Liefdesverdriet
Gedenkboek Juliana 75
C
Greer slaat weer toe
Perfecte
Camera
'oude'
Obscura
'Sex and destiny': wollig en warrig
Karei Eykman op dreef
DONDERDAG 5 APRIL 1984
Wij in het Westen houden niet
van kinderen. Wij bannen kin
deren zoveel mogelijk uit het
openbare leven, stoppen ze in
kant-en-klare, afzonderlijke
babykamers, waar we ze weer
uit verlossen als het tijd is voor
de voeding en niet eerder. Wij
stoppen ze weg op scholen,
voor hun „zelfverwezenlij
king", wij leren ze hoe ze vol
wassenen behoren te bejege
nen. En het beeld van een ge
zellig rond de tafel, met waxi
nelichtjes, zittende familie, die
fijn spelletjes met de kinderen
doet, wordt steeds schaarser.
Schande, schande, vindt de pu-
bliciteitsbewuste „hogepries
teres" van de seksuele revolu
tie Germaine Greer (45) in haar
nieuwste boek Sex and Desti
ny. Onlangs verscheen bij de
Londense uitgeverij Seeker
and Warburg dit ruim 450 pagi
na's dikke, half-wetenschappe-
lijke en van 41 pagina's voetno
ten voorziene werk van deze
schrijfster.
Haar boek is een uitermate ver
velende bundeling geworden
van warrige, taaie en wollige
kost, die bovendien, als het aan
haar ligt, het definitieve fluit
signaal terug-naar-af-en-vroe-
ger inluidt. Als ik maar genoeg
overdrijf, blijft er na alle com
motie en opgeslagen rookwol
ken allicht iets van de ideeën
hangen in de „door consump
tiedrang en technologie ver
ziekte geesten" van de 20e-
eeuwse westerling, moet de
schrijfster van De vrouw als
eunuch (1970) hebben gedacht.
En publiciteit heeft zij gekregen.
Het weekblad Vrij Nederland
had ruim 18.000 gulden over
voor publikatie van vier artike
len, die eerder al in de Britse
Sunday Times verschenen. De
verontwaardiging over haar
volstrekt veranderde denk
beelden - van seksuele vrijheid
en blijheid in woord en daad
tot een regelrechte oproep tot
toegewijd moederschap zon
der „bijbanen", studies of inge
wikkelde constructies, kuis
heid, seksuele onthouding
(want dat geneuk met jan en al-
Boeken
leman geeft maar enge ziektes
vandaag de dag) en vooral het
radicaal afschaffen van chemi
sche (de pil) of anderszins „le
vensgevaarlijke" voorbehoed
middelen als het spiraaltje - de
verontwaardiging over dit alles
is zowel in Engeland als hier in
volle hevigheid ontbrand. Ove
rigens ruim voor de Neder
landse vertaling, want die
wordt pas eind dit jaar ver
wacht. Boze tongen beweren
dat Greer met haar boek niet
zozeer iets adembenemend
nieuws verkondigt, maar dat
ze slechts handig en met veel
tamtam inspeelt op „zwakke
plekken" en gevoelige onder
werpen in de samenleving.
Zoals, om er eei
ongenoegen van veel
over het aanbod van veilige an
ticonceptie - de pil is chemisch
en voor zover bekend niet echt
gezond. Greer doet er nog wat
schepjes bovenop, want de pil
doet vrouwen in haar ogen
„willoos overgeleverd" zijn
aan jaaglustige mannen. Nee,
zegt Greer, als er dan toch ge
neukt moet worden, dan liever
voor het zingen de kerk uit,
een van oudsher beproefde
methode van geboortenrege-
ling die wel eens een steekje
liet vallen (of een zaadje door
liet), maar alla.
Terug naar de paradijselijke
staat waarin de mens nog on
schuldig, onbekommerd en
zuiver was; dat zou Greer wil
len. En ze probeert ons te over
tuigen aan de hand van gruwe
len van bijvoorbeeld de aller
eerste spiraaltjes die in groten
getale zonder goede medische
begeleiding en voorlichting
werden ingeplant bij t
Germaine Greer
in ontwikkelingslanden, de
voortschrijdende technologie
in het Westen die van ouders
en kinderen verknipte indivi
duen maken en de vercommer-
cialiseerde seks in onze con
treien.
Ze doet dat zeer selectief en is
ook nogal selectief in de aanbe
velingen die ze uit haar „ide-'
aalwereld" doet. Ze kijkt daar
voor een aardig eindje over de
grens en baseert zich bij haar
bevindingen op wat historici
en antropologen zouden heb
ben ontdekt.
