c
3
Verslag van een verwondering
Mink de Ville op Lochem'
EO ziet na dreigementen af van interview met gevluchte Papoea's
Tv-film over deportatie Joodse weeshuis in Leiden
Zilveren
harpen
toegekend
Oud-manager krijgt
rechten Stones-songs
Speels werk Leon van den Eijkel in galerie Denise Stephan
Gegeven komt nog niet uit de verf bij jongeren theater van Kweenie
WOENSDAG 25 APRIL 1984
Kunst
HILVERSUM - Een interview
met vier naar Nederland ge
vluchte Papoea's is gisteravond
door de Evangelische Omroep
niet uitgezonden omdat de be
trokken Papoea's naar hun zeg
gen met de dood zijn bedreigd
wanneer het gesprek op de tele
visie zou worden vertoond. Het
viertal vluchtte eind februari
de Nederlandse ambassade in
Jakarta binnen en vroegen om
asiel. Ze zeiden dat de doodses
kaders van het Indonesische le
ger jacht op hen maakten.
De opname van het gesprek met
de vier, die op een toeristenvi
sum in ons land verblijven, zou
worden uitgezonden in de EO-
actualiteitenrubriek Tijdsein.
Een woordvoerder van die om
roep verklaarde gisteravond
dat de Papoea's „ons smeekten
het interview niet uit te zenden.
Ze zouden zelf met de dood zijn
bedreigd en ze vreesden dat ook
het leven van hun in Indonesië
achtergebleven familieleden in
gevaar zou komen. Aan het ver
zoek hebben we uiteindelijk na
lang beraad voldaan. We wilden
geen mensenlevens op het spel
zetten".
Bij de EO kwam ook de medede
ling binnen dat gistermiddag in
Utrecht een begeleider van de
vier gevluchte Papoea's zou zijn
ontvoerd, vermoedelijk door
mensen van de Indonesische ge
heime dienst. Van een dergelijk
voorval is bij de Utrechtse poli
tie niets bekend. Papoea-leider
in ons land, Nicolaas Jouwe, zei
gisteravond voor de EO-<
dat de ontvoerde persoon „na
lang zoeken" weer was terugge
vonden.
Bij hun vertrek vanuit de Neder
landse ambassade in Jakarta
hebben de vier Papoea's Johan
nes Rumbiak, Jopie Rumayom,
Ottie Simaparef en Lot Sarakan
verklaard zich in Nederland te
zullen onthouden van politieke
activiteiten.
LEIDEN De Hebreeuwse naam van het Joodse Wees
huis aan de Roodenburgerstraat was 'Machseh Lajesou-
mim'. Toevlucht voor het Kind. Op 17 maart '43 ging deze
betekenis op dramatische wijze teloor: op die dag wer
den de kinderen gedeporteerd naar concentratiekampen.
Een zwarte bladzijde in de Leidse geschiedenis was ge
schreven. Over deze deportatie heeft de NOS een fictieve
televisiefilm gemaakt. Hoe schuldig is de Nederlandse
agent die zijn werk bleef doen?
Eerst iets over de achtergronden
van deze film, die is gebaseerd
op een verhaal van Gerard Kerk
vliet. In de buurt van het wees
huis woonde de heer Smits. Op
het moment van de deportatie
verbleef hij in de gevangenis in
verband met verzetswerk. Toen
hij terugkwam trof hij in zijn ou
de buurt een leeg weeshuis aan.
Hoe kwam dat?
Kerkvliet: "Smits is zich altijd blij
ven afvragen wat er precies was
gebeurd. Hij probeerde er achter
te komen, maar vergeefs. Hij liep
telkens tegen de muur. Veel
mensen zwegen. Vandaar dat ik
en nog iemand anders door hem
werden ingeschakeld. Hij heeft
ons aan het begin zeventig ge
vraagd de feiten eens op een rij
tje te zetten. Althans: hij wilde
dat wij een poging waagden".
Kerkvliet en zijn collega Martin
Uitvlugt togen aan het werk.
