Jango Edwards kiest partij 'Mediene stampers' in Mokum aleph Timdelerclub besluit met zang Expositie De Mediene in Joods Historisch Museum Met camera naar Mediene ZATERDAG 28 APRIL 1 Jango Edwards, zoon van een gazonspecialist en een bowling-kampioen uit De troit, is nu dertien jaar als 'fooi' doende. Op straat straatarm begonnen in Engeland, belandde hij via het alternatieve circuit in de grote theaters met zijn gezelschap, de Friends Roadshow. Hij werd een 'superfoor, vooral door televisie-op tredens razend populair in de Duitstalige gebieden. Maar ook in Nederland. Ondanks ae jarenlange successen is Jango nog steeds arm. Niet het ontbreken van subsidies is daar aan debet. De eigenlijke oorzaak is een Amerikaans debacle: net als Herman van Veen vond Jan go in de USA zijn Waterloo.JVIaar toch anders. Mismoedig vertelt hij dat zijn off-Broadway show in 1981 voortijdig afgebroken moest worden omdat zijn Neder landse manager hem van 60.000 dollar beroofde. De theaterhuur kón niet meer worden opge bracht. De hele reserve, in tien jaar opgebouwd, was in één klap verdwenen. Optreden is voor Jango ondanks de energie-uit barstingen niet slopend; het is de zakelijke kant van alles die hem steeds kopzorgen bezorgt. door Peter Blom De gevolgen van de fraude spelen hem nog steeds parten. „Voor het maken van deze show heb ik veel geld moeten lenen. Straks, aan het einde van deze maand als de Nederlandse toer klaar is, ben ik zero". Een en ander is net kos tendekkend. 'Nul' is het eindre sultaat. De financiële ellende noopt hem tot een bescheidener optreden. De nieuwe show is afgezien van een figurante een echte solo. Met het verdwijnen van de band is ook het rock-achtige karakter van zijn show verdwenen. De bandrecorder zorgt voor de mu ziek, voor de vele geluidseffec ten. Velen vinden dat teleurstel lend, maar een reden om nu maar weg te blijven is het niet. Een centrale rol in het toneelbeeld vormt de diaprojectie op drie naast elkaar geplaatste scher- Powerplay Na West-Duitsland, OostenrijkZwitserland, Frank- partement waarvan hij zo n twee maanden per rijk en Italié is nu Nederland aan de beurt om in de jaar gebruik maakt. spiegel te kijken: 'fooi' Jango Edwards presenteert ZZZt;; FZfZZ if ^en' koekjes van eigen deeg in zijn soloprogramma 'I laugh you'. „De mensen zijn grappig, ik niet", zegt hij. Peter Blok zocht Jango op in diens Amsterdamse ap- Waarom hij begrip heeft voor de generaals en hun kernraketten. De 'fooi' beeft zijn vertrouwen in links activisme opgezegd. „De meeste mensen zijn robots". men. Op cartoon-achtige wijze technisch heel knap wordt er beweging in de beelden ge bracht. Zo zie je van alles gebeu ren terwijl Jango zich even ver wijdert voor een razendsnelle verkleedpartij. De show begint en eindigt met een optreden van een soort mars mannetje, een bizar ventje van een andere planeet. Hij is een re lativerend element ten opzichte van onze dwaze, droevige, ge welddadige en beminnelijke aardgenoten die in de tussentijd de revue passeren. De rij wordt geopend met Adam zelf, driftig spelend met zijn (kunst)piemel, puffend aan een reuzenjoint en zelfs een reggae- lied zingend. De Edwardiaanse geschiedenis van de mensheid brengt vervolgens een hele serie schepsels in beeld, van Christus tot de generaal die wat te laat rea geert als vijandelijke kernraket ten naderen. Het einde van de aarde maken we dus ook mee. Seks In het theater gaat hij platvloerse grappen en grollen niet uit de weg. In de recente show is hij wat dat betreft nog tamelijk rus tig. „Maar een clown, een ko miek kan niet