Bluyssen
einde
van
een Tiberaaf tijdperk
Lotto:.elke week kan
het geluk u
toelachen
-c
Wel protest, geen verzoeken om herziening
J-
Bisdom Den Bosch wacht met spanning op opvolger
CDA poogt gelijk te
halen in abortusstrijd
DINSDAG 29 MEI 1984
Varia
's-Hertogenbosch, het grootste Nederlandse bisdom, met 1,3 miljoen katholieken
verdeeld over 387 parochies, neemt deze week afscheid van zijn bisschop, mgr. J.
Bluyssen. Hiermee gaat de laatste Nederlandse bisschop heen, die het Tweede
Vaticaanse Concilie nog heeft bijgewoond en betrokken is geweest bij nagenoeg
alle gebeurtenissen in het rumoerige na-conciliaire tijdperk. Uit de reacties op de
berichten van zijn gezondheidstoestand en de noodzakelijke consequentie die hij
daaruit moest trekken, is gebleken, dat niet slechts de mensen in het Bossche
bisdom, maar ook katholieken daarbuiten uitermate teleurgesteld zijn.
De schok is voor tweeërlei uitleg vatbaar. In de eerste plaats was mgr.
Bluyssen een uiterst minzaam mens, die de kerkelijke leiding een zo menselijk
mogelijk gezicht trachtte te geven. Hij is de bisschop, die de meeste bekendheid
geniet, zo heeft een enquête eens uitgewezen. Dit heeft zeker te maken met zijn
regelmatig verschijnen voor de televisie, maar ook doordat hij ieder mens in zijn
waarde liet en ruimte gaf aan het eigen geweten van elke mens.
Nieuwe wind
In de tweede plaats komt de
treurnis om zijn heengaan on
getwijfeld ook voort uit het be
sef dat er in de kerk van 's-Her
togenbosch een einde komt
aan een 'liberaal' tijdperk, zo
als ook in de meeste andere
bisdommen al is gebeurd. Den
Bosch neemt namelijk niet
slechts afscheid, het wacht ook
met spanning op de benoe
ming van een nieuwe bis
schop. Het ligt voor de hand
dat Rome in het streven naar
herstel van de traditionele ge
zagsverhoudingen in de
rooms-katholieke kerk in Ne
derland, dit 'buitenkansje' zal
aangrijpen om de met Simonis
en Gijsen ingezette en met Bo
mers en Bar doorgetrokken
lijn ook in Den Bosch voort te
zetten.
De beleidsmedewerkers, de
priesters, leken-pastores, de
gelovigen enerzijds en de nieu
we bisschop anderzijds zullen
ongetwijfeld zeker in het begin
moeite hebben met elkaar. De
Bossche mensen zijn gewend
geraakt aan bisschoppen die
mensen belangrijker achtten
dan kerkelijke wetgeving.
Eerst was er de zeer geliefde
mrg. W. Bekkers, een echte
kerkelijke doorbraakfiguur,
maar ook nog een bisschop-ou-
de-stijl, een man met allure,
een echte gezagsdrager. Van
Bluyssen zou je kunnen zeg
gen dat hij eigenlijk de conse
quentie getrokken heeft uit het
beleid van zijn voorganger
door niet in de eerste plaats 're
geerder' te zijn, maar door mid
den tussen de mensen te gaan
staan, luisterend, voorzichtig
sturend, zeker niet afstotend.
door
J.A. de Winter
Bij zijn installatie eind 1966 liet
hij dit ook nadrukkelijk weten:
„Ik wil alleen maar bisschop
zijn, omdat ik een opdracht
van bovenaf heb gekregen. Ik
kan het alleen zijn wanneer ik
van onderaf wordt gesteund".
Voorzichtig
Het is bekend dat niet iedereen
waardering had voor zijn wijze
van beleidvoeren. Er werd
nogal eens geklaagd over zijn
besluiteloosheid, hij kon als
vele Brabanders geen 'nee'
zeggen. Klachten kwamen zo
wel van zijn voor- als van zijn
tegenstanders. De eersten he
ten evenwel hun waardering
prevaleren. Zij spraken die ook
uit, zoals mevrouw E. van de
Vaart-v.d. Besselaar 'namens
allen' op 3 juni 1975 in de St.
Jan bij de viering van het 25-
jarig priesterfeest van de bis
schop. Zij noemde hem vrien
delijk, toegankelijk en tot luis
teren bereid, een priester die
ons aanspreekt, motiveert en
ontroert, een goede bisschop,
een geschenk van de Heer, en
dit in een moeilijke tijd van po
larisatie en afnemend kerkbe
zoek. Er zijn er die zijn voor
zichtigheid prezen, omdat hij
er heel bewust mee bedoelde
de zaak bij elkaar te houden en
dit is in deze tijd zeker een ver
dienste.
