c 'Uitzendbureau' voor orkest Cocker Von Karajan overhoop met 'Berliner' Willem Nijholt indrukwekkend Van Manen maakt het zich niet moeilijk HOLLAN 'Meer beweeglijkheid in theaterbestel' Plan om koorbegeleidingen te redden Zwaar metaal Binnendijk overleden Koorzang van hoog niveau DONDERDAG 7 JUNI 1984 Radio - tv - kunst Schouwburgdirecties GRONINGEN (ANP) - Er zal een grotere beweeglijkheid binnen het Ne derlandse theaterbestel moeten komen. De voorgestelde nieuwe subsi dieregeling voor de kleine gezelschappen die aan een termijn gebonden is, kan die beweeglijkheid bevorderen. Tot die conclusie kwam giste ren de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties in Ne derland tijdens haar jaarlijkse congres dat in Groningen wordt gehou den. De Vereniging onderschreef daarmee een van de conclusies van de Com missie De Boer in haar eindrapport over het landelijk toneelbestel. De voorgestelde subsidieregeling beperkt zich tot driejaar, waarna het van de prestaties van het betreffende gezelschap afhangt of de subsidiepe riode verlengd wordt. In de slotconclusie stelden de verzamelde directies bovendien vast, dat noch in de eindrapportage van de Commissie De Boer noch in die van de Commissie Sutherland (over het orkestenbestel in Nederland) ant woorden zijn gegeven op de vraag hoe het publiek de afstand naar het theater zal overbruggen, wanneer het systeem van geconcentreerde spreiding zal worden ingevoerd. Dat zal betekenen dat tal van gezelschappen zich beperken in het aantal theaters, waar ze voorstellingen geven. Wil het publiek die voorstellin gen toch bijwonen, dan zal het daar een langere reis voor over moeten hebben. Willem Sutherland, secretaris van de Rijksschouwburgcommissie, stelde tijdens het congres in zijn inleiding dat de voorgestelde veranderingen in het Nederlandse muziekbestel zullen leiden tot grotere creativiteit van de orkesten. Door de verschillende grootten van de orkesten ont staan aangepaste repertoires. Orkesten zullen om die reden in eikaars verzorgingsgebied kunnen optreden. Inventiviteit en samenwerking kunnen het muziekbestel belangrijk vernieuwen, aldus Sutherland. Over het elimineren van de uitkoopsommen, die de schouwburgen aan gezelschappen moeten betalen, stelde Korthals Altes, directeur van het Pu bliekstheater, dat er dan wel voldoende overheidsgeld beschikbaar moet blijven om de gezelschappen in staat te stellen de financiële af spraken met de schouwburgdirecties te herzien. Herbert von Karajan WENEN (GPD) - Het Weens Fil harmonisch Orkest onder Her- bert von Karajan geeft op 10 juni een concert in Salzburg. Op zich zelf niets bijzonders, ware het niet dat de musici na het concert hals over kop terug moeten naar Wenen om dezelfde avond nog op te treden in de Weense Staats- opera. Het concert in Salzburg begint dan ook een uur vroeger dan de bedoeling was. Door Anton Koene Het concert in Salzburg zou oor spronkelijk worden uitgevoerd door het Berlijns Filharmonisch Orkest, waarmee Von Karajan een contract heeft dat hem ver plicht de Berliner Philharmoni- ker levenslang artistiek te bege leiden. Op het allerlaatste mo ment heeft de beroemde dirigent het Berlijnse orkest afgezegd en inplaats daarvan de Weense col lega's geëngageerd. Dit incident is de meest recente uitbarsting in een conflict tussen Von Karajan en 'zijn' orkest in Berlijn. Afgelopen jaar hingen de Salzburger Festspiele aan een zijden draad omdat het Berlijns orkest weigerde een vrouwelijke musicus in haar gezelschap op te nemen. Uiteindelijk hebben de orkestleden zich gebogen voor de wil van de meester en heeft Sabine Meyer op proef een jaar