om de seks heen. Ik gebruik het omdat het een be langrijk communicatiemiddel is. In mijn privéleven geven seks en relaties mij kracht. Maar ik houd van één ding meer dan van een vrouw, dat is mijn werk. Mijn werk is de eerste seks die ik heb. Het is fysiek, het is mijn seks. Ik bedrijf de liefde als ik optreed. In de show zit een climax. Ik krijg elke avond een beurt. Voor mijn partners is het moeilijk. Mij be minnen* komt overeen met het beminnen van een bal die de heuvel afrolt". De theaterclimax waar Jango op doelt is zijn optreden als gene raal. De generaal die door slo- migheid de afweerraketten te laat de lucht instuurt waardoor de aarde wordt vernietigd. Bij Jango komt deze figuur er bij zonder menselijk vanaf. Je zou bijna van hem gaan houden. Hoe zit het volgens Jango nu eigen lijk met die generaals? Hoe zit 't met dat vertrouwen? Hieronder Jango's wereldbeeld anno 1984. dan zouden we dat natuurlijk volgen. Mar zoiets is er niet. Ik ben nog nooit tegen een politieke oplossing aangelopen die hele maal deugt. Slechts elementen ervan kunnen goed zijn. We heb ben de juiste harmonie nog niet bereikt". Robots „De meeste mensen blijven onge lukkig. Ze zijn robots. Ze weten niet eens hoe ze lopen, daarvan zijn ze zich niet bewust. Voor je anderen wat kunt vertellen moet je eerst jezelf kennen. Weten van uit welk punt je oordeelt, wat je je als voorbeeld stelt. Voordat je van iemand kunt houden, moet je van jezelf houden. En daar hebben de blik problemen mee. Ik ben dol op mezelf...". Hij is overigens méér dan een clown, een 'fooi'. Hij produceert zijn eigen televisieprogramma's, organiseert om de twee jaar in Amsterdam het Festival of Fools, schrijft boeken enzovoort. Eén dezer dagen verscheen bij Ros trum 'Ik... jou', zo geheten omdat 'I laugh you' te woordspelig is om te vertalen. Jango vertelt in het boek iets over zijn familie en zijn leven. Bij ruim dertig van zijn 'typetjes' - prachtig gefoto grafeerd - schreef hij uiteraard fictieve biografieën. Prettige kol der, maar 'live' is hij beter. Het boekje kost f 29,95. Bij de erken de boekhandel. Jaap Goedegebuure is niet direct wat je een zware tv-kijker noemt. Met uitzondering van een enkele late film in het weekeinde gaat het meeste aan hem voorbij. Maar één soort uitzendingen slaat hij nooit over: directe reportages van een wieler wedstrijd. Voor de Amstel Gold of Luik-Bastena ken-Luik moet zelfs het werk aan de Leidse uni versiteit wijken. Een passie voor zowel letteren als wielrennen komt vaker voor. Tim Krpbbé is getalenteerd wielrenner en schrijver, datzelfde geldt voor Jan Kal. Goedegebuure schrijft sinds 1981 literatuurkri tiek in de Haagse Post. Hij werd in 1947 geboren in Sint Annaland, Zeeland, studeerde Neder lands en algemene literatuurwetenschap in Lei den en Utrecht en promoveerde op de dichter! schrijver H. Marsman. Hij is gespecialiseerd in de literatuur uit het fin de siecle, de periode tus sen de Wereldoorlogen en de allermodernste let terkunde. Favoriete schrijvers zijn Dostojewski, Tolstoi, Thomas Mann en, binnen de grenzen, Je roen Brouwers en Oek de Jong. Als criticus heeft hij een lichtend voorbeeld aan Menno ter Braak. Wat een geluk dat de Nederland se televisieprogramma's zo in en in slecht zijn; kan ik ten minste ook niet in de verlei ding komen om er mijn koste lijke tijd aan te besteden. Als ik een vervelend boek lees, bie den bibliotheken en boekhan dels me duizenden alternatie ven, maar wat de televisie be treft gaat de keuze goddank niet verder dan Nederland 1 en Nederland 2. Voor de satelliet ben ik niet