Cannes ziet magere kunstfilms
'The Kingdom': overrompelend
Voortreffelijk concert
Leiderdorps Kamerkoor
Unieke improvisaties
'TheMcCalmans' vocaal sterk
Taalgevoelig en helder
Prijs voor 'De lift'
MAANDAG 14 MEI 1984
Radio - tv - kunst
Voorstel Brinkman:
Dans
opleidingen
Enschede en
Arnhem
opheffen
DEN HAAG - De academische
toneeldansopleiding wordt in
Amsterdam en Den Haag ge
concentreerd. De niet-acade-
mische toneeldansopleiding;
-moderne kunst- wordt in Am
sterdam en Rotterdam samen
gebracht. De bekostiging van
de vooropleiding in Enschede,
Arnhem en Tilburg wordt in
augustus volgend jaar beëin
digd.
Het geld dat hierdoor vrijkomt
zal onder meer worden ge
bruikt voor de verbetering van
de vooropleidingen in Amster
dam en Rotterdam. Dat staat in
een brief van de ministers
Deetman (onderwijs) en Brink
man (cultuur) over de herstruc
turering van de toneeldansop
leidingen. De brief is voor ad
vies naar de raad voor de
kunst, de onderwijsraad en de
hbo-raad gestuurd.
De beide bewindslieden willen
met deze voorstellen werken
aan de oplossing van de pro
blemen die al lang bestaan met
de aansluiting tussen toneel
dansopleiding en de gezel
schappen. De gezelschappen
vinden het niveau van de oplei
dingen niet toereikend. De op
leidingen willen daarentege
niet louter een bedrijfssch*
ling voor de gezelschappen
zijn.
Het wordt bovendien als eer
knelpunt ervaren dat de oplei
ding tot toneeldanser al begint
als de leerlingen 10 tot 12 jaar
oud zijn. De opleiding valt
voor een deel samen met het
algemeen voortgezet onder
wijs. Daarvoor is een goede be
geleiding van de leerlingen no
dig, waarmee extra bedragen
zijn gemoeid.
De ministers van onderwijs
van wvc vinden de spreiding te
groot. Om die reden wordt
voorgesteld de vooropleidin
gen in Arnhem, Enschede en
Tilburg in de loop van volgend
jaar op te heffen.
The Kingdom', muziektheaterstuk door Robert Robert
son naar het boek 'El reino de este mundo' van Alejo
Carpentier. Regie: Rufus Collins en Henk Tjon. Vonn-
LAK.
LEIDEN - Soms is theater zo bruisend vitaal, dat
je van een ware theatergebeurtenis kunt spreken.
Grote woorden, maar toch geldt dit zonder meer
voor het muziektheaterstuk 'The Kingdom', dat
beslist tot één van de hoogtepunten van het bijna
afgesloten theaterseizoen gerekend moet wor
den. AUeen al wat opzet betreft, is deze ruim
tweeënhalf uur durende produktie bijzonder: er
werken ongeveer 35 professioneel begeleide
amateurspelers mee, die zich vaak allemaal in
een uitgekiende regie op het toneel bevinden.
Hoewel je dit in het theater maar zelden meemaakt,
mag uit een dergelijk kwantitatief gegeven niet
de indruk ontstaan, dat de kwaliteit van deze pro
duktie vooral in zijn opvallend grote bezetting
gezocht moet worden. 'The Kingdom' is indruk
wekkend muziektheater, met een multiraciale
bezetting, waarin elementen als muziek, zang,
dans en toneel uit verschillende culturen met
grote perfectie tot een artistieke eenheid zijn ge
vormd. Voortdurend gebeurt er iets op het to
neel, waarbij de mogelijkheden van de toneelzaal
van het LAK, zoals de opstelling van het publiek,
alle beschikbare belichting en de verschillende
zaalingangen, optimaal worden benut.
Dit muziektheaterstuk is geschreven en gecompo
neerd door Rbbert Robertson naar het boek 'El
reino de este mundo' (het koninkrijk van deze
wereld) van Alejo Carpentier. Vanuit het per
spectief van de slaaf Ti Noël wordt verteld, wat er
tussen 1758 en 1820 in het (latere) Haïti plaats
vond. De Franse koloniale overheersing wordt na
een opstand van de slaven afgewisseld door een
dictatoriaal bewind van een zwarte machtheb
ber. De regisseurs Rufus Collins en Henk Tjon
hebben van dit verhaalgegeven geenszins een
historische reconstructie willen geven.