Greers heftige verontwaardiging
over de „verziekte", vercom-
mercialiseerde seksmaniakken
in een onleefbare westerse sa
menleving is irritant. De vraag
is wie hier nu verziekt en ver-
commercialiseerd is, degene
die duizenden guldens in de
wacht sleept met voorpublika-
ties in internationale kranten
en de pers daarmee vast warm
laat lopen voor als haar reactio
naire boek echt verschijnt, of
alle anderen in de marge?
Greer zegt in haar „waarschu
wing", voorin in Sex and Des
tiny, echter, dat ze niet schrijft
vanwege het plezier of het
geld, maar omdat ze vond dat
ze móest, vanuit een sterk ge
voel van „emotionele betrok
kenheid" bij de onderwerpen
seks, moederschap, opvoe
ding, zwangerschap en voorbe
hoedmiddelen.
Niet het feit dat zij zelf geen kin
deren kan krijgen, maar de ge
boorte van een baby in haar
huis maakte dat ze „anders
over de dingen is gaan den
ken", zo zei Greer eens tegen
Britse journalisten. In India,
Soedan en Colombia onder
zocht zij de daar heersende me
thoden van geboortenbeper-
king en bestudeerde de samen
stelling van gezin en familie.
Zij werd daarbij getroffen door
de „vanzelfsprekende" liefde
en koestering van moeders
voor hun kinderen, het plezier
en contact dat ze samen had
den, de hoeveelheid tijd die ze
samen doorbrachten. Vergele
ken met het Westen noemt zij
de liefde hier meer iets kunst
matigs, iets dat voortspruit uit
schuldgevoel van de vrouwen
in onze „nucleaire" gezin
netjes. Greer pleit dan ook
hartgrondig voor een intensie
ver contact tussen moeder en
kind. De hele dag zou liefst een
aaneenschakeling moeten zijn
van knuffelen en koesteren.
Maar over de vader van het
kind en diens aandeel in het
geheel, rept Greer met geen
woord. Of hij moet zijn inbe
grepen in het familieverband,
de kring mensen die komt en
gaat en te midden waarvan de
moeder als permanente figuur
voor haar kind beschikbaar is.
PATRICIA VAN DER ZALM
(Sex and destiny, the politics of hu-
man fertility - de politiek van de
menselijke vruchtbaarheid, is uit
gegeven door Seeker and War
burg, Londen, 1984, en te koop
voor ongeveer 45 gulden. In okto
ber verschijnt de Nederlandse ver
taling, bij Meulenhoff in Amster-
Wat de 16-jarige Monika over
komt, maakt vrijwel iedereen
op zijn minst een keer in zijn
leven mee: liefdesverdriet.
Haar vriend Peter heeft het 'zo
maar' uitgemaakt. Monika be
grijpt er niets van, en haar va
der op zijn beurt snapt niets
van Monika. "Ija zo is het leven
nu eenmaal', is zijn stompzin
nige reactie. Alsof verdriet
minder erg. is als je jong bent.
Belachelijk, toch?
Monika voelt zich overhoop ge
haald. In haar binnenste woe
len onbegrip (waarom heeft-ie
het uitgemaakt), woede, agres
sie en sombere buien door el
kaar, afgewisseld met een mo
ment van onbezorgde lol met
haar vriendin Marian. Maar al
lesoverheersend is een schrij
nende pijn. Ook al worden alle
tastbare herinneringen boek
jes, brieven, een ringetje) reso
luut weggegooid of verbrand.
Om te vergeten moet alles an
ders, alles nieuw. Het uiterlijk
van Monika's kamer en Moni
ka zelf ondergaan een meta
morfose. Ander behang op de
muur, haar lange haar er af ('Ze
leek wel Fay Lovsky aan het
strand bij tegenwind maar dan
blond'). En tot slot een af
scheidsbrief.
Het helpt iets. Het verdriet zit er
nog, maar het gevoel van hul
peloos en reddeloos zijn is
over. 'Ze voelde zich op haar
gemak in haar eentje. Dat was
al heel wat'.
'Liefdesverdriet' is een uitste
kend boekje van Karei Eyk
man om achter de'hand te heb
ben voor het geval dat... Hij
weet Monika's verdriet knap te
beschrijven. Zo vreemd is dat
niet, want liefdesverdriet is al
gemeen. Op de achterflap van
het boek schrijft Eykman dat
het niet alleen Monika's ver
driet is, maar ook dat van hem
zelf en allerlei andere mensen.
