'Samenwerking
was een sprong
in liet duister'
D
Saai tv-geschenk voor Juliana
Sherlock Holmes
herleeft (op tv)
'natuurgetrouw'
Schamele vertoning van Residentie-Orkest in Stadsgehoorzaal
Handke in
Den Haag
MAANDAG 30 APRIL 1984
Kunst
DEN HAAG (GPD) - Publiek bij
opnamen van televisiepro
gramma's krijgt doorgaans op
voorhand te horen dat het ex
tra uitbundig uitdragen van
de tevredenheid over het ge-
bodene op hoge prijs wordt
gesteld. Van deze regel werd
donderdag bij de registratie
van het AVRO-programma
'Van ganser harte' uitgebreid
afgeweken. Zowel presenta
tor Cees van Drongelen als ca
baretier Seth Gaaikema hiel
den het de tot aan de nok toe
gevulde grote zaal van het
Haagse Congresgebouw na
drukkelijk voor: er moest
vooral gewoon gedaan wor
den.
De uitzondering op de regel
werd veroorzaakt door de
aanwezigheid van de vrijwel
voltallige koninklijke fami
lie. Prinses Juliana vormde
daarbij het onbetwiste mid
delpunt omdat dit maandag
uit te zenden programma ter
gelegenheid van haar 75ste
verjaardag werd gemaakt.
Het publiek hield zich keurig
aan de vooraf verstrekte in
structies. Als tegenprestatie
kreeg het evenwel geen pro
gramma voorgeschoteld dat
daarmee gelijke tred hield.
Ruim anderhalf uur lang ontrol
den zich op het podium ge
beurtenissen die elkaar in
saaiheid overtroffen. Het kor
te als opwarmertje bedoelde
optreden van Seth Gaaikema
waarin met name Sonja Ba
rend genadeloos werd gehe
keld viel nog wel te verteren,
maar nadat de koninklijke fa
milie de zaal had betreden
kostte het vooral hem de
grootste moeite gewoon te
blijven. In de slotfase van z'n
optreden verstikten de zenu
wen Gaaikema zozeer dat hij
tot tweemaal toe een tekst op
nieuw moest beginnen.
Aan zijn krachteloze conference
gingen programmaonderde
len vooraf die te oordelen
naar de daaraan verbonden
namen stuk voor stuk kunst
uitingen van hoog niveau
voorspelden. Pianospel van
het duo Daniel Wayenberg-
Louis van Dijk, een pas de
deux van Alexandra Radius
en Han Ebbelaar, zang van
Marjanne Kweksilber en
vioolspel van Jaap van Zwe
den.
Bijna vanzelfsprekend leverde
dit gezelschap kwaliteit maar
door het volledig ontbreken
van verrassende elementen
liep het als geheel toch uit op
een matte vertoning. Daaraan
ging ook de veel te lange uit
voering van de eenakter 'De
brief van Don Juan' mank. Dit
oordeel is overigens geba
seerd op een waarneming
vanuit de zaal. Het feit dat de
regie van het programma in
handen was van Bob Rooyens
biedt nog enige hoop op een
wat draaglijker overdracht
via het beeldscherm. (Neder
land 2, 19.12 uur).
Willem Breuker, de muzikale
partner van Freek de Jonge
BLARICUM (GPD) - „Wat
leuk voor Freek", zegt
Willem Breuker uit de
grond van zijn hart als
hem verteld wordt dat dé
belangstelling voor de
Utrechtse voorstellingen
van Stroman en Trawan
ten overweldigend is.
Vanaf 3.30 uur 's ochtends
staan mensen in een rij
voor een deur die pas om 8
uur open gaat. Dat het
succes van dit programma
voor een niet onaanzien
lijk deel aan hem en zijn
Kollektief te danken is,
komt niet in zijn hoofd op.
Merkwaardig want aan
valse bescheidenheid lijdt
Breuker beslist niet. En
onterecht, want zijn uit
bundige feestmuziek
geeft een prachtig tegen
wicht aan De Jonge's tek
sten, die dit keer een som
berder ondertoon hebben
dan ooit.