Kerkvliet: "Het was niet altijd
even makkelijk. Want wat bleek
telkens weer: het was moeilijk
om mensen aan het praten te
krijgen. Typerend is bijvoor
beeld dat we na een advertentie
in de krant wel reacties kregen,
maar vooral veel anonieme. Deze
gebeurtenis zit klaarblijkelijk
diep".
Toch slaagden beide onderzoekers
erin om alle feiten op een rijtje te
krijgen. Het resultaat van hun
zoektocht is een boekje waarin
behalve gegevens over de ge
schiedenis van het tehuis ook de
gebeurtenis op 17 maart '43 uit
voerig uit de doeken wordt ge
daan. Kerkvliet: "Je ontdekt veel
op den duur. Bijvoorbeeld dat de
mensen van het weeshuis een
dag van tevoren waren gewaar
schuwd en niets deden, bijvoor
beeld dat de kinderen werden
opgehaald door leden van de
Leidse politie".
Waarom?
De deportatie vormt het uitgangs
punt van de veertig minuten du
rende dramaproduktie die de
NOS maakte. Kerkvliet schreef
het scenario van "Waarom hebt u
me niet verteld...". Hans Hul-
scher deed de regie-van de film,
die vorig jaar in Leiden is opge-
HILVERSUM (ANP) - De Zil
veren Harpen 1984 van de
Stichting Conamus (Comité
voor Nederlandse Amuse
mentsmuziek) zijn toege
kend aan de Frank Boeyen
Groep, Roberto Jacketti
The Scooters, Noodweer en
Pluche Plastic. Deze aan
moedigingsprijs wordt
sinds 1969 jaarlijks toege
kend aan jongere scheppen
de en/of uitvoerende kunste
naars op het gebied van de
Nederlandse lichte muziek.
De jury bestond dit jaar uit Ad
Visser, Eric Boom, Tineke
de Nooy, Ton Vingerhoets en
Dick van de Zeeuw.
De Zilveren Harpen worden
op 10 mei in het Hilversum-
se Theater Gooiland uitge
reikt.
door Wim Brands
Waarom deed hij dat? Moet zo ie
mand gestraft worden?
Om deze vraag te kunnen beant
woorden hebben de makers een
vertelconstructie bedacht waar
van cineasten wel vaker gebruik
maken: de film gaat over het ma
ken van een film. We volgen een
meisje, studente aan de filmaca
demie, die een film wil maken
over de deportatie.
"Waarom hebt u me niet verteld..."
zou je het verslag van een ver
wondering kunnen noemen. Aan
het begin van de film bezoekt het
meisje, gespeeld door Marlies
Heuer, een oudere vrouw (Elise
Hoomans) die haar al van één il
lusie berooft: de Duitsers gaven
weliswaar opdracht tot de depor
tatie, maar het waren Leidse
agenten die de kinderen afvoer
den.
Ze gaat vervolgens naar haar groot
vader (Max Croiset), die nog in
Leiden woont en die in de oorlog
bij de politie was. Hij heeft haar
verteld dat hij de mensen van het
weeshuis een dag voor de razzia
heeft gewaarschuwd. Maar ze de
den niets. Ze wil meer van hem
weten.
De deportatie is weliswaar het his
torisch decor van deze film, maar
de gebeurtenissen, de hoofdper
sonen zijn verzonnen: fictie. De
politievoorlichter in deze film is
dus geen Leidse agent, maar een
acteur. Onzinnige toevoeging7
Klaarblijkelijk niet, want de
Leidse agenten hebben inmid
dels een interne notitie ontvan
gen waarin staat dat de politie
geen inspraak heeft gehad. Alsof
dat wel had gemoeten!
De rol van een Leidse agent bij de
deportatie, daarover gaat het in
de film. Zoals gezegd: de kinde
ren werden weggehaald door Ne
derlandse agenten. Hulscher en
Kerkvliet proberen zich met de
ze film in te leven in zo'n man.