'Of je nu 16 bent of 40, het gaat
om dezelfde narigheid'. Ieder-
een met liefdesverdriet - en wie
is zonder - zal veel van zijn ei
gen pijn in dit verhaal terug
vinden. Monika's treurige ge
schiedenis werkt als een zalf
op het gebroken hart. Niets
helpt soms zo goed dan te we
ten dat anderen het ook knap
rot hebben.
De tekeningen van Sylvia Weve
passen geheel in de stijl van
Eykman. Lekker nonchalant,
maar wel razendknap gety
peerd.
Frika en Del
De rel om Frika en Del speelt
zich af in het gezin Mees, dat
op stelten wordt gezet door de
komst van twee zandmuizen.
Frika en Del, dus. Helaas
houdt moeder Mees niet van
dieren. Ze doet al het mogelij
ke om de muizen het huis uit te
werken. Daarbij flink dwars
gezeten door de overige gezins
leden die zich uitstekend met
Frika en Del amuseren. Wan
neer het tweetal een gat in de
gordijnen heeft geknaagd, is
voor moeder de maat vol. Ze
zet een advertentie, met als re
sultaat dat de muizen verdwij
nen, maar ook de oudste zoon
boos van huis wegloopt. Uit
eindelijk komen de muizen (en
de zoon) weer terug, maar moe
der geeft niet op. Op een mor
gen zet ze Frika en Del met
kooi en al bij de vuilnisbak.
De rel om Frika en Del is een
Eva Proper
aantrekkelijk boekje om voor
te lezen vanaf 6 jaar of zelf te
lezen vanaf 8 jaar. Jammer dat
het verhaal barst van de ty
pisch Vlaamse woorden en uit
drukkingen, omdat het bij een
Belgische uitgever is versche
nen. Dat vereist heel wat uit
leg. Om het goed te maken is
het boek schitterend geillu-
streerd. Een aanrader voor kin
deren die dol zijn op dieren.
De rel om Frika en Del, Philippa
Pearce, ill. Alan Baker, uitg. Info
dok, f 15,45
De 67-jarige Eva Proper is op
haar leeftijd nog steeds een ui
terst actieve dame. Als ze het
in d'r bol krijgt trekt ze er sa
men met haar neefje Jan op
uit. 'Inpakken en wegwezen',
klinkt het dan. Zo luidt ook de
titel van het boek dat Reina
Bakker over hun avonturen
schreef. Tante Proper is een
mens die het motto 'vrijheid,
blijheid' in ere houdt. Voor
Jan's school wordt een smoes
verzonnen, de buurvrouw
zorgt voor de plantjes. Verder
valt er niets te regelen: waar
tante en neef terecht komen
zien ze wel.
Tante houdt niet alleen van haar
vrijheid, ze is ook avontuurlijk.
Daarbij gaat ze een of meer leu
gentjes niet uit de weg, als dat
nodig is om haar doel te berei
ken. Heel wat mensen worden
door haar voor de gek gehou
den. Eva Proper: ze ziet er on
schuldig uit, maar belazert de
boel waar je bij staat. Ze stapt
ongenood op recepties binnen
als de maag knort, ze flest het
bingo-spel bij het Leger des
Heils. En wie tante doorziet of
op een of andere manier in de
weg staat kan rekenen op een
vinnige uitval.
Ik mag Eva Proper niet. En om
dat ik het een rotmens vind,
krijg ik de kriebels van dit
boek. Eva P. is een uitbuitster,
die zich overal weet uit te
draaien en nooit eens zelf voor
schut gaat. Wellicht is mijn
rechtvaardigheidsgevoel over
dreven ontwikkeld. Maar ik
kan allerminst glimlachen om
haar daden, die toch bedoeld
zijn om te amuseren. Trou
wens, de tekeningen van Her
man Feberwee vind ik ook
geen succes.
Laat dit echter geen enkele re
den zijn om 'Inpakken en weg
wezen' te mijden. Smaken ver
schillen immers. Liefhebbers
van schelmenverhalen vanaf 9
jaar zullen zich best vermaken,
want schrijfster Reina Bakker
houdt van actie, mijdt onnodi
ge omhaal van woorden en kan
levendig en vlot vertellen.
Goedkoop
Het is al eerder in deze rubriek
geschreven: de prijs van een
goed jeugdboek hoeft niet al
tijd een onoverkomelijk strui
kelblok te zijn. Steeds meer
uitgevers brengen succesvolle
boeken uit hun fonds na enige
tijd in pocketvorm uit. Dat
scheelt een flink stuk in de
prijs. Een van die uitgevers is
Querido, waar onlangs weer
een nieuwe stapel kwaliteits
boeken in eenvoudige (maar
aantrekkelijke) uitvoering is
verschenen.