Zij hebben dit tot uitgangspunt genomen voor een
theaterspektakel, waarin het samenkomen van
verschillende culturen en een daarmee samen
hangende machtsconfrontatie centraal staan.
Maar dat is wel gedaan op een manier, die voor
meer interpretatie vatbaar is. Met name het einde
is open, wanneer tijdens de vierde akte de spelers
in hun eigen kleding op het toneel gaan liggen.
Daarmee lijkt de lijn naar het heden doorgetrok
ken te worden, zonder de strekking als pessimis
tisch of als toch nog hoopvol direct in te vullen.
Is de getoonde strijd zinloos geweest, nu nieuwe
machthebbers zich in de vorm van twee landme
ters aankondigen, of mag men er toch een nieuw
elan van verwachten?
Alleen al het in zijn muzikale eenvoud schitterende
lied, dat met regelmaat terugkeert, klingt als
klaag- en strijdlied tegelijk. De deels Haïtaanse,
deels Europese muziek is soms uiterst verfijnd,
dan weer door het spel van de percussionisten
opzwepend en neemt een enkele keer in volume
tot aan de pijngrens toe. Deze muziek, zang en
Afrikaanse (en Europese) dansen vormen de we
zenlijke bestanddelen van de sterk op religie en
magie (waaronder Voodoo-rituelen) gerichte scè
nes, die een ongelofelijke theatrale kracht uit
stralen. Zo verdwijnt de verhaallijn wel eens naar
de achtergrond, maar de niet per se verhaalge-
bonden zeggingskracht van het spektakel neemt
des te sterker toe.
'The Kingdom' is theater: groots en overrompe
lend.
WIJNAND ZEILSTRA.
Leiderdorps Kamerkoor o.l.v. Wim
van Meeuwen m.m.v. Marianne
Fehrmann, piano en Anke Zuit-
hoff, alt-mezzo. Werken van Schu
bert, Mendelssohn en Schumann.
Gehoord op 12 mei in de Dorps
kerk te Leiderdorp.
LEIDERDORP - Het program
ma van het Leiderdorps Ka
merkoor stond in het teken
van de Romantiek, en week
daarmee op plezierige wijze af
van de doorsnee programma
samenstelling van een kamer
koor. Het moet voor een koor
ook een genoegen zijn om deze
liederen met hun uitgebreide
expressieve mogelijkheden uit
te voeren.
Zonder uitzondering zijn zij on
gecompliceerd van opzet, wat
niet hetzelfde is als ongecom-
pliceerd van uitvoering. Juist
dat ongecompliceerde vraagt
om een perfectie, want zonder
dat wordt eenvoud vervelend.
Met het uitstekende stemmen-
materiaal dat het Leiderdorps
Kamerkoor ter beschikking
staat, heeft Wim van Meeuwen
een nagenoeg perfecte uitvoe
ring kunnen realiseren. Een
homogene samenklank, een
uitstekende articulatie en een
grote diversiteit aan dynami
sche verschillen vormen de in
grediënten van deze uiterst
verzorgde koorzang. Slechts
daar waar de partijen erg open
liggen zoals in 'Gebet' van
Schubert worden zwakkere
plekken hoorbaar.
Van de acht liederen van Schu
bert, de vijf van Mendelssohn
en één van Schumann mogen
twee als hoogtepunten ge
noemd worden: 'An die Sonne'
van Schubert, en 'Der glückli-
che' van Mendelssohn. De alt
mezzo Anke Zuithoff heeft een
in aanleg mooie ronde stem
waarin echter vaak vlakke
plekken vallen. In Schubert's
'Standchen' toonde zij wel erg
weinig begrip voor de tekst. De
begeleiding van Marianne
Fehrmann was weliswaar dui
delijk maar wat onpoëtisch, en
dankzij de open vleugel te wei
nig ondergeschikt aan de koor
zang.
