c
Een huis op maat zonder franje
Luidruchtig godsdienst-ritueel
Zelfbouw: een kwestie van aanpakken en een lange adem
Programma geeft goede
indruk werk balletschool
Opnieuw
dieren
vergiftigd
Leiden
MODERNE ARCHITECTUUR IN
EEN BESCHERMD STADSGEZICHT
Bouwen is eigenlijk net als kleding aan
mode onderhevig. Stijlen en stro
mingen wisselen elkaar steeds af. In
de jaren na de oorlog, toen wijken vol hoge flats
uit de grond werden gestampt, leek de vormge
ving van de nieuwbouw vooral bepaald door de
reikwijdte van de bouwkraan. De laatste jaren
valt de nieuwbouw in de Leidse binnenstad voor
al op door een aaneenschakeling van nostalgi
sche vormen: huisjes van baksteen met houten
puntdaken, helrode pannen en erkertjes uit
grootmoeders tijd. De kleinschaligheid eindeloos
vermenigvuldigd.
Na jaren van frutsels en fratsels wordt het begin
van weer een nieuwe bouwtrant zichtbaar. De
nieuwste trend die zich aftekent is die van de
compacte stad met torenhoge woongebouwen in
de oude stadscentra. Ook trekken architecten,
net als in de jaren twintig, weer ten strijde tegen
traditionele architectuur-opvattingen en houden
een vurig pleidooi voor het toepassen van eigen
tijdse materialen, constructies en functies, zon
der de kleinschaligheid en menselijkheid uit het
oog te verliezen.
Architect Jan Hoogstad is al enkele jaren bezig een
wetenschappelijke basis voor architectuur te for
muleren (NRC van 22 maart j.l.) en zelfs de com
puter heeft haar intrede gedaan in de hedendaag
se ontwerppraktijk. De jaren tachtig lijken zo
doende een scala aan visies en vormen te gaan
weerspiegelen.
Temidden van woelige discussies over stijlen en
stromingen en in weerwil met alle moderne tech
nieken zijn er ook nog mensen die gewoon hamer
en zaag ter hand nemen. De Leidenaar knutselt
DONDERDAG 5 APRIL 1984
wat af. Een schrootje hier en een plavuisje daar.
Het doe-het-zelven heeft de afgelopen jaren een
enorme vlucht genomen.
Bijna een oerdrang van de mens is om een eigen
huis te bouwen. Het woord droomhuis is een
beetje een versleten uitdrukking. Beter is het om
te spreken van een huis op maat, dat afwijkt van
het gewone (huur)huis.
Vandaag in de reeks artikelen waarin de architec
tuur in Leiden op de korrel wordt genomen: de
zelfbouwers. Eigenwijs of eigentijds? In elk ge
val een antwoord op het eentonige rijtjeshuis.
LEIDEN - De hoogte en
breedte van de brieven
bus, het aantal stopcon
tacten, zelfs de afmetin
gen van het kleinste ka
mertje in de nieuwbouw is
verstikkend nauwkeurig
vastgelegd. Tienduizen
den woningen in Neder
land kun je bijna blinde
lings binnenkomen omdat
de grootte en indeling
nauwelijks van elkaar ver
schillen. De woningbouw
in de Hollandse steden
lijkt, van binnen en van
buiten, als velen druppels
water op elkaar.
door
Jan Rijsdam
Die fantasieloze eenvormigheid is
mede het gevolg van de door het
rijk uitgevaardigde wenken en
voorschriften die regels geven
voor het ontwerpen van wonin
gen en de indeling daarvan.
Sommige architecten spreken
van een keurslijf dat elke creati
viteit doodt. Anderen menen dat
het telkens weer een uitdaging is
om er toch iets bijzonders van te
maken. Een goed architect is vin
dingrijk genoeg om het bekende
stramien te doorbreken, voegen
zij er veelbetekenend aan toe.