temidden van de heren musici klarinet mogen blazen. Na het proefjaar heeft zij uit eigen bewe ging, om verdere conflicten te vermijden, geweigerd haar muzi kale kwaliteiten te laten beoor delen en derhalve een vaste aan stelling bij het orkest verspeeld. Von Karajan wil nu dat er verande ringen in de administratie van het orkest worden doorgevoerd. Lieden die hij niet mag, moeten weg. Het orkest heeft de kant van het personeel gekozen. De straf is dat hij niet met het orkest in Salzburg wil spelen. Dit op zijn beurt is een gevoelige waar schuwing aan het adres van het Berlijnse orkest. Het kan beteke nen dat Von Karajan opstapt, wat hij in feite dreigt te doen. De leden van het Berlijnse orkest verkrijgen het grootste deel van hun inkomsten niet uit hun nor male muzikale activiteiten, maar uit de vele plaat- en filmopna men die Von Karajan met hen maakt. De maestro is bezig alles wat hij ooit op de plaat heeft ge zet nog een keer over te doen on der auspiciën van zijn firma Tele- mondial, omdat hij de verbeter de kwaliteiten van het digitale opnamesysteem wil uitbuiten. Voor de overgrote meerderheid van deze nieuwe opnamen heeft hij het Berlijnse orkest geenga- geerd. In het contract met Tele- mondial is niettemin een clausu le opgenomen, die het mogelijk maakt het geheel te annuleren en op het allerlaatste moment een ander orkest te nemen. Tussen Wenen en Berlijn vliegen intussen de boze brieven heen en weer. Von Karajan is op het ogenblik in Wenen om de voor bereidingen voor de film- en mu ziekopnamen van Lohengrin rond te krijgen. Ook hier dreigt het orkest uit Berlijn door dat van Wenen verdreven te worden. Zoals in de Oostenrijkse kunstkri tieken te lezen valt, doet de Ber- lijners er goed aan zich nog eens te bedenken voordat zy Von Ka rajan wegpesten. De naam van een orkest hangt zeker voor een deel af van de faam van de vaste dirigent. Andersom is het de vraag hoelang het orkest in West- Duitsland bereid is om alle aan vallen, ingegeven door het tem perament van de beroemde diri gent, die om verschillende rede nen Wenen en in het bijzonder de Weense Staatsopera vele jaren heeft geboycot, over zich heen te laten gaan. ADVERTENTIE Fritsz concert organiseert een exclusief optreden van support act: The Frog Freaks aanvang 19.30 uur Groenoordhallen Leiden Kaarten f 30,- verkrijgbaar bij alle VW-theaterbespreekburo's en aan de balie van bet Leidsch Dagblad. DEN HAAG Bij het provin ciaal bestuur van Zuid-Hol land ligt een plan om de koorbegeleidingen in de Randstad te redden. Het voorziet in een soort perma nent uitzendbureau voor een' orkest dat gevormd wordt door de dertig werkloze mu sici van het Gewestelijk Or kest voor Zuid-Holland, dat in liquidatie is. Het plan kost de provincie niet meer dan het provinciebestuur op de begroting voor muziekbeleid heeft staan. Het volledig uitgewerkte plan is gemaakt door de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst, de Koninklijke Bond van Zang en Oratoriumverenigingen in Nederland en de Koninklijke Christelijke Zangersbond. De or kestmusici hebben het plan met enthousiasme begroet. Het voor ziet in werk voor ongeveer een derde van een betaalde volledige betrekking. De musici behouden hun recht op werkloosheidsuit kering voor de overige dagen. Dit kan twee jaar worden volge houden. In de tussentijd moet een definitieve oplossing voor de kwalitatief goede koorbegelei ding worden voorbereid. De samenwerkende korenorgani saties leveren de vrijwilligers voor het bestuur van de op te richten Stichting Koorbegelei ding en Randstad. De taak van de nieuw op te richten stichting is tweeledig. Enerzijds