Met haar solostuk, Fa-
schingsschwank aus Wien van
Schumann had zij boven haar
technisch en daardoor ook mu
zikaal kunnen gegrepen. Schu
mann's 'Zigeunerleben vorm
de ondanks kleine ritmische
en technische onvolkomenhe
den het aanstekelijk opgewek
te slot van dit voortreffelijke
concert dat een talrijker pu
bliek verdiend had.
MIES ALBARDA.
Lol Coxhill in Hot House
Concert met geïmproviseerde muziek met Ad Peynenburg (baritonsaxofoon).
Lol Coxhill (sopranino), Sjak Palinckx (gitaar, banjo) en Huib Bogaers
(cello, trombone). Geboord op 12 mei op de Hot House Jazz-zolder van het
gebouw LVC.
LEIDEN - De Europese tak van de Afro-Amerikaanse (jazz)muziek
kent verschillende stromingen. De Engels improvisatoren Derek
Bailey op gitaar en Evan Parker op saxofoon hebben nieuwe im
provisatie-elementen ontwikkeld. De tot dan toe gebruikelijke rit
men akkoordenschema's en melodieën worden niet meer duidelijk
gespeeld. De muziek die overblijft bestaat uit losse noten en motie
ven, die men op vrije wijze kan gebruiken voor de muzikale expres
sie. Tezamen met andere speelwijzen op de instrumenten geeft dit
meer mogelijkheden. Zo bewerkt de jonge gitarist Sjak Palinckx
zijn instrument met een strijkstok, een scheerapparaat en gebruikt
verschillende slagtechnieken en electronica, die we kennen van de
Amerikaanse gitarist Fred Frith.
De rest van de groep maakt overigens niet zo'n radicaal gebruik van
deze technieken. Er zijn veel verschillen in dynamiek, verkregen
door de speelwijze van de saxofoons en het gebruik van micro
foons. Peynenburg en Coxhill blijven dicht bij de toonvorming, die
we kennen van de Amerikaanse free-jazzers uit de zestiger jaren. Er
is een duidelijk verschil in klasse tussen de ervaren saxofonist Lol
Coxhill, die zijn gebogen sopraansax bijna als een alt laat klinken
en een wat ongenuanceerdere aanpak van baritonsaxofonist Ad
Peynenburg van het saxofoonkwartet 'De Vier Winden'.
De aanpak van de cellist en soms trombonist Huib Bogaers varieert
van een atonale speelwijze tot een mooie klassieke toonvorming. In
Hothouse werd begonnen met een zachte geluidenmakerij, die
langzaam uitmondde in een collektieve improvisatie, waarbij een
sterk solerende Coxhill door de baritonsaxofoon van Peynenburg
als stoorzender werd geïnterrumpeerd. Hierna volgde een mooi
duet tussen de snaarinstrumenten. Na de pauze werd begonnen
met leuke imitatie van het geluid van de walvis door trombone en
gitaar. Het maken van of reageren op dierengeluiden was een ge
liefd procédé, getuige het improviseren op het opgenomen gekraai
van een haan.
Vermeldenswaard was een solo-interpretatie van het nummer 'Em-
braceble you' door Coxhill. Dit nummer dat veel gespeeld werd
door Charlie Parker werd opgedragen aan deze eerste baas van
Coxhill, die hem ontsloeg. Met een laatste collectieve improvisatie
werd dit unieke, gevarieerde concert besloten.
WILLEM WINSEMIUS
Schotse folk-groep in Leidse Schouwburg
Uitvoering van werken van o.a. Dvo
rak, Bartok, Janécek, Toch,
Bouius, door het kamerkoor Lin
gua Musica, o.l.v. Aristos Bouius,
met medewerking van het Mladi
blaassextet en Ton Stauttener,
piano; Wanda Bruining, sopraan,
en Sander van Beek, slagwerk. Ge
hoord in de Lokhorstkerk op II
mei.
Het kamerkoor Lingua Musica
muziektaal) heeft een goed
gevoel voor taal. In het muzi
kaal zeer gevarieerd program
ma dat het vrijdagavond
bracht lieten zij maar liefst ze
ven verschillende talen het oor
passeren, waarbij aan de fines
se van de uitspraak plezierig
veel aandacht werd besteed.
