1 'Wat mooi op papier
I is gezet, blijkt in
l de praktijk anders'
Morspoortbrug wordt
afgesloten en hersteld
VAKANTIE9
'Anti-conceptie is
nog altijd vaak
een vrouwenzaak'
wit Lorentzschool oefende met basisonderwijs
Bus zonder stempel
automaat bevalt goed
UW REISVERZEKERING LIGT
BIJ ONS KLAAR.
nel .1.-1
od-
•oft
le
et LEIDEN "Het was indertijd een politieke beslissing om aan de Lorentz een ontwikke
ld lingsproject te beginnen". Erik Filemon, hoofd van deze openbare basisschool, zei dit
j1- deze week toen hij het eindrapport over dit project aan wethouder Van Dongen van
onderwijs aanbood.
Ie
n "Enkele jaren geleden had het bij-
t. zonder onderwijs al projecten, ter-
k wijl nog geen enkele openbare
school in Leiden die had", zegt Jan
Augustinus, onderwijzer aan de
le Lorentz en zeer nauw betrokken
r- bij het ontwikkelingsproject. De
e gemeente heeft toen de Lorentz als
n experimentele school aangewezen,
e De school moest gaan 'oefenen'
I- met wat per 1 augustus van het vol-
;t gend jaar gemeengoed moet gaan
ir worden: het basisonderwijs, de sa-
t- menvoeging van kleuter- en lagere
s scholen.
"We waren al begonnen met op-
vangklassen voor buitenlandse
kinderen. Dat was al een taakver-
n zwaring, dus zaten we eigenlijk
s niet op dat ontwikkelingsproject te
I wachten", aldus Augustinus. Niet
temin lokte het wel. het leek aan
trekkelijk om zo direct bij het on-
derwijs-nieuwe-stijl te worden be-
trokken. De schouders werden er-
3 onder gezet en nu, na afloop van
het project, is het geslaagd te noe
men.
I 'Gewoon onderwijs'
t Jan Augustinus zegt dat het ex
periment in de eerste plaats voor
het onderwij steam erg belangrijk
is geweest, omdat nu iedereen
goed zicht heeft gekregen op wat
l het basisonderwijs wordt. Boven
dien is de vanzelfsprekendheid
van het onderwijs er een beetje af
gegaan. "Iedereen zegt altijd als er
1 iets moet veranderen: jongens,
geen fratsen, laten we nou maar ge-
woon onderwijs geven. Maar wat is
nu eigenlijk gewoon onderwijs?
Het belang van het project is dat
iedereen is gaan nadenken hoe het
door
Annemiek Ruygrok
er in de praktijk komt uit te zien.
En iedereen is er inmiddels van
overtuigd geraakt dat je niet voet
stoots moet aannemen wat Den
Haag zegt. Want wat er op papier
mooi uitziet, moet in de praktijk
worden getoetst".
De Lorentz heeft nu een voor
sprong op scholen die geen experi
ment zijn aangegaan. Ook heeft
zo'n ontwikkelingsproject een uit
straling naar het hele land. Het
eindrapport van de Lorentz ligt op
het ministerie en via het Informa
tie Punt Basisonderwijs kan elke
school inzage krijgen in wat de Lo
rentz op papier heeft gezet.
In de Wet op het Basisonderwijs
staat dat in zoveel mogelijk vakken
geïntegreerd onderwijs moet wor
den gegeven. Dat betekent dat er
samenhang moet zijn tussen bij
voorbeeld aardrijkskunde en ge
schiedenis. Wereldoriëntatie wordt
het ook genoemd en dat was een
van de aandachtspunten in het ont
wikkelingsproject van de Lorentz.
Verder staat in die wet dat het
kleuteronderwijs en het lager on
derwijs in elkaar moeten over
vloeien en ieder kind zoveel moge
lijk individueel moet worden bena
derd. "Je hebt natuurlijk nooit een
klas met 32 kinderen die allemaal
op een ander niveau zitten. Van
daar dat we hebben bekeken welke
mogelijkheden er zijn voor kinde
ren om in groepjes van hun eigen
niveau te werken. Kinderen kun
nen dan zelf kiezen waarvoor ze be
langstelling hebben. En binnen die
keuze is opnieuw een mogelijkheid
te selecteren: de een wil opzoek-
werk doen, de ander vindt het leu
ker proefjes uit te voeren en de der
de heeft belangstelling voor dis-
Folklore
Volgens de Wet op het Basison
derwijs wordt elke school geacht
iets te doen aan intercultureel on
derwijs. Maar niemand wist pre
cies wat dat nu inhield. Bovendien
leek het weggelegd voor probleem
wijken, waarin veel buitenlandse
kinderen wonen. De Lorentz, gele
gen in de Professoren- en Burge-
meesterswijk, had nauwelijks bui
tenlandse kinderen. Vandaar dat
begonnen werd met een thema,
waarin de vraag aan de orde kwam:
"hoe komt het dat er hier zo weinig
buitenlandse kinderen zijn".
