c
Hard aanpakken geblazen
voor meewerkende vrouw
Paus ontmoet alleen loyalen in Nederland
Hulp echtgenote onmisbaar in midden- en kleinbedrijf
'Landen om Noordzee
bevuilen eigen nest'
DINSDAG 3 JULI 1984
Varia
's Avonds rolt ze doodmoe het bed in, want zoals ge
woonlijk was het vanmorgen weer vroeg dag. De kinde
ren naar school helpen, was in de machine, bedden op
maken, met een stofdoek door de kamers en op een
draf naar de winkel, waar de vakken op bijvulling
wachten.
Ze neemt de kassa over van haar man en
snijdt tussendoor ook nog vleeswaren en brood voor de
klanten. Als het even wat stiller is in de zaak moet ze
rennen om de eigen boodschappen te halen. En 's
avonds, de maaltijd achter de kiezen en de afwas aan
kant, duikt ze nog even met de neus in de boekhou
ding.
Voor vrouwen die meehelpen in het bedrijf van hun echtgenoot is
het vaak hard werken geblazen. Heeft ze ook nog een gezin, dan is
haar dagtaak al snel een dubbele. Een goed gevuld loonzakje is er
echter niet bij aan het eind van de maand. Integendeel: vooral na
overlijden van de man of na echtscheiding blijkt de rechtspositie van
de meewerkende vrouw erg zwak. En ook valt ze vaak tussen wal en
schip wat betreft de sociale voorzieningen.
Uit een onderzoek van het Economisch Instituut voor het Midden-
en Kleinbedrijf (EIM) blijkt dat een op de drie ondernemingen in
meer of mindere mate op de inzet van de echtgenote drijft. Het gaat
daarbij om ruim honderdduizend vrouwen. Veel van hen zijn twintig
uur per week in het bedrijf actief, een kwart zelfs veertig uur of nog
langer. Kenmerkend is dat deze vrouwen ook buiten de gebruikelijke
arbeidstijd moeten kunnen 'bijspringen'.
De dames Van de Akker (links) en Rijnsburger: "Een boerin zit heus niet onder de koeien met een
rode zakdoek om". (foto Holvast)
Dat wordt vooral in de hand ge
werkt doordat bijna de helft
naast het bedrijf woont, zo bleek
het EIM. De vrouwen moeten
hun rol in het bedrijf combine
ren met de rol in het gezin. Me
vrouw Hofman, die samen met
haar man een levensmiddelen
zaak aan het Noordeinde in Lei
den drijft, kan daarover meepra
ten. "Ik help in principe de hele
dag in de winkel mee. Al loop ik
wel twintig keer per dag naar bo
ven voor de was en allerhande
zaken".
Tussen de bedrijven door moet
bovendien het jongste zoontje
van vier naar de kleuterschool
gebracht en weer afgehaald wor
den. "Systeem zit er verder niet
in", zegt ze, gevraagd naar haar
dagindeling. "We staan 's mor
gens om half zeven op en pas te
gen zevenen zijn we aan het
avondeten toe. Daarna zijn er
ook nog vaak rekeningen uit te
schrijven. Het enige waar we
steevast van uitgaan is dat de
zaak voorop, staat, de kinderen
netjes aangekleed moeten zijn en
de rest daar pas achteraan
komt".
Wrang
De was 's morgens in de ma
chine en 's avonds gestreken in
de kast, dat zul je bij haar bij
voorbeeld niet tegenkomen.
Zelfs met de huishouding buiten
beschouwing gelaten, komt me
vrouw Hofman namelijk al op
een werkweek van zeventig uur.
De vergelijking met vrouwen die
een baan buitenshuis hebben en
daarvoor elke maand een salaris
krygen, moet wrang zijn. Vakan
tiegeld, of als dat nodig is zieken
geld, zijn ér immers ook al niet
bij.
"Daar sta ik niet bij stil. We
hebben de inkomsten van de
winkel, en dat is het eenvoudig.
