De tijd nemen voor Buren
Breda vraagt om
meer dan dagtrip
Voor Delft zijn de
-middeleeuwen nooit
helemaal verdwenen
Haarlem biedt meer
dan kerken en musea
Oranje
Kenau
Anna
Het turfschip
:JDAG 20 JULI 1984
Extra
PAGINA 17
De Prinsenstad Delft neemt bij
de talloze Oranje-activiteiten
van dit jaar een centrale plaats
in. Vierhonderd jaar geleden,
om precies te zijn op 10 juli 1584
werd Willem de Zwijger hier
voorgoed het zwijgen opgelegd.
Aan de vooravond van zijn be
noeming tot graaf van Holland
werd hij doodgeschoten door de
huurmoordenaar Balthasar
Gerards.
Na de Reformatie, in 1580,
werd Delft de woonplaats van
de toen 47-jarige Vader des Va
derlands. Hij resideerde in Het
Prinsenhof, het voormalige Sint
Agathaklooster dat in 1400
werd gesticht voor vrouwelijke
tertiarissen van Sint Francis-
cus. In dit complex (nu een mu
seum) verbleven, na de moord
op Willem, de Oranjes nog eeu
wenlang.
De band van het Huis van
Oranje met Delft blijk ook uit
een kijkje in de Nieuwe Kerk op
de Markt. In dit overigens erg
sober ingerichte bouwwerk be
vinden zich het praalgraf van
Willem I (ontworpen door Hen-
drick de Keyzer die ook de ar
chitect was van het Delftse stad
huis) en de grafkelder waarin
de overige Oranjetelgen tot en
met prinses Wilhelmina (met
uitzondering van de stadhou
der koning Willem III) zijn bij
gezet.
Kerk waarschijnlijk in al zijn glo
rie zijn hersteld.
In het gedeelte dat wel toegan
kelijk is, herinnert links van de
Vontkapel een duidelijk zichtba
re zwarte kogel in de muur nog
aan de vijandelijkheden tijdens
het beleg van Haarlem. Verder
springt de prachtige 17e eeuwse
preekstoel in het oog. De stoel
rust niet op de grond, maar
wordt gedragen op de vleugels
van een adelaar.
Een andere kerk, die in
schoonheid met de Grote Kerk
kan wedijveren en zeker in
naam, is de basiliek Sint Bavo
aan de Leidsevaart De architect
Jos Cuypers schiep dit indruk
wekkende kerkgebouw rond de
eeuwwisseling. De bouw is be
gonnen in 1885 en werd in 1930
voltooid. Deze Sint Bavo be
schikt over een schatkamer
waarin onder meer zilverwerk
van de beroemde Haarlemse
meester Ebbekin is te zien en zil
verwerk dat afkomstig is uit de
kapel van Koning Lodewijk Na
poleon van het paleis op de Dam
in Amsterdam. Ook de voormali
ge Janskerk aan de Jansstraat
heeft charme. Omdat het ge
meentearchief is ondergebracht
in dit godshuis, is de voormalige
Janskerk niet te bezichtigen Al
leen de schilderachtige binnen
plaats rechtvaardigt echter al een
bezoek.
Haarlem telt twee musea, die
een internationale reputatie ge
nieten: het Frans Hals museum
aan het Groot Heiligland en het
Teyler's Museum aan het Spaar-
ne. In het Teyler's Museum wor
den historische natuurkundige
instrumenten bewaard. Boven
dien beschikt het museum over
een rijke collectie met tekenin
gen van onder anderen Rem
brandt en Michelangelo.
Het meest bezochte museum is
het Frans Hals museum, dat is
ondergebracht in het voormalige
Oudemannenhuis. Hoogtepunt
van de collectie vormen de
Schutters- en Regentenstukken
van Frans Hals. De verzameling
moderne en eigentijdse kunst
bevat werken van onder andere
Isaac Israels, Corneille en Karei
Appel.
In de vleeshal, een dependance
van het Frans Halsmuseum aan
de Spekstraat naast de Grote
Kerk, is een expositie ingericht
in verband met het 400-jang be
staan van de Haarlemmerhout.
Op de tentoonstelling zijn tien
tallen foto's, tekeningen en schil
derijen te zien die een overzicht
geven van vier eeuwen Haarlem
merhout. De Haarlemmerhout,
die aan de zuidelijke stadsrand
ligt, is het oudste openbare
stadsbos in Nederland. Precies
400 jaar geleden begon men met
de herbeplanting van De Hout
nadat het bos tijdens het beleg
van Haarlem geheel was kaalge
slagen.