Zo is het niet eenvoudig de
koorklank in de Slowaakse
volksliederen van Bartok hel
der te houden wanneer er geen
overeenstemming bestaat in
de uitspraak van deze taal, on-
Lingua Musica zingt in zeven talen
der het motto 'er is toch bijna
niemand die het verstaat en be
grijpt'. Lingua Musica onder
schatte zijn publiek niet. De
Nederlandse teksten, door de
dirigent Aristos Bouïus ge
toonzet, waren zonder tekst
boekje dan ook goed te Volgen.
Alleen de Engelse kreten in de
wals van Toch leverden in dit
opzicht meer problemen op, al
was het alleen maar omdat de
koorleden zich in dit stuk ver
spreid hadden opgesteld tus
sen het publiek, zodat je van al
le kanten bestookt werd met
tekstflarden.
Lingua Musica is eigenlijk een
mini-kamerkoor: het bestaat
uit slechts 16 zangers. In alle
stemgroepen - behalve de so
pranen - zou aanvulling van
één of meer stemmen geen
kwaad kunnen. De drie teno
ren doen hun best maar zijn re
latief erg zwak; de vier alten
klinken sympathiek maar mis
sen een kernachtig geluid,
waardoor zij zo nu en dan vaag
intoneren; de vier bassen heb
ben de neiging zich te forceren
waardoor hun klank er niet ho
mogener op wordt. De vijf so-
praanstemmen passen bijzon
der goed bij elkaar en voor een
goed deel bepalen zij de hel
derheid van het koor.
Ondanks al deze kanttekeningen
wist Aristos Bouïus met zijn
koor te blijven boeien, door de
aandacht voor de tekst en dus
voor frasering en dynamiek,
zodat de spanning ondanks de
onzuiverheden niet inzakte.
Het programma was leuk opge
zet: koorwerken werden afge
wisseld met een aandoenlijk
zingend mannenkwartet, sa
mengesteld uit leden van Lin
gua Musica, met een interes
sant optreden van het blaas
sextet Mladi en met vijf lief
desliederen van Dvorók, ge
zongen door een sopraan uit
het koor, Wanda Bruining, be
geleid door de pianist Ton
Stauttener. Hoewel het jam
mer was dat de stem van Wan
da Bruining in de hoogte in
boette door te veel keelspan-
ning, was de sfeer van de liede
ren goed getroffen.
ELLEN LOOYESTIJN
The McCalmans'. Bestaande uit: Ian
McCalman. Nick Keir en Derek
Moffat. Gezien op 12 mei in de
Leidse Schouwburg, Oude Vest te
Leiden.
LEIDEN - Met de show die The
McCalmans' zaterdagavond
voor een redelijk gevulde
schouwburg gaven, bewezen
zij dat ze ver boven het niveau
van een gemiddelde Schotse
folk-groep uit stijgen. Traditio
neel ingesteld wat betreft mu-
ziek-instrumenten (gitaren,
bar\jo .mandoline en fluit) en
zang (Schotse traditionals en
'barbershop-songs'), maar met
een show die bovenmaats was
voor een folk-groep.
Bijzonder in het optreden van de
McCalmans waren de humori-
tische performance en presen
tatie die vooral door Ian
McCalman werden getrokken.
De zo typische grappen over
Ieren en Engelsen bleven in de
minderheid. Luchtige Schotse
humor die soms voorspelbaar
is (maar o zo vermakelijk),
kwam daar voor in de plaats.
'The McCalmans' toonden een
grote dosis humor. Het num
mer 'Sidmouth folk festival
blues', gekscherend aangekon
digd als 'the dip in the perfor
mance', was een grappige en
knappe persiflage van de
bluesmuziek. De mengeling
van folk- en bluesmuziek
vormde tevens een prachtige
analogie met de Amerikaanse
blues-gitarist Blind Lemon
Jefferson.
'The McCalmans' waren vocaal
veel sterker dan instrumentaal.
Alsof de instrumenten de
krachtige stemmen slechts be
geleidden. In het derde num
mer van de eerste set (de balla
de: 'Loves the rising sun') werd
de vocale kracht direct duide
lijk door zeer knap acapella.
De samenzang was grandioos.