Ziek zijn? Dat kan eigenlijk niet,
het is toch je boterham? En wan
neer we eens per jaar veertien da
gen op vakantie gaan, dan zeg
gen de klanten: wat lastig nou
dat je gesloten bent". Ze weet
niet beter, zegt ze, zou ook niet
anders willen. "Want het is ook
gezellig in de winkel. Ik verkeer
mijn hele leven al in het zakenle
ven, dat zou ik niet meer kunnen
missen".
En zo is het met'de meeste
vrouwen die meewerken in het
bedrijf van de man, zo bleek uit
het onderzoek van het EIM. Meer
dan de helft is zelf afkomstig uit
een milieu van midden- en klein
bedrijf en dus van huis uit al ver
trouwd met het reilen en zeilen
van een kleine onderneming. Ze
ker in de agrarische sector is dat
het geval: een boerenzoon, die
trouwt met een boerendochter.
Zijn er tegenwoordig wel uitzon
deringen op die regel, zo'n veer
tig jaar geleden was een 'ge
mengd' huwelijk nog ondenk
baar.
Zo ook mevrouw Van de Ak
ker, die met haar man boerderij
aan de Weipoortseweg in Zoeter-
woude drijft. Ze houden er melk
vee en varkens, een taak die
vooral op de schouders van de
boer terecht komt. "Je moet niet
denken dat ik koeien melk of de
varkensstal uitmest, en dat alles
met zo'n rode zakdoek om. Dat is
een groot misverstand. Voor de
boerin zijn er zoveel andere din
gen te doen. Ik noem het altijd
maar 'hand- en spandiensten'.
Die komen neer op het onder
houden van het erf, de boom
gaard, het schoonhouden van de
grote boerderij. En dat dan tel
kens onderbroken door bijvoor
beeld de veearts die een kalf
komt halen en extra handdoeken
nodig heeft, wel een kop koffie
lust. Of de man van de veterinai
re inspectie en mensen die aan
komen lopen voor verse eieren.
En wanneer de mannen 's
avonds laat terugkomen van het
hooi inkuilen, lusten ze ook wel
wat hartigs bij de koffie.
door
Conny Smits
Mevrouw Rijnsburger, die op
een boerderij aan de Noord-
buurtseweg woont, besteedt 's
morgens ook nog eens zo'n drie
uur van haar tijd aan het maken
van kaas. Samen met mevrouw
Van de Akker is ze bovendien ac
tief in de agrarische commissie
van Plattelandsvrouwen. Een
commissie waar dingen worden
besproken die alle bedrijven tref
fen, zoals recentelijk de super
heffing, maar ook de positie van
de vrouw op de boerderij komt
er aan de orde.
Onmisbaar
Mevrouw Van de Akker: "Na
tuurlijk denk ik ook wel eens,
wat is nu mijn salaris? Maar wan
neer je dat eens goed gaat uitspit
ten, uitrekent wat het aandeel
van de boerin is in de verdien
sten, dan kun je daar niet voor
buitenshuis gaan werken. Belas
tingtechnisch gezien komt het
dan zó uit dat de boerin eigenlijk
onmisbaar is. Ze is immers altijd
bij het bedrijf betrokken?"
In commissie is echter ook wel
Mevrouw Hofman: "Het enige waar we vanuit gaan is dat de zaak
VOOrop Staat". <'oto Holvast)
geconcludeerd dat boerinnen on
dergewaardeerd worden. Me
vrouw Rijnsburger: "Veel men
sen denken: wat woont die daar
mooi, wat een heerlijk leventje in
de vrije natuur. Wat er verder al
lemaal aan vast zit, daar hebben
ze dan geen flauw benul van. En
neem de verzekering. Wanneer
de man overlijdt, krijgt de vrouw
een uitkering, maar omgekeerd
niet. Alsof de boerin geen nuttig
werk verricht, alsof haar taak zo
maar even kan wegvallen".
Toch blijkt de rol van de mee
werkende echtgenote in een on
derneming wel aan verandering
onderhevig. Het rapport van
EIM meldt dat ondernemers-
vrouwen een eeuw geleden een
'nuttige werkkring vonden in het
bedrijf van hun man', terwijl vijf
tig jaar later haar rol in huis be
langrijker werd geacht. Tegen
woordig is het de tendens dat
meewerkende echtgenotes de
functie van 'mede-ondernemer'
gaan bekleden.
