In Sassenheim zingen ze vrijuit
C
KERKDIENSTEN
Toch is het nietcorrecten niet 'loyaal'
ZATERDAG 2 JUNI 1984
Dat ook bij de nazaten van de
Afscheiding, de Christelijke
Gereformeerde Kerken, de
strakke kerkelijke eenheid
langzamerhand ruimte moet
maken voor de groeiende be
hoefte aan verscheidenheid,
bleek vorige week nog eens
duidelijk bij de bevestiging
en intrede van de jonge do
minee Aarnoudse in de kerk
van Sassenheim.
Zo dicht plaatsen als Katwijk,
Rijnsburg en Sassenheim aard
rijkskundig bij elkaar liggen, zo
ver onderscheiden ze zich in
'geestelijke ligging' van elkaar,
ook bij de christelijke gerefor
meerden. Uit de liturgie die bij
de bevestiging en intrede van de
pas afgestudeerde ds. Aarnoudse
werd gebruikt sprak één ding
zonneklaar: dat de afgescheiden
geloofsgemeenschap van dit bol-
lendorp met de tijd is meege
gaan. En dat kan van de genoem
de naburige zusterkerken zeker
niet in die mate worden gezegd.
Die hebben dan ook hun eigen
geschiedenis.
De kerk van Sassenheim laat er
geen twijfel over bestaan, dat ze
tot de 'progressieve' vleugel in
deze kerk behoort en liturgisch
een eigen weg gaat, niet gehin
derd door het historische feit dat
een van de redenen voor de Af
scheiding, nu precies 150 jaar ge
leden, juist de beruchte 'gezan
genkwestie' was. De Cock en de
zijnen wezen de vrije liederen in
de kerkdienst resoluut af, omdat
met deze eigentijdse versjes heel
gemakkelijk onbijbelse ideeën
de kerk konden binnendringen.
En niemand kan beweren, dat dit
niet gebeurd is.
In het bollendorp zijn niet alleen
de nieuwe psalmen (naast de ou
de berijming), gezongen in vlot
ritme, en de nieuwe bijbelverta
ling gemeengoed, maar worden
ook gezangen uit het nieuwe
Liedboek voor de Kerken onbe
kommerd aangeheven, en dat op
een wijze die onmiddellijk ver
raadt dat ze daar de moeite van
het begin al ver achter zich heb
ben. Ze zijn er ruim tien jaar na
de officiële invoering van het
Liedboek al goed vertrouwd
mee.
Het is een wat eigenaardig volkje,
de afgescheidenen van Sassen
heim, die zich pas in 1924 aan
eensloten tot een plaatselijke
kerk. Volgens het pas uitgeko
men Jaarboek van 1984 horen er
niet alleen leden bij uit die omge
ving, maar ook uit Alphen aan
den Rijn, Koudekerk, Katwijk en
Rijnsburg. Die leden hebben er
blijkbaar geen behoefte aan, zich
bij de dichtstbijzijnde christelij
ke gereformeerde kerk aan te
sluiten. In Alphen, Katwijk en
Rijnsburg staat deze kerk be
kend als 'nogal traditioneel'. Wat
juist de kerk van Sassenheim
zo'n eigen sfeer en karakter
geeft, is daar uitgesloten. Geen
zwarte-pakken-kerkeraad.
Andere accenten
De Sassenheimse kerk had van
1958 tot 1973 ds. L. S. den Boer
als predikant. Hij zag er geen
been in, de liturgie met de nodi
ge gezangen uit de hervormde
bundel van '38 - het Liedboek
was er toen nog niet te door
spekken, en beperkte zich daar
bij niet tot de bekende 'toppers'.
B\j zijn afscheid hadden de gas
ten van elders - verbaasd over
zoveel plaatselijke vrijheid -
heel wat moeite om de melodie
van het mystieke avondmaalsge-
zang van Thomas van Aquino
('U, verborgen Christus, bid 'k
eerbiedig aan') mee te zingen.
