c
Nederland rijp voor kunstsponsoring
'Don Gil' vol kortsluitingen
Onderzoek van Amsterdams bureau toont aan:
Lakenhal zoekt (met
succes) sponsors
Repelsteef: subtiele tragiek
Irwin Shaw overleden
Open huis Lakenhal
Canada wint gouden roos
Lof voor danseres Jane Lord
BRT stopt met 'TV-Touché'
DONDERDAG 17 MEI 1984
Nederland is rijp voor kunst
sponsoring. Zowel kunstin
stellingen en bedrijven als
„politiek", gemeenten en
consumenten staan positief
tegenover het verschijnsel.
Dit blijkt uit een onderzoek
dat het Amsterdamse bureau
voor industrieel marketing-
onderzoek, Knapper en
McAlley, heeft uitgevoerd in
opdracht van het ministerie
van WVC. Het hangt onder
meer van de voortvarendheid
van dit ministerie af of er in
derdaad binnenkort een „BV
Kunst" komt.
door
Eelco Meuleman
Slechts weinig bedrijven en kunst
instellingen in ons land kunnen
spreken uit ervaring over het fe
nomeen kunstsponsoring. Het
woord riep (en roept nog wel) al
lerlei schrikbeelden op: een
schouwburgzaal als voetbalsta
dion met allerlei reclameborden,
een violist met een zonneklepje
van Heineken op zijn hoofd. Dat
deze voorstellingen weinig met
de werkelijkheid te maken heb
ben, dringt langzaam maar zeker
tot de betrokkenen door.
Radio - tv - kunst
dering te constateren. Het be
drijfsleven ziet de noodzaak van
een grotere betrokkenheid bij
kunst en de kunstinstellingen
reageren daar positief op. De
overheid (vooral het als degelijk
omschreven ministerie van
WVC) maakt ruimte voor parti
culiere invloeden en zorgt er,
door te bezuinigen, ook voor dat
de kunstinstellingen wel ge
dwongen zijn hun „ivoren to
rens" te verlaten. De gemeenten
hebben wel enige twijfels over
de bereidheid van het bedrijfsle
ven om de kunst daadwerkelijk
te steunen. De consument, ten
slotte, staat uitermate nuchter te
genover sponsoring van kunst
mits alle partijen zich „gedra
gen".
Dat laatste is een belangrijk punt,
dat door alle betrokken partijen
(niet in de laatste plaats door de
bedrijven) wordt onderschreven.
Men is het erover eens dat de
sponsor zich niet met de inhoud
van de activiteiten mag be
moeien. Het bedrijfsleven zelf is
uitgesproken tegen zo'n be
moeienis en erkent de deskun
digheid van de betrokken kunst
instelling.
Deze vrijheid voor de kunstinstel
lingen doet aan de motieven van
de bedrijven niets af: een bedrijf
sponsort niet uit ideële overwe
gingen, maar wil er iets mee be
reiken. Het gaat dan vooral om
het vergroten van de naambe
kendheid en het verbeteren van
het imago. De kunstinstellingen,
gemeenten en consumenten vin
den deze motieven acceptabel:
„Voor wat hoort wat", is de rede
nering.
Uit het onderzoek blijkt verder dat
de alom aanwezige angst voor
overheersing van de commercie
(reclame) niet terecht is. Opmer
kelijk genoeg vinden de bedrij
ven zelf dat de promotie-activi
teiten binnen de perken moeten
blijven. Zo mag de naam van de
sponsor nooit tè duidelijk aan
wezig zijn en moeten belang en
inhoud van de activiteit voorop
staan.
Wat betreft de aard van de te spon
soren activiteiten is er een duide
lijke (en begrijpelijke) voorkeur
voor „publiekstrekkers". Het
zijn de grote festivals en manifes
taties, tentoonstellingen en films
waarvan men het meest ver
wacht. Jazz, popmuziek en musi
cals scoren redelijk. De belang
stelling voor experimentele vor
men van kunst is beduidend
minder. Orkesten, gezelschap
pen, accommodaties, literatuur
en individuele kunstenaars ne
men een middenpositie in.
De overheid zal bij kunstsponso
ring een begeleidende rol spelen.