„Freek voelt zich op dit moment
vrij happy met de voorstelling",
zegt Breuker, die zich zelf in vrij
afstandelijke bewoordingen over
de samenwerking uitlaat. „Ik
kan nu natuurlijk buitengewoon
enthousiast gaan doen", zegt hij
met neutrale stem, maar het is
tenslotte niet de eerste keer dat
we samenwerken. Voor andere
programma's heb ik ook muziek
gemaakt. Die ontwikkeling zet
ten we nu door". Het lijkt erop of
Breuker zich hoedt voor een pre
sentatie waarbij hij in het kielzog
van De Jonge nu opeens naar vo
ren komt als een grote ontdek
king. En ook dat zou inderdaad
onterecht zijn. In kleinere kring
zijn kunstvorm spreekt nu
eenmaal minder mensen aan
geniet hij al jaren eenzelfde repu
tatie als De Jonge. Bovendien
mag niet vergeten worden dat
Breuker in Nederland de eerste
was die met het moderne mu
ziektheater begon, een ontwik
keling waar ook Stroman en Tra
wanten een logisch vervolg van
„Het idee kwam van Freek. Van te
voren hebben we overlegd. Ik
zei: als je alleen een begelei
dingsorkest zoekt, dan moet je
een ander orkest vragen. Ik vind
het geen punt om de muziek te
schrijven, maar ik vertik het om
avond na avond achter een gor
dijn of in een bak te verdwijnen.
Voor die oude vorm van cabaret,
waarbij een man of vrouw een
verhaaltje vertelt en vervolgens
een liedje zingt, begeleid door
een piano, of afhankelijk van
het beschikbare geld - een com
bo, voel ik niets. Kom nou! En
als het feestvarken een ander
petje moet opzetten of zich in
een frisse jurk moet hijsen, kun
jij een intermezzo verzorgen. Als
een soort gunst. Voor de rest
moet je je bek houden. Zo'n
vorm vond Freek ook onzin, dus
daar waren we het snel over
eens. Hij had trouwens onze laat
ste theaterproduktie Wolkbreuk
gezien, en het zou best eens kun
nen dat dit programma hem op
het spoor van Stroman en Tra
wanten heeft gezet".
door
Eric van der Velden
- De ruimte die het Willem Breuker
Kollektief krijgt, is inderdaad
opvallend. Het is een beetje flauw
om te zeggen, maar volgens mij is
jullie muzikale inbreng nu groter
dan die van Bram Vermeulen in
dertijd.
„Dat weet ik niet. Ik ging nooit
naar die programma's toe, omdat
ik niet tegen die muziek kon. Dat
stemmetje, die piano, dat orgel
tje... daar kreeg ik pijn in mijn
maag van".
Ongedurig
Hoe groot is de bemoeienis van
Freek de Jonge met jouw compo
sities geweest?
„Het is Freeks programma, het
komt allemaal van hem. Hij
kwam met de ideeën en aanwij
zingen en zei dus ook wat voor
soort muziek hij op welke plek
wilde. Dat neemt niet weg, dat ik
veel vrijheid kreeg. Pas de laat
ste weken leer ik Freek een
beetje kennen. Daarvoor duurde
ons contact nooit langer dan
twintig minuten. Dus als hij
langs kwam om een idee te
spuien, stond hij bij wijze van
spreken al weer buiten voordat
hij binnen was. Zijn thee was
nog niet op, of weg was hij. Freek
is altijd al heel ongedurig ge
weest. Ik heb daar geen proble
men mee, vind het eigenlijk wel
goed als iemand niet voortdu
rend over je schouders mee kijkt.
Als mensen elkaar voortdurend
lastig vallen, urenlang aan de te
lefoon hangen, komt daar meest
al niets uit. Ik denk dat het veel
beter werkt als je afstand houdt,
elkaar vertrouwt".
„Voor Freek is ae samenwerking
met mij een sprong in het duister
geweest. Ik geloof niet dat hij nu
precies voor ogen had, wat hij
met de inbreng van het Kollek
tief wilde bereiken. Hij kende
mijn muziek en vertrouwde er op
dat er iets zou uitkomen. Freek
was toe aan zo'n stap. Die Talk
shows waren een soort routine
geworden, als het moest kon hij
er bij wijze drie per jaar maken".
In Stroman en Trawanten snijdt
Freek de Jonge verschillende the
ma's aan. Het thema waarbij het
Kollektief het meest betrokken bij
is, is zijn visie op de jaren zestig.
De idealen van toen blijken illu
sies, maar helemaal pessimis
tisch is hij niet. Wie wil kan aan
het eind van het programma ach
ter de muziek (de verbeelding)
aan. 'De kleine zwervers' confor
meren zich niet. Als vrolijke fan
fare-gasten verlaten jullie het
theater. Spreekt zo'n thema je
persoonlijk aan?
„Ja, Freek en ik zijn van dezelfde
generatie. Ik kan er ook over mee
praten. Veel mensen die hun
idealen in de jaren zestig ontzet
tend uitgedragen hebben, zijn nu
gezapige zeiksnorren geworden.