Sommigen deden die moeite dan
Geestelijk leven
Ds. Jac. J. Rebel, nu ziekenhui
spredikant in Amersfoort, die De
Boer in 1974 opvolgde, bewoog
zich min of meer langs dezelfde
lijn. Hij had, net als zijn voorgan
ger, een hekel aan eenzijdighe
den en al te traditionele opvattin
gen, die in de kerkelijke institu
ten vaak alleen het eigen gelijk of
het groepsbelang moeten beves
tigen.
De jonge Aarnoudse, door de Apel-
doornse nieuwtestamenticus J.
P. Versteeg - ook voorzitter van
de Evangelische Alliantie - tot
predikant bevestigd, begint zijn
loopbaan in een kerkelijke sfeer,
die dan ook in verschillend op
zicht afwijkt van wat in de kerk
van de Afscheiding officieel nog
de toon aangeeft.
Maar Sassenheim is geen uitzonde
ring. Er zitten meer plaatselijke
kerken op dat nieuwe spoor. Het
bewijst, dat de traditionele men
taliteit van dit kerkgenootschap
langzaam aan het veranderen is
en dat plaatselijke kerken zich
op het punt van de liturgie min
der gelegen laten liggen aan wat
van hogerhand wordt verordi
neerd. En dat is veelbetekenend,
want achter de gewenste vrijheid
in liturgische vormen kan men
vaak ook andere dan de gebrui
kelijke theologische accenten
waarnemen. Waar een gemeente
even onbelemmerd gezangen als
psalmen zingt, is - met alle eer
bied voor de Schrift - ook de
prediking minder 'zwaar'.
Eenheid bewaren
Het al of niet zingen van gezangen,
naast de - meer of minder be
kende 150 psalmen, is bij de
christelijke gereformeerden tot
een heet hangijzer geworden. Ve
len zien daarin een toets om ie
mands 'zuiverheid in de leer' te
meten. Op de vorig jaar in Rot
terdam gehouden synode was
het een van de belangrijkste pun
ten.
De voorstanders van gezangen
hebben hier een bittere pil moe
ten slikken.
door
S. J. de Groot
Zal de jonge christelijke gerefor
meerde dominee van Sassenheim,
J. M. Aarnoudse, ooit de kansel in
Alphen, Katwijk of Rijnsburg mo
gen betreden? Ze zijn daar zo an
ders dan in de bollenstreek
De christelijke gereformeerde kerk in Sassenheim
De synode van 1980 had een - naar
sommigen meenden hoopvolle
uitspraak gedaan over 'ruimte
voor bijbelgetrouwe liederen in
de eredienst'. Een commissie
kwam op de volgende synode
met een concept van 120 liede
ren, maar de kerkeraad van
Meerkerk ging in beroep tegen
de uitspraak van de synode-1980,
en uit het oosten en zuiden van
het land werden voorstellen op
tafel gelegd om de zaak bij het
oude te laten, dus géén liederen
naast de psalmen en de paar be
rijmde bijbelgedeelten.
Maar ook de commissie zelf was
verdeeld. Slechts vier van de ze
ven leden pleitten voor een eigen
bundel. In haar rapport waar
schuwde ze zowel voor 'behoud
zucht' als voor 'vernieuwings
drang'. En daarmee legde ze de
basis voor een pas op de plaats.
Ook in de commissie van onder
zoek en advies waren de opvat
tingen niet gelijk.
"Vanuit de Heilige Schrift hebben
wy de roeping elkaar in liefde te
verdragen. De synode dient zich
bij het nemen van een beslissing
te laten leiden door wat de
Schrift ons leert over de trouw
aan de waarheid en de eenheid.
De zorg voor de reine prediking
van het evangelie zal zich uit
strekken over de rechte zorg
voor het lied in de eredienst".
Die passage maande de synode
van Rotterdam tot uiterste voor
zichtigheid.
Lang hebben de broeders - zus
ters kent deze synode niet - er
over gepraat. Vóór alles mocht
de geloofseenheid niet worden
geschaad door onderling ver
stoorde verhoudingen.