Alle partijen zijn het erover eens
dat het Rijk nooit verantwoorde
lijkheden mag afschuiven en „de
kunst" moet blijven stimuleren.
In de beginperiode kan de over
heid zich wat actiever opstellen,
op den duur zou het om een be
schermende functie gaan. Indien
nodig zou het Rijk sponsorpro
jecten ook kunnen gaan mede-fi
nancieren. Kunstsponsoring
blijft echter een zaak tussen de
beide betrokken partijen: de
kunstinstellingen en de bedrij-
De toekomst van kunstsponsoring
ziet er nogal rooskleurig uit: de
(weinige) bedrijven die ervaring
met het fenomeen hebben, ver
wachten een toename van het
aantal activiteiten. Van de bedrij
ven die nog niet sponsoren,
denkt 50 procent het te gaan
doen. Bij de kunstinstellingen is
de situatie hetzelfde.
Het gegeven kunstsponsoring mag
dan bij bijna iedereen die aan het
onderzoek meewerkte positieve
reacties oproepen, tegenover de
georganiseerde aanpak ervan
staan met name de gemeenten en
de kunstenaars tamelijk scep
tisch. De slechte ervaringen uit
het verleden en de angst voor
een bureaucratische opstelling
zijn hier debet aan.
De ideeën die bij de geinterview-
den leefden over de organisatie
vorm van kunstsponsoring zijn
door Knapper en McAlley uitge
werkt. Volgens het bureau zou er
een „BV Kunst" moeten komen,
een onafhankelijk organisatie
met eigen middelen en doelstel
lingen die het klimaat rond spon
soring moet verbeteren, informa
tie moet verstrekken en gaan be
middelen. De „BV Kunst" moet
onder toezicht staan van een
Raad van Advies met afgevaar
digden uit kunstinstellingen,
overheden en bedrijfsleven. Uit
eindelijk zal de „BV Kunst" kos
tendekkend moeten werken,
maar stimulering van de over
heid is zeker in het begin noodza
kelijk.
De rol van de media, kwam nog
In 1982 ging het projekt 'De La
kenhal zoekt sponsors voor te
restaureren schilderijen' van
start. Er werd een tentoonstel
ling aan gewijd die inderdaad
sponsors opleverde. Met hun
financiële steun kon een der-
tigtal schilderijen gerestau
reerd worden. Op het ogenblik
is er, als logisch vervolg van
deze aktie, weer zo'n expositie
in de Lakenhal te zien.
Men kan er bekijken wat in het
afgelopen jaar kon worden her
steld met (onder meer) de gel
den die beschikbaar werden
gesteld door verenigingen, be
drijven en particulieren. Ge
middeld gaat het om zo'n 2500
gulden per geval, maar er zit
ten projekten bij die slechts
400 gulden vragen. Naast de
werken die hun oude glorie
mochten herkrijgen hangt er
een groep schilderijen die aan
restauratie toe zijn. En dat zijn
niet alleen de 'oudjes'.
Schilderijen zijn kwetsbare ob-
jekten, en in de loop der ge
schiedenis zijn talloze dan ook
jammerlijk verloren gegaan.
Men moet daarbij denken aan
normale ouderdomsverschijn-
selen ('werkend' hout, doek-
slijtage, spanningen in de
verflaag), maar ook aan invloe
den van buitenaf (tempera
tuur, vochtigheid, stof, vuil,
licht, trillingen in de omge
ving, mechanische beschadi
gingen). Gelukkig staan res
tauratoren, en niet in het minst
de Nederlandse, tegenwoordig
(bijna) voor niets. Zoals be
kend is hun werk tijdrovend
en vraagt veel geduld, precisie
en kennis, maar de resultaten
zijn dan ook vaak verbluffend.
Soms ziet een werk er na res
tauratie geheel anders uit. Zo
bleek de 'Nachtwacht' van
Rembrandt uiteindelijk veel
eer een 'Dagwacht' te zijn.
Terug naar de Lakenhal. Up een
schilderij van Joris van Schoo-
ten dat een officieren-gezel-
schap toont (17de eeuw) was
eerst rechts-boven een los
vrouwenhoofd te zien. Na res
tauratie bleek het niet te gaan
om een hoofd van een 'leven
de' vrouw, maar om een hoofd
dat geschilderd is op een doek
dat op een schildersezel staat.
