c
Muziekkamer eindelijk ingericht
Gouden Palm
voor Wenders
'In het tuinhuis' heeft opmerkelijke vormgeving
Los 'Draad'-werk
deels sprankelend
'Jan Rap and his mate' vol vaart
DONDERDAG 24 MEI 1984
_Leidenaar werkt jaren aan project "ambient music'
Radio - tv - kunst
LEIDEN - Praten over z'n muziek
doet Cees van den Oever liever
niet. Voor wie er oren naar heeft
spreekt die muziek voor zich.
vindt hij. De luisteraar mag zelf
uitmaken wat hij in de muziek
wil horen. "Het woord is aan het
cassette-deck".
Vijf jaar lang werkte hij aan de tri
logie 'Muziekkamer'. Drie casset
tes die elk een eigen sfeer oproe
pen. Met het afronden en uitko
men van de laatste cassette
'Filmmuziek' is zijn onderzoek
naar ruimte in de muziek afge
sloten. De muziek is overwegend
electronisch, maar klinkt niet zo.
Steeds meer muzikanten gaan er
toe over hun zelfgemaakte mu
ziek op cassettes uit te brengen.
Er zijn zelfs uitgeverijen waar
cassette-fanaten hun zelfgefabri-
ceerde waar kunnen slijten. "De
Nederlandse 'cassette-scène' be
staat voornamelijk uit pubers,
die het liefst een plaat uit zouden
brengen, maar door gebrek aan
ervaring nog niet zo ver zijn ge
komen", zegt Cees van den Oe
ver ervan. Hij maakt cassette-
muziek die boven het 'school
krantenniveau' uitsteekt. Het ge
bruik van cassettes is voor hem
een weloverwogen keuze. De
mogelijkheid om zoveel 'mentale
ruimte' in zo'n klein doosje te
stoppen, fascineert hem.
Synthesizer
'Muziekkamer' is een drieluik van
de cassettes 'Kamermuziek',
'Popmuziek' en 'Filmmuziek'.
De muziek doet denken aan die
van Brian Eno, die een belang
rijk vertegenwoordiger is van de
'ambient-music' (sfeerscheppen-
de muziek) in een minimale,
zichzelf herhalende vorm. Voor
namelijk met synthesizer pro
beert Cees een 'omgeving' in de
muziek te creëren.
door
Wouda Bouwman
De kunstenaar componeert zoge
zegd met omgeving, met ruimte.
De inspiratiebron voor deze 'ont
dekkingsreis door ruimte' ligt in
het schreeuwende gebrek aan
die ruimte. De steriele leefomge
ving van een nieuwbouwwijk
deed de maker van 'Muziekka
mer' naar uitwijkmogelijkheden
zoeken. Zo besloot hij met mu
ziek de ruimte te scheppen die
hij zelf miste.
Bij het beluisteren van de eerste
cassette wordt de luisteraar
haast werkelijk meegevoerd
door ruimten en sferen. Er is
niets vreemds, onbekends of
kunstmatigs aan. Rustig en ver-
Uit de handen van actrice Faye Dunaway ontving regisseur Wim
Wenders de Gouden Palm voor zijn film 'Paris, Texas' (foto ap>
CANNES (AFP/DPA/UPI) - Op
het filmfestival van Cannes
1984 is woensdag de Gouden
Palm voor de beste film toege
kend aan „Parijs, Texas" van
de Westduitse regisseur Wim
Wenders.
Bij de uitreiking van de prijs
sprak een duidelijk ontroerde
Wenders van „het grootste in
ternationale succes dat een re
gisseur kan behalen". Hij be
dankte alle medewerkers, met
name de Amerikaan Sam She-
phard die het scenario voor
zijn rekening nam.
Het is overigens niet het eerste
grote internationale succes van
Wenders. In 1982 kreeg hij
voor zijn film „Der Stand der
Dinge" de Gouden Leeuw van
het filmfestival in Venetië.
De 39-jarige regisseur, die medi
cijnen en filosofie studeerde,
maakte zijn debuut in 1976 in
Cannes. Hij heeft tot dusver ze
ven films gemaakt, waarvan de
jongste, die is gewijd aan de
Japanse filmmaker Ozu, bin-
De speciale grote prijs van de ju
ry, onder leiding van Dirk Bo-
garde, ging naar de Hongaarse
regisseur Marta Meszaros voor
haar werk „Naplo" (Intiem
Dagboek). De 77-jarige John
Huston, die zijn rolprent „Un
der the vulcano" had ingezon
den, kreeg een extra vermel
ding voor zijn algehele oeuvre.