Maar, zo vroegen sommige synode
leden, komt de geestelijke een
heid nu werkelijk onder span
ning te staan, als in gemeente A
bijbelgetrouwe liederen worden
gezongen en in gemeente B niet?
Is het een eis van de Schrift, dat
de plaatselijke kerken zich in li
turgische zaken uniform opstel
len? Mag er in bijzaken geen ver
scheidenheid bestaan?
Met 28 tegen 24 stemmen besloot
de synode, dat in de eredienst al
leen de 150 psalmen worden ge
zongen, alsmede berijmde bijbel
gedeelten die door de synode
zijn vastgesteld. De overweging
was, dat ook in liturgische zaken
de eenheid moet worden be
waard. Het besluit van 1980 stel
de een definitieve beslissing in
belangrijke mate afhankelijk van
de eenheid der kerken. Alleen
bewerkingen in liedvorm van
aaneengesloten passages uit de
bijbel, waarin de oorspronkelijke
tekst getrouw wordt gevolgd,
zullen in de toekomst worden
toegestaan. De commissie kreeg
de opdracht om daarnaar uit te
Geen speld
Dat dit besluit tegengestelde ge
voelens zou oproepen, was te
voorzien. De stemverhouding
zegt wat dat betreft genoeg.
Plaatselijke kerken die in hun li
turgie het gezang al een tijd oefe
nen laten zich door zo'n 'oplos
sing' niet zomaar op dood spoor
zetten. Ze willen hun eigen ver
antwoordelijkheid en schromen
niet dat ook uit te dragen.
Christelijk gereformeerde radio-
(foto Holvast)
en tv-diensten bijvoorbeeld ver
schillen in liturgisch opzicht
nauwelijks van die van andere
kerken.
Ds. H. van der Schaaf (Dordrecht),
een van de redacteuren van het
Jaarboek, schrijft in zijn jaar-
overicht, dat het probleem er
door dit synodebesluit niet een
voudiger op is geworden. "Er
zijn gemeenten, waar men vóór
de synode van 1980 al ten on
rechte gezangen zong. Men voel
de zich in die kerkordelijke over
treding geruggesteund door de
uitspraak van 1980 'dat de
Schrift het zingen van liederen
die geen rechtstreeks berijmde
bijbelgedeelten zijn niet ver
biedt'. Maar nü is een definitief
besluit gevallen".
"De synode", zo vervolgt ds. Van
der Schaaf, "onderstreepte in
een later stadium zelfs, dat de
kerken zich - naar kerkelijke
stijl en christelijke inzetting -
zullen houden aan wat bij ge
meenschappelijk akkoord is en
wordt bepaald. De voorwaarden
waaronder men in de kerkorde is
overeengekomen om samen
kerk van Christus te zijn, dient
men dus te respecteren door ze
stipt na te leven".
De conclusie van ds. Van der
Schaaf laat aan duidelijkheid
niets te wensen over: "Je krijgt
er geen speld tussen. Het wél zin
gen is in strijd met het bepaalde,
niet correct en niet loyaal". Sas
senheim en soortgelijke lokale
kerken weten nu, hoe van hoger
hand hun zelfgekozen vrijheid
wordt be(ver)oordeeld.
Hoog tijd
Maar de Jaarboek-schrijver stelt
dan wel een paar puntige vragen.
"Hoe is het te rijmen, dat de Schrift
het zingen van schriftuurlijke lie
deren niet verbiedt (synode-
1980), maar dat dit niet als conse
quentie hoeft in te houden, dat
het schriftuurlijk is om het ook
te doén? Hoe moeten wij een en
ander, vooral aan kritische mee
levende jongeren, verkopen?
Waar blijven we met de regel uit
de kerkorde dat geen kerk over
andere kerken enige heerschap
pij zal voeren? Is het geestelijke
karakter van de kerk, waarin aan
Christus de alleenheerschappij
toekomt, hiermee niet in gevaar
gekomen? Werd in dit besluit dé
eenheid van de kerk werkelijk in
het oog gehouden?"