Een schilderijtje in een schil
derij dus! Wie zal zeggen wat er
voor fraais naar boven komt
als de twee zeer vuile werken
'Jagers' en 'Herders' (pendan
ten) van de 17de eeuwse schil
der David de Bondt zijn opge-
onlangs gerestaureerd.
knapt? Kosten: maximaal
10.000 gulden. Maar er moet
dan ook wel wat gebeuren.
Vermoedelijk zal het doek van
de beide schilderijen moeten
worden losgemaakt van platen
triplex waar het nu op zit vast
geplakt.
Een vakkundig uitgevoerde res
tauratie onderging ook het fa
meuze doek van Mattheus van
Bree uit 1816/17, voorstellende
(/Burgemeester Van der Werff
piedt het volk zijn degen aan'.
L- D. Vercouteren uit Den
Haag nam het gigantische
i Bree, 'Burgemeester Van der Werff biedt het muitende volk zijn degen c
doek (uit één stuk), dat volko
men verteerd en gedeeltelijk
gescheurd was, onder handen.
Zijn stadsgenoot M. van den
Ende knapte de lijst op. On
langs kwam het geheel gereed,
en het resultaat valt nu in het
trappenhuis van de Lakenhal
te bewonderen. Hoe men dit
enorme projekt heeft aange
pakt kunt u lezen op de ten
toonstelling. Het is te hopen
dat ook nu weer sponsors zich
zullen opgeven. Immers: met
dergelijke financiële steun
kunnen in het jaar 2000 alle
daarvoor in aanmerking ko
mende schilderijen uit het mu-
seumbezit zijn gerestaureerd.
Moet men het enkel met be
schikbaar gemeentegeld doen,
dan zullen we nog 125 jaar
moeten wachten tot het zover
Potentiële sponsors, ieder die
wat over de achtergronden van
restaureren wil weten, maar
natuurlijk ook kunstliefheb-
bers-zonder-meer, kunnen de
ze expositie tot en met 1 juli
bekijken.
ANTOON ERFTEMEIJER
'Repelsteel' van Adolf Muschg. F
Act-produktie onder regie van
Lidwien Roothaan. Spelers: Krijn
ter Braak, Olga Zuiderhoek, Caro
line Beukman en Laus Steenbee-
ke. Gezien op 16 mei in het LAK.
Aldaar nog vanavond te zien.
LEIDEN - Lidwien Roothaan is
een jonge regisseur, die bij F
Act in Rotterdam een opval
lende produktie heeft ge
maakt. Aan het hier in Neder
land onbekende 'Repelsteel'
van de Zwitserse schrijver
Adolf Muschg heeft zij een tra-
gi-komische ondertoon gege
ven. Hard lachen of huilen kun
je niet om deze 'kleinburgerlij
ke tragedie', want het tragische
van het basisgegeven wordt
door spel en regie subtiel gere
lativeerd.
Vier slachtoffers zijn op een wei
nig gelukkige manier van el
kaar afhankelijk. Krijn ter
Braak speelt als Viktor Leeuw
de vaderrol. Hij is een inge
beelde zieke, die daarmee het
leven van dit gezin beheerst en
zich tegelijk daardoor van
vrouw en dochter afhankelijk
opstelt.
Zijn vrouw, die hem in zijn ziek
te zo veel mogelijk ontziet, ver
zwijgt, dat zij zelf ernstig ziek
is, en zij zal haar man dus moe
ten achterlaten. De dochter
treedt niet niet de voetsporen
van haar moeder; als zij de re
latie met haar vriend op die
van haar ouders vindt gaan lij
ken, verbreekt zij die relatie,
maar weigert ook om de ver-
zorgersrol voor haar vader over
te nemen.
Het slotbeeld is indringend:
eerst zit Viktor alleen tafel en
eet uit een pannetje een stuk
kouwe kip, dan kruipt hij on
der de tafel en roept zijn eigen
naam. Het is kennelijk een re
gievondst van Lidwien Root
haan, want de tekstuitgave ein
digt weliswaar met kipeten,
maar de gespeelde kaalheid
ontbreekt in de tekst en het te
lefoongesprek naar het zieken
huis wordt hier niet gespeeld.