Jan Augustinus was er al gauw
van overtuigd dat het gevaar van
folkloristische toestanden bij dit
intercultureel onderwijs op de loer
ligt. "Je kunt natuurlijk leuk met
z'n allen uit een pan rijst gaan zit
ten eten en op een Perzisch kleedje
gaan zitten, maar dat is geen inter
cultureel onderwijs. Dat is hoog
stens een opstapje".
De Lorentz is eerst eens begon
nen met de bibliotheek en het do
cumentatiecentrum door te lich
ten. "Dan stuit je op veel dingen
die tegenstellingen in de hand
werken. Boeken over blanken die
nog door negertjes in een grote pot
worden gekookt en zo. En wat
denk je van de poppenhoek? Al
leen maar witte poppen. Gele, brui
ne en zwarte heb je bijna niet".
ZATERDAG 14 JULI 1984
Leiden
Onderwijzer Jan Augiistinus te
midden van zijn leerlingen "Je
kunt pas echt zeggen of het experi
ment geslaagd is over vijf of tien
jaar". (foto Holvast)
Wonen
Ook werd uitgebreid aandacht
besteed aan algemene begrippen
als racisme en discriminatie. "De
Anne-Frankkranten worden hier
gespeld". Ook binnen het kader
van de wereldoriëntatie werd ge
zocht naar thema's van intercultu
reel onderwijs. "Wonen staat op de
toptienlijst van onderwerpen voor
het basisonderwijs. Daarvan heb
ben we gebruik gemaakt. We zijn
vergelijkingen gaan maken: opper
vlakte gemeten van huizen in deze
buurt en van huizen in buurten
waar veel buitenlanders wonen.
We zijn ook gaan onderzoeken
waarom buitenlanders gedwongen
zijn in kleinere huizen te wonen en
in bepaalde buurten".
Volgens Augustinus hangt het
slagen van dergelijke projecten af
van de houding van de leerkracht.
Wil deze niets of weinig aan inter
cultureel onderwijs doen, dan ge
beurt het volgens hem ook niet.
Want intercultureel onderwijs is
geen apart vak, zoals rekenen of
aardrijkskunde.
Vanaf het eerste moment zijn de
ouders bij het ontwikkelingspro
ject betrokken. De opvangklas
voor kinderen die net uit Marokko
of Turkije naar Nederland waren
gekomen, was toen al aan de Lo
rentz verbonden. "We hebben ex
pres ook een Marokkaanse ouder
in de ouderraad gehaald".
Verworvenheden
De integratie van kleuter- en la
ger onderwijs is in deze experi
mentele fase vooral in het begin
heel moeilijk geweest. "Iedereen
sprak over zijn eigen verworvenhe
den. Maar met veel praten, in de
wandelgangen, is er toch een goe
de samenwerking gekomen. Voor
al het laatste jaar is het heel goed
gegaan". Het belangrijkste van die
integratie is, aldus Augustinus, de
houding tegenover de kleuters dat
ze geen kleuter-af zijn als ze in de
eerste klas komen. "En andersom
kan het ook. Je hebt kleuters die al
op de kleuterschool belangstelling
tonen voor lezen en rekenen. Dat
moet je niet afremmen, maar je
moet ook niets forceren. Niks moet
en alles mag".
Elk thema dat op de Lorentz
wordt aangepakt begint bij de
jongste kleuters en eindigt in de
zesde klas. Zo krijg je een doorlo
pende lijn. Het experiment is, ge
tuige het eindrapport, geslaagd.
"Maar je kunt pas echt zeggen of
het geslaagd is over vijf of tien jaar.
Ik vind de resultaten heel bemoe
digend. Nu is het dan afgelopen,
maar alles wat we hebben opge
schreven gaan we verder ontwik
kelen".