Bernard Tavernier werd voor
zijn film „Un dimanche la
campagne" bekroond met de
prijs voor de beste regie.
De jury onder voorzitterschap-
van de Britse acteur Dirk Bo-
garde kende de prijs voor de
beste vrouwelijke hoofdrol toe
aan de Engelse Helen Mirren
voor haar rol in „Cal" van Pat
O' Connor.
De prijs voor de beste mannelij
ke hoofdrolspeler ging naar de
Spanjaarden Francisco Rabal
en Alfredo Landa voor hun rol
in „Los Santos Inocentes" van
hun landgenoot Mario Camus
trouwd waant de luisteraar zich
in herkenbare kamers. De mu
ziek duwt je niet in vreemde en
onbekende bochten.
Dat is ook precies de bedoeling
van de maker. "Ik wil door mid
del van mijn muziek een ruimte
oproepen uit de directe omge
ving. Er moet niets aan worden
toegevoegd. Ook ikzelf ben uit
de muziek verdwenen. Het moet
voor iedereen herkenbaar en
vanzelfsprekend zijn".
Cees laat veel aan het toeval over.
Hij gebruikt de dingen die hij om
zich heen hoort, dingen die hem
aan het denken zetten. Soms
gaat hij er voor zitten, maar
meestal komt de inspiratie plot
seling om de hoek kijken. "Het
wijst zich vanzelf. In de loop van
de tijd wordt het alleen steeds
duidelijker".
Hij gebruikt een synthesizer, maar
daarnaast ook elektrische gitaar
en basgitaar waarmee hij omlij
stende geluiden voor een perfec
te ruimte-creatie te maakt. De
klank van die instrumenten her
ken je niet in de muziek. Bij de
produktie probeert hij het elek
tronische zoveel mogelijk weg te
filteren, zodat op 'synthetische'
wijze muziek tot stand komt die
voor het oor van zijn luisteraar
akoestisch is.
De smaakvolle achtergrondmu
ziek, het muzikale behang van
'Muziekkamer' is geleidelijk ont
staan. De stukken werden in
1978 en 1979 opgenomen. Voor
dat Cees deze cassette als afge
rond wilde bestempelen, ging er
nog een jaar voorbij. Op 'Kamer
muziek' zijn ook groeps-produk-
ten te horen uit de tijd dat Cees
samen met zijn broer Martin en
zijn Delftse vriend Martin Keu-
ning de kern van 'Muziekkamer'
vormde. Aan de samenwerking
kwam geleidelijk een einde, om
dat de persoonlijke en techni
sche interessen veranderden. Zo
werd 'Muziekkamer' uiteindelijk
een solo-project van Cees.
Bij de eerste cassette is een bijlage
gemaakt: 'Op Zee'. Het is een
verlengstuk van 'Muziekkamer'
geworden. Er staat één muziek
stuk op zonder duidelijk begin of
eind, zoals ook de zee zonder be
gin of eind is. De cassette laat
zich onophoudelijk keren en de
luisteraar laat zich onophoude
lijk meevoeren op de golven van
geluiden. Hij vindt daarbij vol
doende ruimte zijn eigen gedach
ten mee te laten deinen.
Na 'Kamermuziek' en 'Op Zee'
kreeg Cees behoefte een tegen
gestelde positie in te nemen. De
tweede cassette werd gevuld met
snellere, nerveuze muziek en
kreeg als titel 'Popmuziek'.
De drie cassettes di
Voorgeprogrammeerde ritmebo
xen, zware baspartijen en stem
geluiden deden hun intrede. De
teksten zijn niet speciaal voor
'Muziekkamer' geschreven. Het Melodisch
zijn kopieën van bestaande zin
nen en verhalen. "Het is algeme
ne fonetiek, bedoeld als grapje.
Met opzet is het op deze manier
onpersoonlijk gehouden. Het
was niet de bedoeling dat de
tekst kwaliteitsverhogend zou
werken"
Filmmuziek' is de laatste cassette
van 'Muziekkamer'. De muziek is
melodisch en roept filmbeelden
op. Zoals Brian Dommisse in het
muziekblad Vinyl schreef:
..'Filmmuziek' is nu geen mu
ziek meer ter ondersteuning van
bestaand filmmateriaal, maar
juist muziek die zelf filmbeelden
oproept...'. 'Filmmuziek' is melo
disch grandioos in elkaar gezet
en staat wat stijl betreft tussen
het rustige 'Kamermuziek' en de
scherpere 'Popmuziek' in.