Bij het vijfde nummer van de
eerste set, de trilogie 'Sky air'/
'Teetotalters reel'/ 'Roomtop',
pakte de groep instrumentaal
toch een keer flink uit. De mul
ti-instrumentalist van de
groep, Nick Keir, liet zien dat
hij over een goede instrument-
beheersing beschikt
Het optreden was voor de pauze
sterker dan er na, doordat de
nummers van de eerste set
meer uitgebalanceerd waren.
De verscheidenheid aan the
ma's was groter. De beste num
mers werden dan ook in dit
eerste gedeelte gespeeld. De
manier waarop The McCal
mans' het schitterende 'Scot
land' uitvoerden, was prachtig
en ontroerend. Op serieuze,
chauvinistische wijze bezon
gen de drie mannen de drie
verzen 'lange' geschiedenis
van hun vaderland.
Het publiek reageerde enthou
siast op de muziek en de grap
pen van de Schotse groep. Na
een voor de hand liggende,
maar leuke persiflage op het
geven van toegiften, konden
de 'McCalmans' niet meer on
der een toegift uit. Ze speelden
nog drie cabaret-achtige num
mers. Daarna verdween de
Schotse groep volgens eigen
zeggen naar de kroeg. 'Once a
Scotsman, allways a Scots-
WOUDA BOUWMAN
CANNES (GPD) - Amper één
weekeinde is het Festival van
Cannes bezig en de mallemo
len draait al op de oude ver
trouwde, duizelingwekkende
snelheid. Het nieuwe festi
valpaleis, dat vorig jaar in ge
bruik werd genomen, blijkt
grondig gerenoveerd. Zo al
gemeen en luidruchtig waren
de klachten over esthetische
en praktische bezwaren te
gen het bunkerachtig bouw
sel, dat de architect inmid
dels zelfmoord heeft ge
pleegd. En er is voor miljoe
nen geinvesteerd in ingrepen
die ook aanmerkelijke verbe
teringen blijken. Maar de
films die er tot dusver zijn ge
presenteerd, houden niet
over.
door
Pieter van Lierop
Een afgang bleek 'Fort Saganne',
de openingsfilms van Alain Cor-
neau. Een stuitend nationalis
tisch woestijndrama met Gerard
Depardieu als een buitengewoon
ouderwets soort oorlogsheld.
Onbegrijpelijk dat Corneau, die
ooit schitterende films maakte
als 'Serie Noir' en 'La Choix des
Armes', zijn capaciteiten ver
gooide aan puur prestigieus
spektakel, dat het totaal aflegt in
een vergelijking met het twintig
jaar oudere 'Lawrence of Arabia'.
Achtenswaardig bleken de films
'Another Country' (van Marek
Kanvieska, een Poolse Brit) en
na de repetitie (van Ingmar Berg
man), twee gevallen van verfilmd
toneel.
'Another Country' gaat over een
Engelse kostschool als broed
plaats van een tot communisti
sche spionage leidende haat te
gen Engelands gevestigde orde.
Er wordt magnifiek geacteerd.
Bergmans film kent een acteur
en twee actrices, betrokken bij
een opvoering van Strindbergs
droomspel. Erland Josephson-
als een regisseur die door twee
vrouwen in de tang wordt geno
men. Een tv-spel over oud wor
den, artistiek eergevoel en liefde
schijnt te gaan om Stellings 'De
Illusionist', of 'De Schorpioen',
van Ben Verbong. In een neven
sectie van Venetië zou boven
dien plaats zijn voor Voro Nova,
een geheimzinnige, vorig jaar op
genomen semi-documentaire
van Dick Rijneke, die ook al ge
boekt is voor de festivals van
Montreal en Toronto.
Meest spetaculair aanwezig zijn de
jongens van The Movies (rijk ge
worden van 'Schatjes'), die in
Cannes resideren op de Sirius,
een eigen schip dat voor de baai
voor anker ligt tussen de witte
jachten van Hollywood-patsers.
De Sirius is een tweemaster
waarmee begin deze eeuw haring
werd gevangen, de Hollandse af
komst wordt bepaald niet verloo
chend dus. The Movies heeft 'De
Schorpioen' in de verkoop en
heeft blind de nieuwe films van
Wenders en Herzog aangekocht,
waarvan de kwaliteiten de ko
mende dagen nog moeten blij
ken. Nog even afwachten dus of
het Vlaggetjesdag wordt.