1(1) Hello Lionel Richie
2 2) Ik voel me zo verdomd
alleen
Munk
3 6) To all the girls I've lo
ved before - W Nelson
4 8) If I say the words
BZN
5(5) Reilly - Olympic Or
chestra
6(4) Adult education Da-
ryl Hall and John Oa-
tes
7(3) Love is a battlefield -
Pat Benater
8 (14) Catch me Marsha
Raven
9(9) Dance hall days -
V/ang Chung
10 (16) Nelson Mandela - The
Special Aka
11(7) Girls just want to have
fun Cyndi Lauper
12 (19)Sunshine in the music
Jimmy Cliff
13 (U)Holiday - Madonna
14 (18) Against all odds - Phil
Collins
15 (22) Street dance - Break
Machine
16 (29) Clear night moonlight
Golden Earring
17 (12) Beast of burden - Bette
Midler
18 (10) Somebody's watching
me Rockwell
19 (25) Let the music play -
Shannon
20 (13) Don't answer me
Alan Parsons Project
21 (36) Cherry oh baby - Ub
40
22 (30) People are people - De-
peche Mode
23 (27) All right here 1 am -
Jemey Kaagman
24 (20) It's a miracle Culture
Club
25 (38) Geh nicht in die Stadt
Juliane Werding
26 (37) I scare myself Tho
mas Dolby
Danny de 27 (15) Break my stride Mat
thew Wilder
28 (39) The flyer Diethelm
Famulari
29 (23) My guy - Tracey Ull-
30 (32) My ever changing
moods - Style Council
31 I want to break free
Queen
32 (31) Uncertain Smile The
The
33 (40) 1-2-3 - Vulcano
34 (17) Lady - Spargo
35 5:01 Am - Roger Wa
ters
36 (35) Walking in my sleep -
Roger Daltrey
37 I save the day - Rober
to Jacketti
38 Hide and seek - Ho
ward Jones
39 Ik hou van jou - Mari-
belle
40 Lovers don't talk The
Cats.
Onder politiebegeleiding worden de bewoners van het joodse weeshuis aan de Roodenburgerstraat i
weggevoerd. Scène uit 'Waarom hebt u me niet verteld?'
r niet veel han- Sterker
Helden
Wat is er nou precies gebeurd?
Het interviewen van de grootvader
levert niet veel materiaal op. Zo
als ook het bezoeken van de
Leidse politie - met het verzoek
of zij materiaal hebben over de
gebeurtenis - een negatief resul
taat heeft.
Gaandeweg wordt duidelijk dat
ook de grootvader van de stu
dente betrokken is geweest bij
de deportatie. Hij erkent het wel
iswaar niet, maar zijn zwijgen
aan het einde van de film kan
maar één ding betekenen: ja.
De opa doet overigens wel pogin
gen om zijn rol te verklaren, dui
delijk te maken waarom hij zijn
werk bleef doen. Hij zegt bijvoor
beeld: "Je ging door. Je wilde die
oorlog het liefst zo snel mogelijk
vergeten. Helden zijn we nooit
geweest".
Hij heeft gecollaboreerd met de be
zetters. Zoals zoveel anderen.
Brave huisvaders vaak, die colla
boreerden door het simpele feit
dat ze hun werk bleven doen. De
schuldvraag - daar gaat het om.
Voor de vriend van het meisje lig
gen de zaken simpel: tel de feiten
bij elkaar op en concludeer:
schuldig of onschuldig. Type
rend voor haar is de uitspraak:
"Om nou veertig jaar later de we
reld nog eens te verdelen in goed
en kwaad...Jezus...die films zijn
er al genoeg".
De vriend is de vertegenwoordiger
van het zwart-wit denken. De
studente die van de nuancering:
zij wil begrijpen wat er in die oor
logsdagen omging in het hoofd
van haar opa. Collaboreren - zij
wil laten zien hoe gewoon dat
ging, hoe simpel mensen geleide
lijk in een bepaald systeem te
recht kwamen, zonder dat het
abjecte slechterikken betrof.
Onbeantwoord
Het knappe van deze korte film is
dat de schuldvraag onbeant
woord blijft, dat wil zeggen: de
makers zadelen ons niet op met
een moraal, u mag zelf na afloop
een oordeel vellen.