moet al het nodige gedaan worden om de koorbegeleiding in stand te hou den, terwijl anderzijds de nu werkloos geworden musici van het Gewestelijk Orkest aan het spelen gehouden kunnen wor den. In de nota, die gisteren aan het college van GS en aan Pro vinciale Staten werd aangebo den, werd door de drie samen werkende organisaties vanuit hun praktijkervaring een werk programma opgesteld, waarin zowel de wensen en belangen van de koren aan bod kwamen als de belangen van de nu werk loos geworden orkestmusici. Zij verzetten zich bovendien met kracht tegen de instelling van een geldverslindend muziekcen trum zoals dat werd voorzien in de vorig jaar gepubliceerde raamnota naar een muziekbeleid van het college van GS van de provincie Zuid-Holland. In plaats daarvan stellen zij een door vrijwilligers bemande stich ting die kan fungeren als een uit zendbureau dat permanent kan bemiddelen ten bate van het nieuw te formeren Randstedelijk Begeleidings Orkest. Blijkens e opgestelde tegenbegroting zou de financiering van dit orkestap paraat mogelijk worden o.m. door het laten vervallen van het muziekcentrum. Aangezien het Gewestelijk Orkest reeds in li quidatie is, hebben de organisa ties van koren, vooruitlopend op een toekomstige beslissing van Provinciale Staten, zelf een eer ste stap gedaan door de aankoop van het instrumentarium en de materialenbus van het orkest. Mochten Provinciale Staten het plan overnemen, dan zullen deze orkestbenodigdheden worden Metallica: Metallica. Gitaar en zang: James Heffield. Gitaar: Kirk Hamitt. Drums: Lars Ulrich. Bas: Cliff Burton. Gehoord op 6 juni in de Stadsgehoorzaal. Volkomen uitgebeend gingen de achthonderd bezoekers van het hardste hardrock-concert in Leiden ooit gegeven naar huis. Metallica, een groep jon ge muzikanten die het voor voegsel 'heavy' in Heavy-Metal serieus neemt, zorgde dat de broekspijpen gisteravond ste vig wapperden en dat de haren door een absolute overdosis decibellen recht overeind ston den bij het verlaten van de Stadsgehoorzaal. Onnoemelijk hard gingen de vier er in een halfvolle Stadsge hoorzaal tegenaan. Als een or kaan in juni werd een kudde bizons op hol gejaagd. Maar voor de ware liefhebber was het puur genot dat gisteravond uit de luidsprekers werd ge perst. "Ik heb het nog nooit zó hard gehoord", glunderde een door de wol geverfde 'opnaai- Móói is anders, maar hérd was het in elk geval. Daarmee be tuigde Metallica voldoende eer aan de wortels van de hard rock. 'Hard-rock is best. Fuck the rest.', was het credo dat verscheidene bezoekers gister avond middels hun T-shirts ten toon spreidden. Ook: 'Me tallica: fucking louder', viel op diverse ruggen te zien. Inderdaad ramden de metaalbe werkers keihard, ongepolijst en met overwegend doffe klap pen een zaal 'hardcore head- bangers' plat, als ware het een operatie zonder verdoving. Sneller dan de 'bangers' (die uit geheel westelijk Nederland naar Leiden waren gekomen) gisteravond hun hoofd voor waarts bewogen, is nimmer vertoond. Het woord 'fucking' stond cen traal in de beperkte woorden schat van de Metallica's. Met dit soort uitspraken was suc ces verzekerd bij het laaiend enthousiaste (en inmiddels vrijwel dove) gehoor. Het voornamelijk mannelijke publiek (de enkele zeer verlei delijke vrouwelijke, volledig in wit leder gehulde, 'kopschud- ders' buiten beschouwing gela ten) vond alles dat Metallica presteerde best. Als het maar agressief en vooral hórd was. Niet voor niets staat de kort stondige ronde door Neder land in het teken van 'Kill 'em all' en 'Hell on earth'. Volop muzikale agressie dus. Laat het misverstand echter niet voortleven