Sinds een paar jaar bestaat voor
ondernemende Leidenaren ook
de mogelijkheid om zelfbouw-
projecten ter hand te nemen. Bij
de directie ruimtelijke ordening
van de gemeente hangt een kaart
waarop talrijke mini-locaties
voor nieuwbouwprojecten staan
aangegeven. Aan de Oostdwars-
gracht en Havenkade werden
reeds projecten uitgevoerd en
aan de Binnenoostsingel en
Schelpenkade zijn thans enkele
woonhuizen in aanbouw.
Pieterskerkgracht
Het bouwplan voor vier premie-A-
woningen aan de Binnenoostsin
gel heeft de gemoederen binnen
het stadsbouwhuis, maar ook
daarbuiten, nogal bezig gehou
den. De woningen zouden aan
vankelijk worden gerealiseerd in
hartje binnenstad, aan de Pie
terskerkgracht. Zowel ten stad-
huize als in de welstandscom
missie bleek men echter weinig
gelukkig met het bouwplan. De
architectuur werd als "mager
tjes" beoordeeld en te weinig
passend in de historische omge
ving. Met name de geringe hoog
te van de panden zou niet goed
aansluiten bij de naastgelegen
bebouwing waaronder het fraai
gerestaureerde Ars Aemula.
Om het initiatief van de zelfbou
wers niet te laten stranden, en
omdat het bouwplan voldoet aan
de regels in het bestemmings
plan, wilde men geen keihard
'neen' op het plan laten horen.
Duidelijk werd wel dat, zelfs na
de nodige aanpassingen, geen
van de beoordelende instanties
(gemeente, monumentenzorg,
welstandscommissie) dit plan
echt wilde.
Toen ook vanuit de Pieters- en
Academiewijk bezwaren tegen
het bouwplan werden ingediend
werd na veel 'mitsen' en 'maren'
de grond aan de Binnenoostsin
gel als alternatief aan de zelfbou
wers aangeboden. Op die plek
zijn de woningen thans in aan
bouw.
De conclusie is gerechtvaardigt dat
de activiteit van zelfbouwers in
Leiden nou niet bepaald van een
leien dakje gaat. Men staat niet
onwelwillend tegenover deze
nieuwe ontwikkeling maar de
doe-het-zelver moet wel een lan
ge adem hebben om niet om te
komen in de drassige jungle van
eisen en regeltjes.
Desalniettemin is de zelfbouw in al
z'n varianten (zelfbouw, casco-
bouw/zelfafbouw, houtskelet-
bouw) in opmars. Het meest ver
gaande zelfbouw project tot nu
toe werd gerealiseerd in Rotter
dam. Bewoners bouwden daar
met elkaar, hun huis, gerugge-
steund door de gemeente en en
kele deskundigen.
Schelpenkade
Wie zijn die zelfbouwers, en wat le
vert al die inspanning hun nu
precies op? Henny van Sabben
(37) is één van hen. Hij kocht en
kele jaren geleden een oud huis
aan de Schelpenkade in Leiden
met de bedoeling het te restaure
ren. Toen er het één en ander was
gesloopt bleek dat het pand zo
rot was als een mispel. Met een
bevriend architect, Ton Scheck,
kwam Van Sabben tot de conclu
sie dat er niets meer te restaure
ren viel en hij besloot het oude
pand af te breken en een geheel
nieuw huis te bouwen.
"We zijn eerst om de tafel gaan zit
ten om op een rij te zetten aan
welke eisen het nieuw te bouwen
huis moest voldoen", vertelt
Henny. "Eén van de redenen
waarom ik het oude pand kocht
is de grote tuin die er achter ligt.
Vanaf het begin was dus duide
lijk dat het visueel contact met
de tuin heel belangrijk voor mij
is. Het huis moest naar de tuin
kant toe dus heel open worden.
Een perfecte isolatie en de afme
tingen van de verschillende
ruimten waren natuurlijk ook
heel belangrijk. En: het moest
geen dertien-in-een-dozijn huis
worden. Dan had ik net zo goed
een premiewoning kunnen ko
pen. Ik wilde iets unieks".