bang, want die zal ongetwijfeld nog meer Dallas, Dynasty Falcon Crest en an dere Doornvogels binnen het kijkbereik brengen, en dat zijn programma's die me net zoveel interesseren als een pulpro- man uit de Boeketreeks. En dan spreek ik nog niet over de Nederlandse aftreksels van dit kijkvoer: Herenstraat 10, De Weg, en andere misluk kingen die met de ontelbare quizzes zoveel van het beschik bare budget opslokken dat er nauwelijks geld overblijft voor wat ik nu maar "minderheids- programma's" noem. Kinderen vormen zo'n achterge stelde minderheid (waarschijn lijk omdat ze voor de naar nieuwe leden lonkende om roepverenigingen niet interes sant zijn). Terecht heeft de Stichting voor het Kind er deze week op gewezen dat het leven voor de Hilversumse program mabazen kennelijk bij zestien begint (voor een omroep als Veronica houdt het bij je der tigste al weer op). Een andere, uiterst slecht be deelde minderheid vormen de liefhebbers van kunst en cul tuur. Als equivalent van de in middels al weer flink vertroste radiozender Hilversum 4 schijnt er een derde televisie net te gaan komen, maar nu men in Den Haag dat plan in overweging heeft genomen is er in 't Gooi kennelijk besloten Nederland 1 en 2 alvast maar volledig kunst- en cultuurvrij te maken: van de vier kunst programma's die deze week genoteerd konden worden, was de helft gewijd aan serieu ze muziek terwijl drie van de vier werden uitgezonden door de NOS, die van VARA, TROS. AVRO. NCRV. EO en KRO flink afgeknepen mag worden. Nee, wie werkelijk iets om cul tuur geeft-moet uitwijken naar de Vlaamse zenders, die nog iets aan toneelcultuur doen. Zo zag ik donderdagavond een re delijk geslaagde versie van Ib sen's 'Hedda Gabler' een stuk dat nog steeds tot de top van het wereldrepertoire hoort. In Nederland daarentegen is er aan drama niet meer te zien dan buitenlandse produkties (waarvan de Engelse vaak heel goed zijn), de al genoemde af trekels van Dallas etc., en aller lei zouteloze familieseries in het genre van 'Zeg eens Aaa', die met het einde van het win terseizoen gelukkig weerverle den tijd zijn, dit laatste in te genstelling tot het enige echte drama van de RSV-verhoren. Ik heb deze week kunnen vast stellen dat de televisie me nau welijks boeit om wat zo eigen heet te zijn aan het medium (talkshows, quizzes, documen taires), en dat ik er alleen ge bruik van maak tijdens aanval len van grote luiheid. Zo zie ik graag een film en hou ik ook van een voetbal- of wielerwe- strijd als het zo uitkomt, maar de bioscoop en de tribune haal ik dan graag de huiskamer in. Bovendien is er bij wielrennen weinig genot aan om de cou reur met veertig kilometer per uur voorbij te zien fietsen, dus dat volg ik liever over de schouder van een motorrijder. Ook voor dergelijke liefhebbe rijen (waar ik een goed pop concert, live, en niet in zo'n stupide video-clip, ook bij re ken) moet ik uitwijken naar de buitenlandse netten. Eén goe de film op Nederland (Fellini's 'Amarcord'), tegen alleen al vier op de Belgische netten de ze week ('Rebel without a cau se', 'De Witte', 'The Graduate' en 'Jeremiah Johnson'), dat is voor deze beeldbuis-cinefiel de droeve balans. Waar blijft het Nederlandse equi valent van het wekelijks door de WDR gepresenteerde Roek- palast? Waar blijven de des kundige commentatoren van sportgebeurtenissen, voor wie babbelaars als Jean Nelisse en Heinze Bakker het veld kun nen ruimen? Is het niet moge lijk Rik de Saedeleer en Mark van Lombeek tegelijk met de afgedankte Standard Luik voetballers binnen onze gren zen te halen? Is er leven op Pluto? Kun