dat 'hardrock' per definitie gepaard gaat met wantoestanden, want gister avond was er geen wanklank te bespeuren. Behalve dan op het podium, waar destructie hoogtij vier de... DIRK-JAN ROELEVEN In 'De Val' van Camus De Val van Albert Camus, vertaling van Dolf Verspoor. Gespeeld door Willem Nijholt en Arda Brokman, regie: Joanna Bilska. Gezien in de Palonizaal van Centrum Bellevue op 6 juni. Voorstellingen t/m 23 ju ni (behalve op 11,18,21 en 22 juni). AMSTERDAM - Camus situeer de zijn verhaal 'De Val' (La Chute), dat in 1957 een belang rijke rol zou spelen bij het toe kennen van de Nobelprijs aan deze Franse auteur, in een Am sterdams café in de buurt van de Zeedijk. De hoofdpersoon, de oudere en enigszins verloe derde advocaat Jean-Baptiste Clamence, vertelt daar aan een andere gast zijn levensverhaal. Twijfels en een groeiend schuldgevoel maakten een ein de aan zijn succesrijke carrière in Parijs en betekenden het be gin van een zoektocht in Dos- tojevski-stijl met schuld en boete als bijna vanzelfspreken de centrale thematiek. Door de opbouw als monoloog ontstaat er binnen deze tekst een duide lijk dramatisch spanningsveld en een toneelbewerking ligt ei genlijk voor de hand, maar eni ge voorzichtigheid is daarbij toch geboden. In zijn monologen verviel Camus namelijk snel in dezelfde breedsprakigheid als zijn Rus sische voorbeeld, terwijl hij zijn Franse voorkeur voor afo rismen en ingenieuze volzin- redeneringen evenmin onder stoelen of banken stak. Daar door ontstond een duidelijk li teraire taal die fascineert als leestekst, maar die op het to neel makkelijk een bombasti sche indruk maakt. De ensce nering in de grote foyer van Centrum Bellevue, uitkijkend over een van de door Camus regelmatig aangehaalde Am sterdamse grachten, is wat dat betreft tweeledig. Aan de ene kant is er sprake van intimiteit en directheid, door dat de acteur zich vrijelijk langs de tafeltjes met het pu bliek kan bewegen, maar aan de andere kant treedt er juist een verstoring op van de inti miteit in de tekst, die is opge bouwd als een biecht in de be slotenheid van één enkel café tafeltje. Sommige delen van de tekst werkten daardoor bijzon der effectief, maar Camus' voorliefde voor prachtige vol zinnen zorgde voor theatrale momenten die de illusie weer doorbraken. Iets vergelijkbaars deed zich voor in het contact met het pu bliek: tegenover de nagestreef de directheid stond onvermij delijk een bepaalde onwennig heid van toevallig aangespro ken personen die de aandacht van de overige toeschouwers kon afleiden. Niet alleen door onbedoeld komische mo menten, maar ook door nieuwsgierigheid naar reacties en gedrag van de aangespro ken persoon. Dat alles neemt echter niet weg dat Willem Nij holt een indrukwekkend brok solotoneel kan weggeven. Zijn spel wordt gekenmerkt door een tot in de kleinste details doorgevoerd naturalisme, overgoten met een lichtelijk pathetisch sausje. Men kan zich echter afvragen of iets meer soberheid de tekst niet ten goede zijn gekomen, zoals ook het vrijwel altijd zwijgen de tegenspel van een rondwan delende Arda Brokman zich tussen Nijholt en het publiek leek te dringen. De hele entou rage wekt echter de indruk dat de sfeer van voorstelling tot voorstelling aanzienlijk kan verschillen. PAUL KORENHOF Nieuw werk bij het Nationale Ballet Siemens), 'Bits and pieces' (Hans van Manen/David Byrne, Brian Eno en Felix Mendelssohn-Bar- tholdy) en een herhaling van 'De lof der zotheid' (Rudi van Dantzig/ Jean Sibelius, Igor Strawinski en Brian Eno). Gezien op 6 juni in de schouwburg van Rotterdam. Nog i het Circustheater, Schevenin- gen. ROTTERDAM - De twee