Utopie
Toch kon hij soms zijn tegen
standers onomwonden duide
lijk maken waarom hij en in
het verleden ook het meren
deel van de Nederlandse bis
schoppen niet altijd klare wijn
konden schenken. In zijn
Nieuwjaarsbrief van 1969
schreef hij: „Ik sluit niet uit dat
de bisschoppen duidelijker
zouden kunnen zijn, maar ik
weet wel dat het gewoon een
utopie is te menen dat het nog
precies zo zou kunnen of weer
zou moeten, zoals het in het
verleden was". Duidelijk ook
was de bisschop in zijn afwij
zing van opdeling van zijn bis
dom. Daarentegen kwam hij
Rome weer tegemoet door na
aandringen toch maar akkoord
te gaan met de benoeming van
een hulpbisschop. Deze aan
vraag is nu door zijn plotselin
ge heengaan overigens weer
ingetrokken.
Zeer veel van zijn tijd werd opge
slokt door allerlei kerkelijke en
maatschappelijke conflicten;
de huwelijksrechtspraak in
zijn bisdom, de catechese op
de Brabantse middelbare scho
len, de benoeming van profes
soren in Tilburg en Nijmegen,
de bisschoppensynode in 1980,
de vlucht van 150 met uitwij
zing bedreigde Syrisch-ortho-
doxe christenen in 1979 in de
St. Jan.
Samen
Toch heeft bisschop Bluyssen
ten aanzien van de pastoraal in
zijn bisdom èen beleid gevoerd
waarin de 'gezamenlijk gedra
gen verantwoordelijkheid' van
alle gelovigen absolute voor
rang kreeg. Hij maakte dit
reeds duidelijk in zijn eerste
brief aan zijn gelovigen op 3
november 1963. Hij trok deze
gezamenlijkheid door in alle
geledingen van zijn bisdom,
van de leiding tot aan de basis.
„De kerk moet worden terug
gegeven aan de leken", schreef
hij in zijn beleidsnota van au
gustus 1972. Volgens sommi
gen in zijn bisdom was hij zo
zeer overtuigd van de juistheid
van dit beleid, dat hij wat al te
gemakkelijk allerlei beslissin
gen aan anderen overliet.
Het is al geschreven dat bisschop
Bluyssen mensen altijd in hun
waarde liet, niet kon afstoten.
Dit gold ook voor de vele uitge
treden priesters. Op een bij
eenkomst op 4 januari 1969
met hen zei hij: „Ik sta tot uw
dienst als bisschop van de
Rooms Katholieke Kerk; uw
zorgen, uw behoeften, uw
moeilijkheden gaan mij intens
ter harte".
Zware gang
Gelijktijdig en ondanks alle
moeilijkheden die hij met de
curie-instanties had bleef hij
Rome trouw. Hij klaagde wel
eens, dat Rome niets van de si
tuatie in Nederland begreep,
maar hij kon ook mensen die te
hard van stapel liepen terecht
wijzen. Eveneens bij de ont
moeting met uitgetreden pries
ters in 1969 distantieerde hij
zich van groepen katholieken
die gehuwde priesters wensten
te handhaven. „Het celibaat is
geen randkwestie", zei hij toen
en ook: „Wij willen geen breuk
met Rome".
Geen breuk met Rome dus, maar
het is ook van hem bekend dat
hij ontzettend opzag tegen zijn
noodzakelijke bezoeken aan de
curie-instanties. Zijn horizon
tale gezagsopvatting in dialoog
stond lijnrecht tegenover de
autoritaire, centralistische ge
zagsuitoefening van Rome. Be
kend van hem is dat hij het
meest van alle bisschoppen
moeite had met de besluiten
van de Nederlandse bisschop
pensynode, omdat hij voor
voelde dat die thuis niet of
slechts met de grootste moeite
zouden kunnen worden gerea
liseerd. Wie de stand van zaken
opmaakt nu vier jaar na de sy
node kan hem slechts gelijkge-
ven. De afstand tussen de basis
en de kerkelijke leiding is eer
der groter dan kleiner gewor
den.
ADVERTENTIE
EN VERGEET HET CIJFERSPEL NIET.
DUS DEZE WEEK OP TIJD INLEVEREN.
Lotto-inleveradressen staan in de Gouden Gids.
