'Martelpraktijken nemen weer toe' ■c Guatemala mag kiezen: rechts of dictatuur Koele reacties op vrijlating Cubanen Mitterrand: betere relatie met Spanje Bestuur Punjab grondig gewijzigd Scherpe kritiek op Spaanse regering ARGENTIJNSE TANKER DOORMIDDEN I Gandhi wipt 'zondebokken Eeuwenoude boete afgekocht Smit doet 'schuimaanval' op Tiburon ZATERDAG 30 JUNI 1984 Buitenland MADRID - De Spaanse regering heeft scherpe kritiek te slikken gekregen tijdens een symposium in Madrid over folteringen, georganiseerd door de jonge Spaanse balie. WASHINGTON - Vergezeld van 49 voormalige gevangenen is de zwarte presidentskandidaat Jesse Jackson donderdagavond in de Amerikaanse hoofdstad terugge keerd uit Cuba. Zijn nieuwste stuntwerk in de marge van de bui tenlandse politiek leidde tot grote vreugde bij de familieleden van 22 Amerikanen, onder wie een aantal door Henk Kolb drugsmokkelaars, en luide kreten tegen Castro van de 27 Cubaanse politieke gevangenen die weg mochten. Maar noch het Witte Huis, noch het ministerie van bui tenlandse zaken in Washington bleken geneigd Jackson het hulde betoon te bereiden waarop hij had gerekend. Minister van buitenlandse zaken George Shultz verklaarde bitter dat Castro geenszins te kennen had gegeven zijn 'subversieve' beleid in Latijns-Amerika te willen mati gen. Zijn woordvoerder betoogde dat het loslaten van de gevangenen weliswaar een humanitair succes is, maar geen 'gebeurtenis van poli tiek belang'. Jackson had al vanuit Cuba laten weten dat hij vrijdag een onder houd wilde met president Reagan en George Shultz. Reagan echter stuurde hem naar een onderge schikte functionaris van het minis terie van buitenlandse zaken om daar van zijn bevindingen in Cuba, El Salvador en Nicaragua te verha len. Op die manier kwamen de puntjes weer duidelijk op de i te staan. Volgens Jackson is Castro nu be reid de onderhandelingen te ver snellen over de terugkeer van 1200 Cubaanse misdadigers en geeste lijk gestoorden, die Cuba in 1980 met vele andere vluchtelingen in boten via Mariel naar Florida stuurde. Daarmee is het State De partment weliswaar ingenomen, maar op alle andere punten ziet men daar geen wezenlijke vooruit gang. De missie die Jackson zichzelf heeft toebedacht, is voor het oog wederom geslaagd: ideologische tegenstanders zijn soms tot meer overleg bereid dan in Washington doorgaans wordt beweerd. In Was hington echter acht men Jacksons incidentele bemoeienissen met het buitenlands beleid zeer storend op een ogenblik dat zeer voorzichtig besprekingen met de sandinisten in Nicaragua worden gevoerd. Jackson, duidelijk links van het midden in de Amerikaanse poli tiek, is voor Reagans ideologische vijanden een bruikbare gespreks partner. De Cubanen die hij nu nieuwe vrijheid heeft bezorgd, zul len niettemin snel worden opgeno men in de kringen waar men de confrontatiepolitiek van het staats hoofd met hartstocht en verbeten heid steunt. Gedurende de hele week dat het symposium duurde, werd het so cialistische kabinet er verantwoor delijk voor gesteld dat folteringen in Spanje nog steeds niet uitgeban nen zijn. Diverse sprekers en slachtoffers van mishandelingen eisten het ontslag van de minister van binnenlandse zaken, Barrio- De reeks getuigenverklaringen tij dens het symposium bevestigde de conclusies van het rapport dat Am nesty International in april jl. pu bliceerde. Volgens Amnesty Inter national behoort Spanje nog steeds tot de acht Europese landen waar martelpraktijken voorkomen. Jaarlijks bereiken Amnesty Inter national 25 tot 30 klachten over fol teringen, een aantal dat volgens specialisten in het thema aanzien lijk hoger ligt. Hoewel mishande lingen in gevangenissen aanzien lijk zijn