Museumhaven in Amsterdam?
AMSTERDAM (ANP) - Amsterdam krijgt, als alles volgens plan verloopt,
een Museumhaven aan een kade vlakbij het Scheepvaartmuseum. Daar
is plaats voor ongeveer dertig schepen uit de oude binnenvaart en de
visserij zoals tjalken, klippers, aken, botters, loggers, stoomsleepboten
en beurtschepen. Het initiatief hiertoe heeft de Vereniging Museumha
ven Amsterdam genomen. Bestuursleden zijn onder meer bezitters van
oude vaartuigen die mogelijk een plaats krijgen in de Museumhaven.
Met de gemeente is overleg gaande over de plannen en de vergunning
voor het inrichten van het museum aan de niet meer in gebruik zijnde
kade. Een woordvoerder van de gemeente Amsterdam heeft laten we
ten dat de betrokken gemeentelijke diensten de plannen gunstig ge
zind zijn.
In Amsterdam liggen nu, verspreid over de gehele stad tientallen histori
sche schepen. Enkele zijn al in oude glorie hersteld, van vele is de
restauratie in volle gang. Vrijwel alle schepen worden door de eigëna-
ren op eigen kosten in oude staat gebracht. Doel van het museum is om
deze schepen bij elkaar te brengen, onderling kennis uit te wisselen en
authentieke schepen uit de binnenvaart en visserij uit het begin van
deze eeuw te laten zien. (w.v.)
Bij moedig Toverlei
'Jan Rap and his mate' van Yvonne
Keuls in een Engelse vertaling
van Paul Melton. Bewerking en re
gie: Rod O. West. Opgevoerd door
Volgende voorstellingen op 24 en
25 mei.
SCHEVENINGEN - 'Jan Rap
en z'n maat' van Yvonnen
Keuls is nog steeds bezig aan
een glorieuze rondreis over de
Westeuropese podia. Binnen
kort komt ook Engeland aan
de beurt. Niet dankzij de fijne
neus van een Londense produ
cer, maar dankzij de onderne
mingsgeest van de amateurto
neelvereniging Toverlei, die de
euvele moed hadden het stuk
in het Engels in te studeren om
daarmee in augustus het Ka
naal over te steken.
Hoe zo'n 'Every Tom, Dick and
Harry' klinkt, werd gister
avond in het Scheveningse
Theater aan de Haven gede
monstreerd, maar met het oog
op de publiciteit was voor deze
gelegenheid kennelijk gekozen
voor een titel die ons bekender
in de oren klinkt. Het succes
van 'Jan Rap en z'n maat' zal
immers weinig toneelliefheb
bers ontgaan zijn en dankzij de
televisie kon zelfs heel Neder
land meeleven met het wel en
wee van de bewoners van een
opvangtehuis.
Rod West en zijn spelers zijn de
vergelijking echter niet uit de
weg gegaan en hebben diverse
personages en situaties duide
lijk gemodelleerd naar het
voorbeeld van de oorspronke
lijke voorstelling. (De tekst van
Yvonne Keuls liet hen soms
trouwens weinig keus). Wel
leidden een aantal bekortingen
tot een paar brokkelige scènes
en abrupte overgangen, maar
dat is altijd te prefereren boven
een voorstelling die anders
misschien te lang zou duren.
Nu ontstond er een geheel van
flitsende, korte scènes vol
vaart en afwisseling die de aan
dacht veel steviger vasthielden
dan ik vooraf had durven ho
pen.