DEN HAAG - De behandeling in
de Tweede Kamer van de alge
mene maatregel van bestuur
waarin de uitvoering van de in
1981 aanvaarde wet afbreking
zwangerschap wordt geregeld,
zou - na de jarenlange discus
sies over die wet een formali
teit moeten zijn.
Maar de abortuskwestie is voor
sommigen met het aanvaarden
van die wet nog steeds niet voor
bij, en zeker niet naar ieders zin
geregeld. Het is dus waarschijn
lijk dat in het debat over de
maatregel, morgen, veertien jaar
abortusdiscussie nog eens dun
netjes worden overgedaan.
In 1981 werd eindelijk - en vooral
door toedoen van de toenmalige
minister van justitie De Ruiter -
een politiek compromis bereikt
tussen CDA en WD over de
abortuswetgeving. Daarmee was
er een nieuwe abortuswet die
ondanks alle feilen - in elk geval
meer aansloot bij de 'tijdgeest'
dan de oude abortusartikelen uit
het wetboek van strafrecht.
Het succes voor het kabinet-Van
Agt/Wiegel was overigens mini
maal: in de Tweede Kamer haal
de het wetsvoorstel het met twee
stemmen verschil, in de Eerste
Kamer met slechts één. Het eni
ge wat nog moest volgen, was de
algemene maatregel van bestuur
(amvb), waarmee de wet ook uit
voerbaar zou worden.
door
Hans de Bruijn
Dat het drie jaar heeft geduurd
voordat de amvb er eindelijk
kwam, heeft slechts in beperkte
mate te maken met het feit dat er
inmiddels tweemaal verkiezin
gen zijn gehouden. Belangrijker
oorzaak is dat de strijd ogen
schijnlijk in 1981 is beslecht,
maar dat het CDA zich niet echt
bij die uitkomst heeft willen
neerleggen.
De critici in het CDA van een libe
rale abortuswetgeving hebben
een medestander gevonden in de
eerstverantwoordelijke minister
voor de amvb, de eigenzinnige
Elco Brinkman, die niet onder
stoelen of banken heeft gestoken
dat hij persoonlijk grote moeite
heeft met een vrijere abortus
praktijk.
Het is daarom niet verwonderlijk
dat Brinkman (lees: het CDA) bij
het opstellen van de algemene
maatregel heeft gepoogd zich
voor het in 1981 verloren gegane
terrein te revancheren. Die hou
ding heeft opnieuw tot gevolg
gehad dat niet de maatschappe
lijke werkelijkheid maar het par
tijpolitieke compromis bepalend
was voor de inhoud van de
amvb.
Machtspositie
De hele abortusdiscussie is voor
een belangrijk deel bepaald door
de grote problemen die het con
fessioneel-politieke volksdeel -
een minderheid had en heeft
met die abortuspraktijk. Dat
eerst de PvdA en later PvdA en
WD samen in het begin van de
jaren '70 zo hamerden op de tot
standkoming van een echte abor
tuswetgeving, had minder te ma
ken met hun onvrede over die
praktijk - al wilde men duidelijk
af van het commerciële aborte
ren - dan wel met hun wens het
CDA het initiatief op dit punt uit
handen te nemen.
Dat het CDA, ondanks de grote
meerderheid voor een liberale
abortuspraktijk, op die discussie
toch zo'n groot stempel heeft
kunnen drukken, kwam meer
door de wens van vooral de WD
om coalities (waaraan het CDA
altijd meedoet) in stand te hou
den, dan uit het verlangen om
met het CDA zaken te doen. Het
gevolg daarvan was wel dat een
minderheidsstandpunt overma
tige invloed kon krijgen. De
machtspositie van het CDA in de-
Nederlandse politiek is nauwe
lijks doeltreffender te beschrij-
Het gevolg was een wet die voor
velerlei uitleg vatbaar was. Via
de amvb heeft het CDA nu als
nog de gelegenheid gegrepen om
zijn gelijk te halen. De maatregel
betekent daardoor op een aantal
punten een duidelijke verslech
tering ten opzichte van de in 1981
aanvaarde wet, waarin ook al op
ACHTERGROND
aandrang van het CDA zulke on
zinnige en onhanteerbare bepa
lingen als de vijf-dagen-bedenk-
tijd waren opgenomen
Zo is in de wet vastgelegd dat spe
ciale abortusklinieken moeten
samenwerken met algemene zie
kenhuizen in hun omgeving om
een vergunning te krijgen. In de
amvb zijn de voorwaarden voor
die samenwerking zo aangetrok
ken. dat in feite het ziekenhuis
een doorslaggevende stem krijgt
bij de vraag of een abortuskli
niek kan functioneren.