nieuwe balletten, die de bijdrage vor men van het Nationale Ballet aan het Holland Festival van dit jaar, zijn wat sfeer betreft eikaars tegenpolen. Een zwaar en dreigend werk van Toer van Schayk, waaraan het zweet van de choreograaf nog af te proe ven is. En een luchtige, bijna transparante dans van Hans van Manen, die het zichzelf - en de toeschouwer - niet al te moeilijk lijkt te hebben willen maken. Van Schayk is in zyn werk altijd al de meest weerbarstige huis- choreograaf van het gezel schap geweest. Het is lastig om in zijn balletten door te drin gen. Ze stellen zich teweer te- gen het al te snel toekennen van betekenissen, maar blijken bij herhaald zien vaak alleen maar boeiender te worden. Je raakt er niet snel op uitgeke ken. 'Rijmloos' wordt sterk bepaald door de begeleidende muziek van Müller-Siemens. Drie mo derne composities voor orkest, die een beklemmende sfeer op roepen: zware accenten van paukslagen en een ondertoon van zoemende blazers. Er hangt onheil in de lucht. Dat gevoel wordt versterkt door het blauwe toneelbeeld, dat aan een kille wereld onder wa ter doet denken. In de dans is van verzet daarte gen niets te bespeuren. De dansers zijn eerder lijdzaam. Vaak hebben ze het hoofd en de armen gebogen, in houdin gen die berusting uitdrukken. Er wordt in groepen van wisse lende samenstelling gedanst. Bepaalde kenmerkende bewe gingen worden soms voor een moment bevroren en keren steeds terug. Ze worden met elkaar vervlochten, waardoor in de dans een gelaagdheid on tstaat. De uitvoering was gisteravond eerst uitgesproken ongelijk, maar werd naar het einde be- Flauw In de zeven 'Bits and pieces' legt Van Manen opnieuw zijn voor keur van de laatste tijd voor piano-solo en de betere pop muziek aan de dag. Het begin ervan heeft veel weg van een parodie op 'Rosas danst Ro sas'. Twaalf dansers, zes man nen en zes vrouwen, zitten op witte stoeltjes en voeren rit misch alledaagse handelingen uit. 'Thank you Mr. Muybrid- ge' heet dit deel en dat ver klaart waarom de dansers steeds bevriezen in opeenvol gende fasen van een beweging. Vervolgens kleden twee dansers zich tergend langzam om en voeren een klassieke pas de deux uit. Die pas de deux keert later Jerug,, maar wordt dan dobi14e cjapseres yan corpmen- taar vóórzien. Ze geeft èen blik in haar zieleroerselen tijdens het dansen door te klagen over zere voeten. Ook de 'Pirouette' biedt zo'n nogal flauw kijkje achter de schermen. Het is de uitbeelding van een repetitie, waarbij 4e dansers elkaar on genadig van commentaar voor zien. Het aardigste onderdeel van dit ballet is de 'Remote control', een repetitie onder leiding van de choreograaf zelf. Met een soort piepende zaklamp com mandeert hij zijn pupillen, tot ze hem deze scepter afhandig maken. Dan mag Van Manen laten zien, dat hij zelf ook nog best kan swingen. Het heeft er zodoende veel van weg dat hij zich voor deze stuk jes en beetjes meer fysiek dan choreografisch heefi. willen in spannen. Want ook het sluit stuk 'The Jezebel spirit' kan als dynamische stoelendans de suggestie van gemakzucht niet wegnemen. ARIEJAN KORTEWEG overgedragen aan de nieuw op te richten stichting. Het Gewestelijk Orkest Zuid-Hol land verzorgde per jaar ongeveer veertig koorbegeleidingen. Al leen Zuid-Holland telt al 680 van de 6333 koren die er begin dit jaar in ons land waren geregi streerd. Samen hebben ze meer dan 285.000 leden. Het aantal koren dat met beroeps- begeleiding uitvoeringen ver zorgt neemt toe. Verwacht wordt dat de komende jaren de begelei dingen met ten minste vijftig procent toenemen. Deze taken te laten overnemen door rond vijf tien