c
'Geen hemelbestormers, maar strategen'
al
Expositie 'Overwegingen' in de Leidse Waag
Haagse musea lopen gevaar
Marcel van Dam naar VS
De Zwart naar TROS
Gedachteloze gratie
Enorme popshow op festival Montreux
Achterhaald verhaal
DONDERDAG 10 MEI 1984
In het Waaggebouw aan de
Aalmarkt in Leiden wordt
morgen de tentoonstelling
'Overwegingen' geopend.
Een groeps-expositie met
werken van kunstenaars
van naam zoals J.C.J. van
der Heijden, Bob Bonies,
Jan van Tongeren en Gerard
Verdijk. Een op het oog zeer
heterogeen gezelschap, dat
werk maakt dat uiteenloopt
van verfijnde stillevens tot
zeer minimale conceptuele
doeken. Geen kunstenaars
die de verf met liters op het
doek smijten, maar millime
ter-werkers, gebogenen over
de tekentafel.
Galerie de Oude Rijn organi
seert de tentoonstelling en
heeft een gemeenschappelij
ke noemer voor de geëxpo
seerde werken gevonden:
'Overwegingen'.
Of, zoals het in de toelichting
staat: 'In de golfbeweging
van de beeldende kunst is de
actualiteit van de overwe
ging enigszins weggeëbt.
Galeries en musea tonen uit
spattingen van persoonlijke
aard Intussen is de over
weging door het gewoel en
gekrakeel overlopen en
dreigt in meditatieve stilte
te vervallen'.
Een toelichting die wel wat
uitleg behoeft.
LEIDEN - "Neem het werk van
Gerard Verdijk. Die heeft een pe
riode gehad waarin hij met
houtskool diagonaal krassen op
het papier maakte. Vervolgens
volgde hij met een gom de ande
re diagonaal en veegde zo een
deel van de krassen weer uit. Kij
ken wie er wint, zei hij dan".
"Dat is een goed voorbeeld van wat
we met deze expositie willen la
ten zien. Bij Verdijk komt het
minder op de uitvoering aan. Het
gaat om het denkwerk vooraf,
het verzinnen van het recept. Je
kunt het allemaal schilders met
het hoofd noemen: de kunste
naars van de geleide emotie. Ze
geven hun emoties niet direct
aan het publiek prijs, maar via
Radio - tv - kunst
van een ietsje meer blauw of een
ietsje meer rood, maar een filoso
fische overweging".
Besognes
Meindert Barkema, Bert Kienjet, Peter Willemse en Tine Pasma (v.l.n.r.) tijdens het inrichten van de tentoon
stelling in De Waag. (foto Holvast)
een intermediair. Je moet er als
kijker moeite voor doen''.
Aan het woord is Bert Kienjet,
beeldend kunstenaar. Samen
met collega-kunstenaar Peter
Willemse en Tine Pasma en
Meindert Barkema van Galerie
de Oude Rijn vormt hij de bege
leidingscommissie van de expo
sitie. Hij is bereid een poging te
wagen het thema 'Overwegin
gen' van handen en voeten te
"Dat overwegen is zo'n beetje be
gonnen met post-impressionis-
ten als Cezanne en Monet. Die
werkten heel studieus, begonnen
met het schilderen van verschil
lende versies van steeds hetzelf
de object: een kerkportaal, een
hooiberg. Mondriaan, Doesburg,
kortom De Stijl hebben die lijn
voortgezet. De naam zegt het al.
Als je je nadrukkelijk als dé stijl
presenteert, kun je niet over één
nacht ijs gaan. Dat is onderzoek-
sachtige kunst. Geen kwestie
Een leek zou hier tegenin kunnen
brengen, dat je van iets dat zich
als kunst presenteert, toch altijd
mag verwachten dat er flink over
is nagedacht. Anders kun je elk
verfrommeld boterhampapiertje
wel van een passé partout voor
zien.