Regisseur Hulscher: "We hebben
geprobeerd iemand van nu terug
te laten kijken naar die tijd. An
ders gezegd: iemand van nu in de
huid van een oudere persoon te
laten kruipen. En in zekere zin is
dat onmogelijk zoals je ziet. Ik
denk datje tijdens de uitzending
in Nederlandse huiskamers het
zelfde kunt zien: de confrontatie
tussen ouderen en jongeren én
het onbegrip waarmee dat- ge
paard gaat. Gemoraliseerd heb
ben we inderdaad niet, maar dat
lijkt me ook niet goed. De kijkers
moeten zelf maar proberen een
antwoord te bedenken".
"Waarom hebt u me niet verteld..."
kun je typeren als sober drama.
De gesprekken tussen het meisje
en haar grootvader en het meisje
en haar vriend zijn het belang
rijkst. Behalve het in scène zet
ten van de deportatie - aan het
"Aanvankelijk", zegt Hulscher,
"was de film langer. We lieten
bijvoorbeeld iemand een wande
ling in het park maken. Maar die
scène is eruit gehaald. Compact
drama heb ik willen maken. Hoe
wel je je dan natuurlijk wel af
vraagt of de film niet te saai
wordt. Volgens mij is dat niet het
geval. Door die concentratie op
de gesprekken krijg je namelijk
een beklemmend effect".
Dat in 1984 een film wordt uitge
zonden over een veelkantig pro
bleem betreffende de oorlog is
natuurlijk niet vreemd. Hulscher
beaamt dat: "Je kunt niet stellen:
aan deze kant stonden de goe
den, aan die kant de slechten; dat
is een te simpele voorstelling van
zaken in sommige gevallen. Nu
begrijpen we meer dan ooit dat
er meer haken en ogen aan die
oorlog zitten. Onlangs heb ik met
een aantal collega's overigens
nog wel een interne discussie ge
voerd over de vraag hoe je een
dergelijk onderwerp nu het best
kan behandelen. Iemand vond
dat een documentaire sterker
werkt. Alleen de feiten. Daar zit
wat in, maar aan de andere kant:
ik heb natuurlijk niet voor niets
een zo sec mogelijke film ge
maakt".
NEW YORK (UPI/RTR) -
De Britse rockgroep de
Rolling Stones heeft
maandag voor een recht
bank in New York over
eenstemming bereikt met
oud-manager en zakelijk
adviseur Allen Klein. De
auteursrechten van songs
van de Stones van v/o/or
1970 komen toe aan Klein,
die zich verplichtte de
band twee maal per jaar
de royalties uit te betalen.
Het proces was het vervolg op eer
dere rechtzaken waarbij de Rol
ling Stones sinds 1970 trachtten
de auteursrechten van Klein te
rug te krijgen. Onder de songs
zijn klassieke hits als 'Satisfac
tion', 'Get off my cloud' en 'Un
der my thumb'. Zanger Mick
Jagger getuigde vorige week
over de roerige relaties van Klein
en de groep en noemde de vroe
gere manager „om het zacht te
zeggen - oneerlijk". Krachtens
het bereikte akkoord behoudt
Klein de auteursrechten op
songs van voor 1970, die volgens
zijn advocaten vele miljoenen
guldens waard zijn. Van de royal
ties heeft Klein recht op 30 pro
cent en krijgt de groep 70 pro
cent.
De belangrijke kwestie of Klein
ook de rechten heeft op video
cassettes en films van voor au
gustus 1970 is bij het proces niet
opgelost en „daarover zal in de
toekomst worden beslist", aldus
Kleins advocaten.
ADVERTENTIE
ARNHEM (GPD) - Mink De Ville
is de topattractie van de laatste
editie van het jaarlijkse popfesti
val op Hemelvaartsdag (31 mei)
in Lochem. Naast De Ville ko
men Bo Diddley, Jack Bruce
Band, Clint Eastwood and Gene
ral Saint, CCC INC en de Neder
landstalige groep Waanzin.