Gérard Depardieu en Catherine Deneuve met (geheel rechts) Philippe
Noiret bij aankomst in het Festivalpaleis in Canneswaar hun film 'Fort
Saganne' werd vertoond. (foto AP)
Scène uit de film 'Element of Crime' van Lars von Trier
voor het theater. Heel diep, knap
en typisch Bergman, maar zo
kaal van enscènering, dat je niet
kunt zeggen dat de Zweedse
meester is teruggekomen op zijn
besluit om niet meer te filmen.
Na de repetitie is geen cinema.
Mooiste competitie-film tot nu toe,
is 'Un Dimanche a la Campagne'
van Bertrand Tavernier. Over
een 76-jarige kunstschilder die
op een zonovergoten herfstdag
in 1911 kinderen en kleinkinde
ren op visite krijgt. En weg
droomt over de gemiste kansen
in zijn leven. Als schilder heeft
hij de boot gemist toen hij ouder
wets bleef doorborduren toen
het impressionisme opgang
maakte. De film is erg teder, sub
tiel en beeldschoon door een fo
tografie volledig in stijl met
schilderijen van Auguste Renoir,
terwijl de toon van de vertelling
enigszins in het verlengde ligt
van Jean Renoir (de filmende
zoon van de schilderende vader).
Aan de basis van de film lag een
boek van Pierre Bost. Schilder-
De Nederlandse cinema boekte zondag toch nog een klein succesje. In
een onofficiële competitie voor trailers, heeft De Lift de prijs gewon
nen voor de beste buitenlandse inzending. Trailers, dat is de vakterm
voor die volgende-week-in-dit-theater-filmpjes. Een vakjury heeft
vijftig van die reclamefilmpjes bekeken en gaf de Grand Prix aan de
trailer van Flashdance, Carmen de prijs voor de beste Franse inzen
ding en De Lift dus de prijs voor de beste buitenlandse trailer.
kunst, theater en vaderlandse ge
schiedenis als inspiratiebronnen
voor filmkunst, dat is waar het
tot dusver op neerkwam in het
hoofdprogramma.
De enige uitzondering bleek Lars
von Trier, een debuterende
Deense wildebras, die begon met
in Cannes de mening uit te dra
gen dat al die gevestigde filmers
van tegenwoordig oude mannen
zijn met een stenen hart, die risi
coloos en routineus hun vroege
re hartstocht voor film verloo
chenen in haar voornaamste as
pect: de fascinatie. Hoe het dan
wel moet, demonstreerde hij met
'The Element of Crime', een poli
tiefilm als nachtmerrie, stampvol
hallucinaire, rauwe, provoceren
de beelden. Aan oorspronkelijk
heid, elan en ambitie mankeert
het Von Trier zeker niet en dat is
goed. Maar het ontbreekt hem
echter nog zeer aan helderheid
en zelfbeheersing. Maar hij is wel
een intrigerend talent dus.
De kopstukken van de Nederland
se speelfilmindustrie zijn op oor
logssterkte naar de Rivièra geko
men en treffen voorbereidingen
om schandaal te schoppen over
het feit dat voor het tiende
achtereenvolgende jaar de Ne
derlandse inzendingen te licht
werden bevonden voor een
plaats in de competitie. De pro
ducenten Houwer, Van Heijnin-
gen, Sluizer, Stelling en Balian
hebben aangekondigd via een
dubbele pagina-advertentie in
het belangrijkste dagbulletin de
20.000 festivaliers er op te wijzen
dat Nederland op het ogenblik
prachtige films te bieden heeft,
ook al ontbreekt ons de politieke
druk waarmee pas echt indruk
gemaakt kan worden op de di
recteuren van Cannes.
Berlijn en Venetië hebben de Ne
derlandse speelfilm al lang ont
dekt, maar bij het samenstellen
van het Cannes-programma tel
len veel andere belangen. Direc
teur Rondi, van Venetië, heeft
overigens in het vakblad Variety
al laten weten dat hij in augustus
in elk geval een competitieplaats
gereserveerd heeft voor een Ne
derlandse film. Namen heeft hij
daarbij niet genoemd, maar het