"Het eerste ontwerp dat Ton
Scheck maakte moest ik laten
varen omdat het te duur werd.
Vervolgens rolde het huidige
plan er uit: een ontwerp voor een
opmerkelijk wit huis met een
plat dak". Henny was er heel te
vreden mee. Maar, de eeuwige
strijd tussen mooi en lelijk, tus
sen wat wel en niet past, ging
ook aan dit plan niet voorbij. De
gemeente wilde een schuin dak
op het huis. De oplossing werd
uiteindelijk gevonden in een
kunststof kap die dienst doet als
een soort lichtkoepel. Henny:
"Dat kostte me 10.000 gulden
meer, maar ik ben er achteraf wel
heel gelukkig mee".
Smaak
De welstandscommissie bleek zich
al snel met het gewijzigde plan te
kunnen verenigen en ook de
ambtenaren van stedebouw en
monumentenzorg betuigden hun
instemming. Slechts één ambte
naar van de gemeentelijke afde
ling ruimtelijke ordening bleek
minder content met het bouw
plan.
"Haar mening was dat ik moest
restaureren of een conventioneel
huis moest bouwen met een pan
nendak. Het ging volgens mij
puur om een kwestie van per
soonlijke smaak omdat de be
treffende ambtenaar zich niet
met de ontwerpkant van de zaak
had te bemoeien maar met de ju
kalkzandsteen die fris afsteekt
bij de oude bebouwing aan de
Schelpenkade. De kozijnen van
ramen en deuren zijn of worden
zwart en steken daardoor na
drukkelijk af. Het opmerkelijke
kunststof puntdak zorgt er voor
dat het daglicht ruimschoots in
de woning kan toetreden. De
nieuwbouw heeft dus een zake
lijk en functioneel karakter.
Simpel
In feite gaat het om een heel simpel
ontwerp, zonder overbodige
franje. Het woonhuis heeft eigen
lijk de vorm van een doos die aan
één zijde geopend is. In de gevel
aan de straatkant zitten slechts
enkele kleine ramen en een por
tiekachtige toegang. De gevel
aan de tuinkant bestaat uit gla
zen schuifdeuren van wand tot
wand en van plafond tot vloer zo
dat een optimaal contact met de
tuin mogelijk is. De glazen wand
wordt slechts onderbroken door
een smalle strook waar de open
haard is gesitueerd.
Direct achter de voordeur bevindt
zich een hal. Rechts daarvan
komt de studeerkamer en links
de keuken die samen met de ach
ter de hal gelegen woonkamer
een L-vormig vertrek vormt.
Keuken en woonkamer hebben
dus een open verbinding zonder
dat men vanuit de kamer direct
in de keuken kijkt. Op de verdie
ping, bereikbaar via een spiltrap
in de hal, bevinden zich de bad
kamer en drie (slaap)kamers.
Het interieur wordt, het als de bui
tenzijde van de woning, geken
merkt door strakke vormen, wit
gepleisterde wanden, met zwart,
grijs en rood als contrasterende
kleuren. Voor en achter in het
huis bevindt zich een kleine vi
de. Dat kost weliswaar ruimte
die aan het wonen wordt ont
trokken maar het doorbreken
van het plafond brengt een vi
suele verbinding tot stand tussen
de twee woonlagen die een unie
ke sfeer creëert met interessante
doorkijkjes. Het wekt de sugges
tie dat alle ruimtes in elkaar
doorlopen. De transparante,
kunststofkap en de vides zorgen
er voor dat van bovenaf licht in
de woning kan toetreden het
geen ook weer voor verrassende
elementen zorgt.
Durf
Het huis kost in totaal zo'n ander
halve ton (zonder de grondkos-
ten) en wordt door de overheid
gesubsidieerd volgens de pre
mie-B-regeling. "Zonder zelf
werkzaamheid zou ik het nooit
hebben kunnen betalen", meent
Henny van Sabben.