je dansen op de maan? België, België JAAP GOEDEGEBUURE AMSTERDAM (GPD) - In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft Nederland ook buiten de grote ste den een bloeiend joods leven gekend. Bij elkaar waren in ons land ruim 180 gemeenten officieel geregistreerd. De expositie De Mediene, die thans in het Joods Historisch Museum in Amsterdam te zien is, toont het een en ander van de geschiedenis van het joodse leven in de Neder landse provincie. Deze tentoonstelling wordt begeleid door een boekje en een computer-service, waarover da delijk meer. Nijlpaarden Dr. Feelgood De Engelse formatie Dr. Feelgood treedt vanavond op in het Al- phense jongerencentrum Het Kasteel. Deze groep maakt mo derne rythm blues. Dr. Feel good bestaat uit zanger/gitarist Lee Brilleaux, gitarist Gordon Russell, bassist P.H. Mitchell en drummer Kevin Morris. Nasmak In de Hoofddorpse Hoeve treedt vanavond de Eindhovense wave band Nasmak op. Door 'insiders' wordt Nasmak be schouwd als .het allerbeste wat Nederland tot nog toe heeft voor gebracht aan zogenaamde new wave-groepen. Een expositie dus over de „medie- ne-stampers". Mediene betekent officieel provincie, maar werd en wordt ook nog wel eens gebruikt voor 'het platteland' in het alge meen. Amsterdamse joden noemden joden ten plattelande graag mediene-stampers, een plagerig scheldwoord. Al te ern stig behoefde het niet te worden genomen, want men maakte in Amsterdam, Mokum aleph (de eerste, de belangrijkste stad) ook graag gebruik van diensten in de mediene. Zo gingen arme Am- In Friesland sterdamse joden vaak naar Weesp toe om er te trouwen. Weesp lag namelijk lekker dicht bij en het sluiten van een huwe lijk was er goedkoper. Waren er grote verschillen tussen het joodse leven in Amsterdam en dat in de provincie? Het ant woord op die vraag luidt: ja. Jo den in Amsterdam werden, aldus Edward van Voolen, in Amster dam sterk herinnerd aan hun af komst door het wonen in eigen buurten. Joden in de mediene konden op die steun niet terug vallen en dat leidde tot uiterlijke aanpassing. Joden spraken Fries met de Friezen, Utrechts met de Utrechters en Brabants gelijk de Brabanders. Ook in hun kleding waren ze niet van de andere be woners in hun dorpen te onder scheiden. Kwamen ze dan een keer naar de grote stad, dan wer den ze nogal eens bespot door de joden die daar woonden. weer geen moeilijkheden te zoe ken. Maar in Aalten, waar protestants christenen het woord recht sne den, leefde ook de kleine joodse gemeente streng orthodox. Nog woont er een oude mevrouw die de wetten nauwgezet naleeft. Zij heeft ook maar weinig contact met de andere joden daar die het minder nauw nemen. Zo is er op ons platteland toch nog wat me diene te vinden, al is het niet veel In 't Kraaiennest in Rijnsburg treedt vanavond Powerplay op Deze Nederlandse rockgroep heeft een gevoelig verlies moe ten lijden door het opstappen van drummer Leon Klaasse en bassist Peter van Straaten. Zan ger/gitarist Jan van der Mey is er evenwel in geslaagd een nieuwe band te formeren. Black Out In jongerencentrum De Scum in Katwijk (in de Krom) treden op 30 april vanaf twee uur 's mid dags de volgende groepen op: Vantave Rock, Natural Mystic en Black Out. „De enige problemen op aarde zijn de mensen. De aarde is een klein planeetje en als ze dat willen ver nietigen is het nauwelijks be langrijk. Alleen misschien voor ons. Dat is de hele betekenis van mijn show. Als wezen van een andere planeet zeg ik in de show dat ik vertrouwen in de aarde heb. Dat ik er nog eens terug zal komen. Om de mensen te hel pen. Ik