Volgens Kienjet is het echter een
kwestie van hoé er wordt nage
dacht. Karei Appel bijvoorbeeld
zou pertinent niet op de exposi
tie kunnen hangen. Niet dat hij
niet over z'n werk zou nadenken
natuurlijk, maar hij denkt niet
vooraf, dat is het verschil.
door
Ariejan Korteweg
Een grote bloei maakte de 'c
gingskunst' volgens Kienjet door
in de jaren zestig. Dat was de tijd
ook van de concept-kunst, niet
zozeer gericht op het persoonlij
ke, maar op omstandigheden.
Die tijd is voorbij. "Beeldende
kunst is nu veel persoonlijker.
Men werpt de eigen besognes op
het doek", zegt Kienjet. Hij te
kent een dikbuikige vorm, die de
ontwikkeling van de beeldende
kunst in de laatste eeuw moet
weerspiegelen. "Kijk, die ron
ding, dat was voor de 'overwe
gingskunst' de jaren zestig. We
zitten nu in dat nauwe deel", zegt
hij, op de hals van de fles wij
zend. "Maar het is altijd een
kwestie van golfbewegingen. Er
komt wel weer een tijd van meer
overwegingen".
Daarmee is meteen één van de re
denen voor de tentoonstelling
gegeven. De organisatoren wil
len laten zien, dat er nog wel wat
Door bezuinigingen gemeente
DEN HAAG (ANP) - Het voortbe
staan van de Haagse musea van
de Gemeentelijke Dienst voor
Schone Kunsten wordt bedreigd
door bezuinigingen. Directie,
staf en medezeggenschapscom
missie van de dienst hebben de
plannen die B en W van Den
Haag ervoor hebben, gisteren
desastreus genoemd.
Ze reageren hiermee op de bedra
gen die de dienst volgens het ge
meentebestuur moet inleveren
in het kader van de gemeentelij
ke bezuinigingen. Onder de
dienst vallen: het Haagse Ge
meentemuseum, het Nederlands
Kostuummuseum, het Museum
Bredius en de Gemeentelijke
Commissie voor Beeldende kun
sten. Het voorstel om minder
geld voor de Dienst voor Schone
Kunsten beschikbaar te stellen
betekent een ernstige aantasting
van de landelijke en internatio
nale functie van het instituut en
van het beeldende-kunstklimaat
in Den Haag, aldus de reactie.
In de laatste vijf jaar tot en met
1984 heeft de Dienst voor Schone
Kunsten ruim 3,3 miljoen gulden
moeten inleveren.
Voor '86 stelt het gemeentebestuur
nu een bezuiniging voor van
ruim 1,1 miljoen en voor het
daarop volgende jaar nog eens
een van meer dan acht ton. Dit
zal onder meer leiden tot verlies
van twintig volledige arbeids
plaatsen.
Gaan de voorgestelde bezuinigin
gen door, dan kan niet meer wor
den aangekocht, niet voor de
museale collecties, noch voor de
gemeentelijke commissie voor
beeldende kunsten. Het aantal
tentoonstellingen zal praktisch
tot nul worden teruggebracht.
Onherstelbare schade zal de edu
catieve traditie worden toege
bracht. Voor de kunstzinnige
vorming in het onderwijs zal vrij
wel niets meer kunnen worden
gedaan. De sociaal-culturele taak
van het museum in de wijken zal
geheel verdwijnen.
Als VARA-reporter
HILVERSUM (GPD) - Marcel van
Dam, Tweede-Kamerlid voor de
PvdA en vaste commentator van
VARA's actualiteitenrubriek
Achter het Nieuws, gaat voor die
omroep de democratische con
ventie in de Verenigde Staten
verslaan. Van Dam zal ook de re
publikeinse conventie bijwonen.
Tijdens die partijbijeenkomsten,
respectievelijk van 15 tot 17 juli
in San Francisco en van 19 tot 23
augustus in Dallas, worden de
kandidaten voor de presidents
verkiezingen gekozen.