Schoolwerkplan
Intercultureel onderwijs blijft in
het pakket. Het is een onderdeel
van het schoolwerkplan dat iedere
nieuwe leerkracht onder ogen
krijgt en dat hij of zij moet onder
schrijven. "Als je merkt dat de sa
menleving veelkleurig is geworden
en een groot deel van de mensen
daar moeite mee heeft, dan moet je
kinderen op school een houding
kunnen aanleren dat ze dat kunnen
opvangen. Je moet bijbrengen dat
die kinderen ook waardevol zijn en
hun eigen inbreng hebben in de
maatschappij", vindt Augustinus.
Hij haalt een voorbeeld aan van
vier Marokkaanse meisjes die voor
het eerst in de opvangklas kwamen
en een viltstift voor hun neus kre
gen. "Die kinderen hadden nog
nooit een viltstift gezien. Ze wisten
niet wat ze ermee aan moesten.
Dan merk je pas, als ze ermee leren
werken, dat je in zeer korte tijd tot
iets kunt komen, omdat die kinde
ren niet zomaar verloren in een
klas zitten".
De opvangklas van de Lorentz
verdwijnt overigens het komende
jaar. Het aanbod van buitenlandse
kinderen wordt zo klein, dat alleen
de opvangklas aan de Telders-
school nog overblijft. Augustinus:
"Onze kinderen gaan terug naar de
scholen in hun eigen wijken. Vol
gend jaar blijven hier nog twee bui
tenlandse kinderen op school". De
rest zwermt uit. Op weg naar hun
eigen plaatsje in de maatschappij.
"Hoewel anti-conceptie een zaak is die zowel man als
vrouw aangaat, is het in praktijk toch meestal de vrouw
die ervoor bij de dokter komt. Soms zelfs om een ver-
wijsbriefje voor sterilisatie van haar partner te halen".
Een gesprek met de Leidse huisarts Kea Fogelberg over
de dagelijkse gang van zaken in het anti-conceptiewezen
en over de positie van de vrouwelijke huisarts.
Leidse huisarts Kea Fogelberg:
LEIDEN - Wat al wel bekend was, is door huisarts Kea
Fogelberg in vijf jaar huisartsenpraktijk wederom beves
tigd: de zorg voor een veilige anti-conceptie is in de prak
tijk nog steeds vaak een vrouwenzaak.
„Dat ligt ook wel voor de hand.
Want zwangerschap heeft voor
vrouwen zoveel fysieke en sociale
consequenties dat het logisch is
dat ze zich daar verantwoordelijk
voor voelen. Het is traditioneel be
paald dat in de bestaande rolverde
ling de vrouw doorgaans zorgt
voor zaken in en rond het huis. Een
van die dingen is de gezinssamen
stelling en daarmee samenhan
gend: anti-conceptie. Toch wordt
de beslissing over het soort ge-
boortenregeling vaak samen met
de partner genomen; de 'activiteit'
berust echter vaker bij de vrouw,
behalve bij het gebruik van con
dooms, coïtus interruptus ('voor
het zingen de kerk uit') of sterilisa
tie
de r
Anti-houding
„Ik heb sterk de indruk dat er
een anti anti-conceptiehouding
leeft. Er is veel negatieve publici
teit rondom de pil geweest, maar ik
denk dat er over het algemeen
meer pilgebruiksters zijn die er
geen problemen mee hebben dan
vrouwen die dat wel hebben. Later
was er een opleving van het spi
raal, maar die neemt ook weer een
beetje af. Germaine Greer (met
haar - nog onvertaalde - boek Sex
and Destiny - red.) is niet de enige
die af wil van chemische anti-con
ceptie. Er zijn er meer die zo den
ken, zij is alleen de voorloopster".
"Als er anti-conceptie moet wor
den gebruikt, ben ik meer voor de
pil dan voor het spiraal vanwege
het iets grotere risico daarbij op ei
leiderontstekingen bij vrouwen die
nog geen kind hebben gehad. Maar
door
Patricia van der Zalm
een vriendin, ook huisarts, heeft
juist iets tegen de pil. dus het is
nogal persoonlijk. Vroeger bracht
ik zelf uit principe geen spiraaltje
in bij vrouwen zonder kinderen,
maar verwees ik ze door naar de
gynaecoloog. Nu doe ik het wel, ik
kijk nu meer naar wat mensen zelf
willen. Mij is namelijk gebleken
dat huisartsen zich zo vaak be
schouwen als een soort wereldver
beteraars, die hun normen aan de
patiënten willen opdringen. Ik
vind dat verkeerd".