zeg erbij dat ik dan ook uitgebreid naar de dierentuin wil omdat ik van nijlpaarden houd". „In mijn show kweek ik zelfs be grip voor de generaal. Dat is heel moeilijk om te doen, maar aan het eind voel je echter sympathie voor hem. Hij moet een bruut zijn, maar een oplossing heeft hij ook niet. Hij houdt van mensen, hij wil ze niet treffen. Als de mensen in meerderheid met de kernraketten willen stoppen, dan houdt hij ermee op. Mijn ge neraal heeft een 'hot-line' naar de Maar dat wil niet zeggen, dat president en één naar zijn moe- der. Moeders zijn belangrijk voor generaals. Het geeft ze een iden titeit. Het leger en moederlijke instincten gaan samen. Je eigen land verdedigen, dat is een moe derlijk instinct". „Het is mijn werk niet mensen tot verzet aan te sporen. Mijn eerste taak is de mensen te vermaken, mijn tweede is een beeld te ge ven van alles wat mij omringt. Een clown verspreidt nieuws, reageert op de dingen die aan de hand zijn. Vroeger koos ik wel partij, maar ik kan geen partij vinden die gelijk heeft. Nu vind ik alleen elementen waar iets waars inzit. Alles heeft goede en slechte kanten. Als er iets zou zijn dat helemaal klopte - een persoon, een geloof, een land - door Wim Henk Bakker i de mediene het joodse geloof niet volgens de regels beleden kon worden. Dat gebeurde op tal van plaatsen, en vooral ook daar, waar ook de christelijke bevol king orthodox was. In Aalten bij voorbeeld. Maar in Veendam niet. Deze twee dorpen worden met opzet tegenover elkaar ge zet. Het zijn goede voorbeelden van uitersten. In Veendam, aldus vertelt een deskundige, gingen de joden op zaterdagmorgen eerst naar de synagoge, om ver volgens naar huis te gaan en de winkel te openen, wat natuurlijk helemaal niet mocht op sabbath. Er was één zaterdag in het jaar, dat ze hun winkels gesloten hiel den, dat was de dag waarop de rabbijn uit Groningen op bezoek kwam. Je hoefde tenslotte ook de joden Fries met de Friezen, tot in hun namen toe. Zo is er op de tentoonstelling een uithangbord te zien van de gereedschapshandelaar Driels- ma, die onder meer bul- en bar- geringen verkoopt, ringen dus voor stieren en varkens. Beken de joodse namen in het Fries zijn Drielsma, Haaksma, Turksma en Leefsma. Deze tentoonstelling bevat ook topstukken. In eigen bezit en uit de vaste opstelling is er de ark van Enkhuizen, die een goed voorbeeld is, niet alleen van een mooie ark, maar ook van het feit, dat men in de mediene niet altijd voor de grote stad onderdeed. Dan hangt er een tekening, die de schilder Mondriaan in 1904 heeft gemaakt van de joodse vee handelaar Louis (Lewieke) van Zwanenburg in Uden. Hij deed dat als dank voor de geboden gastvrijheid. En verder is er het talloze malen als illustratie ge bruikte schilderij te zien, dat Jo- han Adam Kruseman van koning Willem I gemaakt heeft. Natuurlijk moest Willem I aanwe zig zijn op deze tentoonstelling, want deze heeft een centrale joodse organisatie in het leven geroepen, die men verplicht was te gehoorzamen. Hij heeft het zelfde gedaan ten aanzien van de protestantse kerk, maar wat daar faliekant mislukte - denk aan de afscheiding van 1834 met de tal loze kerkgenootschappen die daaruit zijn voortgekomen - luk te bij het jodendom wel. De be moeizucht van Willem I ging zelfs zover, dat hij zich met de ambtskleding van de rabbijnen bemoeide. Dit heeft tot gevolg gehad, dat er in de negentiende eeuw een periode is geweest, waarin er ternauwernood ver schil te zien was tussen dominee en een rabbijn. Bij de expositie is verder een com puter aanwezig, waarmee de be zoeker