Kenmerkend zijn echter nog
steeds het gebrek aan een eigen
inkomen, bindende voorschrif
ten wat betreft arbeidstijden en
te weinig rechten en faciliteiten
op het gebied van de sociale ze
kerheid. Het Economisch Insti
tuut voor het Midden- en klein
bedrijf pleit dan ook voor bijzon
dere aandacht voor de meewer
kende vrouw bij de uitvoering
van de EG-richtÜjn over gelijke
behandeling van mannen en
vrouwen. Ook wordt het maken
van een officieel samenwer
kingsverband (via een contract)
aanbevolen.
Nu is het immers nog steeds zo
dat als vanzelfsprekend wordt
aangenomen dat de vrouw van
een ondernemer wel meewerkt
in de zaak. Van een bewuste keu
ze door de vrouw is daarbij
meestal geen sprake. Ze kiest
voor een bepaalde món. Maar is
dat er toevallig een met een eigen
zaak, dan staat haar beroepsuit
oefening wel direct vast. Zo ver
ging het ook mevrouw Taytel-
baum. Eigenlijk is ze "in hart en
nieren een artieste", zegt ze.
"Maar toevallig ben ik met een
huisarts getrouwd en dat brengt
heel ander werk met zich mee".
Toen haar man zeventien jaar
geleden een praktijk aan de Ho-
gewoerd begon, had ze zich ei
genlijk liever uitsluitend met de
drie kleine kinderen bezig ge
houden. Maar het was een tijd
waarin de dokter nog zelf beval
lingen deed en de avond- en
weekeindde diensten nog niet zo
goed geregeld waren. "Nachten
met vijf spoedgevallen kwamen
echt voor. Een semafoon hadden
we nog niet, dus de hele dag
moest je in de buurt van die tele
foon blijven".
Longontsteking
Soms was er wel eens een tijd
je een assistente, maar meestal
boden die weinig verlichting.
"Er waren meisjes bij die nog
een hoop moesten leren, of soms
ineens een paar weken wegble
ven. Maar de doktersvrouw, die
is er altijd, dus zelfs met een lon-
gonsteking liep ik nog te werken
in de praktijk en het huishouden.
Want wat er ook gebeurt, ik vind
dat alles in elk geval schóón
moet zijn".
Toen de kinderen groter wer
den, ze was inmiddels ook weer
met schilderen begonnen, kreeg
mevrouw Taytelbaum meer ple
zier in de praktijk. Haar belang
stelling voor de patiënten groei
de, ze kon ze door de opgedane
ervaring ook zelf van adviezen
voorzien. "Want ik beschouw het
ook als mijn taak te zorgen dat
mijn man zich niet overwerkt.
Aan de telefoon kan ik vaak heel
goed beoordelen of iemand met
iets echt dringends zit of dat het
wel losloopt".
Het zit haar wel dwars dat an
dere mensen soms afgunstig zijn
op haar positie. "Ze denken dat
je een luxe leventje hebt. Maar
echt, we kunnen ervan leven,
maar dan heb je het toch gehad.
Buitensporige dingen kunnen
we heus niet doen. En dan wat er
tegenover staat: we hebben wel
eens iemand in de praktijk ge
had, die kwam 's nachts met een
mes aan de deur om te dreigen.
Daar stond je dan om twee uur in
de nacht mee aan de deur om
hem te kalmeren. Echt, er is niets
te benijden, menigeen zou het
niet eens aankunnen".
,.De landen rond de' Noordzee zijn
heel druk bezig met het bevuilen
van hun eigen nest. Dat doen die
ren nog niet eens! De mens stort
onvoorstelbare hoeveelheden vuil
in zee en er is niemand die inzicht
heeft in de schade die dat later kan
opleveren. Deskundigen geven toe
dat ze niet op de hoogte zijn van de
effecten. Geruststellend wordt ge
zegd dat het vuil wordt verdund en
meegevoerd".
Tjeerd van Weering uit Kolhorn
is ook een deskundige. Als geoloog
is hij verbonden aan het Neder
lands Instituut voor het Onderzoek
der Zee (NIOZ), gevestigd op Te
xel. Maar in tegenstelling tot som
mige van zijn collega's laat hij al
leen waarschuwende geluiden ho
ren.