Deze zaak zal op de volgende syno
de zeker opnieuw aan de orde
komen. Ds. Van der Schaaf vindt
niet, dat er tot dat moment moet
worden gezwegen. "Het wordt
hoog tijd, dat we met elkaar eens
praten, maar dan wel over de we
zenlijke zaken van het kerk-zijn.
In zulke gesprekken zullen we
goed naar elkaar moeten luiste
ren en elkaar niet moeten zien als
voorwerp maar als mede-onder
werp van gesprek. Met name de
predikanten zullen hierin het
voortouw moeten nemen".
Van der Schaaf noemt in zijn jaar
overzicht ook nog het verschijn
sel van de 'onverantwoorde kan-
selcensuur'. Ook dat komt, net
als in andere kerken, bij de
christelijke gereformeerden
voor. Naarmate vooral jongere
predikanten meer gevoelig wor
den voor vernieuwingen, blijven
kansels in behoudende gemeen
ten voor een steeds grotere groep
gesloten. Het valt moeilijk meer
te ontkennen, dat de nakomelin
gen van de Afscheiding een kerk
zijn geworden met twee stromin
gen. Jongeren - maar zeker niet
alleen zij - gaan zien, waar de
traditie niet meer voldoet aan
een werkelijk bijbelse maatstaf.
Dat veroorzaakt spanningen, om
dat het 'leven' zich nu eenmaal
niet blijvend laat insnoeren door
wat de 'leer van de traditie' voor
schrijft. Geen kerk die zich niet
terugtrekt op een eiland, maar
midden in het leven wil staan,
ontkomt daaraan. Het gaat er
dan maar om, hoe die beide -
leer en leven - in creatieve har
monie met elkaar gebracht kun
nen worden.
Bij de intrede van de jonge Aar
noudse in Sassenheim zong een
iets oudere collega uit een ande
re plaats de gezangen luid mee.
Hij hoefde niet eens op z'n ge
drukte liturgie te kijken. Zijn ei
gen plaatselijke kerk is daar nog
niet aan toe. Dat vindt die domi
nee natuurlijk jammer. Maar hij
wil behoedzaam te werk gaan.
Misschien krijgt hij het straks
voor elkaar om met één gezang
vóór de dienst te beginnen. Be
kend maakt bemind....
Met een zekere mate van vrijheid
kan de eenheid meer zijn ge
diend dan met een algemeen ver
bod dat alleen nog vanuit de his
torie verklaarbaar is.
De strijd van de Westduitse vak
bonden voor een 35-urige werk
week echoot door tot in de Evan
gelische Kerk van Duitsland.
Tijdens een 'politiek nachtgebed'
in Frankfurt herhaalde hoogle
raar theologie dr. Luise Schot-
troff uit Mainz, dat God ondub
belzinnig voor een 35-urige
werkweek is. Bisschop Harms
van Oldenburg reageerde daar
onmiddellijk op: "Wie dat be
weert, verkondigt een dwaal
leer". Het voorlopig laatste
woord in deze kwestie kwam van
de voorzitter van de Duitse
Evangelische Kerk, bisschop dr.
Eduard Lohse. Hij staat bekend
om de manier waarop hij moeilij
ke zaken kan omzeilen. Tegen
over journalisten in Hannover
zei hy: "Ik ben niet van mening,
dat de goede God precies weet,
hoeveel uren per week wij moe
ten werken. Daarom zal de kerk
geen officieel standpunt vóór of
tegen innemen".
Inmiddels duren de stakingen
voort.
De paus is tevreden over het (met
Pasen gesloten) Heilig Jaar. Dat
staat in een brief aan alle bis
schoppen. Het is nu de taak van
bisschoppen, priesters, religieu
zen en leken om door passende
geestelijke en pastorale initiatie
ven het geweten van de gelovi
gen verder te beïnvloeden, zegt
de paus. De verrassende bereid
willigheid van de gelovigen om
aan het Heilig Jaar mee te
werken noemt hij 'troostrijk'. De
paus hoopt, dat de ervaringen
met dit jaar zullen bijdragen aan
een opleving van de priesterroe
pingen.