Dat betekent dat ziekenhuizen die
in hun regio een monopolieposi
tie innemen - en dat zijn er nog
al wat in Nederland op door
henzelf vast te stellen gronden
de uitvoering van de abortuswet
in hun streek kunnen blokkeren.
Hetzelfde geldt voor de verplich
te contacten tussen de aborteren
de artsen en andere professione
le hulpverleners, waarbij het zie
kenhuisbestuur in laatste instan
tie de beslissende stem heeft.
Een andere nieuwigheid is opgeno
men in de wettelijk verplicht ge
stelde rapportering door de arts
van elke abortus. Die rapportage
stelt op zichzelf al weinig voor
omdat een arts die niet volgens
de regels aborteert dat natuurlijk
nooit zelf aan de inspectie zal
melden.
Toetsing
Minister Brinkman wil nu ook in
die (overigens anonieme) rappor
tage „een stelsel van objectie-
veerbare elementen" opgeno
men zien, waaraan de motieven
voor de abortus moeten zijn ge
toetst. Gebeurt dat onvoldoende,
dan kan de arts later op zijn vin
gers worden getikt.
Maar wat blijft er dan over van de
in de wet vastgelegde stelling dat
de vrouw - per definitie subjec
tief beoordeelt of er sprake is
van een noodsituatie? Boven
dien kunnen volgens de amvb
ziekenhuizen deskundigen in
schakelen om de noodsituatie
van de vrouw te beoordelen.
In feite wordt zo via de achterdeur
toch de in 1980-1981 afgewezen
norm-toetsing weer in de abor
tuswetgeving binnengehaald.
Dit zal de vertrouwensrelatie tus
sen de aborterende arts en de in
nood verkerende vrouw en daar
mee de hulpverlening niet goede
zal komen.
Ondanks deze bezwaren en dan
hebben we het nog niet eens ge
had over de bepaling dat abortus
in een kliniek niet door het zie
kenfonds zou mogen worden
vergoed - heeft de WD ver
heugd gereageerd op de afkondi
ging van de amvb.
Maar die tevredenheid zal wel
meer te maken hebben met een
gevoel voor politieke realiteits
zin. De WD heeft - behalve op
het punt van de ziekenfondsver
goeding op dit moment weinig
behoefte aan een herleving van
de abortusdiscussie met coalitie
partner CDA, waarmee een aan
tal belangrijker zaken zijn af te
handelen.
Bovendien rekent de WD er waar
schijnlijk op dat de abortusprak
tijk - die sterk in omvang aan
het afnemen is - onder invloed
van deze betuttelende algemene
maatregel niet wezenlijk zal ver
anderen. Iedere vrouw die een
abortus wil, kan er een krijgen,
was de conclusie na het debat
van 1981. Brinkman c.s. hebben
daar misschien moeite mee,
maar de geschiedenis heeft be
wezen dat de abortuspraktijk
zichzelf regelt.
Hervormde synode en kernwapens
Hervormde gemeenten en
kerkleden hebben wel per
brief protest aangetekend te
gen het synodebesluit tegen
plaatsing van kruisraketten in
ons land, maar bij het bureau
van de synode in Den Haag
zijn geen verzoeken binnenge
komen om dit besluit te her
zien. Een woordvoerder van de
Hervormde Kerk deelde dit
desgevraagd mee.
In maart besloot de synode, met
37 stemmen voor en 15 tegen,
kabinet en regering eraan te
herinneren, dat de kerk zich bij
herhaling (laatstelijk in de
'pastorale brief van 1980) had
uitgesproken voor verwijde
ring van reeds aanwezige kern
wapens en tegen toelating van
nieuwe. Ongeveer 25 kerkera
den en ruim 100 particulieren
hebben daartegen geprotes
teerd. Er zijn ook positieve
reacties ontvangen, zowel van
kerkeraden als van particulie-
Het hoofdbestuur van de Gere
formeerde Bond in de Her
vormde Kerk kreeg wél ver
zoeken om hef. besluit van 7
maart, waarbij de mogelijke
plaatsing van kruisraketten
werd veroordeeld, te herzien.
Dat waren er meer dan 70.
De hervormde woordvoerder zei
in dit verband nog, dat de sy
node in maart geen nieuwe uit
spraak deed, maar hoofdzake
lijk verwees naar een eerder
besluit en eerdere uitspraken
over de kernwapens.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Oud-Beijerland W. C. Hovius
Apeldoorn, te Den Helder C.
