrum)
8.45 ds. Brink. 4 ds. M. de Jong.
Van Wijckerslooth: 4 ds. L. Romein.
Endegeest: 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gemcentrum)
8 30 en
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 hr. Krispijn, Scheve-
ningen.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
Remonstr. Gem geen dienst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7. zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE Herv Gem.
9.30 ds. Bronsgeest, Leiden, 7 ds. v.
Waarde, Hoofddorp.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 ds. v.d. Berg, Den Haag. 5
ds. Gall, Den Haag;
Bethelkerk 9.30 ds. Holst, Naaldwijk.
Camping 'Koningshof: 10 hr. E. Poppe,
Renswoude.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Snel, 5
ds. Wilschut, Dordrecht;
Imm.kerk 8.45 ds. Wilschut, 5 ds.
Baayen;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Snel.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15ds.Grut-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sor-
Evang. Chnstengem. (aula r
Is. De Jong.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
SASSENHEIM Herv. Gem. 9 30 ds
De Gelder. 7 ds. Ferwerda
Geref. Kerk: 9.30 prof mr. De Gaay
Fortman, 7 zie herv. gem
Chr. Geref Kerk 10 en 5 ds. Slofstra
Ned. Prot Bond (Jul.laan 17) 10.30
mevr J. A. Broström.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Hen.-. Gem. 9.30 hr. Goed
hart, 6.30 ds. Klein Kranenburg.
Geref. Kerk. 9.30 hr. J F de Leeuw-
Leiden, 5 hr. Knotters. Oudewater
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12.
kerk Langeraar zat. 7. zo 9.30 en
11.30
VALKENBURG Herv Gem. 10 en
6.30 ds. Vermeulen
Geref. Kerk: 9 30 en 6.30
Geref. K. Vrijg. 8 45 ds. Heida. 3 ds
VOORHOUT Herv Gem 10 kand
nevi A. E. Bosch, Leiden
Rk Kerk zat. 7, zo. 9. 10.30 en 11.45
VOORSCHOTEN Herv Gem
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot. 7 ds. De
Zeeuw;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30
kand. W. de Boer. Valkenburg;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Lentz.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college. Beeth.laan) 9.30 en 4 30
ds. Molenaar. Amersfoort.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan): 10.15 en
Hoeksteen 9.30 ds. Roetman, 6.30 ds.
Schipaanboord. Everdingen;
Bethelk. 9.30 ds. Oosterom, 5 ds.
Maasland,
Imm.kerk 9.30 kand. H. Peep,
Utrecht, 7 ds. Rowaan, Nieuwerkerk
a.d. IJssel.
Geref. Kerk Kruisk. 9 hr. J. B. van
der Schaft, 5 ds. Koops, Bergambacht.
Ontm.kerk 10.15 hr. v.d. Schaft.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30.
Ontm.kerk zat. 7, zo. 11.45.
WARMOND Herv. Gem. 10 ds. Spu-
WASSENAAR. Herv. Gem. Dorpsk
10 ds. Steenstra, 4.30 ds Blom, Ridder
kerk;
Kievietk zie Bloemeampkerk.
Messiask. 10 ds. v, Waasbergen.
Dorpscentrum 9 30 ds. Wolters
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 7 ds. v.d
Woude,
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Bruinsma. Den Haag
Rk Kerk: Will zat 7. zo. 9.30 en 11.
Jozefk. zat 7. zo. 9.30 en 11.
G. Herderk. zat 7. zo. 9 en 11
WOUBRUGGE Herv Gem. 9 30 ds
Koelewijn. 6 30 hr Goedhart
Geref. Kerk 9.30 dienst, 5 ds. Nieu-
wenhuis, Alphen
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk.
Geref. Kerk: 9 30 hr. Bor, Alphen. 7
hr. Voogd. Holl.Rading
ZOETERWOUDE Herv Gem. 10 ds
ZWAMMERDAM Herv Gem 9 30
hr W Verhoog, Eemnes, 7 ds. Koele
wijn.
Geref Kerk 9.30 hr vd Kraan.
R.dam, 6.30 hr. Knotters, Oudewater.