Je hebt ook mensen die veel con
sequenter vast hebben gehouden
aan hun eigen gedachten en al
liepen ze misschien toen niet
voorop, het zullen wèl de eeuwig
aardige mensen blijven, de goe
de mensen... Niet van die overlo
pers, die slapjanussen... Ik ken er
zoveel, ik zie ze tussen mijn ei
gen generatiegenoten. Kotsmis
selijk word ik er soms van. Maar
dat betekent ook dat er nog
steeds genoeg mensen zijn, die
de strijd niet opgegeven hebben.
In het optimistische einde van
Freek kan ik me dus vinden".
Voor je muziek nam je een royale
greep in de muziekgeschiedenis.
Fanfare, verschillende vormen
van jazz en zelfs de minimale
muziek van Philip Glass ge
bruikte je als inspiratiebron.
„Klopt, zij het met allerlei com
mentaren, voetangels, klemmen
en valkuilen. Het is óók een ratje
toe. Als je de geschiedenis van na
de oorlog bekijkt, zie je een bijna
chaotische opeenstapeling van
stromingen en ontwikkelingen.
Niet alleen in de muziek, maar
ook bijvoorbeeld in de econo
mie. Dat cultuurbeeld schets ik
op mijn manier zo'n beetje.
Moedwillig hield ik de toon wat
licht, niet omdat ik dat graag
wou, maar omdat ik vond dat het
moest. Voor een heleboel men
sen betekent dit programma een
eerste kennismaking met onze
muziek en om die reden wilde ik
ze niet meteen links en rechts om
de oren slaan".
- Het feit dat je met dit program
ma een ander, en zeer groot pu
bliek bereikt, heeft dat mee ge
speeld bij het in zee gaan met
Freek de Jonge?
„Nee, want er komt in principe al
een behoorlijk publiek met mijn
muziek in aanraking. We spelen
in heel Europa. Commerciële
overwegingen telden niet mee.
Die extra ervaring vonden we
wel belangrijk, omdat we daar al
leen maar van kunnen leren. In
dit land zijn we hoofdzakelijk
aangewezen op rokerige jazz
clubs. In het buitenland spelen
we op festivals of op dezelfde
soorten podia als in Nederland".
is dit een eerste kennismaking met
wat licht gehouden". (foto gpdi
Bij mijn weten ben jij de grond
legger van het Nederlandse mu
ziektheater. Over een uitstapje
kun je bij Stroman en Trawan
ten dan ook niet spreken. Het
past in je ontwikkeling.
„Ik kwam onlangs een boefje met
een oud interview met mij tegen.
In 1964 verkondigde ik al dat ik
iets met muziek en theater wilde
doen. Als ik meer financiële arm
slag in dit land had gehad en me
niet met de kruimels van de sub-
sidiekoek tevreden had moeten
stellen, dan was ik misschien
veel verder gekomen. Met han
gen en wurgen kon ik eens per
drie jaar een grote theaterpro
duktie uitbrengen. Maar ik vind
wel dat niet door iedereen mu
ziektheater moet worden ge
maakt. Je ziet nu een trend van
allerlei muzikanten die denken:
het lukt niet meer met muziek al
leen, laten we daarom maar eens
'leuk' gaan doen. Die gaan dan
op verkeerde instrumenten een
klassiek wijsje spelen en een
dansje doen... Daar word ik niet
goed van. Met de zweep, met de
vlammenwerper, met het machi
negeweer, zou je ze van het po
dium moeien verjagen. Dus: laat
muziektheater in godsnaam over
aan mensen die er ideeën over
hebben, waarbij het een natuur
lijk verlengde is van een jaren
lange ontwikkeling".
Is wat jou betreft deze samenwer
king met F reek de Jonge voor her
haling vatbaar?
„Ik weet het niet. We zitten nu vooi
een vrij lange periode vast, waar
door we onze normale concerten
niet kunnen geven. Ik kan er ver
der niets zinnigs over zeggen".
UTTERLO - In het Rijksmuseum Króller-Muller in Otterlo op de Veluwe
is zaterdag een overzichtstentoonstelling van het werk van de kunste
naar Gerhard von Graevenitz geopend. Von Graevenitz kwam vorig
jaar op 48-jarige leeftijd om het leven door een vliegtuigongeluk bij het
meer van Interlaken in Zwitserland. Hij speelde een stimulerende rol in
de kunstwereld en was bestuurslid van De Appel' in Amsterdam.
