Interview
Predikanten nog niet in één bond
Britse Lord Carrington,
opvolger Luns bij NAVO:
Bureau wil uitbreiden met jurist
DONDERDAG 22 MAART 1984
Varia
PAGINA 17
Dit wordt een stuk over het boeken-
i>al.
Een waarschuwing vooraj.
Mijn inzichten kunnen gekleurd
zijn, doordat ik in de redactie voor
het programmagedeelte zat. Dit ge
zegd zijnde, herinner ik er even
aan dat elk boekenbal onderhevig
is aan twee constanten:
f 1. Iedereen wil er heen (Carré had
dit jaar wel drie keer gevuld kun-
L^nen worden);
*^2. Iedereen is na afloop teleurge-
steld over het gebodene.
Oe kunstredactie van elke krant
ituurt altijd dat redactielid naar
iet boekenbal dat na een kleine test
jewezen heeft het minst van alle
redactieleden in staat te zijn schrij
vers te herkennen als zij zich in het
jewoel van een boekenbal bevin
den. Hij mag er op twee voorwaar
den heen. Hij moet schrijven dat
het boekenbal weer een grote flop
was, en hij moet er op wijzen dat
maar zeer weinig schrijvers aan
wezig waren.
Eerst het laatste. Je kunt met reden
ichrijven dat NIET ALLE schrij
vers aanwezig waren, je kunt zelfs
schrijven dat veel vooraanstaande
schrijvers afwezig waren, maar het
is onzin net te doen alsof de schrij
vers, elke keer weer met nog geen
lantarentje te vinden waren („De
zaal van Carré, met op de vloer
hier en daar een echte schrijver
(Harry Mulisch!) werd er stil van"
Willem Kuiper in De Volkskrant).
Het is waar, FC Hoojtprijswin-
naar Gerard Reve was er niet.
Maar PC Hooftprijswinnaars Wil
lem Brakman en Karei van het Re
ve waren er wel. Ook W. F. Her
mans was er niet, dat is waar.
Maar Harry Mulisch en Remco
Campert (ook allebei PC Hooft
prijswinnaars) waren er wel.
Maarten 't Hart ontbrak door plot
selinge ziekte. Maar Marga Minco
en A. den Doolaard waren er wel.
Gerrit Komrij ontbrak, Jan Blok
ker en Piet Grijs waren -present.
Annie M. G. Schmidt was er niet,
drs. P en Kees Stip waren er wel.
Luce bert was er niet, maar Simon
Vinkenoog en Cees Buddingh' wa
ren er wel. Cees Nooteboom was er
niet, Nicolaas Matsier en A. F. Th.
van der Heijden (Patrizio Canapo-
ni) waren er wel. H. J. A. Hofland
(Samuel Montag) was er niet, maar
Jan Mulder en Wim T. Schippers
waren er wel. Kees Fens was er
niet, Carel Peeters en Tom van Deel
wel. Marijke Howeler heb ik niet
gezien, maar Tessa de Loo en Ma
rion Bloem wel. Hella S. Haasse
ontbrak, maar Doeschka Meijsing
en Andreas Bumier ontbraken
niet. Koos van Zomeren was er
niet, Willy Corsari en Janwillem
van de Wetering waren er wel. Re-
-nate Rubinstein was er niet, maar
Ethel Portnoy en Beatrijs Ritsema
waren er wel. En zo kan ik nog een
hele tijd doorgaan. Ik weet niet
eens zeker of de afwezigen inder
daad afwezig waren, want ik heb
niet de pretentie iedereen gezien en
gesignaleerd te hebben. Ik weet bij
voorbeeld zeker dat ik vier win
naars van de Nijhoffprijs voor ver
talingen heb gezien, maar ik zou
geen twee afwezige winnaars van
die prijs kunnen i
öij aue georeKen
aan de waarschuwing in het begin)
was dit boekenbal hoe dan ook een
creatief boekenbal. Gerrit Komrij
schreef in opdracht een mooi son
net, 'Schrijfrecept'. Clous van Me-
chelen schreef in opdracht een com
positie voor IBM-schrijfmachines.