Wismeyer Westmaas, te Kam
pen B. W. Steenbeek Nijega-
Opeinde,
Gereformeerde Kerken: aange
nomen naar Middelburg P.
Paulus Zutphen.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar As
sen H. van den Berg Hoek (Z.).
Nederlands Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Bunschoten-
Spakenburg L. Blokhuis
Schiedam.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Rotter-
dam-Capelle aan de IJssel W.
van Benthem Genemuiden, te
Tholen-Oud-Vossemeer G.
Bouw Scheveningen.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Scherpenisse J.
Koster Klaaswaal, voor Krim
pen aan de IJssel A. Hooger-
land Dirksland, voor
Werkendam J. van Vliet Veen.
Overleden. Op 77-jarige leef
tijd is in Schiedam ds. G. Ca-
dée overleden. Van 1955 tot
aan zijn pensioen in september
1971 was hij hervormd predi
kant in Alphen aan den Rijn-
Oudshoorn (Oudshoornse
kerk), tevens voorganger van
de afdeling Woubrugge-
Nieuwveen van de Nederland
se Protestantenbond. Voordat
ds. Cadée naar Oudshoorn
ging, werkte hij achtereenvol
gens in Zweeloo, Arum, Oos-
terwolde (Fr.) en Haaksbergen.
Morgen om half 12 wordt in de
Oudshoornse kerk een rouw
dienst gehouden. Daarna
wordt ds. Cadée op 'Ocken-
burg' gecremeerd.
In Bentveld is dr. A. van Bie-
men op 70-jarige leeftijd
overleden.
van 1946 tot 1976 is dr. Van Bie-
men directeur geweest van de
Arbeidersgemeenschap der
Woodbrookers in Nederland
en van het vormingscentrum
in Bentveld. Eerst was hij her
vormd predikant in Barsinger-
horn en Haarlem In 1969 werd
hij aan de theologische facul
teit van de Universiteit van
Amsterdam benoemd tot bui
tengewoon hoogleraar om on
derwijs te geven in de kennis
van de samenleving en haar
problemen in relatie tot kerk
en godsdienst.
Voorzitter was Van Biemen van
de 'Internationale bond van re
ligieuze socialisten' en redac
tievoorzitter van het weekblad
'Tijd en Taak'. Hij zat ook een
aantal jaren in het hoofdbe
stuur van de Partij van de Ar
beid.
In Haren is, 100 jaar oud. de
hervormde predikant P. Sie-
melink overleden Dit jaar her
dacht hij nog, dat hij 75 jaar ge
leden als predikant in Hooge-
loon werd bevestigd Vieren
dertigjaar geleden werd hij ge
pensioneerd Ds Siemelink
werkte na Hoogeloon achter
eenvolgens in Meliskerke,
Gaastmeer, Burum, Gasselter-
nijveen en Dorkwerd.
Hemelvaartsdag
Gregoriaans. In de Lodewijks-
kerk (Steenschuur 19) in Lei
den verzorgt de Schola Gre-
gonana Lugdunensis op- He
melvaartsdag om half 5 's mid
dags een gregoriaanse vesper,
waarbij pastoor A. Vreeburg
voorgaat. Psalmen, hymne en
Magnificat zullen op monastie
ke wijze in beurtzang worden
gezongen onder leiding van di
rigent Theo Goedhart.
Het koor, dat niet gebonden is
aan een kerkelijke gemeente,
parochie of gezindte, bestaat
nu uit zestien leden. Zij zingen
eenstemmig gregoriaans.
De Urker koren geven donder
dagavond om 7 uur in de visaf-
slag (3500 zitplaatsen) een ge
zamenlijke uitvoering onder
leiding van Frits Bode. Het
programma vermeldt ook sa
menzang. De zangavond is een
onderdeel van de Urker 'Visse-
rijweek'.
De Evangelische Zendings
alliantie - een samenwer
kingsverband van ruim 60 on
afhankelijke zendingsgenoot
schappen houdt overmorgen
van 10 uur af in de Jaap Eden-
hal in Amsterdam (Radioweg,
dichtbij het Ajax stadion) een
zendingsdag met beurs. De sa
menkomsten zijn om kwart
over 10, half 2 en kwart voor 4
Sprekers zijn Theodore Wil
liams, secretaris van de World
Evangelical Fellowship (waar
bij vele nationale Evangelische
Allianties zijn aangesloten) en
de evangelist Ben Hoekendijk.
Het thema van deze zendings
dag is 'Waarom alleen Jezus?'