teruggelopen, blijken folte- Congres vraagt informatie over Sacharovs WASHINGTON (UPI) - Het Ame rikaanse Huis van Afgevaardigden heeft eenstemmig een resolutie aanvaard waarin op de Sowjet-unie een beroep wordt gedaan medede lingen te doen over de gezondheid en verbljfplaats van de dissident Andrei Sacharov en zijn vrouw, Je- lena Bonner, en hun toestemming te geven tot vertrek. De niet bin dende resolutie „ter vertolking van het gevoelen van het Congres" werd met 399 tegen nul stemmen aanvaard. Zij gaat nu ter bespre king naar de Senaat. De republikeinse afgevaardigde John Porter zei dat de actie van het Congres zal bijdragen aan de druk tot vrijlating van mevrouw Bonner en Sacharov. In de resolutie wordt Moskou ge vraagd zich te houden aan de slo takte van Helsinki voor het waar borgen van de mensenrechten en vrijheden en specifieke informatie te geven over verblijfplaats, ge zondheid en wettelijke status van beiden. Ook wordt er bij de Sovjet unie op aangedrongen een uitreis visum aan mevrouw Bonner te ver strekken en beiden toe te staan te leven in het land van hun keus. Aan president Ronald Reagan en aan andere landen wordt gevraagd in de krachtigst mogelijke bewoor dingen op de hoogste niveaus te protesteren tegen de weigering van de Sovjets specifieke informatie over de Sacharovs te geven. ringen op politiebureaus en in ka zernes van de Guardia Civil nog steeds schering en inslag te zijn. Na een sterke daling van het aan tal gevallen kort na de dood van Franco, blijken folteringen weer in omvang toe te nemen, vooral als gevolg van de anti-terroristenwet van 1980. Enkele advocaten op het symposium, zoals de bekende strij der voor democratische vrijheid onder het Franco-regime, Jaime Miralles, hekelde de corruptie en tegenwerking van politiekorpsen en leden van de rechterlijke macht om aanklachten tegen toepassing van martelingen tot op de bodem te doen uitzoeken. Tot dusver kwam het slechts in sporadische gevallen tot een ver oordeling: vorig jaar maart werden als novum twee agenten in Bilbao veroordeeld tot 10 maanden gevan genisstraf, dit jaar kregen vijf le den van de Guardia Civil straffen van 10 tot 14 maanden opgelegd. Vorige maand kwam het zelfs tot een incident binnen de rechterlijke macht. Vier rechters in San Sebas tian klaagden in een gezamenlijk document over de geringe bereid heid van de politie en de Guardia Civil om aan een onderzoek naar folteringen mee te werken. De klacht van de vier rechters resul teerde niet in een impuls om mis handelingen harder aan te pakken, maar in een disciplinair onderzoek van de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht, die van oor deel .was dat de vier rechters hun boekje te buiten waren gegaan. De opzet van de jonge balie is, via dit symposium het fenomeen van folteringen grotere publiciteit te geven en de regering voor het blok te zetten om folteraars harder aan te pakken, teneinde de mis handelingen volledig uit te ban- BUENOS AIRES (Reuter) - Een arbeider die met een lasappa raat aan het werk gingheeft donderdagavond nacht een ex plosie aan boord van de in Bue nos Aires afgemeerde volle olie tanker Per ito Moreno veroor zaakt. Twee mensen zijn ge dood en zes worden vermist. De tanker brak doormidden. Het 12.622 ton metende schip had 1.280 vaten ruwe olie aan boord toen de explosie zich voordeed. LONDEN (GPD) Aan een 770 jaar oude traditie is deze week een eind gekomen: het Britse ministerie van financiën heeft besloten niet langer elk jaar 3 pond en acht pence (13 gulden) naar de universiteit van Oxford over te maken als compensatie voor in de 13e eeuw begane gruweldaden. Ir. het jaar 1214 lynchten de burgers van Oxford, onder leiding van hun burgemeester, een paar