Alleen had ik wat moeite met het
Engels, dat door een aantal
spelers juist te vlot en te ge
woon werd gesproken. Met alle
lof voor het bereikte resultaat
moet namelijk worden gecon
stateerd dat de spelersgroep in
twee groepen uiteenviel. Som
migen spraken Engels met een
onmiskenbaar Hollandse tong
val, maar waren desondanks
(of daardoor?) bijzonder goed
te verstaan. Anderen benader
den echter het binnensmondse
geprevel van de echte Londe-
naar uit de buitenwijken en
hielden er te weinig rekening
mee, dat ook Engelse acteurs
op het toneel zodanig spreken,
dat de tekst tot op de achterste
rijen verstaanbaar is. De in
sommige scènes constant aan
wezige en onnatuurlijk harde
geluiden van stromend water
en brekend glas maakten het
probleem alleen nog maar gro
ter. PAUL KORENHOF"
Kees van Leeuwen als 'Charlie' in 'Jan Rap and his mate' (f<
Brogt. Vormgeving: Paul Gallis. Regie: Ge-
rardjan Rijnders. Gezien op 23 mei in de
Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Dat er voor de Globe-produk-
tie 'In het tuinhuis' veel belangstelling
bestaat, hoeft geen verwondering te
wekken. Elisabeth Andersen heeft voor
haar vertolking van Gertrud Eastman in
dit stuk de Theo D'Or gekregen, één van
de belangrijkste Nederlandse theate
ronderscheidingen voor de beste vrou
welijke hoofdrol. 'In het tuinhuis' is van
de Amerikaanse schrijfster Jane Bow
les, aan wie de laatste tijd veel aandacht
is besteed. Aan haar leven en werk is dit
theaterseizoen zelfs een speciale voor
stelling gewijd, zodat interesse voor
Bowles' enige toneelstuk verondersteld
mag worden. En derde punt van
rechtvaardiging voor de publicitaire
drukte rond deze voorstelling is het feit
dat Globe met de enscenering van dit
stuk uit het begin van de vijftiger jaren
weer eens aantoont, dat het een eigen
zinnig toneelgezelschap is, dat het
(vorm) experiment bepaald niet
schuwt.
De vormgeving van deze produktie is zeer
opmerkelijk, omdat door schuifbare pa
nelen en gordijnen de kijkrichting van
de toeschouwer merkbaar beïnvloed en
vaak ook concreet gestuurd wordt. Als
het stuk begint, zien we alleen een paar
omhoog gestoken benen van een lig
gend meisje. Pas na verloop van tijd
krijg je meer zicht op het toneel en zie je
Elisabeth Andersen - constant op haar
dochter Molly inpratend - op een verho
ging zitten. Het hoogteverschil tussen
hun beider positie keert terug in de
schuin aflopende lichtbalk, die het zich-
bare deel van het toneel nu vormt, en
symboliseert de gezagsverhouding tus
sen de overheersende moeder en haar
introverte Molly. Deze originele vorm
geving dwingt je om beter op details te
letten. Als enkele personen over het
strand lopen, is het zichtbare deel van
het speelvlak zodanig, datje de hoofden
van de spelers niet kunt zien, en dus
moet je wel kijken naar de expressie
van hun lichamen.
Niet alles is natuurlijk overtuigend; waar
om een speler quasi zijn behoefte doet,
heeft voor het geheel geen enkele zin.
Ontroerend is daarentegen het beeld,
als Elisabeth Andersen in een bruidsja
pon en met haar sloffen aan zit te wach
ten. Genoemde strandscène is trouwens
ook fraai gestileerd weergegeven door
een blauwe achterwand met op de voor
grond een knalgele speel vloer
Visueel is deze versie van 'In het tuinhuis'
dus vaak heel aantrekkelijk; de kracht
van deze vondst zou echter aanzienlijk
verzwakken, als ook na de pauze dit ex
periment voortgezet zou worden Al vrij
gauw verandert het toneelbeeld echter
niet meer en zien we eethuis De Oester-
schaal, waarvan alleen een langgerekte,
horizontale lichtbalk zichtbaar is. Dan
dringt pas het inhoudelijke deel van dit
stuk enigzins tot je door
Tegenover de moeder - Molly-relatie staat
de relatie van mevrouw Constable tot
haar vrijgevochten dochter Vivian. Hier
lijkt Vivian de sterkere partij. Na de
strandscène is zij echter plotseling ver
dwenen; ongeluk, moord of zelfdoding -
dat blijft ongewis. Haar moeder vlucht
in drank, maar gedraagt zich allengs
(hoewel voortdurend dronken) sterker
en onafhankelijker. Dit in tegenstelling
tot de eens zo overheersende moeder
Gertrud, die na het v-ertrek van Molly
volledig gebroken lijkt. Het levert een
schitterend dramatisch geladen twee
spraak op tussen Elisabeth Andersen en
Nettie Blanken (als mevrouw Consta
ble).