De zelfbouw lijkt evenwel geen ef
fectief middel om de hoge woon
lasten aanmerkelijk te verlagen
of om de volkshuisvesting uit het
slop te halen. Het is veeleer een
middel voor (eigenwijze) mensen
die meer te zeggen willen heb
ben over hun woning dan alleen
inspraak over de kleur van de te
geltjes en de plaats van het keu
kenblok.
Alleen daarom al verdient de zelf
bouw een volwaardige plaats in
de volkshuisvesting, maar ook
omdat het ingaat tegen de fanta
sieloze eenvormigheid die de
nieuwbouw kenmerkt. Het witte
woonhuis aan de Schelpenkade
is een opmerkelijk object gewor
den temidden van een beetje
dorpsachtige bebouwing. Door
de bescheiden vormgeving en de
schaal van het woonhuis wordt
.het silhouet van de oude gevel-
wand evenwel nergens ver
stoord. De moderne nieuwbouw
getuigt niet alleen van durf, maar
laat onmiskenbaar zien dat een
eigentijdse invulling in een his
torische gevelwand heel goed
mogelijk is. Sterker nog: de ver
jongingskuur heeft de Schelpen
kade goed gedaan.
Volgende keer: vrouwen en bouwen.
Op de foto's boven het opmerkelijke woonhuis dat Henny van Sabben huis is opgetrokken.
bouwde aan de Schelpenkade in Leiden. De buitenkozijnen staan nog in Linksboven het interieur van het huis op de eerste verdieping. Daaronder
de grondverf en zijn daarom grijs. Straks worden de kozijnen zwart en doe-het-zelver Van Sabben die de laatste hand legt aan zijn zelfbouw
zullen ze nadrukkelijker afsteken bij de witte kalkzandsteen waaruit het woning. (foto's Holvast)
ridische kant. Ik heb laaiende ru
zies gehad. Uiteindelijk is er een
vergadering belegd tussen alle
partijen om uit de impasse te ko
men. Die ambtenaar trok uitein
delijk aan het kortste eind maar
heeft de zaak wel maandenlang
opgehouden".
'Na alle bureaucratische romps
lomp werden ook nog bezwaar
schriften ingediend waarbij het
met name draaide om het uiter
lijk van de nieuwbouw dat af
breuk zou doen aan de histori
sche gevelwand. Men wilde lie
ver decorbouw. De bezwaren
werden evenwel afgewezen en
toen in maart '83 de bouwver
gunning werd verleend kwam ik
eindelijk aan bouwen toe".
In het vroege voorjaar van 1983
ging het allemaal gebeuren. De
aannemer begon aan de Schel
penkade met het grove werk. Het
storten van een betonplaat van
veertig centimeter dik (heien
bleek niet nodig) en vervolgens
het bouwen van een dragende
constructie met vier muren en
een dak. Eind september werd
het casco ruw opgeleverd. "Daar
na ben ik zelf aan de slag gegaan.
Uiteraard met de hulp van fami
lie en vrienden. Maar die houden
het op een gegeven moment voor
gezien en dan moet je het verder
zelf zien te rooien".
Dolgedraaid
Zelf een huis bouwen is dus niet
weggelegd voor iemand met
twee linkerhanden. "Je moet van
aanpakken weten en een lange
adem hebben", zegt Henny van
Sabben. "Van juni tot december
heb ik keihard gewerkt. Overdag
voor de klas, als natuurkundele-
raar en s'avonds me helemaal
uitgeleefd als bouwvakker. Op
een gegeven moment raakte ik
helemaal dolgedraaid en kreeg ik
een terugslag. Toen zag ik het
een paar maanden niet meer zit
ten".
De bouw van het huis is thans op
een oor na gevild. Henny: "Mijn
streven is om het eind juni hele
maal af te hebben. Natuurlijk
heb ik ook fouten gemaakt. Maar
daar leer je van en dan gebeurt
het me geen tweede keer. Ik
hoop trouwens dat er geen twee
de keer komt. In dit huis zit m'n
hele ziel en zaligheid".