Het koor 'De Boekenleggertjes' zong
een speciaal geschreven Dirk v.d.
Broek-lied. 'Hou je aan je woord'
werd met nieuwe opdrachten gere
construeerd. Lucia Meeuwsen zong
een tekst van A. Roland Holst, Mo-
niek Toebosch zette op haar geheel
eigen wijze (waarmee ik mij altijd
op een heidense manier vermaak)
de 'Mei' van Gorter naar haar
hand. Youp van 't Hek schreef voor
de gelegenheid een nieuwe sketch,
A. den Doolaard een nieuwe tekst
waar je pak aan had. Adriaan van
Dis maakte, op instigatie van Je
roen Henneman en Willem van
Matsen, een landing vanuit de nok
van Carré (15 meter hoog) in een
boek,- een spectaculaire voltreffer,
die ook niet geheel zonder risico
was. Maar de afspraak was dat als
Adriaan zou neerstorten, Youp van
't Hek de presentatie zou overne
men, bij het wegdragen van het
stoffelijk overschot zou roepen:
'Dat is toch wel een applausje
waard!' om vervolgens te verkla
ren dat het de wil van de overlede
ne was dat het programma gewoon
voortgezet zou worden.
Natuurlijk waren er ook een paar
miskleunen. De grootste was die
van 'De Bolleboosjes', Doeschka,
■Geerten (Joyce en Co) en Joep Meij
sing, zusje met twee broers die alle
drie een of meer boeken geschreven
hebben. Zij werden weggehoond en
weggefloten, het was dan ook een
deerlijke vergissing. Maar toch ook
weer functioneel en nuttig, want
het herinnerde de toeschouwers er-
i dat schrijvers als acteurs
maar amateurs zijn (wat hun
schrijversschap intussen onverlet
laat), en het zal ook een handig
handvat voor het geheugen zijn.
„Herinner je je dat boekenbal nog,
achttien jaar geleden, toen de drie
Meijsingkjes werden weggefloten?"
„Wat?, Doeschka Meijsing, die vo
rig jaar de W.F. Hermansprijs van
100.000 gulden heeft gekregen?" -
„Precies, die, en haar beroemde
broers" - „Gut, hoe is het mogelijk.
Dat zou geen mens nu nog durven
doen!".
Hij was Brits minister van buitenlandse zaken in het eerste
kabinet-Thatcher, tot hij op 5 april 1982, aan het begin
van de Falkland-crisis, Downing Street 10 verliet en vol
gens de overlevering) de historische woorden sprak: „The
lady wants to fight".
Maar premier Thatcher verklaarde later dat zij tevergeefs
een beroep op hem had gedaan om aan te blijven. Maar
omdat lord Carrington het beschouwde als een „erezaak"
kon zij, zo zei de premier, niet weigeren.
Peter Alexander Rupert Carrington, enige zoon van de vijf
de lord Carrington, werd op 6 juni 1919 geboren. De telg
uit een oude aristocratische bankiersfamilie uit Notting
ham volgde het traditionele opvoedingspatroon. Hij be
gon zijn opleiding in de sjiekste particuliere school van
Engeland in Eton en volgde later een opleiding aan de
militaire academie te Sandhurst.
In de Tweede Wereldoorlog onderscheidde hij zich als be
roepsofficier bij de Grenadiers. Carrington diende in ver
scheidene kabinetten: onder Churchill, MacMillan,
Douglas Home en onder Heath. Hij is ook voorzitter ge
weest van de Conservatieve Partij. Nadat de Conservatie
ven onder Margaret Thatcher de verkiezingen wonnen
werd Carrington minister van buitenlandse zaken.
Hij bemiddelde met succes in de kwestie-Rhodesiè en speel
de een belangrijke rol bij pogingen van de Europese Ge
meenschap een vredesregeling te vinden voor het Midden-
Oosten. Carrington wordt algemeen beschouwd als een
hoffelijke, rustige man met een droog gevoel voor humor.
Carrington is nu voorzitter van de raad van bestuur van de
particuliere elektriciteitsmaatschappij General Electric.