Dit slotbeeld maakt van Leeuw,
keurig leraar geschiedenis en
voormalig revolutionair, toch
een tragische figuur, hoewel
hij in het stuk vrij meedogen
loos wordt geanalyseerd. Krijn
ter Braak speelt deze rol prach
tig en geeft zijn stem het ty
pisch belerende leraarstoontje
mee. Olga Zuiderhoek toont al
leen al door de kracht van haar
persoonlijkheid, dat de lijdza
me houding een diepere bete
kenis heeft en haar ook een be
paalde macht en zekerheid
geeft.
Een belangrijke verdienste van
de regie door Lidwien Root
haan is, dat zij de inhoudelijke
'kleinburgerlijkheid' van het
stuk niet in duffe bekrompen
heid van de voorstelling laat
omslaan. Om dat te vermijden
heeft zij daarentegen geen gro
te trucendoos met regievond
sten opengemaakt. Dan zou de
tragiek potsierlijk geworden
zijn, en deze is nu - gelukkig -
subtiel gebleven.
WIJNAND ZEILSTRA. Olga Zuiderhoek en Krijn ter Braak in 'Repelsteel'(foto Leo van veiz«
'Don Gil met de groene broek' van
Tirso de Molina door Toneelgroep
Theater. Regie: Paul Vermeulen
Windsant. Gezien op 16 mei in de
Leidse Schouwburg. Herhaling
vanavond.
LEIDEN - Van de voorstelling
die de Haagse Comedie twintig
jaar geleden verzorgde met
Myra Ward in de titelrol, herin
ner ik me een kleurig, spranke
lend blijspel vol verwarring en
pikanterie. De uitgangssituatie
van de vrouw die in man
nenkleren de amoureuze esca
pades van haar verloofde gaat
dwarsbomen alsmede de dub
belzinnigheden in de vertaling
van Dolf Verspoor misten in
het begin van de jaren zestig,
hun effect op het publiek niet.
De toeschouwers van nu zijn
echter wel meer -gewend dan
'gewaagde' toespelingen en dat
zal één van de redenen zijn
waarom het publiek in de
Leidse Schouwburg gister
avond over het algemeen niet
veel verder kwam dan wat
licht gegrinnik.
Een tweede reden kan zijn dat
een zaal met verspreide pluk
jes toeschouwers meestal niet
lacherig van aard is, maar de
voorstelling zelf droeg zeker
eveneens bij tot het gebrek aan
echte vrolijkheid. Paul Ver
meulen Windsant heeft name
lijk de lichte toets van de kos
tuumkomedie, waarin elk ir
reëel aspect aanvaardbaar kan
worden, vervangen door een
vreemde mengeling van realis
tische en surrealistische ele
menten in een modern toneel
beeld van Walter Nobbe, Dit
leidde echter tot een paar dra
matische kortsluitingen met
verstrekkende gevolgen.
In een kostuumstuk is een
vrouw in een broek een verkle
de vrouw, maar met de hier ge
bruikte moderne kostuums
werd Bea Meulman gewoon
een vrouw in een pantalon (en
zelfs niet eens een typische he
renpantalon). De bereidheid
om de verkleedpartij als thea
traal effect te accepteren wordt
daarmee grotendeels om zeep
geholpen.
Het komische van deze 'Don Gil'
verschuift door dit alles van de
tekst en de situaties naar het
feit dat die mensen op het to
neel zo 'vreemd' doen. Niet
minder vreemd is trouwens
het taaltje dat zij spreken: rij
mende verzen die zodanig wor
den gesproken dat de rijm
woorden dikwijls extra bena
drukt lijken te worden, met na
me in de soms ellenlange ver
tellingen. Menige komedie uit
vorige eeuwen leent zich voor
'modernisering', maar 'Don Gil
met de groene broek' kan men
niet straffeloos verplaatsen
naar een periode waarin het
juist normaal is dat vrouwen
de broek aan hebben.
PAUL KORENHOF
niet aan de orde, die ook in het
onderzoek werden betrokken.