Niet alleen de Haarlemmers,
maar ook talloze andere Neder
landers kennen de Haarlemmer
hout met zijn eeuwenoude eiken,
beuken en linden als wandel- en
verblijfplaats. Het bos, dat vanaf
de Grote Markt in tien minuten
wandelend kan worden bereikt,
is door de eeuwen heen beschre
ven door Haarlemse schrijvers
als Nicolaas Beets, Frederik van
Eden, Godfried Bomans en Har
ry Mulisch.
De belegering van Haarlem, die
een half jaar duurde, staat be
kend om de ongekend wrede
middelen waarvan zowel de
Spanjaarden onder aanvoe
ring van Don Frederik als de
troepen van garnizoenscom
mandant Wigbold Ripperd zich
bedienden.
Volgens de overlevering lie
ten ook de vrouwen zich niet on
betuigd bij het beleg van Haar
lem. Onder aanvoering van Ke
nau Simonsdochter Hasselaer
hield een legertje Haarlemse
vrouwen zich bezig met de ver
sterking van de wallen en het
koken van olie en pek, waarmee
Spanjaarden die over de stads
muren wilden klimmen werden
overgoten.
De Haarlemmers hebben ove
rigens zwaar moeten boeten
voor hun hardnekkige verzet.
Toen de stad in juni 1573 toch
viel, werden alle weerbare
mannen onthoofd, opgehangen
of rug aan rug in het Spaarne
verdronken. Een beeldje aan de
oever van het Spaarne herin
nert nog aan die massale ver
drinking.
De Grote Kerk is eigenlijk de
enige echte Sint Bavo. ifoto gpd>
In het Utrechtse kerkelijke ar
chief staat ergens een aanteke
ning uit 772 over een 'villa Bu-
ria en pago Testribenti' ofte wel
een hofstede in de gouw Teister-
bant. Die gouw werd later op
gedeeld in o.m. de heerlijkheid
Buren, later voorzien van een
helaas in de vorige eeuw gelei
delijk afgebroken kasteel, wal
len en grachten.
Ondanks plunderingen en
oorlogen handhaafde zich het
fraaie kasteel waar in 1539 Ma-
ximilliaan van Egmond het be
heer overnam. Hij was het die
van keizer Karei V als dank
voor bewezen diensten het aan
bod kreeg hertog te worden. Hij
had een ander plan: laat mijn
enig kind Anna in het huwelijk
mogen treden met Prins Willem
van Oranje.
Dat mocht. Op 8 juli 1551
werd het Willems eerste huwe
lijk in Buren gesloten. Er kwa
men twee kinderen die zonder
nakomelingen zijn gestorven.
Na de dood van Willem van
Oranje werden de rechten van
graaf van Buren uitgeoefend
door Prins Maurits, de half
broer van de in Buren geboren
Philips Willem (die naar Span
je werd ontvoerd). Door verer
ving ging de titel, ook nadat het
graafschap Buren bij de komst
van de Fransen in 1795 bij de
provincie Gelderland was ge
voegd, over op achtereenvolgen
de Oranjes. Ook al is er dan
geen Graafschap Buren meer,
er is nog wel een Gravin van
Buren: koningin Beatrix.
Plaatsen die een rol hebben gespeeld in het leven van
Willem van Oranje, wiens 400ste sterfdag we dit jaar
herdenken, vormen een aardie: doel voor een dagtrip. Op
deze pagina een paar suggesties.
stel felft kent nog tal van prachtige oude gebouwen.
100,-
obby,
lbox
Het middeleeuwse Delft is zon-
,0 der twijfel een van de mooiste
'steden van ons land. Rondom
„Neerlands fraaiste marktplein"
bjj ligt een uniek netwerk van ste-
te(_ gen en grachtjes. In het centrum
re|. bevinden zich talloze zeventien-
de-eeuwse gebouwen en woon-
huizen, die opvallend goed be
waard zijn gebleven. Lijnrecht
(tegenover dit binnenstedelijks
fraais staat Delft-zuid, waar de
hypermoderne gebouwen van de
Technische Hogeschool zijn ver
rezen. Ook uit grootse (en deels
al gerealiseerde) plannen voor
nieuwbouw wordt duidelijk dat
Delft een stad is vol tegenstellin
gen.
Wie Delft „van boven" eens
goed wil bekijken kan terecht in
de 108 meter hoge toren van de
n, Nieuwe Kerk. De trap daarin telt
a- precies 365 treden (voor elke dag
'8 van het jaar één); een klein ge
deelte is afgesloten. Het betre-
- den van de trap is duur (f 3,25) en
I bepaald niet ongevaarlijk, maar
het uitzicht vergoedt veel.