Voor kinderen vanaf 4 jaar:
Snoedeboedel bouwt een huis/
Welterusten Snoedeboedel van
Janosch, Tamtam in circus
Tamtini van E. Stiemert;
Voor kinderen vanaf 10 jaar: Na
elke bocht ontdek je wat van
Mario Puzo, De schuilplaats
van J. Reiss, Andere kinderen
wonen ook bij hun ouders van
Paul Maar.
De prijzen varièren van f7,75 tot
f9,90. De boeken voor de jongere
kinderen zijn volop van illustra-
(Janosch!).
MARGOT KLOMPMAKER
Zopas nog heb ik in bibliofiele
hebzucht het Amsterdamse
Marriott-hotel bezocht waar tal
van binnen- en buitenlandse
antiquairs gelukzalig de
prachtigste voorwerpen had
den uitgestald die een mens
maar kan vergaren: Oude Boe
ken.
Trillend van begeerte heb ik daar
de fraaiste staaltjes van oude
en bedreven boekdrukkunst
ter hand mogen nemen. Één
maal dacht ik zelfs een uitzon
derlijk gaaf in leder gebonden
19e eeuws werkje wel voor een
paar honderd gulden te willen
aanschaffen. Achterin stond de
prijs, met een onverschillig
potloodhandschrift neerge
krabbeld: 1200 gulden. Ik be
doel maar, Oude (en vooral
Mooie) boeken kosten Kapita
len. Neem nu een van de be
kendste werken van de 19e
eeuwse Nederlandse litera
tuur, de Camera Obscura van
Hildebrand Nicolaas Beets).
Een eerste, tamelijk onooglijke
druk uit 1939 ontvangt men
niet in eigendom voor minder
dan 300 gulden - en dan zwij
gen we maar over de kloeke
tiende, herziende druk van
1878, absoluut schitterend geïl
lustreerd door F. Carl Sierig.
Van deze uitgave verscheen in
1884 weer een "nieuwe, goed-
koope uitgaaf' die men ver
moedelijk tevergeefs dan wel
onbetaalbaar bij handelaren in
oude boeken zal aantreffen.
Gelukkig is hiervan - 100 jaar na
dato - een (helaas nog té onop
gemerkte) facsimile-uitgave
verschenen, verstrekt door uit
geverij Bruna ten behoeve van
haar eigen en gelieerde boek
handels tegen een alleszins
"moderne" prijs.
Jammer is het dat de uitgeefster
de integrale prachtuitgave niet
De heer Van der Hoogen.
voorzien heeft van actuele in
formatie voor de liefhebber.
^Alles wat kenbaar maakt dat
het hier een facsimile betreft
uit 1984 ontbreekt: geen voor
woord, drukverantwoording,
uitgeverij, jaartal of wat erg
leuk was geweest - drukge
schiedenis. Een (belangrijke)
omissie bij een overigens erg
mooi boek.
Wie nog eens (of voor 't eerst) wil
lezen over de families Stastok
en Kegge, Gerrit Witse, Een
onaangenaam mensch in den
Haarlemmerhout en andere
verspreide stukken van Hilde
brand, schaffe zich deze, per
fect nagemaakte nieuwe Oude
Druk aan. In Leiden verkrijg
baar bij de Bruna-boekhandel
of boekhandel The Papermill
in de Haarlemmerstraat. Aan
bevolen.
ROB VOOREN
Hildebrand Nicolaas Beets), Ca
mera Obscura. Geïllustreerd door
F. Carl Sierip. De Erven F. Bohn,
Haarlem 1884, nieuwe, goedkoope
Pïeter Stastok uit spelevaren.
AMSTERDAM (GPD) - „Ik ben
daar vaak op aangevallen, maar
ik blijf zeggen, we zijn een enig
volk". Tot die conclusie komt
Mies Bouwman, nadat zij uit
ruim 6000 briefjes met foto's van
Nederlanders een nationaal foto
album heeft samengesteld over
prinses Juliana. Het boek 'Julia
na 75' is de eerste van een lange
reeks Oranje-uitgaven die de ko
mende maanden zal verschijnen.
Dit boek komt uit in een oplage
van 70.000 exemplaren als eerste
actieboek van de CPNB, het bu-
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
DE KLER
LEIDEN-LEIDERDORP
Alle op deze pagina besproken
boeken zijn bij ons direkt lever
baar, óf vla onze TERMINAL te
bestellen en dan binnen drie da
gen verkrijgbaar.
boekhandela
ren en uitgevers het Nederlandse
boek propageert. Tussen 5 april
en 15 mei wordt 'Juliana 75' aan
geboden voor iets minder dan 15
gulden, daarna kost het boek vijf
gulden meer.