Zij kijken uitgesproken argwa
nend aan tegen kunstsponso
ring. Elke betrokkenheid van het
bedrijfsleven bij de kunst geeft
de overheid weer aanleiding om
zich van haar eigen verantwoor
delijkheid te ontdoen, zo stellen
de media. Zij wantrouwen voorts
de bedoelingen van de bedrijven.
De media staan ook afwijzend te
genover het vermelden van de
naam van de sponsor in bijvoor
beeld besprekingen: de sponsor
heeft niets te maken met de in
houd van de activiteiten en „re
clame" hoort in de advertentie
kolommen thuis, zo wordt ge
steld.
Over de mening van de consument
ten aanzien van deze opstelling
laat het rapport aan duidelijk
heid niets te wensen over: hij be
grijpt niet waar alle drukte over
wordt gemaakt. Een naamver-
melding doet toch geen afbreuk
aan de inhoud van het artikel?
De gemeenten en kunstinstellin
gen zien naamvermelding als een
belangrijk onderdeel van spon
soring. De bedrijven hebben
laaggestemde verwachtingen
over deze naamvermelding.
En dat is maar goed ook. Om
kunstsponsoring te laten slagen,
zullen alle partijen hun mede
werking moeten verlenen, dus
ook de media. Hoe zij dat doen is
hun zaak en niet die van ande
ren.
Afgezien van de kritische opstel
ling van de media - overigens is
de algemene verwachting dat de
ze houding zal veranderen als
kunstsponsoring terrein gaat
winnen - kan uit het onderzoek
worden afgeleid dat de verschil
lende betrokkenen rijp zijn voor
kunstsponsoring. Met deze con
clusie gaat het ministerie van
WVC aan de slag; een woord
voerder laat weten dat het onder
zoeksrapport „in het beleid zal
worden betrokken".
Zoals gemeld moet van kunstspon
soring geen vernieuwende wer
king worden verwacht. Het zul
len vooral de populaire kunsten
zijn die ervan gaan profiteren.
Een reden te meer voor WVC om
de steun aan het minder com
merciële werk nog eens goed te
bekijken.
„Kunstsponsoring;", een onderzoek van
Knapper en McAlley, Singel 74, Am
sterdam.
GENÈVE (UPI) - De Amerikaanse
toneel- en romanschrijver Irwin
Shaw is woensdagavond op 74-
jarige leeftijd in een ziekenhuis
in Davos overleden. Dat hebben
functionarissen van het zieken
huis bekendgemaakt. Niet ge
zegd werd waaraan Shaw is
overleden. Shaw woonde de
helft van het jaar in het Zwitser
se Klosters, nabij Davos.
Ondanks al zijn hoogstaande pres
taties werd Shaw pas een natio
naal erkend talent na het grote
succes van de televisieserie ge
baseerd op zijn roman „Rich
man, poor man". Shaw was pas
23 jaar toen hij in 1936 zijn eerste
anti-oorlogsstuk opvoerde, „Bu
ry The Dead". Het stuk was het
paradepaard van de isolationis-
tem
Na zijn schoolopleiding ging Irwin
Shaw werken als script-schrijver
bij de radio. Hij ging later van
New York naar Hollywood om
scenarioschrijver te worden. Na
de tweede wereldoorlog schreef
Irwin Shaw
Irwin Shaw zijn eerste roman,
„The Young Lions", een bestsel
ler over de oorlog. Andere ro
mans die hij schreef zijn onder
meer „The Troubled Air", „Lucy
Crown", „Two Weeks In An
Other Town", „Beggarman
Thief' en „The Top Of The Hill"
Shaw schreef ook verschillende
korte verhalen.
LEIDEN - Vrijdag, de internatio
nale museumdag, houdt de La
kenhal open huis. De toegang en
de verschillende activiteiten zijn
gratis. Het museum is geopend
van tien uur 's morgens tot vijf
De hele dag worden rondleidingen
gehouden langs de vaste collec-
tiè, de bibliotheek, de werkplaats
van de fotograaf en het schilde-
rijendepöt.
In de filmzaal van het museum
wordt de film 'Rembrandt, schil
der van de mens' getoond. De
film is gemaakt door Bert Haan
stra. Haanstra laat met een op
eenvolgende reeks portretten
van de in Leiden geboren schil
der, de opkomst en neergang van
Rembrandt zien.