Een tijdelijke (ere-)baan, want de komende vijfjaar zal
deze Britse diplomaat mede het politieke gezicht van de
NA VO bepalen.
Een groep Nederlandse journalisten, onder wie GPD-bui-
tcnlandredacteur Hans Geleijnse, sprak met lord Carring
ton in het hoofdkantoor van General Electric in de deftige
Londense wijk May fair.
Voorzichtig, terughoudend. Zo
kiest Lord Carrington, in juni
de opvolger van Joseph Luns
als secretaris-generaal van de
NAVO, dezer dagen het liefst
zijn woorden. Zolang de NA-
VO-pet hem nog niet officieel
op het aristrocratische hoofd is
gedrukt, vermijdt hij uitspra
ken die te Brussel en in de an
dere NAVO-hoofdsteden de
wenkbrauwen tot fronzen zou
den aanzetten.
Maar enige signalen wil de man,
die uit onvrede over het Falk-
land-avontuur van Margaret
Thatcher opstapte als minister
van buitenlandse zaken, nu al
wel afgeven. Signalen van be
zorgdheid over de op dood
spoor geraakte wapenonder
handelingen tussen Washing
ton en Moskou, terwijl tegelij
kertijd de onheilsprofetieën
over een crisis in het NAVO-
bondgenootschap in aantal en
kracht toenemen en de publie
ke opinie ten aanzien van de
kernwapens steeds grotere
vraagtekens plaatst.
Carrington: „De NAVO heeft de
steun van het publiek, van de
door
Hans Geleijnse
Lord. Carrington: "Ik hoop dat het NAVO-dubbelbesluit volledig wordt uitgevoerd. Meer wil ik er nu niet
over zeggen". (archieffoto anp>
kiezers in de NAVO-landen no
dig. Het is de laatste jaren
steeds duidelijker geworden
dat er een werkelijke bezorgd
heid bestaat in de landen van
het bondgenootschap over het
gebrek aan vooruitgang in de
wapenbeheersingsgesprek-
ken. De NAVO moet, wil zij
haar doelstelling van geloof
waardige afschrikking van een
eventuele agressor kunnen na
komen en daarvoor de steun
van het publiek behouden, met
werkelijk positieve voorstellen
tot wapenvermindering ko-
Wat voor voorstellen? Een min
der aantal dan de afgesproken
572 Pershing-II en kruisraket
ten om de Russen te bewegen
terug te keren naar de Geneef-
se onderhandelingstafels. Car
rington, bezwerend: „Ik zeg al
leen, zonder overigens de be
staande westerse voorstellen
als niet-positief te karakterise
ren, dat we hard moeten
werken aan nieuwe, ook al zou
den die momenteel voor de
Sowjet-Unie nog niet aan
vaardbaar zijn". En, kennelijk
om elk misverstand over de
Nederlandse positie te vermij
den: „Ik hoop dat het NAVO-
dubbelbesluit volledig wordt
uitgevoerd. Meer wil ik er nu
niet over zeggen. Het zou als
toekomstig secretaris-generaal
niet verstandig zijn om me nu
in de binnenlandse aangele-
Kracht
Uit de woorden van deze typisch
Britse diplomaat mag worden
afgeleid dat te Brussel een an
dere wind zal gaan waaien dan
onder „ijzervreter" Luns ge
bruikelijk was. Zo wenst Car
rington behalve de noodzaak
van wapenvermindering veel
meer de kracht van de NAVO
te benadrukken dan een even
tuele voorsprong die de War-
schaupact-landen op sommige
wapengebiedèn zouden heb
ben.
Carrington: „Ik heb enige maan
den terug, toen ik vrijuit kon
spreken, een lezing gehouden
voor het Instituut voor Strate
gische Studies in Londen. Mijn
woorden zijn toen erg con
troversieel overgekomen. Ik
werd beschuldigd van mega-
foon-diplomatie. Maar waar
het om ging en gaat is dat het
Westen politiek gesproken
vanuit de positie van kracht de
Russen moet benaderen".