Kea Fogelberg probeert in haar
praktijk ook de partners van vrou
wen bij de anti-conceptie te betrek
ken ("Anders blijft het zo'n vrou
wenzaak"). „Bij de laatste kraam-
controle van een vrouw ging ik er
expres 's avonds heen, zodat haar
man er ook was. De vrouw wilde
na de bevalling eigenlijk niets
meer weten van pil of spiraal. Ik
kan me dat wel voorstellen, er is
lichamelijk dan al zoveel met je ge
beurd. Ik opperde toen dat je ook
op andere manieren kon vrijen,
zonder gemeenschap. Daar schrok
haar partner van. Ik had misschien
nog verder moeten gaan door te
vragen of zij daar ook iets voor
voelde, maar dat heb ik niet ge
daan. Ik zie mijn taak alleen als het
geven van informatie en niet als
nieuwsgierig Aagje".
Belemmeringen
Het gesprek komt op de vrouwe-
LEIDEN - Het Gewestelijk Ar
beidsbureau (GAB) krijgt volgend
jaar een miljoen gulden om de pro
blemen in zogenoemde achter
standswijken in de gemeente Lei
den te bestrijden. Dat heeft de
staatssecretaris van sociale zaken
en werkgelegenheid, Kappeyne
van de Copello, bekend gemaakt.
Het is voor het eerst dat Leiden
geld krijgt voor deze problematiek.
Wat er precies gaat gebeuren met
het geld, is nog niet bekend. Het
GAB moet daarover gaan overleg
gen met de gemeente Leiden en de
sociale partners. Het ministerie
van sociale zaken en werkgelegen
heid moet de projecten wel eerst
Miljoen voor
projecten in
achterstands
wijken
goedkeuren. Volgens directeur
Tibbe van het GAB zullen de pro
jecten vooral gericht zijn op het
wegnemen van de achterstand in
de algemene scholing en op het
aanleren van een bepaalde vakbe
kwaamheid.
Wel is zeker dat het geld gaat
naar wijken waar grote problemen
zijn op het terrein van huisvesting,
onderwijs en werkgelegenheid.
Het geld kan behalve voor scholing
ook worden gebruikt voor
werkervaringsprojecten en loon
kostensubsidies.
Behalve Leiden hebben nog vijf
tien gemeenten in Nederland geld
gekregen van het ministerie. In to
taal gaat het om vijftig miljoen gul
den, geld dat wordt weggehaald in
kleinere gemeenten waar dit soort
problemen in deze omvang niet of
nauwelijks voorkomen.
Drs. E. K. Fogelberg: "Er moeten
lijke huisarts en haar onderverte
genwoordiging in het huisartsen
bestand in ons land. „Veel vrouwe
lijke artsen die na hun studie huis
arts willen worden, worden dat in
praktijk niet, vanwege allerlei be
lemmeringen. Bijvoorbeeld struc-
tuele en technische, bij het krijgen
van hypotheken, leningen of pen
sioen. Ook verzekeringstechnisch
schort er nogal wat aan de positie
van een vrouwelijke huisarts. Be
taald zwangerschap is er bijvoor
beeld niet. De organisatiestructuur
in de gezondheidszorg is erg ge
richt op een mannenmaatschappij.
De nascholingscursussen bijvoor
beeld zijn van vijf tot zeven uur,
onder etenstijd dus. Met kinderen
is dat voor vrouwen moeilijk te
combineren, wanneer zij geen
'huisman' hebben. En die zijn be
trekkelijk schaars.
Een andere belemmering vor
men de vooroordelen die over
vrouwelijke huisartsen leven; col
lega's en patiënten nemen je soms
niet serieus. En ten slotte is er, wat
ik noem, de intrapsychische be
lemmering. Een cultureel bepaald
gebrek aan zelfvertrouwen bij
vrouwen die van zichzelf zeggen:
dat kan ik toch niet, dat is niet voor
mij weggelegd. Het is gewoon uit
een eerlijkheidsgedachte dat ik
vind dat er meer vrouwelijke
huisartsen moeten komen".
LEIDEN - De Morspoortbrug
wordt dinsdagmorgen voor vier
dagen afgesloten, omdat dan wordt
begonnen met voorlopige herstel
werkzaamheden. Het college van B
en W heeft gisteren besloten voor
de eerste opknapbeurt alvast een
bedrag van 27.000 gulden uit te
trekken. Zowel de bovenbouw als
de houten pijlers onder de brug
zijn nagenoeg geheel verrot.