In zijn vrije tijd adviseert hij de
Stichting Werkgroep Noordzee,
een samenwerkingsverband van
vijf grote landelijke milieu-organi
saties die zich ernstig zorgen ma
ken over de schadelijke ontwikke
lingen op en in de Noordzee. Vol
gens de werkgroep zijn er nu al ef
fecten op zee merkbaar die erop
wijzen dat het mis gaat. De werk
groep meent dat het natuurlijke
Noordzeemilieu in zijn bestaan
wordt bedreigd, wanneer de oorza
ken van die bedreigingen niet sys
tematisch worden weggenomen.
Kadavers
Het zeemilieu is flink aangetast
door allerhande niet gewenste gif
ten. Zo zijn de bruinvis en de zee
hond vrijwel uitgestorven in de
Noordzee. De gechloreerde kool
waterstoffen, waaronder pcb's, die
zij bij het veroberen van vissen
binnen krijgen, worden opgesla
gen in hun lichaam. Deze verbin
dingen maakt de dieren onvrucht
baar.
Zeehonden en bruinvissen zijn
nog maar zelden te zien, met olie-
bedekte vogelkadavers des te
meer. Niet alleen olierampen met
grote tankers veroorzaken grote
sterfte onder de zeevogels, ook
spuitende boortorens, illegale lo
zingen en schoonmaakacties van
schepen, smeerpijpen en het afval
dat met de rivieren afzakt laten een
spoor van verderf achter. Vissers
varen met een grote boog om plek
ken heen waar zeebanket zwemt
met zweren, gaten en vergroeiin
gen.
En niemand weet wat afvalzu-
ren, baggerspecie en procesafval
water met giftige bestrijdingsmid
delen, zware metalen zoals cad
mium en lood en kankerverwek
kende stoffen nog kunnen aanrich
ten. Of het radio-actief afval van de
opwerkingsfabrieken aan de Fran
se en Engelse kust. Of de vaten
landbouwvergif die voor de kust
van Denemarken liggen te roesten
"De werkgroep Noordzee eist
een nauwkeurig onderzoek naar de
schade die het storten van vuil op
levert", zegt Van Weering, "Mis-
chien komen we tot de conclusie
dat bepaalde stoffen niet mogen
worden gestort".
Overheidsbeleid
Samen met collega Kees Kramer
en een aantal medewerkers heeft
Tjeerd van Weering alle denkbare
vormen van gebruik en misbruik
van de Noordzee op schrift gesteld.
Hun rapport is een handzaam
boekje geworden met de titel ,,Het
bedreigde zeemilieu de Noord
zee", dat voor twaalf gulden in de
boekhandel verkrijgbaar is. De
aanbevelingen en conclusies uit
het boekje liggen inmiddels ook by
de regering op tafel, want volgens
de schrijvers blijkt er nauwelijks
een samenhangend overheidsbe
leid te bestaan om voorzichtig met
de Noordzee om te springen.
De vervuiling van de oceanen
valt nog best mee, concludeerde
onlangs de UNEP, de milieu-orga
nisatie van de Verenigde Naties.
Maar in de kustgebieden, waar de
mens het intensiefst gebruik
maakt van de zee valt een duidelij
ke ecologische teruggang te be
speuren. De schrijvers over de
Noordzee nemen de UNEP-con-
clusie over, dat kustzeeën als de
Noordzee een waarschuwingsfunc
tie hebben. Wat daar nu gebeurt,
staat op langere duur ook de ocea
nen te wachten.
Japan
ACHTERGROND
door
Theo van der Kaaij
stoffen. In Nederland wordt echter
vaak door de fabrikanten gezegd
dat de produktiekosten te hoog
worden bij het doorvoeren van de
vereiste milieumaatregelen.
„Dat betekent zonder meer dat
de produktiekosten nu kunstmatig
laag worden gehouden", zegt Van
Weering. „De Werkgroep Noordzee
eist dan ook van de regering dat bij
de prijsbepaling van verontreini
gende stoffen de kosten van de
noodzakelijke afvalverwerking
worden ingecalculeerd. Als blijkt
dat die kosten te hoog zijn, dan
moet men niet produceren".