Daarmee is iets van de verhaallijn aange
geven. Toegevoegd dient te worden, dat
een rij spelers, onder wie mevrouw Lo
pez met haar dochters en meneer Sola
ris, de tweede echtgenoot van Gertrud,
in een groot aantal scènes op de achter
grond bijna als couleur locale meespe
len. Vooreen merkwaardig, ongrijpbaar
en dus moeilijk speelbaar toneelstuk
hebben regisseur Rijnders en vormge
ver Gallis een zeer opmerkelijke vorm
gevonden. WIJNAND ZEILSTRA
'Draad' (groep van vijf kunstenares
sen) in Ars Studio, Pieterskerk
gracht 9. Tot en met 3 juni. Ge
opend: ma. t/m do. van 9-12 uur: en
van 19-21.30 uur. Za. en zo. van 13-
16 uur.
LEIDEN - Dat artistieke neigin
gen bij de vrouw (en dus waar
schijnlijk ook bij de man) ze
ker niet hoeven te verdwijnen
nadat men een gezin heeft ge
sticht met alle opslorpende ac
tiviteiten vandien. wordt aan
getoond door de Draad-kun
stenaressen. Carin Bleeker,
Ytje Kok, Carry Schumacher,
Heidi Vreugde en Nel Waller
Zeper studeerden in de jaren
vijftig aan de Amsterdamse
Rietveldacademie (toen Kunst
nijverheidsschool), onder meer
bij de etser Ap Sok. De kunst
raakte bij hen daarna door de
zorgen van een huishouding en
de opvoeding van kinderen
weliswaar op de achtergrond,
maar het artistieke vuur bleef
branden. Zij ontmoetten el
kaar later weer en besloten de
'draad' weer op te pakken. Zij
gingen zich opnieuw actief met
kunst bezig houden en expo
seerden inmiddels alweer een
aantal malen in Den Haag en
Amsterdam. Nu laten zij dan in
Leiden wat zien.
"Zij ontwikkelden zich verschil
lend maar toch loopt er een
verbindende draad door hun
gezamenlijke werk. Deze is
moeilijk te definieren maar
duidelijk voelbaar" heet het in
de toelichting. Men kan op de
expositie constateren dat zij al
le vijf graag tamelijk schetsma
tig met het landschap en de na
tuur bezig zijn. De resultaten
van die confrontatie met deze
onderwerpen verschillen ech
ter nogal. De groep blijkt wel
degelijk te bestaan uit vijf indi
viduen die ieder hun eigen kijk
op natuur en landschap heb
ben. Niettemin wordt bijna al
het werk wel gekenmerkt door
een zekere losheid.
Van Heidi Vreugde zijn onder
meer vier kleine aquarellen te
zien naar duinlandschappen.
Het zijn sprankelende impres
sies, met beweeglijke zwarte
lijnen en suggestieve kleuraan-
zetten. Eenzelfde soort krachti
ge, levendige lijnvoenng als bij
Vreugde vinden we bij Nel
Waller Zeper. Haar kernachti
ge pentekeningen naar allerlei
soorten vegetatie zijn boeiende
notities. Vooral 'Walnoten-
boom' (nr. 36) getuigt van tref-
Walnotenboom van Nel Waller Zaper
zekerheid en is een hechte een
heid
De slecht ingelijste, en slordig
uitgevoerde, abstracte penne-
krasjes die hier tegenover han
gen (ook van Heidi Vreugde)
passen slecht bij de tentoon
stelling en hadden mijns in
ziens beter weggelaten kunnen
worden.
Carry Schumacher toont enige
uitdrukkingsvolle, dynami
sche tekeningen en prenten,
naar bijvoorbeeld een Frans
landschap (Vercors) of het sta
tion Haren-Almen (Gelder
land).
Zeer apart zijn haar inkttekenin-
gen 'Solitair I en II" we zien
een boom waarvan de takken
bij nadere beschouwing bin
ken te bestaan uit teksten als
"Ik ben een hele grote eik.
Stormen ga aan mij zeker niet
voorbij."
Van Ytje Kok is enig schilder
werk te zien. Interessant is het
om te constateren dat zij uit
het landschap De Slufter iets
heel anders haalt dan haar col
lega Heidi Vreugde. Tenslotte
zijn er nog enige (waaronder
grote) olieverfschilderijen van
Carin Bleeker te zien. Men kan
meer werk van deze kunstena
ressen-groep bekuken in een
grote map die op de expositie
aanwezig is.
ANTOON ERFTEMEIJER.