Organisator drs. Frank van Hoorn
kondigde enkele maanden gele
den al aan dat het „dauwtrap
persfestival" dit jaar voor de laat
ste maal in die vorm wordt ge
houden. Tegenvallende bezoe
kersaantallen in de afgelopen ja
ren noodzaakten de organisatie
om een andere opzet te beden
ken. Op welke wijze het Lochem-
popfestival volgend jaar eventu
eel wordt voortgezet, is nog niet
bekend. Overwogen wordt om
dan alleen Nederlandse groepen
te presenteren, die strijden om
de „Grote Prijs van Nederland".
Met het programma voor 31 mei
mikken Frank van Hoorn en
Joost Carlier wederom op een
breed publiek. Bo Diddley is sa
men met Chuck Berry de meest
gecoverde rocker. Jack Bruce
was vroeger bassist van the
Cream en heeft nu een eigen
band. Clint Eastwood en General
Saint is een reggae-groep die
langzaam maar zeker de weg
naar de hitlijsten lijkt te hebben
gevonden.
Hoofdrolspeler Ernst-Jansz van de
heropgerichte CCC INC zal op
Hemelvaartsdag ongetwijfeld
talloze nog niet uitgehuilde Doe
Maar-fans naar Lochem trekken.
Het Hemelvaartsdagprogramma
in Lochem wordt geopend door
de nieuwe Nederlandse groep
Waanzin.
27 13 28
CIRCUSTHEATER
plaalsen v a heden a d" kassa van 10-16 jut
KASSAm i6u >558800
Tekeningen en collages van Leon
van den Eijkel. Galerie Denise
Stephan, Bakkersteeg 18-20. Tot
en met 13 mei. Geopend: vr., za. en
zo. van 13.30-17.30.
LEIDEN - Leon van den Eijkel
verwierf in de afgelopen jaren
enige bekendheid door het
quasi-serieuze W.I.V.G. (We
tenschappelijk Instituut ter
Voorkoming van het Gerucht),
dat hij met Theo van Laar had
opgezet. Met dit originele pro-
jekt werd de ingewikkelde bu
reaucratie en ambtenarij in de
kunstwereld aan de kaak ge
steld. Ironie en maatschappij
kritiek zijn hier en daar ook te
rug te vinden in het recente
werk van Van den Eijkel dat
nu in Galerie Denise Stephan
wordt tentoongesteld.
De kunstenaar (geboren in 1940,
opgeleid aan de Koninklijke
Academie in Den Haag) laat
een twintig-tal creaties zien.
Het meest in het oog springend
is het omvangrijke 'Dagboek
van 28 aug. t/m 3 sept.' uit 1983.
Het geheel - voor 10.000 te
bekomen bestaat uit zeven
dertigtallen tekeningen-op-
ruitjespapier met zeven bijbe
horende zwarte diplomaten
koffertjes. Elke dag van deze
week vervaardigde Van den
Eijkel, met kleur-viltstiften en
grafietstift, dertig variaties op
een per dag verschillend mo
tief: een zelfportret-met-bril,
een landschap, Chinese karak
ters, of zuiver abstracte motie
ven. De tekeningetjes zelf zijn
niet meer dan wat slappe kras-
werkjes, maar het projekt als
geheel, uitgespreid
grote muur, heeft wel iets grap
pigs.
Wat serieuzer lijken mij zijn
'Hommages aan E.G., M.B. en
P.K.' ook uit 1983. Drie rijen
van zeven ingelijste vellen pa
pier hangen boven elkaar. Elke
rij bevat een (over de zeven vel
len doorlopende) anarchisti
sche tekst van respectievelijk
Pjotr Kropotkin (boven), Mi
chael Bakoenin (midden) en
Emma Goldman (onder). De
uitgebreide teksten (in Neder
landse vertalingen) zijn met de
hand geschreven, met nogal
wat schrijffouten, maar goed
leesbaar.
Boven de stukken tekst zijn met
zwart Belgisch oliekrijt en met
waterverf in de kleuren blauw,
geel, oraixje-rood en groen
schetsmatig zeven cirkels (bo
venste rij), zeven driehoeken
(midden) en zeven vierkanten
(onder) neergezet. Wil de kun
stenaar met deze abstracte no
tities in primaire kleuren en
primaire vormen misschien
suggereren dat die anarchisti
sche gedachtengangen ook iets
primairs, dus oer-achtigs en ui
terst voornaams hebben? De
titel 'Hommage' maakt het ver
moeden sterk dat we hier met
extremistische politiek-geén-
gageerde kunst te maken heb
ben. Ik vindt dat maar een eng
soort van kunst.