Volgens de Werkgroep Noordzee
voert de regering nauwelijks een
beleid en is er ook geen samenhan
gende visie aanwezig op de gewen
ste ontwikkelingen in de Noord
zee. Er zijn dan ook nogal wat mi
nisteries die iets over de zee te ver
tellen willen hebben. Economische
Zaken als het gaat om boren naar
olie en gas; Verkeer en Waterstaat
wat betreft de scheepvaart; verder
Landbouw en Visserij; Defensie;
en tenslotte de driekoppige reus
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Or
dening en Milieubeheer.
Rijkswaterstaat verstrekt de ver
gunningen voor het lozen van af
valwater en is tevens de control
rende instantie. Deze combin r
verschaft zoveel werk, dat Rijks
waterstaat volgens de Werkgroep
Noordzee nooit volledige controle
kan hebben.
Tekkels
„De milieu-organisaties zyn net
lastige tekkels," zegt Van Weering,
„Ze procederen tot in het oneindi
ge tegen lozingsvergunningen en
altijd weer valt de beslissing uit ten
gunste van de producenten van
vervuilende stoffen. Bij vergunnin
gen voor het winnen van olie en
gas telt het milieu zelfs nauwelijks
mee. Milieu blijkt steeds weer en
overal het sluitstuk te zijn van de
„Misschien moeten we eerst wel
die borden op het strand krijgen:
streng verboden te zwemmen in
zee. Dan loopt het toerisme gevaar
en daarmee een economische fac
tor van betekenis. Wat wij tot nu
toe hebben bereikt is dat de aan
dacht voor neven-effecten voor het
milieu is toegenomen. Voor de rest
worden wij administratief leuk be
ziggehouden^^
ADVERTENTTF.
Eenvurehouten
stelling als:
KINDERBUREAU
Het kan ook anders. Landen als
Japan en de Verenigde Staten stel
len veel strengere milieu-eisen aan
de fabricage van verontreinigende
Vraag de
ideeenfolder en prijslijst gratis!
Paus Johannes Paulus II zal
geen ontmoeting hebben met
kritische groepen binnen de
Rooms-Katholieke Kerk tijdens
zijn bezoek aan ons land volgend
jaar mei. Er zullen slechts ont
moetingen zijn met „mensen die
op een loyale manier in de Kerk
willen staan". Dat heeft aartsbis
schop Simonis van Utrecht,
voorzitter van de Nederlandse
bisschoppenconferentie, giste
ren voor de NCRV-radio mede
gedeeld. Hij vertrekt deze week
naar Rome om met de paus het
programma van het bezoek te be
spreken.
Het is de vraag hoe je ontmoe
tingen met kritische groepen zou
moeten doen en welke groepe
ringen je moet uitnodigen, aldus
Simonis. Volgens hem is niet
mogelijk dat de paus in drie da
gen een compleet beeld van
Rooms-Katholiek Nederland zal
krijgen. „We moeten een noodza
kelijke selectie toepassen."
Op de vraag of iemand uit de
conservatieve hoek door de paus
zal worden benoemd tot bis
schop van Den Bosch zei Simo
nis dat hij er niet van houdt om
over conservatief en progressief
te spreken. „Wij zijn in een situa
tie waarin je veel meer moet
spreken over gewoon rechtgelo
vig of vrijzinnig gelovig. Bij de
opvolging van bisschop Bluys-
sen moeten we in deze catego
rieën denken."
Het ligt volgens hem niet in de
bedoeling dat dit onderwerp de
ze week bij de paus ter sprake
komt.
Geen kerkbelasting - De
Zweedse regering heeft besloten
met ingang van 1 januari 1985 het
recht van de Zweedse Lutherse
Staatskerk kerkbelasting te hef
fen bij bedrijven af te schaffen.
Dat betekent dat deze kerk met
ingang van die datum 170 mil
joen Zweedse kronen (ongeveer
68 miljoen gulden) aan inkom
sten gaat derven. Tot nu toe be
staat er in Zweden niet alleen
een kerkbelasting voor indivi
duele kerkleden, maar ook voor
rechtspersonen als bedrijven en
instellingen.