Van Dam zal aan beide conventies
een aflevering van het program
ma 'De stand van zaken' wijden,
dat zaterdagochtend tussen 10 en
11 uur via Hilversum 1 wordt uit
gezonden. Voor Achter het
Nieuws zal Van Dam commen
taar geven bij de beelden uit San
Francisco en Dallas.
HILVERSUM (GPD) - Erik de
Zwart, presentator van onder
meer het Veronica-programma
Countdown, gaat deze omroep
verlaten. Als freelancer gaat hij
binnenkort voor de TROS
werken. Dit weekeinde al wordt
Countdown gepresenteerd door
zijn opvolger Adam Curry, af
komstig van een Amsterdamse
radiopiraat.
De Zwart is nog in onderhandeling
met de TROS over zijn exacte
werkzaamheden. Waarschijnlijk
zal hij volgend jaar voor de tele
visie een popprogramma gaan
presenteren, maar een woord
voerder van de TROS kon hier
over nog geen mededelingen
doen.
'Grain', Japanse dans door Eiko e
Koma. Gezien op 9 mei in h<
LAK-theater.
LEIDEN - Het meest kenmer
kende van de dans van de Ja
panners Eiko en Koma is mis
schien wel, dat het lijkt alsof
elke gedachte erin afwezig is.
Het is enkel lichaam, enkel be
weging. Voor abstractie is geen
plaats; de stap van de gedachte
naar de vertaling ervan wordt
overgeslagen. De gedachte is
beweging, de beweging is ge
dachte.
Hun dans heeft daardoor een di
rectheid, die pre-historisch
aandoet. Er is geen afstand tus
sen zien en gezien worden: de
mens kijkt naar het groeiende
graan, en wordt zelf graan. Met
primitiviteit heeft dat niets te
maken: het is een manier van
het verbeelden van leven, die
juist uiterste selectie vergt. Je
wordt gedwongen weg te laten
wat niet essentieel is. En elke
impuls die er wel toe doet moet
je je zo zuiver mogelijk tonen.
Daar ligt ook de grote kracht van
Eiko en Koma. Hun lichaams-
beheersing is bijna volmaakt.
Elke spier is onder controle.
Elk van de tien tenen kan een.
eigen leven leiden, onafhanke
lijk van de anderen. Zo kan de
minste beweging met beteke
nis geladen zijn.
Dat de uitdrukkingsmogelijkhe
den van het lichaam nauwe
lijks grenzen kennen, zie je bij
voorbeeld bij het begin. Eiko,
de vrouw, ligt dan naakt op
haar buik op het podium, een
witte verhoging. Je zou het on
eerbiedig de dans van het ach
terwerk kunnen noemen.
Langzaam komt ze overeind
tot hurkhouding. En werkelijk,
ik heb nooit geweten dat het
menselijk achterste dergelijke
i kan aannemen.
Door die witte verhoging, maar
vooral ook door de trage, na
drukkelijke bewegingen heeft
'Grain' een ritueel karakter.
Het is de verbeelding van de
cyclus van geboren worden,
vrucht dragen en afsterven, de
onverbiddelijke tredmolen van
de natuur. Rijst wordt daarbij
gebruikt als synoniem voor
vruchtbaarheid. Een symbool
dat ook bij ons bekend is van
trouwerijen, waarbij bruids
meisjes rijstkorrels strooien.
Telekens wordt in korte sèenes
een fragment van die cyclus
getoond. Hoe mensen zwelgen
in de overvloed, hoe ze trach
ten met een bezwerend gebaar
het rijpen van de korrels te ver
snellen, hoe ze eikaars licha
men ontdekken, hoe de licha-,
men sterven en hoe de rijst pri
ma gedijt op zo'n stuk verrot
tend vlees.
Wat Eiko en Koma vooral laten
zien, is dat elke beweging sier
lijk kan zijn, mits zij perfect
wordt uitgevoerd. Het is de
gratie van de groeistuipen.