(foto ANP)
LONDEN (UPI) - Sir Ar
thur Conan Doyle zal zich
wel omdraaien in zijn graf.
maar de Britse televisie
maakt een nieuwe reeks
van 13 avonturen van
Sherlock Holmes met ac
teur Jeremy Brett als de
beroemde detective. „Ik
ben de 117de die hem
speelt", zegt hij.
De Amerikaanse televisie
heeft de reeks waarvan
zeven afleveringen klaar
zyn al meteen aange
kocht en men voorziet al
gemene internationale be
langstelling.
Producer Michael Cox heeft een
hele Baker Street laten nabou
wen zoals hij was op het einde
van de vorige eeuw om er en aan
kleding zo getrouw mogelijk na
te bootsen. Brett zegt dat de
reeks Doyle's bedoelingen volgt
Dialogen van
Nederlandse
en Franse
schrijvers
PARIJS (AFP) - De Franse radio
zender .Radio France Culture'
besteedt in tien uitzendingen,
tussen 1 mei en 20 juli, aandacht
aan de Nederlandse cultuur. De
programma's, getiteld „Dialo
gues Franco-Néerlandais", wor
den steeds uitgezonden tussen
22.30 en 23.45 uur.
De nieuwe serie, waarin schrijvers,
kunstenaars en persoonlijkhe
den uit Nederland en Frankrijk
met elkaar praten, vormt een on
derdeel van een reeks „dialogen"
tussen Frankrijk en andere lan
den. Eerder besteedde de zender
aandacht aan West-Duitsland,
Groot-Brittannië, Italië, Canada,
de Scandinavische landen, Span
je en Portugal.
Onderdeel van de Frans-Neder
landse .dialogues' zijn de volgen
de tweegesprekken:
1 mei Nederlandse literatuur: Phi
lippe Noble en Cees Nooteboom
15 mei filosofie en «-samenleving:
André Glucksman
29 mei sociale vraagstukken: Jac
ques Donzelot en Bram de
Swaan
12 juni geschiedenis en literatuur
Marek Halter en Harry Mulisch
26 juni verbeelding: Roland Topor
en Rudy Kousbroek
10 juli Amsterdam Dominique
Fernandez en Ed van Thijn
Concert door het Residentie-Orkest
o.l.v. Hans Vonk met medewer
king van de pianist Jean-Yves Thi
baudet met werken van Ludwig
van Beethoven en Richard Wag
ner. Gehoord op zaterdag 28 april
in de Stadsgehoorzaal in Leiden.
LEIDEN Hoewel het hartver-
overende pianospel van het
thans 23-jarige Franse ex-won-
derkind Jean-Yves Thibaudet
een stralend lichtpunt bete
kende. bleek het Residentie-
Orkest o.l.v. vaste dirigent
Hans Vonk zaterdagavond in
de Stadsgehoorzaal zeer matig
op dreef. Van Ludwig van
Beethovens derde visie op de
Leonore in C-dur Opus 72,
geïnspireerd op Bouily's Leo
nore, die voor vele componis
ten een bron van inspiratie
vormde, bleek voor het Resi
dentie-Orkest dikwijls niet
meer dan een 'routine klusje'
in de provincie. In een beza
digd tempo werd de ouverture
door dirigent Hans Vonk opge
bouwd naar hier en daar een
vettig accent, terwijl de orkest
leden schmierend probeerden
de VUT te halen. Een schamele
vertoning voor een orkest
waaraan zoveel goede herinne
ringen verbonden zijn.
Een verademing betekende daar
na het expressieve en virtuoze
optreden van de pianist Jean
Yves Thibaudet in Van Beet
hovens vierde pianoconcert in
G-dur Opus 58. Thibaudet. die
op twaalfjarige leeftijd al met
een gouden medaille werd on
derscheiden door het conser
vatorium van Lyon en daarna
verschillende internationale
prijzen in de wacht wist te sle
pen. speelt inventief en gemak
kelijk. waardoor het Franse
esprit het zaterdagavond uit
eindelijk won van de Haagse
gezapigheid.
Vanaf de vijf intrigerende maten
aan het begin van het lyrische
allegro wist de Fransman te
boeien met zijn geraffineerde
pianospel, waarbij de jonge
pianist enthousiast, muzikaal
en soms met een beetje bra
voure de lastige trillers en
loopjes in Van Beethovens
vierde pianoconcert moeite
loos overwon. In het bijster
moeilijke andante con moto
waarin de pianopartij heel
nauw vervlochten is met het
orkest, gaf dirigent Hans Vonk
zeer attent partij, waardoor het
temperamentvolle tempo van
Thibaudet uiteindelijk het or
kest wist mee te slepen in een
uitgelaten rondo.