Tegenover de kerk op de
Het praalgraf van de Vader des
raderlands in Delft (foto gpd)
Markt ligt het stadhuis, waarvan
alleen de toren uit de vijftiende
eeuw dateert. Hendrick de Key
zer bouwde in 1618 een nieuw
raadhuis, nadat een brand het
oude gebouw verwoestte. In 1981
werd een grondige verbouwing
van het interieur voltooid.
Via de pittoreske Volders-
gracht (een naam die herinnert
aan de lakennijverheid), de voor
malige Vleeshal (thans jongeren-
sociëteit), de Wijnhaven en de
Koornmarkt komen we terecht
bij de Oude kerk, die wegens res
tauratie is gesloten. In de scheef
staande toren hangt de enorme
Boudon-klok met een gewicht
van 9000 kilo en een omvang van
zeven meter. Hij wordt alleen ge
luid bij speciale gebeurtenissen,
zoals de begrafenis van prinses
Wilhelmina in 1962.
Vlak bii de Oude Kerk is de in
gang van het Sint Agathaplein
waarop het beroemde Prinsen
hof staat. In dit voormalige
klooster, eens de residentie van
Willem van Oranje, zijn de kogel
gaten die Balthasar Gerards ach
terliet te bezichtigen. Tot en met
2 september worden in Het Prin
senhof de kostuums en requisie-
ten uit de tv-serie 'Willem van
Oranje' tentoongesteld.
Na een stevige stadswandeling
is het raadzaam om de auto te ne
men naar Delft-zuid, al was het
alleen maar voor een bezoek aan
de Koninklijke Delft Aardewerk
fabriek 'De Porceleyne Fles'.
Daar wordt het vermaarde Delfts
blauw vervaardigd.
Ook in Delft-zuid staan de ge
bouwen van de Technische Ho
geschool en van het instituut
voor Toegepast Natuurweten
schappelijk Onderzoek (TNO).
„Eye-catcher" is het gebouw
voor elektrotechniek, 20 verdie
pingen hoog en uitgevoerd in de
kleuren rood en blauw.
De inwoners van Buren zijn heel
erg trots op hun stad die al zovele
eeuwen nauwe verwantschap
heeft met het Huis van Oranje.
Buren, een stadje in de gelijk
namige gemeente met als andere
plaatsen Asch, Beusichem, Eri-
chem, Kerk-Avezaath, Zoelen en
Zoelmond, samen nog geen 2500
inwoners tellend. Een stadskern
waarvan de oppervlakte niet
wordt aangeduid in kilometers
maar met tientallen meters en
waar de VW een wandeling
heeft uitgezet die je in hooguit
een half uur kunt lopen. Maar dat
zou onverstandig zijn want voor
Buren moet je de tijd nemen.
Dwalend door de smalle
straatjes waan je je snel in het
verleden. Ingeklemd als het ligt
in een bocht van de Korne, een
zijrivier van de Linge, alsmede
tussen twee gegraven grachten,
werd eeuwen geleden reeds de
omvang van Buren bepaald. Toe
gegeven, er werd buiten de Cu-
lemborgse poort ook nog wat ge
bouwd maar dat mocht geen
naam hebben want zoveel ruimte
was er niet tussen stadspoort en
„het kasteel" waarin beroemde
geslachten als de Van Egmonds
en de Oranjes hebben gewoond
en waarin Prins Willem van
Oranje in 1551 Anna van Eg-
mond-van Buren huwde.
Het centrum van Buren, een genot om te bezoeken. <foto GPD)
Bijna ieder straatje in Buren is
bij wijze van spreken een foto
waard. Buren is niet voor niets
een 'beschermd stadsgezicht'
waarin veel wordt gerestaureerd.
Op uw programma voor een
dagje-Buren moeten zeker de
fraaie gerestaureerde St. Lam-
bertuskerk (thans hervormde
kerk), het Museum der Konink
lijke Marechaussee en het Boe
renwagenmuseum worden geno
teerd.
Die in 1980 heropende geres
taureerde kerk is van dinsdag tot
en met zaterdag tussen 10.30 en
12 en tussen 14 en 16 uur gratis te
bezoeken. Met tal van histori
sche vondsten die tijdens opgra
vingen aan het licht zijn geko
men, een prachtig 'diakoniehek',
een koperen lezenaar, een 17e
eeuws doophek en, in het koor,
het grafmonument van Prinses
Maria, dochter van Willem van
Oranje en Anna van Egmond-
van Buren, die zovele jaren het
graafschap Buren heeft beheerd.