studenten. Ze waren toch al niet erg blij met de toen nog gloednieuwe universiteit, en toen een inwoonster van het stadje door een student werd vermoord (hij nam schielijk de benen) was de maat vol, en knoopten ze twee willekeurige studenten op. De oppermachtige rooms-katholieke kerk kwam er aan te pas, en uit eindelijk werd besloten dat de burgers van Oxford jaarlijks 3 pond en acht pence aan de universiteit zouden schenken, bij wijze van herstelbe taling. De plichten van Oxford werden in de loop van de geschiedenis overgenomen door de staat, en dus zond het ministerie van financiën elk jaar trouw het bedragje naar de universiteit van Oxford, waar het in de pot ter leniging van de nood van arme studenten werd gestopt. Daar is nu een eind gekomen nadat ambtenaren op het ministerie hadden vastge steld, dat het meer kostte om de cheque te sturen dan het bedrag dat op de cheque stond. Met een eenmalige betaling van ruim 100 gulden is de universiteit afgekocht. MADRID (GPD) - De Frans- Spaanse bilaterale relaties bereik ten gisteren een tot voor kort on mogelijk gehouden hoogtepunt. Na periodes van wrijving en we derzijdse irritatie, veroorzaakt door het in brand steken van Spaanse vrachtwagens met fruiten of het beschieten door de Franse marine van Spaanse vissersboten, werd de Franse president Mitter rand gisteren als de dierbaarste bondgenoot van Spanje in Madrid onthaald. Verantwoordelijk voor de plotse linge ommekeer in de Spaans- Franse betrekkingen zijn vooral de bereidheid van Franse kant tot on dertekening van een akkoord over de bestrijding van de ETA op Frans gebied, maar vooral Mitter- rands bemoeienis om de Britse kwestie binnen de EG op te lossen, waardoor onverwacht het licht op groen kon worden gezet voor Spanjes toetreding tot de Gemeen schap. Voordat Mitterrand zondag de voorzittershamer van de EG aan Ierland overdraagt, wilde hij op het laatste moment persoonlijk zijn politieke triomf na de historische sessie van Fontainebleau komen incasseren in Madrid. Zowel Mit terrand, die slechts vier uur in de Spaanse hoofdstad verbleef, als premier Gonzalez onderstreepten dat de toetreding van Spanje (en Portugal) op 1 januari 1986 een feit zal zijn. Minder zeker is evenwel de peil datum van 30 september aanstaan de, waarop de onderhandelingen moeten zijn afgerond. Over een aantal belangrijke hoofdstukken, (vooral visserij, wijn en olijfolie), is nog steeds geen akkoord bereikt. In Spanje houdt men er rekening mee dat de datum van afsluiting van de onderhandelingen wat ver traagd kan worden, maar nooit meer dan tot eind van dit jaar. Insiders onderstreepten gisteren in Madrid, dat juist bij het hoofd stuk van de wijn en de olijfolie (die tot dusver buiten de onderhande lingen zijn gehouden vanwege het ontbreken van interne overeen stemming tussen de tien EG-lan- den), Frankrijk zijn daadwerkelij ke bereidheid zal moeten tonen ten aanzien van Spanjes komende lid maatschap. NEW DELHI (Reuter) - De Indi sche regering heeft gisteren een nieuwe gouverneur benoemd in de woelige noordelijke deelstaat Pun jab waar Bhairab Dutt Pande eer der op de dag samen met het hoofd van de politie, Pritam Singh Bhin- der, aftrad. Het persbureau Press Trust of India (PTI) meldde dat K.T. Satarawala opvolger van Pan de zal zijn. Hij is als plaatsvervan gend gouverneur van de voormali ge Portugese kolonie Goa hoofd van het bestuur aldaar en is direc teur geweest van Indian Airlines. Een regeringswoordvoerder, die het aftreden van de gouvrneur en de inspecteur-generaal van politie in de deelstaat bekendmaakte, zei dat er een grondige wijziging in het bestuur van Punjab zou komen na de crisis als gevolg van de geweld dadige campagne van extremisti