Vooral kerkelijke Gemeenten
die in grote steden zijn geves
tigd, ontvangen uit deze bron
jaarlijks aanzienlijke bedragen.
Verwacht wordt dat deze tegen
valler de grootste weerslag zal
hebben op de kerkmuziek, om
dat daar de kerkelijke gemeen
ten het eerst op bezuinigen.
Vredesinstituut - De Zweed
se Raad van Kerken heeft beslo
ten tot oprichting van een
christelijk vredesinstituut dat
waarschijnlijk in Stockholm zal
worden gevestigd. Dit als uit
vloeisel van de internationale oe
cumenische vredesconferentie
Het is de bedoeling dat het in
stituut volgend jaar aan het werk
gaat. Daarbij zal een staf van
theologen, rechtsgeleerden en
politieke deskundigen zich rich
ten op onderzoek op het terrein
van oorlog en vrede.
Arbeiderspastoraat - Tot en
met oktober van dit jaar wordt
een studie verricht naar de be
hoefte tot oprichting van een lan
delijk centrum voor arbeider
spastoraat. In het bedrijfspasto-
raat is een ontwikkeling gaande
naar toenemende aandacht voor
arbeiders en de zaken te bezien
vanuit arbeiders en arbeidersbe
wegingen, zo bericht DISK
(Dienst in de Industriële Samen
leving vanwege de Kerken). Op
drachtgever tot de studie is de
RK Stichting Bedrijfsapostolaat
Nederland (SBN).
Een landelijk centrum zou een
functie moeten vervullen in het
ondersteunen van vorming, stu
die en bezinning ten dienste van
arbeiderspastoraat. De orde der
Franciscanen zal het onderzoek
financieren.
Botha weigert - Premier Bo
tha van Zuid-Afrika weigert een
gesprek met de Raad van Kerken
in dat land. Bisschop Tutu, se
cretaris van de Raad, had op aan
dringen van de lidkerken hierom
gevraagd. Aanleiding vormde de
uitslag van het onderzoek, dat de
regering naar de Raad had inge
steld.
Het is de tweede keer dat pre
mier Botha een ontmoeting met
leiders van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken afwijst. In een
brief schrijft Botha „Wanneer
het duidelijk wordt dat de lidker
ken van de Raad zich van poli
tiek zullen onthouden en terug
keren naar het geestelijk leven,
pas dan, en niet eerder, is mijn
kabinet bereid met u te spre
ken."
Beroepingsberichten - Ne
derlandse Hervormde Kerk: Be
roepen te Utrecht: mevr. L. A.
van Ketel, kandidate te Zeist
(voorganger Nederlandse Protes
tantenbond te Wecsp); te Heus-
den: J. A. Wegenf, kandidaat te
Spijkenisse; te Raalte: toezeg
ging W. J. Rutgers te Drumpt.
Aangenomen de benoeming
tot studiesecretaris voor de raad
voor kerk in Israel: dr. H. Vree
kamp te Epe (Sionskerk); naar
Bleskensgraaf: P. van der Kraan
te Woudenberg; naar 's-Graven-
zande: J. Kortleve te Hellen
doorn; naar Hoogkerk-Oost-
wold K. Schaap te Hendrik-Ido-
Ambacht.
Bedankt voor Middelharnis:
toezegging M. Goudnaan te Ou
derkerk aan de IJssel, voor Am
sterdam H W van den Toorn te
Zwijndrecht (nadere beslissing)
Gereformeerde Kerken: Be
roepen te Leeuwarden: J. Krui-
ter te Hardenberg.
Aangenomen naar Lemmer
drs. W. J. Molenaar te Staphorst-
Rouveen.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: Bedankt voor Almelo: J.
Plantinga t Leeuwarden.
Gereformeerde Gemeenten:
Beroepen te Middelharnis en te
Rotterdam-Centrum: Chr. van de
Poel te Yerseke; te Ouddorp. J
Koster te Klaaswaal; te Katwijk
aan Zee J Beens, kandidaat te
Genemuiden; te Beekbergen M.
Burggraaf, kandidaat te Rotter
dam-Centrum.