„Dat is iets anders dan de afgelo
pen twee jaar is gebeurd. Hoe
wel we militair gezien op som
mige gebieden inferieur zijn
aan het Warschaupact, heeft
het Westen een zeer goede de
fensie, en al lijden we dan on
der een tijdelijke economische
recessie, ons systeem is goed.
Dat kunnen de Russen niet
zeggen, daar werkt het niet.
Kijk naar Polen, waar 35 mil
joen mensen de marxistische
leer van hun buurman afwij
zen. Dat doet die ideologie
geen goed. Wij hebben dus
niets te vrezen van gesprekken
met de Sowjet-Unie, als we als
bondgenootschap verenigd en
vanuit deze positie van kracht
optreden".
In deze visie van Carrington past
het relativeren van de kritiek
die Europeanen en Amerika
nen de laatste tijd veelvuldig
op elkaar afvuren. Carrington:
„Toen ik dertig jaar geleden als
onderminister aantrad, werd er
ook gesproken over catastrofa
le ontwikkelingen in het bond
genoot. We hebben nu eenmaal
te maken met 16 NAVO-lan
den; die verschillende visies
over defensie en Oost-West-be-
trekkingen hebben. Maar over
het doel, en dat is wat telt, be
staat geen verschil van me
ning. Iedereen, elke regering,
gelooft nog steeds dat de NA
VO noodzakelijk is om de vre
de te bewaren. Je kunt met alle
kritiek ook onnodig het onheil
over jezelf afroepen".
Kritiek
Carrington gelooft dat een deel
van die kntiek door het bond
genootschap zelf wordt opge
roepen. Het grote Amerikaan
se gewicht in de NAVO leidt er
volgens hem toe dat in sommi
ge NAVO-landen de defensie
uitgaven als een bijdrage aan
de VS-defensie voor Europa
worden gezien, en niet als één
voor de eigen nationale defen-
„Bij een meer eigen Europese
defensie-identiteit zal het pu
bliek zich ook meer bewüst
zijn van de noodzaak daaraan
een bijdrage te leveren. Maar
het slechtste wat je kunt doen,
en ik moet daar openhartig
over zijn, is daarbij los te raken
van Amerika. Zonder de VS is
een Europese defensie niet ge
loofwaardig. Alles wat Europa
doet heeft daarom de instem
ming van Amerika nodig. Een
grote Europese defensie-iden
titeit is nodig, maar niet zonder
de goedkeuring van de Ameri
kanen. Dat is een probleem
waar ik nog geen antwoord op
kan geven".
Net als Luns, raakt ook Carring
ton wat opgewonden wanneer
de vredesbeweging ter sprake
wordt gebracht. Hij onder
streept echter ervan overtuigd
te zijn dat grote delen van de
vredesbeweging oprecht be
zorgd zijn over de wapenwed
loop tussen de twee machts
blokken. „Maar ik raak wel wat
geïrriteerd wanneer de vredes
beweging het recht op vrede
claimt. Ik heb ook voor de vre
de gevochten, en doe dat nog.
Wie de ellende van de Tweede
Wereldoorlog heeft gemaakt,
en ik vocht zes of zeven jaar
mee, die weet dat Europa alles
moet doen om zo'n verschrik
king te voorkomen".
Voorlopig zullen hervormde en
gereformeerde predikanten niet
samen in één bond zitten. Domi
nee C. Blomaard, secretaris van
de Bond van Nederlandse Predi
kanten, vindt dat jammer, want
samengaan van allen in één orga
nisatie zou de behartiging van
hun belangen ten goede komen.
Hij schrijft dat in het jongste
nummer van het bondsblad, 'Het
Orgaan'.
De meerderheid van de predikan-
tenbond is hervormd. Er bestaat
al heel lang een doopsgezinde
groep binnen de bond. Het aan
tal gereformeerde leden is maar
klein. Gereformeerde dominees
hebben een eigen vereniging.
Deze overweegt aansluiting bij
het CNV. Ze zou dan als aparte
partner, naast de Bond van Ne
derlandse Predikanten, aan over
leg met de kerken inzake ar
beidsvoorwaarden en dergelijke
kunnen deelnemen.