sche sikhs die concessies op reli gieus en politiek gebied eisten. De regering wil de burgerlijke en poli tiediensten maken tot een doelma tig instrument voor het scheppen en handhaven van recht en orde. Gezaghebbende kringen meldden dat de ontslagen verband hielden met de uitslag van een regerings- onderzoek naar de crisis rond de sikhs waarbij veel schuld werd ge geven aan het bestuur van de deel staat. Satarawala is lid van India's klei ne maar economisch machtige Par- si-gemeenschap (aanhangers van het Parsisme, de laatste uitloper van de godsdienst van de Oudper- zische profeet Zarathoestra die bij de Arabische verovering van Per- zië naar Voor-Indië uitweken). Hij bekleedt ook een reeks gevoelige regeringsposten en is onder meer adviseur van de gouverneur van het strategische gebied van Jam- mu en Kashmir. Hij wordt be schouwd als een van de kundigste bestuurders van het land. Pande en Bhinder waren door premier Indira Gandhi persoonlijk aangewezen toen zij Punjab in ok tober vorig jaar onder presiden tieel bestuur stelde om aan de ge welddadige campagne van de sikhs een eind te maken. Pande (67) was gouverneur van het door marxisten bestuurde West-Bengalen toen Gandhi op hem een beroep deed het bestuur in Punjab over te nemen. Bhinder, een' sikh, is commissaris van poli tie in New Delhi geweest. Een belangrijk politicus van de oppositie, K.L. Sharma, secretaris van de Bharatiya Janata partij, deelde aan journalisten mee dat Gandhi beide functionarissen als zondebokken tot aftreden had ge dwongen. Zij schuift de verant woordelijkheid voor het falen van haar regering door naar deze twee ROTTERDAM (ANP) - Hoewel de felle brand op het achterschip van de tanker Tiburon nog onvermin derd woedt, hebben de bergers van Smit-Internationale uit Rotterdam goede hoop dat overslaan van het vuur naar de met 260.000 ton ruwe olie geladen tanks kan worden voorkomen. Met een snelheid van nog geen twee mijl per uur hebben de vier slepers het door een Iraakse raket getroffen schip vrijdag aan het eind van de middag uit de ge varenzone van het noordelijk deel van de Perzische Golf gebracht. Volgens een woordvoerder van het bergingsbedrijf in Rotterdam zullen de bergers vandaag samen met een speciaal uit Rotterdam overgevlogen brandweerploeg een „massale schuimaanval" openen op het brandende achterschip. Tot die tijd wordt met waterkanonnen de temperatuur van het schip zo laag mogelijk gehouden. Als de brand kan worden geblust en als de ladingtanks intact blijven kan de Tiburon naar de rede van Bahrein worden gesleept. Daar zal dan de lading ruwe olie worden overgepompt in een andere tanker. De Zwitserse eigenaren beschou wen het schip als verloren. Er is weinig enthousiasme onder het merendeels indiaanse volk i Guatemala voor de verkiezingen van zondag. (foto GUATEMALA STAD (ANP) - „Waarom zou men gaan stem men voor mensen die een grondwet moeten opstellen, terwijl men in Guatemala de grondwet nooit respecteert". Reacties als deze illustreren het gebrek aan vertrouwen van veel Guatemalteken in de ver kiezingen van aanstaande zon dag. Volgens het militaire be wind van generaal Mejia Victo- res vormen de verkiezingen voor een grondwetgevende ver gadering echter de eerste stap naar een „democratische ope ning". Voor 1985 heeft het mili taire bewind presidentsverkie zingen in het vooruitzicht ge steld. De ongeveer 2,5 miljoen kies gerechtigde Guatemalteken kunnen zondag een keus ma ken uit 17 partijen van ultra rechts tot centrum-links. Links en extreem-links in het politie ke spectrum zullen in de ver kiezingen ontbreken. De tot de Socialistische Internationale behorende Sociaal-Democrati sche Partij (PSD) doet niet mee, omdat volgens