Kardinaal Höffner, hoofd van de
Duitse Rooms-Katholieke Kerk,
is naar Brazilië gereisd om een
onderzoek in te stellen naar de
opleiding van priesters in het
bisdom Sao Paulo. Hij zal er ver
schillende 'vormingshuizen' be
zoeken en aandacht schenken
aan de manier waarop de 'bevrij
dingstheologie' wordt onderwe
zen. Höffner is lid van de Vati
caanse congregatie voor het on
derwijs.
De laatste maanden zijn een paar
(progressieve) 'bevrijdingstheo
logen' aan kerkelijke onderwijs
instellingen geschorst Zij zou
den het met de kerkleer niet zo
nauw nemen. Dat wordt in Brazi
lië ontkend. De theologen zou
den juist blijven in de lijn van het
concilie. Kerkelijke kringen heb
ben te verstaan gegeven, dat zü
zich door de Duitse kardinaal
niet zullen laten intimideren.
Hervormde Kerk: bedankt voor
Nieuwkoop G. A. van de Weerd
Ophemert; beroepen te Goede
reede en te Sprang J. C. Schuur
man Zalk, te Maasdam W. Wag-
ter Stedum.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, mmv cantorij, 11.45 stu-
dentenekklesia;
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Kooien,
IJsselstein;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer, ha;
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 pastoor
v. Well, 11.15 pastoor v. Well en prof.
dr. De Jonge;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 mevr. ds. De
Mey;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Hortensius, ha;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 dr. v.d.
Zwaan;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs.
Jeugdkapel Vredeskerk 10; jeugdkapel
Bevrijdingskerk 10.30 hr. J. P. Kar
stens.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
dienst te verzorgen door L. des Heils;
zie Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten
sius, ha;
Oude Vest 10 ds. v.d. Lingen, Rijswijk,
ha;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver
doom, ha;
Merenwijk: zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof
(Rijndijk): 10 kand. A. Verwey.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en 5
ds. Toorman, Den Haag.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10 ds. Koek.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld, ha.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 hr. Schreuder.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): 10.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10.
Leger des Heils (Groenesteeg-Ves-
testr.): 10 heiligingssamenk., 7.30 ver-
lossingssam.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rynd. 24): 9.30
en 4. wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bij
belstudie. 10.45 predikdienst.
•"De Christelijke Wetenschap' (Steensch.
6): 10.30.
Leidse Soefi-stichting:
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
HaarLstraat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 zangdienst.
Geref. Kerk: 10 dr. Fernhout, 6.30 ds.
Wilschut
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 kand. v. Es, 6.30 dr.
Meijers, Leiden; Kruiskerk 10 ds. De
Jonge; Opstkerk 9.30 ds. Schuur
man, Katwijk aan Zee; Salv.kerk 5
kand. J. Smit, Leiden, jeugddienst; G.
Herderkerk 10 ds. Moll, 6.30 ds. Nieu-
wenhuis; De Bron 9.30 ds. Bogers,
10.15 ds. Nieuwenhuis, jeugddienst,
6.30 ds. v.d. Ree, Wijk bij Duurstede;
Oudsh.kerk 10 ds. v. Rossum, Voor
burg, bloemendienst; Sionskerk (Pla-
netensingel) 9.30 ds. Ouwendyk, 6.30
ds. Schaap, Schoonhoven.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds. Stolk,
6.30 dr. Fernhout; Salv.kerk 9.30 ds.
Wilschut, 5 kand. J. Smit, Leiden,
jeugddienst. Zie ook herv. gem.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. Janse, 4.30 ds. De Jong.
Baptgem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. Vork, 6.30 hr. Jongejan.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v.d. Brink.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10
Leger des H. (Com. de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): 10 ds. Friederich, O.geest.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Talsma, Den Haag, 6 ds. v.d. Kamp,
Bleiswijk.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Baks, Haamstede, 6.30
ds. Droogers, Werkendam;
Salv.kerk 9.30 ds. Wieman. 6.30 ds. Den
Hartog. Leusden;
Bethl.kerk 9.30 ds. Richter. 6.30 ds. v.d.