De nieuwbouw is opgetrokken uit
een helder, wit geschilderde
LEIDEN - De zonderlinge gods
dienstoefening van een 39-jarige
bewoner van een flat aan de Vijf
Meilaan kwam vannacht tot een
abrupt en gewelddadig einde.
Het ritueel dat de man in zijn flat
opvoerde, ging met zoveel herrie
gepaard dat omwonenden om
kwart over één de politie belden.
Na langdurig bellen, werden
twee agenten door een geirriteer-
de flatbewoner binnengelaten.
De agenten zouden zijn gods
dienstig ritueel verstoren door
zijn tabernakel binnen te treden.
Aan het verzoek van de agenten
om dan in elk geval wat minder
hard muziek te draaien zei de
man niet te kunnen voldoen.
"Er branden vier lichten, de volu
meknop staat op vijf en dat
maakt samen negen. Vandaag is
het negen april, de dag waarop ik
moet gedenken", zo
luidde volgens de agenten de
verklaring van de man. Nadat zij
hem hadden voorgesteld om wat
meer lichten te ontsteken zodat
de volumeknop wat verder naar
links kon worden gedraaid, ont
stak de man in grote woede.
bevel tot binnenkomen en de no
dige assistentie terug te keren.
Twee met schilden uitgeruste
agenten forceerden vervolgens
de deur van de flat en wisten de
man te overmeesteren voordat
hij opnieuw met de bijl kon gaan
Hij greep naar een bijl
schreeuwend en zwaaiend de
agenten mee hebben bedreigd.
Deze doken de flat uit om drie
kwartier later met een bijzonder
daar De 39-jarige Leidenaar is gearres
teerd op verdenking van bedrei
ging met geweld en is inmiddels
overgebracht en opgenomen in
Endegeest.
Uitvoering van de Leidse school
voor Danskunst o.lv. Lucette Biet?
en Alexandra van der Hiist op 4
april in het LAK-theater in Lei-
LEIDEN - Hoewel de balletstu
dio van de Leidse school voor
Danskunst niet lang geleden
afbrandde, slaagden Lucette
Bletz en Alexandra van der
Hilst er toch in gisteravond een
volwaardig leerlingenpro
gramma te presenteren. Het is
overigens voor de eerste en
laatste maal dat beide balletle
raressen een gezamenlijke uit
voering geven. De vorig jaar
aangegane samenwerking
wordt dit jaar al weer beëin
digd. Dan gaat ieder verder
met een eigen school.
De, meest jonge, leerlingen van
Lucette Bletz voerden voor de
pauze het op een sprookje van
Lucette Bletz had er een even
wichtig ballet van gemaakt,
waarin iedereen aan bod kon
komen. De allerkleinsten wa
ren boom, rivier of bloem. Ze
keken wat wezenloos in het
rond en huppelden soms de
verkeerde kant op, maar dat is
juist de charme van zo'n uit
voering. Heel goed was dat de
solo's van meer gevorderde
danseressen kort waren gehou
den. Daardoor kregen de ou
ders in kort bestek een indruk
van wat je na vele jaren oefe
ning kunt leren, zonder al te
veel individuele hoogstandjes
te hoeven doorstaan.
Aan het dansen van de overwe
gend oudere pupillen van Ale
xandra van der Hilst was goed
te zien dat de meesten al gerui
me tijd bezig zijn. Ze brachten
zes stukken. De uitvoering van
de jazzdansen was soepel en
maatvast. L»e meer gevorderde
danseressen deden het leeuwe-
deel van het werk. Met de be
ginners erbij werd het door hel
grote aantal uitvoerenden
soms wat rommelig.
Een op de klassieke techniek ge
baseerd 'Behind the wall' werd
door drie leerlingen sterk ver
tolkt. De twee door leerlingen
gemaakte balletten staken he
lemaal niet slecht af tegen de
rest.
Tussen de bedrijven door voerde
'Klim', de dansgroep van Ale
xandra van der Hilst, twee bal
letten op, waarbij de interes
santé keuze van muziek opviel.