Wat zeker ook een bezoek
waard is: het Marechausseemu
seum, gevestigd in een (inmid
dels uitgebreid) prachtig gebouw
dat in 1613 door genoemde Maria
als weeshuis werd gebouwd en
tot 1951 als zodanig onder be
scherming van de Oranjes dienst
heeft gedaan. Een mooi gebouw
dus, maar ook een heel interes
sant museum met tientallen tafe
relen die betrekking hebben op
leven en werken van Marechaus
sees, leden van politietroepen,
rijksveldwachters en wat niet al
gedurende de afgelopen eeuwen.
Open van dinsdag toten met vrij
dag (tot 1 oktober) van 10-12 en
van 13.30-16 uur.
Op zaterdag, zondag en feest
dagen alleen van 13.30-17 uur.
En dan tenslotte mag ook ze
ker het 'Boerenwagenmuseum'
niet vergeten worden.
Tot 15 oktober dagelijks ge
opend van 13.30-17.30.
Alle facetten die het voor een
toerist aantrekkelijk maken om
een stad te bezoeken zijn in
Haarlem verenigd. De stad aan
de rivier Het Spaarne bezit een
schat aan bezienswaardigheden
in de vorm van monumentale ge
bouwen en kerken, wandelaars
kunnen rust vinden in de Haar
lemmerhout en voor de
strandaanbidders ligt Zandvoort
op slechts 20 kilometer afstand.
Degenen die geinteresseerd
zijn in kerken moeten beslist een
bezoek brengen aan de Sint Ba
vo of Grote kerk aan de Oude
Groenmarkt in het centrum van
de stad. In de Grote kerk hebben
bekende Haarlemmers als Lau
rens Janszoon Koster, onze uit
vinder van de boekdrukkunst,
en de schilder Frans Hals hun
laatste rustplaats gevonden.
Hoewel deze uit de 14e en 15e
eeuw daterende gothische kathe
draal in verband met restauratie
werkzaamheden slechts gedeel
telijk kan worden bezichtigd, is
een bezoek aan de Grote Kerk ze
ker de moeite waard. Bij binnen
komst valt het oog onmiddellijk
op het imposante orgel. Een
prachtig stuk werk dat in 1738
door de Amsterdamse orgelbou
wer Christiaan Muller werd ge
maakt. Het bevat ruim 5000 pij
pen en werd ooit nog eens door
Mozart bespeeld.
Met de restauratiewerkzaam
heden, waarmee in totaal 30 mil
joen gulden is gemoeid, werd ze
ven jaar geleden al begonnen.
Eind volgend jaar zal de Grote
Breda? Een verrassende stad in
een aantrekkelijke streek. Die
wervende tekst staat te lezen in
de folder waarmee de plaatselij
ke VW een stad aanprijst die
bijna voor de dagrecreant lijkt
gebouwd. Liefhebbers van histo
rische monumenten, natuurvor
sers, horeca-adepten, winkelma
niakken, je kunt het zo gek niet
bedenken of Breda heeft hun wel
wat te bieden.
Om een beetje indruk te krij
gen van al het fraais dat Breda te
bieden heeft is het alleen daarom
al zinvol eerst even het VW-
kantoor op te zoeken, dat direct
aan de rand van het oude cen
trum is te vinden. Selecteren is
dan wel een vereiste, want wie al
les op een dag wil zien zal met
het onbevredigende gevoel ver
trekken eigenlijk een oppervlak
kig dagje sight-seeing achter de
rug te hebben.
Een bezoek aan het Begijnhof
moet zeker op het programma
staan. Het is een uiterst eerbied
waardig hofje in de drukke bin
nenstad, dat in alle opzichten de
sfeer ademt van rust en stilte.
Enige naspeuring leert dat het
laatste Begijntje onlangs helaas
dement is doorverwezen naar het
verpleegthuis, maar de veertig
alleenstaande vrouwen die de
fraai gerestaureerde Begijnen
huisjes nu bevolken zijn er aar
dig in geslaagd het unieke sfeer
tje vast te houden.
De oude binnenstad heeft een
ovaalvorm dat is typerend
voor oude vestingsteden en het
prettige daarvan is dat alle be
zienswaardigheden zich op loop
afstand bevinden. In dat cen
trum vinden we 500 winkels, die
schitterend gerangschikt liggen
rond de grote of Lieve Vrouwe
Kerk, die al van ver buiten Breda
te zien is. Dat komt niet alleen
door de hoogte van dit gotische
juweel - om precies te zijn 97
meter en 70 centimeter maar
ook vanwege het feit dat ze ge
bouwd is op een soort terp. Wie
rustig van dit stukje architecto
nische kunst wil genieten kan
dat prachtig doen op een van de
vele terrasjes.