Volgens het college is dit de enige
manier om de brug bij de Mors-
poort open te houden voor het ver
keer. De brug die nu op instorten
Proef bij West-Nederland
LEIDEN - Een proef van West-
Nederland om het zonder stempel
automaten te doen, bevalt goed. De
busmaatschappij constateert dat
de chauffeur het plezieriger vindt
om het stempelwerk zelf te doen
en bovendien loopt het aantal
zwartrijders daardoor sterk terug.
Ook de NZH ging er vorig jaar al
toe over om de chauffeurs 's
avonds en op zondag de strippen
kaarten te laten controleren. Maar
het verwijderen van de automaten
stond, aldus de NZH destijds, los
van het fenomeen zwartrijden
Niettemin is in sommige steden
het niet betalen voor een busrit
snel gestegen met de invoering van
de stempelautomaat. Mr. Stokman,
officier van justitie in Amsterdam,
vindt dat het 'vrij instappen' uitno
digend werkt op mogelijke zwar
trijders Alleen al in Amsterdam
behandelt het Openbaar Ministerie
90.000 van dergelijke gevallen!
Maar het 'aanbod' is zo groot dat
aan seponeren niet te ontkomen is.
Behalve de personeelscapaciteit
spelen ook de hoge kosten van jus
titiële behandeling daarbij een rol.
Dat probleem speelt in de Leidse
regio niet. Een woordvoerder van
de NZH denkt dat er in deze regio
minder processen-verbaal worden
opgemaakt dan in de grote steden.
Een beeld dat wordt bevestigd
door mr. Couzijn. officier van justi
tie in Den Haag. "Er is geen sprake
van dat er in Den Haag bepaalde
zaken blijven liggen door perso
neelsproblemen of wat voor oor
zaak dan ook", zegt zij. "Als er ge
seponeerd wordt dan is dat om dat
er een valse naam is opgegeven of
omdat vervolging niet nodig is".
staat, krijgt volgende week een tij
delijke ondersteuning door middel
van palen en dwarsbalken en gaat
dan weer voor het verkeer open. In
april 1985 hopen B en W met de de
finitieve restauratie te kunnen be
ginnen.
Ook hebben B en W, vooruitlo
pend op de beslissing van de raads
commissie voor ruimtelijke orde
ning, bekend gemaakt dat zij de
hoogste prioriteit géven aan de fi
nanciering voor de verdere restau
ratie van de brug. Na de bouwvak
zal direct worden begonnen met
het maken van plannen. De kosten
van de restauratie worden ge
raamd op 850.000 gulden. Het col
lege hoopt dit geld bijeen te krij
gen door een greep te doen in het
stadvernieuwingsfonds en door
een bijdrage in de wacht te slepen
van het ministerie van welzijn,
volksgezondheie en cultuur. De
ophaalbrug, waarvan de boven
bouw enkele maanden geleden al
is gedemonteerd, staat op de mo
numentenlijst.
Dindsgochtend negen uur zal
met de herstelwerkzaamheden
worden begonnen. Donderdag
avond zes uur zal de brug alleen
voor voetgangers en fietsers wor
den opengesteld en vrijdagmiddag
vijf uur voor het overige verkeer.
Het college hoopt hiermee tege
moet te komen aan de Morsstraat-
winkeliers die al eerder naar voren
hadden gebracht fel gekant te zijn
tegen langdurige afsluiting. Ook
het raadslid Hoekema (D'66) liet
deze week in schriftelijke vragen
weten van mening te zijn dat af
sluiting hoe dan ook moest worden
voorkomen.
Die afsluiting was eerder wel
door gemeente-ambtenaren aange
kondigd, toen bleek dat Leiden
voortaan van het rijk veel minder
geld voor stadsvernieuwing krijgt.
De Morspoortbrug stond al enige
tijd op de nominatie om opgeknapt
te worden, gezien de deplorabele
staat van de brug. De bezuinigin
gen van het rijk maakten het her
stel echter onzeker. Het college
van B en W heeft verrvolgens naar
de financiële mogelijkheden van
de gemeente zelf gekeken om de
stadsvernieuwing zoveel mogelijk
op het peil van de afgelopen jaren
te houden.
Dat leidde tot een besluit om
jaarlijks acht miljoen gemeentelijk
geld in de stadsvernieuwing te ste
ken. Dat geld zal nu dus onder
meer worden besteed aan de Mor
spoortbrug.
ADVERTENTIE
VROOMS DREESMANN