haar van wege de onveiligheid een werkelijke volksuitspraak niet mogelijk is. Een tweede so ciaal-democratisch getinte par tij, FUR (Revolutionair Een heidsfront), heeft besloten wel mee te doen. De communisti sche partij en extreem-links be schouwen de verkiezingen als een 'farce', slechts bedoeld om het regime te versterken in de oorlog tegen het verzet. Zij zijn verenigd in het guerrillafront URNG (Revolutionaire Natio nale Guatemalteekse Unie) en zetten hun al jaren durende ge wapende striid voort. Slechts enkele partijen heb ben kans zetels te halen in de 88 leden tellende grondwetgeven de vergadering. Dat zijn zeker de twee traditionele uiterst rechtse partijen MLN (Bewe ging van Nationale Bevrijding) en CAN (Authentiek Nationaal Centrum). De centrum-rechtse UCN (Unie van het Nationaal Centrum) en de PCD (Christen- Democratische Partij) mogen hopen de suprematie van MLN en CAN te doorbreken. De po sitie van de christen-democra ten in Guatemala is mogelijk versterkt door het succes de zusterpartij in het buurland El Salvador, die vorige maand met Napoleon Duarte de presi dentsverkiezingen won. De vorige grondwet werd na een coup van generaal Rios Montt, op 23 maart 1982, buiten werking gesteld, en het Con gres naar huis gestuurd. De coup maakte de twee weken eerder gehouden algemene ver kiezingen (door velen als zeer frauduleus beschouwd) onge daan. Enthousiasme Politieke partijen van alle richtingen hebben overigens herhaaldelijk geprotesteerd te gen de beperkte taak die het militaire bewind aan de nu te kiezen grondwetgevende ver gadering toekent. Volgens de partijen zou de vergadering ook een overgangspresident moeten kiezen, maar dat zit er niet in. Generaal Mejia Victores heeft de politici al gewaar schuwd voor de gevolgen, wan neer zij zich meer rechten toeëi- genen dan de militairen hen hebben toegekend. Noch de partijen, noch de kiezers hebben aan de voor avond van de verkiezingen veel enthousiasme getoond. De campagnes waren weinig kleurrijk en de meeste partijen hebben hun blik al vooruit ge worpen naar de aangekondigde presidentsverkiezingen. Veel Guatemalteken zijn nauwelijks gemotiveerd te gaan stemmen, zo bleek tijdens een recent on derzoek van een Guatemal- teeks dagblad. Dat lijkt weinig verwonderlijk in een land dat al jaren gebukt gaat onder een mi litaire dictatuur, bloedig poli tiek geweld en frauduleuze ver kiezingen. Bovendien gaat de politiek grotendeels buiten de indiaanse bevolkingsgroep om, ofschoon zij de meerderheid van de bevolking uitmaken. De enige periode waarin eni ge hoop gloorde in Guatemala lag tussen 1944 en 1954. Gema tigde regeringen probeerden toen door sociale en landher vormingen de - als in de meeste Middenamerikaanse landen - grote maatschappelijke tegen stellingen en scheve bezitsver houdingen aan te pakken. Aan de hervormingspolitiek kwam een abrupt einde met de val van president Jacobo Arbenz, die werd verdreven na een door de CIA gesteunde invasie. De val van Arbenz luidde een pe riode van geweld en onder drukking in. Militaire dictatu ren wisselden elkaar af en met tussenpozen laaide de strijd tussen guerrillabeweging en het leger op. Moorden en ont voeringen, waarvoor volgens rapporten van Amnesty Inter national militaire machtheb bers direct verantwoordelijk zijn, zijn in Guatemala al jaren een bekend verschijnsel. Ook onder het bewind van generaal Mejia Victores, die in augustus 1983 na een coup aan de macht kwam, is deze situatie niet veranderd. Evenmin als dat het geval was onder zijn voorganger, de curieuze gene raal Rios Montt, die als lid van een protestantse sekte meende dat hij een bijbelse opdracht had („Ik ben noch door de wa pens, noch door de verkiezin gen aan