Op een tentoonstelling van Maja
van Hall is een overzicht te zien
van beelden die de Noordwijkse
beeldhouwster de laatste 25 jaar
heeft gemaakt. Speciaal voor de
ze tentoonstelling heeft zij een
beeldje gemaakt (oplage 150
stuks) die in het museum te koop
zijn.
Voor het derde opeenvolgende jaar
wordt een tentoonstelling gehou
den waarbij het de bedoeling is
bedrijven, verenigingen en parti
culieren te interesseren voor het
subsidiëren van de restauraties
van schilderijen uit het bezit van
de Lakenhal. Op de expositie
zijn schilderijen te zien die in
middels zijn gerestaureerd en
schilderijen die nog wachten op
een gulle gever om een 'schoon
maakbeurt' te ondergaan. Er
wordt informatie gegeven over
de toestand van de werken en de
behandelingswijzen bij een
eventuele restauratie.
MONTREUX (GPD) Het Cana
dese programma 'I am a hotel'
heeft de Gouden Roos van Mon-
treux gewonnen. Deze luxueus
uitgevoerde video-clip rond en
kele liedjes van zanger Leonard
Cohen kreeg bovendien een eer
volle vermelding van de persju
ry.
De Zilveren Roos is toegekend aan
het Finse programma, waarin het
fenomeen oorlog belachelijk
wordt gemaakt. Het brons gaat
naar het komische Vlaamse pro
gramma 'Musicomicolor'. De
vreugde bij de vertegenwoordi
gers van de BRT was dubbel
groot, want deze bijdrage kreeg
ook de persprijs. Het is voor het
eerst in de 24-jarige historie van
het festival dat de Belgen een
Roos veroveren.
Het Roemeense programma van
Bob Rooyens viel tegen de ver
wachtingen in buiten de Rozen.
Als pleister op de wonde mocht
Zowel het Roemeense programma
als de Banana Split Show wer
den overigens wel in de eerste fa
se van de jurering bij de beste
tien inzendingen genoemd.
De prijs van de stad Montreux voor
het grappigste programma ging
naar de Benny Hill Show. Spe
ciale vermeldingen gaf de inter
nationale jury naast het
Rooyensprogramma nog aan de
Canadese ijsshow met Toller
Cranston en aan het tweede
Duitse net (ZDF) voor de Bob
Lockwood Show. De hoofdprijs
in de dit jaar voor de eerste maal
gehouden afzonderlijke competi
tie van onafhankelijke producen
ten ging volgens verwachting
naar het Amerikaanse program
ma waarin Carol Burnett de ope
razanger Placido Domingo ont
vangt.
DEN HAAG (ANP) - De Vrienden
van het Nationale Ballet hebben
danseres Jane Lord (23) aange
wezen als de jonge artieste die
duidelijk is opgevallen, met na
me als de soliste in het avondvul
lende ballet The Sleeping Beau
ty. Haar wordt voor deze presta
tie lof toegezwaaid.
Dit wordt 10 juni na afloop van de
voorstelling in het Circustheater
in Scheveningen onderstreept
met de uitreiking van een beeld
je, een danseresje, van de hand
van Frits Stapel.
Mevrouw Van de Wetering van de
club van vrienden heeft dit mee
gedeeld, De erkenning moet
worden opgevat als een stimu
lans voor de verdere ontwikke
ling van een danser of danseres.
Jane Lord komt uit Californiê
Ze danst sinds 1979 bij het Natio
nale Ballet.
HILVERSUM (GPD) - Het satiri
sche programma 'TV-Touché'
verdwijnt van het Vlaamse
scherm. De BRT heeft besloten
met de veertiendaags magazine
te stoppen omdat de groep die dc
onderwerpen moet bedenken te
klein is om opnieuw een vol sei
zoen kwaliteit af te leveren. De
bereidheid om het team uit te
breiden is in de BRT-top niet
aanwezig. De beslissing zou on
der meer ook zijn ingegeven
door het feit dat nogal wat kij
kers boos reageren op de inhoud
van het programma. 'TV-Touche'
mocht zich in Vlaanderen, maar
ook in Nederland verheugen in
een opvallend grote kijkdicht
heid en waardering.