In hervormde kring zou aanslui
ting bij een vakorganisatie pro
blemen geven. Moet dat het CNV
of de FNV worden? Bovendien
wordt de contributie dan veel ho
ger. De bond zou wel een aparte
gereformeerde groep willen op
richten.
Ds. Blomaard hoopt, dat het pro
ces naar samengaan van de Her
vormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken ook wat de pre
dikanten betreft tot eenwording
zal leiden. "Dat is des te wenselij
ker omdat de rechtspositie en
traktementen van de predikan
ten in beide kerken steeds meer
op elkaar worden afgestemd".
Door samen te gaan zou het bonds-
bureau met een jurist kunnen
worden uitgebreid.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Gouda L. M. Vreugdenhil Aagte-
kerke, te Schoonhoven A. van
Brummelen Huizen.
Gereformeerde Kerken Vrijge-
Volgende week woensdag, 28
maart, zal het 75 jaar geleden
zijn, dat ds. P. Siemelink te Ha
ren (100 jaar) predikant werd in
de Hervormde Kerk. Sinds 1950
- 34 jaar geleden dus - geniet hij
pensioen. Ds. Siemelink werkte
achtereenvolgens in Hoogeloon,
Meliskerke, Gaastmeer, Burum,
Gasselternijeveen en Dorkwerd.
Het Pastoraal Beraad van Ker
ken in het Zuiden (rooms-katho-
liek, hervormd, gereformeerd,
doopsgezind, luthers en remon
strants) heeft ds. H. de Jonge (54)
te Heeze als waarnemer af
gevaardigd naar het onlangs op
gerichte comité 'Brabant (n)één
tegen kruisraketten'. Ds. De Jon
ge is zowel secretaris van de her
vormde proviciale kerkvergade
ring in Noord-Brabant en Lim
burg als secretaris van het ge
noemde pastorale beraad.
Een afvaardiging van dit beraad
heeft in Breda lang gepraat met
vertegenwoordigers van het In
terkerkelijk Vredesberaad over
een aantal zaken op het gebied
van 'kerk en vrede'. Vooral de re
latie tussen IKV en Pax Christi is
besproken.
In Driebergen is mevrouw J. M.
Offenberg, directeur van de her
vormde stichting 'Kerk en We
reld', plotseling overleden. Zij
werd 53 jaar. Mevrouw Offen
berg had bij 'Kerk en Wereld' de
leiding over het groepswerk.
Dominee ook werkne
mer
In het deze week verschenen
Kostersblad doet voorzitter G.
Koppenol van de protestants
christelijke vereniging van kos
ters een beroep op de predikan
ten om zich bij hun leest te hou
den.
Afgaande op klachten van leden,
komen er steeds meer 'eerwaar
de heren', die de koster voor
schrijven hoe hij moet werken en
wat hij te doen of te laten heeft.
"Zij mogen dan geleerde heren
zijn, maar dan hebben zij nog
niet geleerd, dat deze bevoegd
heid hen niet toekomt. Daarvoor
zijn de leden van de kerkvoogdij
en van de commissie van beheer
aangesteld. Zijn er klachten over
het functioneren van de koster,
dan moet de individuele domi
nee zich daar niet mee bemoeien.
Hii is ook werknemer".
Koppenol vertelt dan, dat er laatst
een predikheer was, die de koste
res kwam vertellen, hoe laat zij
mocht beginnen met het zetten
van koffie voor de kerkeraads-
vergadering. "Dan kan je alleen
maar zeggen: dominee, zorgt u er
nou maar voor, dat de kerke-
raadsvergadering in goede orde
verloopt en liefst nog op tijd is
afgelopen".