ARIEJAN KORTEWEG
LUNCHCONCERTEN - De
nieuwe serie lunchconcerten
begint volgende week woens
dag in de Hooglandse kerk.
Joop Brons, de organist van de
Hooglandse kerk, heeft in sa
menwerking met de kerkvoog
dij twintig concerten georgani
seerd. De wekelijkse bespelin
gen hebben het karakter van
wandelconcerten die de bezoe
kers ruime gelegenheid geven
van de klanken van het 'De
Swart/ Hagerbeer' orgel in de
Hooglandse kerk te genieten.
Het orgel wordt bespeeld door
jonge orgelstudenten van de
conservatoria in Amsterdam,
Den Haag, Utrecht en Rotter
dam. Een aantal van hen is al
afgestudeerd. Het eerste con
cert wordt gegeven door Johan
Akerboom, organist vkn de St.
Agathakerk in Lisse. De serie
lunchconcerten loopt tot en
met 26 september, elke woens
dagmiddag van 12.30 tot 13.15
MONTREUX (GPD) - Alle regis
ters zijn opengetrokken om van
het 24e Gouden Roosfestival in
het Zwitserse Montreux een
spraakmakende editie te maken.
Tijdens de openingsbijeenkomst
is de festivalgangers gisteren een
indrukwekkend aantal activitei
ten in het vooruitzicht gesteld.
Nog voordat er een programma
is getoond, staat in elk geval al
vast dat de organisatoren op
meer publiciteit dan ooit tevoren
kunnen rekenen. Die extra aan
dacht zal echter niet het gevolg
zijn van een spectaculair aanbod
van amusementsprogramma's,
maar van een grootscheeps aan
gepakt randgebeuren in de vorm
van een vierdaags popfestival.
Nog niet eerder zijn zoveel over
vrijwel de gehele wereld beken
de artiesten aangetrokken voor
een popprogramma. Het heet dat
de optredens eigenlijk alleen
maar zijn opgezet om de festival
gangers een aangename verpo
zing tijdens de avonduren te be
zorgen, maar in feite gaat het om
een gigantische tv-produktie. De
show wordt namelijk door de
Engelse BBC en de Zwitserse
omroep opgenomen en is al aan
33 landen verkocht. Voor Neder
land zijn de rechten verworven
door de AVRO-televisie, die de
show in twee delen op 8 juni en 6
juli zal uitzenden.
Het artiestenveld ziet er indruk
wekkend uit: Rod Stewart, Elton
John, Cliff Richard, Roger Dal-
trey, Julien Clerc, Status Quo,
Madness, Adam Ant, Nena, Sha-
kin' Stevens, UB 40, Robin Gibb,
Pretenders plus nog meer dan
tien andere bijna even bekende
namen. En alsof dat allemaal nog
niet voldoende was, is daar giste
ren, enkele uren voor de opening
van het Gouden Roosfestival,
ook nog de groep Queen aan toe
gevoegd. Vanavond, tijdens de
eerste opname, zullen ook de Ne
derlandse Dolly Dots hun op
wachting maken.
Nieuw op het festival is ditmaal
ook de deelname van onafhanke
lijke producenten van tv-amuse-
ment. In een aparte competitie
zullen deze inzendingen om een
speciale prijs strijden. Neder
landse producenten hebben ove
rigens niet ingeschreven voor dit
onderdeel. Voor de enkele jaren
geleden ingevoerde „privé-verto-
ningen", buiten de competitie
om, bestaat dit jaar weer meer
belangstelling. Maar liefst twee
honderd videocassettes kunnen
worden bekeken en gekocht.
Op de laatste dag van het festival
wordt een symposium gehouden
over een van de meest spectacu
laire ontwikkelingen binnen het
amusements-tv-bedrijf, de video-
meer is op het gebied van beel
dende kunst dan de 'krachtpat
serij' die momenteel de boven
toon voert. 'Het gaat niet om de
hemelbestormers', zo staat in de
toelichting, maar om 'de strate
gen, werkend en zoekend in stil
te, schuivend en tastend met be
scheiden middelen, kijkend,
denkend, overwegend...'