de macht gekomen, maar door de wil van God"). Hij beloofde dat in Guatemala geen lijken meer langs de kant van de weg zouden worden ge gooid of in vrachtwagens opge stapeld. Onder verantwoorde lijkheid van Rios Montt ging vervolgens een genadeloze an ti-guerrillacampagne van start, waarbij het leger duizenden on schuldige burgers vermoordde. Vooral de indianen waren het slachtoffer. Het was ook Rios Montt die de, .inmiddels afge schafte, zogenoemde geheime militaire rechtbanken introdu ceerde. Begin deze maand veroor deelden de Guatemalteekse bisschoppen in een ongewoon krachtige verklaring „de groeiende golf van geweld" die zich uit in „massale deportaties van de bevolking, ontvoerin gen, verdwijningen, martelin gen en moorden op indianen en boeren, waaronder kinderen, zwangere vrouwen en grij saards". In hun verklaring stel len zij ook de grote sociale on gelijkheid aan de kaak. Zij he kelen de „voortdurende econo mische uitbuiting" van de mas sa's, waarvan de oorzaak ligt in „het ernstige probleem van het grondbezit". Volgens de CEPAL (Econo mische Commissie voor La- tijns-Amerika van de VN) leeft 79 procent van de 7,5 miljoen Guatemalteken in armoede. Minder dan twee procent van bevolking bezit bijna 90 pro cent van de beste gronden. De situatie is nog verslechterd door de economische crisis die ook Guatemala heeft getroffen en die door het geweld is ver scherpt. Zo is een van de be langrijkste deviezenbronnen, de toeristensector, bijna opge droogd. Volgens een advies van de Amerikaanse overheid kun nen onder andere het gebied ten zuiden van het oogstrelen de Atitlan-meer en departe menten als Huehuetenango en El Quiche met hun kleurrijke indianendorpen beter worden gemeden. Of met de verkiezingen van aanstaande zondag werkelijk een „democratische opening" wordt gemaakt, wordt door ve len ernstig betwijfeld. De hou ding van de militairen tegen over de grondwetgevende ver gadering zal moeten tonen, in hoeverre zij bereid zijn de macht te delen. Dat zal ook een maatstaf zijn voor toekomstige verkiezingen, schreef een krant in Guatemala. Een recente ge beurtenis rond de president van het Guatemalteeks Hoog gerechtshof lijkt weinig reden tot optimisme te geven, zo me nen waarnemers. Generaal Me jia Victores ontsloeg de hoog ste rechter, Ricardo Sagastu- me, twee maanden geleden, na dat hij een petitie in ontvangst had genomen van de Guate malteekse Commissie voor de Mensenrechten inzake de ge heime tribunalen en verdwij ningen. Sagastume verklaarde daarop dat de veiligheidsdien sten Mejia onder druk hadden gezet hem te ontslaan. Hij be schuldigde in een rede tot col lega-rechters leger en politie van ernstige schending van mensenrechten en onthulde dat hij bij de uitoefening van zijn functie voortdurend onder druk van leger en politie had gestaan. Generaal Mejia deed de verklaring van Sagastume af als „wrok om zijn ontslag". De VS lijken in de regering van Mejia Victores wel een ver betering te zien. President Rea gan wil de militaire hulp her vatten. Guatemala weigerde de militaire hulp zeven jaar gele den, toen de regering Carter de ze afhankelijk maakte van de mensenrechten. Amerikaans militair materieel zal zeker wor den ingezet in de strijd tegen de guerrillabeweging. Een com mentator van het gezaghebben de Amerikaanse dagblad Los Angeles Times zag onlangs de ironie in het Amerikaanse be leid inzake Guatemala. „Inder tijd (1954) steunde Washington een interventie die een eind maakte aan gematigde hervor mingen. Het zijn juist deze her vormingen die de Amerikanen in Midden-Amerika nu zo drin gend aanbevelen om radicale eisen van de guerrillabeweging te ondervangen".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 7