Maar de dominee is lang niet de
enige die niet weet waar de be
voegdheden liggen. "Hoe vaak
worden kerkeraadsvergaderin-
gen niet opgehouden door din
gen die daar helemaal niet thuis
horen?" "Heel weinig leiders van
zulke vergaderingen hakken
meteen de knoop door en verwij-
zen briefschrijvers naar de des
betreffende instantie. Als de ker
keraden nu eens de commissies,
die zij zelf hebben ingesteld, lie
ten doen waar ze voor gevraagd
zijn, dan kwam de herderlijke
zielzorg, waar zij verantwoorde
lijk voor zijn, misschien meer tot
z'n recht".
Orgel buiten spel?
De kerkvoogdij van de Gro
ningse hervormde gemeente wil
vóór het einde van dit jaar een
beslissing nemen over het afsto
ten van de gerestaureerde A-
kerk, omdat handhaving van dit
grote gebouw uit de 12de eeuw
voor de kerkelijke gemeente een
te zware financiële last is. Een
moeilijkheid is, dat bij een nieu
we bestemming van de kerk het
internationaal beroemde baro-
korgel uit 1702 (van de Duitse or
gelbouwer Arp Schnitger) zoveel
mogelijk moet worden ontzien.
Vooral uit de orgelwereld zijn felle
protesten gekomen tegen het
plan van het Groninger Museum
om in de kerk een tentoonstel
lingsgebouw van vier verdiepin
gen op te trekken. Dan zou het
orgel zijn functie geheel verlie
zen. De kerkvoogdij geeft andere
belanghebbenden tot 1 oktober
de tijd om plannen uit te werken
voor toekomstig gebruik van de
A-kerk. Ze heeft nog eens aan de
bel getrokken bij een uitgebreide
groep geïnteresseerde orgelken
ners, die al sinds 1976 met het
plan rondlopen om in de A-kerk
een orgelcentrum met museum
te vestigen.
Inmiddels heeft een bestuurslid
van het Groninger Museum een
ander plan gelanceerd. Dat
maakt van de kerk een orgelmu
seum én expositieruimte voor
beeldende kunst.
De kwestie zal volgende week ook
met minister Brinkman worden
besproken. Die brengt dan een
werkbezoek aan Groningen.
Vredesgelui
Toen gisteren in Bonn-Duisdorf
de luchtalarm-sirenes hun proef-
gehuil hadden laten horen,
beantwoordde pastoor Benno
Leiverkus van de Sint Rochus-
parochie dat met 'vredesgelui'.
Ook had hij 'ieder die het wel
meent met hoop en vrede' uitge
nodigd een meditatie van tien
minuten voor de vrede bij te wo-
De pastoor vond het wel jammer,
dat hij niet echt een klok kon la
ten luiden, omdat de parochie
nog geen klok heeft kunnen aan
schaffen. Het gelui kwam nu van
een bandje, maar het was sterk
genoeg om de aandacht te trek
ken.
Kruis. De paus heeft zich giste
ren op zijn wekelijkse algemene
audiëntie solidair verklaard met
de Poolse gelovigen die zich ver
zetten tegen verwijdering van
kruisbeelden uit de scholen.
"Het land heeft rust nodig", zei
de paus. "Daartoe draagt respect
voor de rechten en gevoelens van
gelovigen bij".
Broer Surinaamse
ex-parlementariër
neergeschoten
SCHIEDAM (ANP) De 35-jarige
H.P. Somohardjo is gisteravond
door twee onbekenden neerge
schoten in zyn woning in Schie
dam.
De man, die ernstig gewond is op
genomen in een ziekenhuis, is
een broer van het Surinaamse
ex-parlementslid Salam Somo
hardjo, die na de executies van 8
december 1982 het bewind-Bou-
terse is ontvlucht en zich in Ne
derland heeft gevestigd.
Salam Somohardjo, die indertijd
betrokken was bij de bezetting
van de Surinaamse ambassade in
Den Haag, is ervan overtuigd dat
de schoten eigenlijk voor hem
bestemd waren, en dat de aan
slag het werk is van het bewind-
Bouterse.
Volgens Somohardjo hebben twee
Creoolse types, die woensdag
avond bij de broer aanbelden, de
schoten gelost. Hij is ervan over
tuigd dat het handlangers van
Bouterse waren, die erop uit wa
ren hem te liquideren.