de geschiedenis op het scherm kan krijgen van een Mondriaan tekende in 1904 dit portret i wieken (Louis van Zwanenburg). groot aantal killes (gemeenten). Wil men de tekst daarvan op pa pier hebben, dan kan die worden besteld en dan wordt de compu ter-uitdraai toegezonden. Deze expositie in het Joodse Histo risch Museum biedt dus niet al leen veel te kijken, maar ook veel zakelijke informatie. De tentoon stelling duurt tot 24 november. Openingstijden: van dinsdag tot en met zaterdag van 19 tot 17 uur, zondags van 13 tot 17 uur. Maan dags gesloten. HILVERSUM (GPD) - In de tele visiedocumentaire ,Ik kom uit de Mediene' vestigt een van de kleinste zendgemachtigden, het N.I.K. (60 minuten tv per jaar), morgenavond de aandacht op de laatste overblijfselen van het joodse leven in de provincie. Hiermee wordt ingehaakt op de expositie in het joods historisch museum te Amsterdam. N.I.K. staat voor Nederlands Is raëlitisch Kerkgenootschap, de federatie van joodse gemeenten in Nederland. En met deze docu mentaire van Willy Lindwer (programmamaker bij de We reldomroep) maakt het kerkge nootschap bijna de helft van haar zendtijd op. Zoals de tentoonstelling dat met statische voorwerpen, afbeel dingen en documenten doet, geeft de film een min of meer le vend beeld van de restanten van het Mediene-leven in plaat sen als Elburg, Zwolle, Gorre- dijk en Zaltbommel. 'Min of meer', omdat er in de pro vincie nauwelijks nog levende zielen met een orthox-joodse le venswijze te vinden zijn. Zo overheerste in Lindwers zoek tocht de plaatsjes van lege, ver vallen of weer in restauratie zijnde synagogen en kerkhoven, de verhalen van zeer oude gelo vigen die herinneringen opha len en beelden van oude bedrij ven die zijn voortgekomen uit een ooit bloeiende joodse ge meenschap. (Zondag, Nederland 1, 17.05 uur). 'Daar gaat de bruid' van R. Cooney/J. Chapman door 'De Timdelerclub'. Gezien op 27 april in de Leidse schouwburg. Op de trouwdag van Judy Wcs- terby (Auke Krispijn) gaat alles mis. Judy's vader Timothy (Rob Verheij) is de grote schul dige. Eerst denkt hij alleen aan zaken, stoot dan per ongeluk zijn hoofd en ziet ze daarna vliegen. Aardig aspect van de ze klucht is, dat ook het pu bliek blijkbaar aan dezelfde kwaal lijdt, want Polly (Anne- miek Verheij) die alleen Timo thy in zijn verbeelding ziet, dartelt voor het publiek zicht baar over het toneel. Het komi sche effect is duidelijk: de ove rige spelers zien dit meisje dus niet. Nico van Leeuwen speelt de rol van verstrooide grootva der met zichtbaar veel genoe gen. Riet Krispijn - de Wolf be nut als grootmoeder heel goed de mogelijkheid om een paar (klassieke' schoonmoederop merkingen over de merkwaar dige Timothy te maken. Timo thy's vrouw (Magda de Frel) probeert onder deze dolle toe standen nuchter te blijven. Ernst Jan van Heijningen als vriend en compagnon van Ti mothy staat haar daarin bij. Ronald van Brandwijk speelt de vader van de bruidegom, die het ook allemaal niet meer begrijpt. Met veel enthousias me heeft men zich op deze klucht gestort. Dat was nu ex tra nodig, omdat drie weken geleden Rob Verheij plotseling voor de dragende rol van Ti mothy moest invallen. De ma nier, waarop hij dat deed, ver dient terecht het compliment, dat Nico van Leeuwen na af loop namens de groep uit sprak. Aan het slot zongen alle het lied, waarop Timothy en zijn 'onzichtbare' Polly hadden gedanst. Aardige vondst in de ze met plezier gespeelde klucht: het was, alsof iedereen een klein beetje gek was geble- WIJNAND ZEILSTRA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 29