De opbrengst van het boek, dat via
bestellingen van de boekhandel
nu al 200.000 gulden heeft opge
leverd, zal de jarige prinses Julia
na op 28 april worden aangebo
den tijdens een televisie-uitzen
ding van de TROS. Er is een giro
rekening op haar naam geopend
onder nummer 1212, waarop niet
alleen particulieren en bedrijven
geld kunnen storten, maar waar
ook de opbrengst van een televi
siepuzzelactie naartoe gaat.
Volgens de voormalige platenpro
ducent René Stokvis heeft prin
ses Juliana een uitgesproken me
ning over de bestemming van dit
veijaarsgeschenk. Met een deel
van het geld zal met behulp van
het Nationaal Jeugdfonds een
kinderhuis worden verbouwd tot
nationaal vakantie- en recreatie
centrum voor kinderen. Daar
naast wil prinses Juliana dat er
een naslagwerk wordt gemaakt
over de sociale wetgeving in ons
land. Die is volgens haar zo inge
wikkeld, dat de doorsnee-Neder
lander er geen weg in weet.
Met inschakeling van alle ministe
ries in Den Haag moet er een
boek worden samengesteld met
adressen en telefoonnummers
van de verschillende sociaal
maatschappelijke instellingen.
Die vraagbaak zal te zijner tijd op
postkantoren en in openbare ge
bouwen klaar moeten liggen
voor iedereen. Het is nog niet
duidelijk wie dat boek zal sa
menstellen of uitgeven, maar de
CPNB vindt het een prachtig
idee.
Simon Carmiggelt heeft het boek
'Juliana 75' dinsdag ten doop ge
houden in de Nieuwe Kerk in
Amsterdam. Hij zei: „Men dacht
zeker, als hij het leuk vindt is de
ergste barrière genomen en loopt
de rest wel op rolletjes". Carmig
gelt, die opgroeide in een gezin
waar men tegen het vorstenhuis
was, zei: „We hadden thuis de in
druk dat de aanhangers van het
vorstenhuis tegen ons waren.
Toen de oorlog uitbrak, ont
waakte het nationaal gevoel bij
mijn moeder en zij hing een foto
op van koningin Wilhelmina. Die
foto werd onmiddellijk verwij
derd door mijn vader, die op
merkte, laten we eerst maar eens
zien hoe Oranje zich gedraagt.
Op de dag dat Wilhelmina ons
via de radio vanuit Londen toe
sprak, heeft mijn vader die foto
weer opgehangen aan de binnen
kant van de keukenkast. Want
hij was een voorzichtig man".
'Juliana 75' is een aandoenlijk
boek geworden vol wazige kiek
jes en herinneringen waarin
Juliana naar voren komt als de
'gewone' vrouw die zij kennelijk
graag wilde zijn. Die als studente
in de jaren '30 de tweede viool
speelde, die in 1943 in Toronto
een bal wierp naar een houten fi
guur die Hitier voorstelde en uit
riep: „Hé, het doet me goed hem
zo te raken". Die in 1944 terug
keert in het half bevrijde Neder
land en bloeddonor was in het
Elizabeth-ziekenhuis.
Een gehandicapt meisje noemde
de koningin in 1950 in Montfoort
'mevrouw' omdat zij lief mense
lijk en vooral moederlijk was en
een plastic regenjas over haar
arm droeg met een scheurtje er
in. Een Amsterdams bleekneusje
ontdekte in de kinderkolonie in
1955 dat de koningin behendig
en buitengewoon hard kon sjoe
len.
De ballet-pedagoge Hans Snoek,
die in die jaren les gaf aan de
prinsessen, herinnerde zich dat
de koningin met een breiwerkje
aan de kant bleef zitten. Toen
Juliana eens verkouden was,
vroeg Hans Snoek: „Wat doet u
daaraan" en de koningin ant
woordde: „Lijden". Mies Timp-
Bouwman heeft ook zelf een fo
tootje ingestuurd voor het boek
van een ontmoeting met de ko
ningin, waarbij zij toegeeft dat ze
de etiquette vergat en als eerste
haar hand uitstak.
ROELIE MEYER
Een foto gemaakt op 10 september 1936; het verloofde paar prinses Juliana e
paleis Noordeinde in Den Haag.
i Prins Bernhard poseert in het