orkesten achtten de koren organisaties kwalitatief een on ding, praktisch onuitvoerbaar en typisch een constructie die door ambtenaren is bedacht, aldus de zangersbonden. Criticus-dichter AMSTERDAM (ANP) - De criticus en dichter drs. D A M. Binnen dijk is. naar pas vandaag donder dag bekend is geworden, op 1 ju ni op 81-jarige leeftijd overleden. Hij is ook lang nadat hij niet meer paar buiten toe optrad, be kend gebleven door de bloemle zing Dichters van deze tijd", waarvan hij diverse drukken ver zorgde. Binnendijk, die ook wel schreef onder het pseudonoem Dirk Nol- ting, studeerde Geschiedenis en Nederlands in Amsterdam, waar hij ook leraar was aan het Vis- siusgymnasium. Na de tweede wereldoorlog werd hij hoofd van de afdeling Kunstzaken van de gemeente Amsterdam. Als dich ter onderscheidde Binnendijk zich door scherpzinnigheid en een strakke vormbeheersing. Van zijn hand verschenen sinds 1930 tot in de jaren vijftig de dichtbundels: Het andere land, Onvoltooid verleden. Mijn en dijn en Oog in oog, alsmede de essays: Commentaar, Zin en te genzin, Tekst en uitleg. Rand schrift, en Critiek op de twee sprong, welk laatste werk hij schreef samen met S. Dresden. Concert door de koren 'Wassenaar Vocallter', Qoud Libet (o.l.v. Ad de Groot)., Delfts Studentenkamer- koor, C.O.V. Arnhem (o.l.v. Ira Spaulding). Plaats: Dorpskerk. Gehoord op 6 juni. WASSENAAR - In het kader van de Culturele Weken, in Wasse naar gaven vier koren afzon derlijk een concert in de Dorpskerk. Men begon exact op tijd, sloot vlot op elkaar aan en liet een (in een kerk niet passende) pauze achterwege. Deze drie factoren zijn alvast een lovende vermelding waard. Maar er valt over dit concert nog meer goeds te vermelden. Het optreden van de knap geleide koren kenmerkte zich zonder uitzondering door beschaving, begrip, bewegelijkheid Het bleek wel hier en daar, dat men met het forte in deze ruimte be hoedzaam te werk moet gaan. De hoogste tonen konden dan onaangenaam scherp klinken. Vergelijkingen zijn ongewenst. Alle korten hadden vocale of voordrachtelijke uitschieters. Het totale programma was royaal gevuld met soms lange stukken. Afgezien van de ora- toriumdelen, werd a cappella gezongen, zodat de klank tot in détails te beoordelen was. 'Wassenaar Vocaliter' begon, in de zijbeuk staande, met een uitvoerig 'Psalm 148' van Her man Strategier. Het orgel deed hier mee en een solosopraan en een hoboist luisterden op. Een mooi liturgisch werk, dat ver dient, vaker gehoord te wor den. De Wassenaarders bega ven zich vervolgens naar voren en veranderden geheel van programmakarakter. Met een reeks lichtvoetige liederen, deels van Franse komaf bewe zen ze tot echt muzikale daden in staat te zijn. Dit gold vrijwel in gelijke mate voor het kamer koor 'Quod Libet'. Ik noem slechts een zeer welluidend ge zongen Cantate Domino van Heinrich Schütz, een paar lie deren uit de Elisabethaanse periode (Birth en Wibye) en twee door Sweelink meerstem mig getoonzette psalmen van Bourgeois (72 en 60). De Dclftse studenten voldeden in Bruckners Locus iste, min der in Mendelssohns Heilig eo muntten uit in spirituals of tra ditionals. Ira Spaulding diri geerde ook met succes de Arn hemse gasten. Ze hadden zich, met delen uit Mozarts Re quiem en Haydns Paukenmes- se heel wat op de hals gehaald. Van Mozart klonk vooral het Lacrimosa heel mooi en van Haydn het (voor onze oren on voorstelbaar luchthartige) Ky rie en, ten dele, ook het langdu rige Gloria. Quod Libet besloot de op hoog niveau staande avond met liederen va "«"o. han Williams. JOHAN VAN WOLFSWINKEL.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 23