Hoef.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Eldcrman, 6.30 ds.
v.d. Berg.
Evang.-Luth. Gem.: 9 ds. R. E. v.d. Berg,
Ede.
Rk Kerk:
7, z
B.30 en 10.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. Moll, Alphen,
jeugddienst;
Pe Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Bakker, Amstel
veen, 6.30 ds. v. 't Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 7 ds. Boog
aard, 6 juni 7.30 ds. Blok.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr.
G. v.d. Bos, Ede, 6.30 ds. Christ, Eek
en Wiel.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 dS. Hassefras,
Maasdijk.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. v.d.
Wal, 7 pastoor Wanink en ds. Roth-
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds. Biesma.
HOÓGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Germans,
S.heim, bevestiging hr. Chr. Kolde-
wijn. 2.30 hr. Koldewyn (pastoraal
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds.
Boer;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar-
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Horst, 6.30 ds.
Koster.
Marinevliegkamp: 10.30 ds. L. M. Verse-
put.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. v. Sliedregt, 6 ds. Drieber
gen;
O. Kerk 10 ds. v. Roon, 6 ds. Visser;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. Vroe-
gindewey;
Pnièlk. 9.30 ds. Visser, 6 ds. v. Niel;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Vermeulen;
Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; Hoeksteen
(Burgersdijkstr.) 10 dovendienst, hr.
C. Haaring.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te KatwUk
(aula P. Groen-college): 9.30 ds. A.
Dronkers, Leiden.
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 ds. Koster. 5
ds. Doff, Den Haag;
Triumfatork. 9.30 ds. Wijngaarden,
Nieuw-Vennep. 5 ds. v.d. Horst.
Geref. K. Vryg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 ds. De Jong, Al
phen, 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
hr. A. de Reuver.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en
5.
Volle-evang.gem. (Tripodia'): 9.45.
Onafh. baptistengem. (Sluisweg 16): hr.
H. Bakker, ha.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Baas, Katwyk, 7 ds. Has
sefras, Maasdyk.
Geref. Kerk: 10 mevr. ds. Attema-Roos-
jen, 7 zie herv. gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. Stegeman, ha,
6.30 ds. v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen, ha;
Schepptngsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Born,
mmv Petra-jeugdkoor.
Elis.ziekenhuis 9.30 rector Vyftigschild,
10.45 ds. Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Mey, Houten.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 7
ds. Snel, Rynsburg.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Pettinga, Utrecht;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha. Zie
ook geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 en 7 ds. Boswijk (nam.
jeugddienst).
Geref. K. Vryg.: 10.30 en 4.30 ds. De Put
ter, ha.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10.45
kand. Vos. 7 ds. Biewenga. Z.meer.
Chr. Geref. Kerk: 10 ouderling Spaarga
ren, 7 ds. Hoogendoorn, Wormerveer.
Geref. Gem.: 10 (ha) en 4 ds. Hakken
berg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30,10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 doop-
dienst, 6.30 ds. Stelwagen, Den Haag,
jeugddienst.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Korenhoff, Heem
stede, 4.30 interk. vesper in remonstr.
kerk, ds. N. de Gelder.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Meyering,
O.geest, zie ook geref. kerk.
Evang. gemeente (Kruispunt, Kennedy-
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Bikker, Zeist, 6.30 ds. Pera, Zoeter-
meer, jeugddienst.
Geref. Kerk: 9.30 hr. v. Wallinga, L.dorp,
7 kand. Taselaar, Alphen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kramer, Aalsmeer, 7 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Rang, 6.30 ds. Wijn
gaarden.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst, 3 ds.
Drechsler, Haarlem.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze, ha.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 9.30 hr. A.
Post, Wilnis, 7 hr. Karstens, Leiden.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. v.d. Lee. 5 kand.
Baas, Benthuizen;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning, 7 ds. v.d.
Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. v. Kooten,
Delft.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Zyl-
stra, Vorden;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Lyesen, Hat-
tem, 7 ds. Elgersma; Sole Mio 9 ds.
Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Lijesen.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Streefland, Nij kerk;
De Zilk 10 ds. v. Niel, Rynsburg.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman, ha;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lytw.) 10.30 ds.
Sterringa, 7 ds. Da Costa.
Geref. Kerk: 10 ds. Vegter.
Geref. Kerk Vryg. (aula Dr. Schilder
school): 8.45 en 6.30 ds. De Putter, ha.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8 45
ds. De Lange, 4 ds. Algra, Maassluis.
Van Wyckerslooth: 4 mevr. ds. Visch.
Endegeest: 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Wül.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 hr. Hoffenaar, Voor
hout.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Aal-
ders.
Remonstr. Gem.: 10 mevr. ds. Vos,
Vlaardingen.
Rk Kerk: zat 7. zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesd., 2.15 ds.
Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, jeugddienst,
mmv Brugkoor Den Haag, 5 ds.
Damsma;
Bethelkerk 9.30 kand. Spaans, Scheve-
ningen.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Huisman,
Leeuwarden, 5 ds. Ferwerda, S.heim;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Damsma, 5 ds.
Huisman;
Mar.kerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Smaling.
Geref. Kerk Vryg.: 10 en 5.15 ds. Grut-
Chr. Geref Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.30.
kerk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Ferwerda, 7 ds. Czi
ria, Rynsburg.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk: zat 7. zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Wiege-
raad. De Bilt, 6.30 ds. De Graaf,
H.woude.
Geref. Kerk: 9.30 hr. H. van Well, 6.30 ds.
Rang, beiden Nieuw-Vennep.
Beek
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. De Raadt
Doesburg.
Marinevliegkamp: 10.30 ds. Verseput
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 prof. mr.
Reugebrink, Leiderdorp.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, familiedienst,
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30 ds.
De Zwart;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Lentz, zangdienst. Zie ook geref.
kerk.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 en
4.30 ds. Haverkamp, Kesteren.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Zeeuw, 7 ds. De
Zwart
Geref. Kerk Vrygem.: 9.30 ds. Kooy,
2.30 ds. Mouissie.
Rk Kerk: Laur.kerk zat 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Noordegraaf, Ede, 5 ds. Maas
land;
Hoeksteen 9.30 kand. Zorge, Ouderkerk
a d. IJssel, 6.30 ds. Roetman;
Bethelk. 9.30 ds. Maasland, 5 kand. Zor
ge;
Imm.kerk 9.30 hr. Yska, Den Haag, 7 ds.
v. Otteren, Obdam.
Geref. Kerk: Kruisk. 9.30 en 5 ds. De
Moor;
Ontm.kerk 10 ds. Giethoorn, Arnhem.
Remonstr. Gem. 10 ds. A. de Jong, Gou
da.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis,
ha.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8.30,10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Wolters, ha;
Kievietk. 10 ds. A. van der Ven (Wasse
naar);
Messiask. 10 ds. Voors, Voorburg;
Dorpscentrum 9.30 ds. v.d. Hoef, Bode
graven.
Geref. Kerk: Zyllaan 10 en 7 ds. v.d.
Woude;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. v.d. Veen,
Rijswyk.
Ned. Prot Bond (Kerkdam): 10.30 mevr.
ds. mr. Kolff-Vos, Naarden.
Rk Kerk: Will. zat. 7. zo. 9.30 en 11;
11;
i 11.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 hr.
Kooy, Dubbeldam, 6.30 ds. Kempe
naar, Werkendam.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Bol, Vijfhulzen,
6 30 ds. Jaspers Focks.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Boer, Nieuwveen.
Geref. Kerk; 9 30 ds. Snel, Rburg, 7 ds.
Elderman, Bodegraven.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld.
Rk Kerk: St Jan zat. 7.30. zo. 9.30;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Ryndyk zat 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, H.woude. 6.30 ds. Verbree,
Den Haag.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Verburg.
Garrelsweer.