Enige visueel wel boeiende, ge
heel abstracte tekeningen
maakte de kunstenaar met pot
lood en lineaal en door middel
van de frottagetechniek (het
bekrassen van een papier dat
op een ruwe ondergrond ligt).
De speelsheid, die zo kenmer
kend is voor het werk van Van
den Eijkel, is ook duidelijk
aanwezig in de vier collages
'Spelen in de ruimte' we zien
(in vier licht verschillende
composities) telkens een stuk
aardbol en een ruimtevaarder-
tje tegen de achtergrond van
een nagenoeg volledig zwart
heelal. En wie, tenslotte, zal
niet glimlachen om de geëxpo
seerde 'Tafel met 5 poten zggg
zggg zzggg': een kleurig be
schilderd tafeltje met een
handzaag die in één der vijf po
ten is vastgezaagd?
Ik kreeg niet de indruk dat de
kunstenaar echt veel te melden
heeft, maar verstrooiend is een
deel van zijn werk in elk geval
ANTOON ERFTEMEIJER
'Geen Gehoor*, muziektheater voor
jongeren door Kweenie. Spelregie:
Kees Epskamp. Muziekregie: Mar
tin Hooymans. Gezien op 24 april
in de Waag.
LEIDEN - De groep Kweenie
wil met de produktie 'Geen
Gehoor' voor jongeren in de
leeftijd van 13-18 jaar muziek
theater brengen. Tijdens de
proefvoorstelling gisteravond
bleek, dat daarbij de nadruk
wel zeer duidelijk op het muzi
kale aspect is komen te liggen.
Het publiek krijgt enkele repe
tities en uiteindelijk het 'echte'
optreden te zien van een band,
die eigengemaakte Neder
landstalige rockmuziek speelt.
Helaas had men de geluidsin
stallatie van de band te weinig
afgestemd op de eisen, die een
ruimte als de Waag nu eenmaal
stelt. Daardoor ging de ver
staanbaarheid van de gezon
gen gedeelten zo goed als ver
loren.
Als uitgangspunt voor deze mu-
ziekproduktie dient een zeer
sober verhaaltje. Sjon (Jan-
Willem Wolters) is lid van de
band en hij maakt volgens de
programmatoelichting een
"emotionele omkeer" door,
een ontwikkeling van zelfver
zekerd naar minder zelfverze
kerd. De onderlinge relaties in
de band dragen daartoe in be
langrijke mate bij. Toch kwam
dit van hoofdpersoon Sjon uit
gaande gegeven nog maar wei
nig uit de verf, en blijft een en
ander al te zeer in een - overi
gens niet onaardige sfeerte
kening van een jongerenband
steken.
van Maanen) vertelt, de studie
plannen van Maartje (Greet
Hooymans), de veranderde re
latie tussen Sjon en José (Carla
van Kasteel): het blijven vage
en niet voldoende in het geheel
geïntegreerde aanzetten voor
een eventuele discussie achter
af, waarop Kweenie bij de
doelgroep wil aansturen. Er
zitten in 'Geen Gehoor' een
paar aardige vondsten, zoals
het voortdurend waterkoken
voor de koffie en de regelmati
ge toiletbezoeken van Koos
(Rudo Jockin). Kees Bontebal
speelt de geluidsman van de
band en Jeroen den Hengst is
het broertje van Maartje. die
aan de band wordt toegevoegd.
Tijdens de proefvoorstelling gis
teravond was men nog niet vol
doende ingespeeld; mede door
de smalle deurconstructie in
het decor en het veelvuldige
toneel-op-toneel-af was het al
lemaal nog wat rommelig. Mis
schien loopt alles vanavond bij
de première in Rasa in Utrecht
veel soepeler.
WIJNAND ZEILSTRA.