Een stuk recente geschiedenis ook,
want de meeste kunstenaars
waarvan werk wordt tentoonge
steld, zijn al wat ouder. Zodoen
de hangen er de verfijnde stille
vens van de Amsterdammer Van
Tongeren, waaraan volgens
Kienjet het overwogene is af te
zien aan de zorgvuldige wijze
waarop voorwerpen en kleuren
zijn geordend. En de doeken van
Bob Bonies, die je zou kunnen
omschrijven als non-figuratieve
stillevens.
Steeds kaler
Een goed voorbeeld van zo'n over-
weger noemt Kienjet ook de Bra
bander Van der Heijden, die in
zijn tuin een klein huisje heeft
gebouwd, waarin hij soms dagen
doorbrengt om een schilderij te
beschouwen. Om te zien hoe het
onder verschillende lichtvallen
uitwerkt. "Het gaat om mensen
die een concept vasthouden, en
dat uit den treure uitwerken. Er
is in hun werk altijd een logische
lijn te herkennen. Je ziet een ten
dens om steeds kaler te werken,
steeds meer weg te laten. Kijk
naar Eric de Nie. Die maakt nu
heel ander werk dan acht jaar ge
leden. Toen was hij fotorealist,
nu maakt hij abstract werk, dat
Japansachtig aandoet. Maar
hang je zijn werk van de laatste
jaren naast elkaar, dan zie je toch
een vloeiende lijn".
Een andere reden voor deze expo
sitie is wat prozaischer. Galerie
houder Barkema: "Vorig jaar
hadden we als thema Realisme.
Daar hing allemaal figuratieve
kunst. Daarom is het leuk nu al
les door elkaar heen te hebben.
Dat levert een aantrekkelijke
kijktentoonstelling op, ook voor
wie de golfbewegingen in de
kunst niet zo nauwlettend volgt.
Het thema geeft de mogelijkheid
werk te tonen van mensen, die
heel diep met hun vak bezig
zijn".
Hengel
Het is nu voor het tweede jaar, dat
galerie de Oude Rijn een grote
expositie in de Waag houdt, in
plaats van een serie kleinere in
de eigen ruimte, die is omge
vormd tot een horeca-bedrijf met
beeldende kunst aan de muren.
"Die galerie was niet meer te ex
ploiteren", zegt Barkema. "Maar
we voelen ons aan onze stand
verplicht een tentoonstelling op
te zetten. 'Realisme' leverde vo
rig jaar verlies op. We hopen nu
minstens de kosten te kunnen
dekken. Dat is een voorwaarde
om het nog eens te kunnen
doen".
De reusachtige hengel aan de kade
van de Oude Rijn, die vorig jaar
belangstellenden de richting van
De Waag wees, blijft dit jaar in
het foudraal. Maar een groot
plakkaat aan de gevel van het
Waaggebouw laat aan duidelijk
heid niets te wensen over.
Wethouder P.H. Schoute opent
morgenavond de tentoonstelling
om acht uur. Dan wordt ook ka
mermuziek van Burckhart Söll
uitgevoerd. Het werk van Joost
Baljeu, Hans Barends, Bob Bo
nies, Peter Duivenvoorden,
J.C.J. van der Heijden, Aad van
Houwelingen, Hens M. de Jong,
Joop van Kralingen, Jan Maas
kant, Eric de Nie, Jan van Tonge
ren en Gerard Verdijk is dage
lijks tot 3 juni van 11.00 tot 17.00
uur te bezichtigen. Donderdags
tot 21.00 uur.
Theater van de Lach in de schouwburg
'Hoe versier ik een stuk' (Big...Bad-
Mouse van Philip King en Falk
land L. Cary) door het Theater van
de Lach. Met: Inge Ipenburg, Guus
van der Made, Ellen Róhrman, Jo
han Sirag, John Lanting, Coby
Timp en Ellen Veger. Gezien op 9
mei in de Leidse schouwburg. Al
daar nog vanavond te zien.