Vanuit die comfortabele posi
tie valt het oog ook al snel op een
beeldje dat midden op de Haver
markt staat. Het wordt De Trou
badour genoemd en het bijzon
dere ervan is dat er vier identieke
exemplaren van bestaan. De drie
andere zijn te vinden in Diest,
(België), Orange (Frankrijk) en
Dillenburg (Duitsland), de zus
tersteden van Breda in de Unie
van Oranjesteden.
Wie Breda bezoekt kan uiter
aard niet om de Koninklijk Mili
taire Academie (KMA) heen, die
is gevestigd in het Kasteel van
Breda. De historie van dit bouw
werk gaat terug tot 1198 toen er
op deze plaats al een burcht
stond. Later, toen het kasteel
dank zij het werk van de Italiaan
se bouwheer Thomas Vincidor
de Bologna definitief vorm had
gekregen, woonde Willem van
Oranje er zelfs enige tijd in en
ook Maurits moet er nog enkele
jaren hebben doorgebracht.
Ruim 150 jaar geleden werd het
kasteel met alle bijgebouwen
grondig gerestaureerd en inge
richt als opleidingsinstituut voor
jonge officieren.
De Graven
stenen-
brug
aan Het
Spaarne
(foto GPD)
I. 071«
Leiderl
Wie op zoek gaat naar de historische banden tussen Breda en stam
vader Willem van het Huis van Oranje, struikelt bijna over de
aanknopingspunten. Je kunt zelfs stellen dat de Oranje-dynastie
nooit in Nederland had kunnen wortelen als Breda er niet was
geweest. Deze oude vestingplaats maakte immers deel uit van het
erfgoed van René du Chalon, een neefje van Willem van Oranje. De
dood van René vormde het begin van het huidige koningshuis in de
Nederlanden.
Wanneer Willem in Breda was, en dat gebeurde in die tijd nogal
eens, woonde hij in het Kasteel, dat nu in gebruik is als opleidings
instituut van de KMA. Hij vertoefde dan voornamelijk in het aan
palende Blokhuis.
In deze omgeving heeft zich ook het zo vaak bejubelde verhaal
van het Turfschip afgespeeld. Op vastenavond van het jaar 1590
voer in de gracht van het Kasteel een wankel oud scheepje, dat bij
de toenmalige Spaanse bezetters geen ogenblik wantrouwen op
riep. Tot het moment dat de soldaten van Adriaan van Bergen
vanonder de turf tevoorschijn kwamen en de Spaanse wachten
overmeesterden. Totaal verrast waren de Spanjaarden en de
Staatse troepen namen het Kasteel in handen. Op 4 maart 1590
was de Baronie van Breda van de Spanjaarden bevrijd en sprak
de turfschipper: „Hun vlag is van de toren neer. De onze waait in
stee".
SsSitfe.
Waf nu de KMA is, was het
pied a terre van de Oranjes.
(foto GPD)
Aan de rand van de stad zullen
natuurliefhebbers zich uitermate
op hun gemak voelen. Het Mast
bos, de Gelderse hei, de Chaam-
se bossen, dit alles behoort tot
Bredaas grondgebied en is heel
gemakkeljk bereikbaar. Ideaal
voor een korte wandeling, maar
ook heel geschikt voor de toerist
die in alle rust wil genieten van
unieke stukjes natuur.
Heel plezierig is natuurlijk ook
de centrale ligging van Breda te
midden van tal van andere at
tracties. We denken maar even
aan de Efteling, de Biesbosch en
zelfs een stad als Antwerpen is
met de auto binnen een half uur
te bereiken. En op het gevaar af u
toch nog een te overladen pro
gramma voor te schotelen nog
een paar suggesties: neem vooral
ook een kijkje in een van de vele
musea van Breda. We noemen
het Stedelijk en Bisschoppelijk
Museum, het Volkenkundig Mu
seum en de Beyerd, waar regel
matig boeiende tentoonstellin
gen worden gehouden.
Wie dan nog tijd over heeft, of
wie inmiddels heeft besloten
De Onze Lieve Vrouwe is van
een rijzige schoonheid, (foto gpd»
toch maar een nacht over te blij
ven, mag het Kasteel Bouvigne
beslist niet missen. Het ligt even
buiten Breda en werd in 1614 ge
kocht door Philip Willem, de
oudste zoon van Willem van
Oranje, voor het luttele bedrag
van 27.000 gulden. Voorwaar een
koopje, zal een ieder bevestigen
die rondwandelt in de tuinen die
gedurende de zomermaanden
voor bezichtiging zijn openge
steld.