Richard Wagners geniale tussen
spelen uit de opera Die Gotter-
dammerung, het sluitstuk van
Der Ring des Nibelungen. liep
helaas eveneens op een teleur
stelling uit. Wat zaterdagavond
het exquise hoofdgerecht van
de maaltijd had moeten wor
den kwam daarbij niet verder
dan 'boerenkool met worst'. In
Tagesgrauend und Siegfrieds
Rheinfahrt leek dirigent Hans
Vonk wel de leraar van een
klas die z'n huiswerk niet heeft
gemaakt: de pauken net te laat
of de blazers ongelijk, terwijl
een bassist steels op zijn horlo
ge kijkt.
Zelfs tijdens het minder inge
wikkelde voorspel uit Wagners
Die Meistersinger von Nürn-
berg wist het orkest met de zil
veren strijkers helaas niet
meer in vorm te komen
Soms smaakt een (Franse) salade
veel beter dan het hoofdge
recht.
ANNEKE VAN VLIET
zoals geen vroegere interpretatie
en dat wat er in vorige bewerkin
gen door herschrijvers en ac
teurs aan werd toegevoegd, is ge
kapt. Zo draagt de detective van
Brett maar zelden de "deerstal-
ker"-mantel die vorige Holmes
sen vrijwel onafgebroken droe
gen en rookt hij meer uit een kor
te pijp van klei dan uit de 'Briar'
van het cliché.
In alle 13 afleveringen treden ac
teurs en actrices met grote na
men op - Gayle Hunnicutt als de
mooie Irene Adler in "A Scandal
in Bohemia" en de Amerikaanse
Betsy Brantley als de tragische
Elsie in "The Dancing Men".
Waar Cox vooral mee heeft afgere
kend is de verplichte Watson
Doyle zelf heeft de dokter ont
schreven als "onopvallend",
maar in opeenvolgende uitbeel
dingen is hij de figuur geworden
die voor de lollige onderbreking
zorgt, een clown die door zijn
snor aan zijn pijp trekt en een
man die uitroepen plaatst van
het soort. "Good Gracious, Hol-
De Dr. Watson van acteur David
Burke is allesbehalve een lol
broek, maar een op de achter
grond blijvende, intelligente en
gereserveerde stut en steun van
de gespannen, vel-over-been
Holmes.
STEUN KUNSTENAARS - Bur
gemeester en wethouders van
Amsterdam hebben besloten
voor dit jaar 340.000 gulden be
schikbaar te stellen voor kunste
naars die niet meer voor de Beel
dende Kunstenaars Regeling
(BKR) in aanmerking komen
omdat ze minder dan driedui
zend gulden per jaar aan inkom
sten hebben uit verkoop van hun
werk.
B en W geven hiermee uitvoering
aan een besluit dat de gemeente
raad tijdens de begrotingsbehan
deling heeft genomen. De Am
sterdamse kunstenaars krijgen
dit jaar bijstand zonder de plicht
van inschrijving bij het arbeids
bureau. zonder sollicitatieplicht
en zonder verrekening van de be-
roepsonkosten met de uitkering.
Zij komen daarentegen in aan
merking voor een uitkering ten
behoeve van de kosten van mate
riaal en atelier.
DEN HAAG - Al doet de gemeente
Den Haag niet meer mee aan het
Holland Festival, toch wordt het
in de voorgaande twee jaar be
gonnen project over Duitstalig
theater dit jaar voortgezet. Na
Thomas Bernhard ('82) en Heiner
Muller ('83) staat dit jaar Peter
Handke centraal.
In de periode van 12 tot 24 juni
worden door hem gemaakte to
neelstukken opgevoerd en films
vertoond. Tevens wordt op 15 en
16 juni een in samenwerking met
de Universiteit van Amsterdam
georganiseerd symposium ge
houden rond het werk van Hand
ke.
De toneelstukken die worden ge
bracht zijn: Publikumsbe-
schimpfung. Kaspar. Das Mun-
del will Vormund sein, Der Ritt
über den Bodensec, Wunschlo-
ses Ungluck. Uber die Dflrfcr en
Das Gewicht der Welt. Uitvoe
renden zijn gezelschappen uit
Oostenrijk, West-Duitsland,
Frankrijk, Italië, België en Ne
derland. De voorstelingen wor
den gegeven in de Koninklijke
schouwburg en het HOT theater