Wat het 'Theater van de Lach'
beoogt, mag als algemeen be
kend verondersteld worden:
het gaat om de lol. John Lan
ting wil het pubüek een avond
lang veel en hard laten lachen.
Ook met deze tiende produktie
'Hoe versier ik een stuk?' wil
men de mensen in de zaal weer
een avond vol dolle pret bezor
gen. De manier, waarop dat ge
beurt, is volgens de beproefde,
eigen methode, waardoor het
Theater van de Lach is uitge
groeid tot een begrip, waarmee
je een bepaald soort toneel
kunt karakteriseren.
Over die Theater van de Lachme-
thode zijn trouwens al heel wat
badinerende artikelen geschre
ven, maar het succes is er blijk
baar in de loop der jaren niet
minder op geworden. Op zich
is daarmee nog niet iemands
gelijk of ongelijk bewezen; al
leen de standpunten zijn zo
langzamerhand wel duidelijk
geworden en lijken niet voor
verandering vatbaar.
Daartoe zal ook dit stuk niet be
paald kunnen bijdragen, want
het past precies in de bekende
werkwijze: hoewel het traditio
nele rondspringen in onder
broek ditmaal ontbreekt, zijn
de overige ingrediënten bin
nen het zeer luchtige verhaal
tje weer volop voorhanden.
Een preuts meisje slaat totaal
om, de sufferd wordt de held,
er is de gewaagd geklede
'mooie meid', de 'pikant'-be-
doelde toespelingen zijn niet
van de lucht en ook de gekke
hoedjes en/of brilletjes zy n van
de partij.
Net zo min, als je haché of cola
kunt verwijten, dat het respec
tievelijk naar haché en cola
smaakt, kun je het Theater van
de Lach kwalijk nemen, dat
het zijn eigen naam wil waar
maken. Maar toch moet ge
zegd, dat het verhaaltje van
'Hoe versier ik een stuk' uiter
mate tendentieus is. Omdat
Meneer Bloem (vanzelfspre
kend gespeeld door John Lan
ting zelf) van een poging tot
aanranding wordt verdacht,
zien de vrouwen op kantoor
hem niet langer als een sul,
maar als een 'echte vent' Hoe je
ook over feminisme, rollenpa
tronen, emancipatievraagstuk
ken, 'ongewenste intimiteiten'
en dergelijke onderwerpen
mag denken: deze flauwekul
over de 'felbegeerde aanran
der' is volstrekt achterhaald en
eigenlijk zeer kwalijk.
WIJNAND ZEILSTRA.
clip, de door suggestieve beelden
ondersteunde uitvoering van he
dendaagse muziek.
Zelfs de prijsuitreiking is dit jaar in
Montreux in een nieuw jasje ge
stoken. Deze zal plaatshebben
tijdens een door de Zwitserse te
levisie rechtstreeks uit te zenden
showprogramma. Voor Neder
land is dit festival extra interes
sant door de deelname van twee
programma's. De officiële inzen
ding is weliswaar een aflevering
van de Banana Split Show van
Ralph Inbar, maar ook de Roe
meense bijdrage is vrijwel geheel
door Nederlanders onder leiding
van regisseur Bob Rooyens in el
kaar gezet. Dit muzikale pro
gramma is enkele weken geleden
al door de AVRO uitgezonden.
Aan de competitie om de Gouden
Roos nemen dit jaar 34 omroep
organisaties uit alle delen van de
wereld deel.
LONDEN Pablo Picasso ontwierp dit balletkostuum in 1917 voor het
ballet 'Parade', uitgevoerd door het balletgezelschap van Diaghilev.
Gisteren werd het bij opbod verkocht op de kunstveiling Sotheby's. Het
bracht meer dan honderdduizend gulden op. Het kostuum maakte deel
uit van de collectie van de vroegere danser Serge Lifar, de laatste over
levende van Diaghilev's fameuze Ballets Russes (Foto ap>