'Een dag tegelijk' toonde cho
reografische aspiraties, maai
was wat te lang van stof. 'Back
to one' had, mede door het sle
pende tempo, meer spanning
ARIEJAN KORTEWEG
Ruilbeurs
De Ruilclub 'Koningskerk' orga
niseert vrijdag weer een ruil-
avond in de Willem de Zwijger-
school. Verzamelaars van post
zegels, munten, bankbiljetten,
sigarenbandjes, lucifermerken
en dergelijke zijn van zeven
uur af welkom in de school aan
de Willem de Zwijgerlaan 44.
Hengelsport (1)
Zuid-West viste de tiende wed
strijd in de Ringvaart. Uitslag
1 J. Mazurel 438 cm-16 stuks, 2
H. Moenen 380-10, 3 C. Cornet
355-14, 4 B. Ruis 302-12, 5 D.
Molenaar 285-10, 6 H. v.d.
Laan 256-12, 7 J. Boef 244-10, 8
W. Moenen 218-7,9 J. de Os sr.
207-8, 10 R. de Bezemer 202-7.
Hengelsport (2)
DWV hield een wedstrijd in de
Ringvaart. Uitslag: 1 P. Moo-
nen 28 stuks-4500 gram, 2 K.
Laterveer 21-4350, 3 W. Smit
19-4150, 4 A. Laterveer 11-3850,
5,C. Voorst 8-2250, 6 A. Rijgers-
berg 8-2150, 7 P. Wondergem 7-
1750, 8 W. Teske 7-1600, 9 P.
Schreuder 3-1050, 10 P. Leue-
ring 10-925.
Open podium
In Aniba's Muziekkamer is vrij
dag de hele avond het podium
open voor iedereen die iets ten
gehore wil brengen. Een aantal
personen of groepen hebben
zich al opgegeven, maar er is
nog ruimte. Belangstellenden
kunnen zich wenden tot Ellen
Reinders, tel. 071-125548. De
Muziekkamer is gevestigd aan
de Herenstraat 1. Het podium
gaat om negen uur open.
New wave
De Engelse new-wavegroepen Le
gendary Pinkdots en Attrition
treden vrijdagavond op in het
Leids Vrijetijds Centrum,
Breestraat 66. The Legendary
Pinkpots bestaat uit personen
die zich noemen: April lliffe
keyboardsPhil Harmonie
ritmes), Edward Ka-Spel
(zang), Barry Gray (gitaar)
Roland Calloway (bas) en Pa
trick Paganini (viool). Hun
muziek wordt als 'new psyche-
delics' omschreven. Het trio At
trition presenteert zich als
Martin Bowes (zang), Ash (syn
thesizer) en Chrys (bas, zang).
Een jonge Engelse band, links
geëngageerd. De muziek gaat
gepaard met dia's en films. De
zaal gaat om negen uur open.
LEIDEN - De Merenwijk is giste
ren opgeschrikt door twee nieu
we vergiftigingsgevallen van
huisdieren. Twee katten zijn ge
storven nadat zij vlees hadden
gegeten dat met het zogenaamde
mollengif strychnine was vergif
tigd.
Rond half drie deed een bewoner
van de Eikenrode bij de politie
aangifte van vermoedelijke ver
giftiging van zijn zojuist gestor
ven kat. Door de maaginhoud te
onderzoeken stelde dierenarts
Helder vervolgens vast dat de
kat inderdaad was vergiftigd.
Onmiddellijk daarna waarschuw
de de politie de bewoners van de
Merenwijk met behulp van een
geluidsinstallatie. Hen werd
geadviseerd hun huisdieren bin
nen te houden of kort aangelijnd
uit te laten.
Later in de middag bleek nog een
kat met strychnine te zijn vergif
tigd. Een bewoner van de Eiken
rode heeft de politie wat vergif
tigd vlees kunnen overhandigen
dat hij had gevonden op het pad
dat van de Eikenrode naar de
Beukenrode loopt.
