Onbegonnen Werk
actief in I
vrije tijd I
Van verdedigingswerk
tot een kunstatelier
Een wethouder als bus
chauffeur. Waarom niet?
De vervatten toren van
Oistenrijck wordt opgeknapt
Leidse kroniek
door Ruud Paauw
en John Kroon
Leiden
Buschauffeur
Wie wilde er als kind niet trein
machinist of trambestuurder
worden? Iedereen toch zeker?
De Leidse wethouder van ver
keer, Waal, heeft in zijn jeugd
jaren onmiskenbaar de droom
gekoesterd om het nog eens tot
buschauffeur te schoppen. Har
de bewijzen ontbreken, maar
vepnoedelijk zou hij diep in
zijn hart nog steeds niet anders
willen dan met zo'n gele kolos
over de door hem zelf gecreëer
de busbanen crossen.
Wij leiden dat af uit de onlangs
verspreide notulen van een be
spreking die Waal en enkele ge
meente-ambtenaren op 12 ja
nuari met een delegatie van de
NZH hebben gevoerd. Wat je
noemt een afvaardiging van
zwaargewichten: de president
commissaris, de directeur, de
chef vervoersdistrict Zuid en
de chef vervoersontwikkeling.
Dus je denkt: Waal zal wel een
beetje beleefd blijven. Maar nee
hoor, niets blijkt de wethouder
te ver te gaan als het gaat om
de vervulling van zijn grootste
wens: hij wil buschauffeur
worden.
De NZH-deputatie heeft het niet
zo op deze sollicitant. Presi
dent-commissaris Pels begint
aan een breedvoerig betoog,
blijkens de notulen. Maakt mel
ding van "wettelijke regels die
voor alle ondernemingen gel
den", prijst "aloude regels van
het coöptatiesysteem" aan,
noemt "externe organisaties en
organen die geraadpleegd
worden", wijst op "de beharti
ging van het openbaar ver-
voersbelang waar de raad van
commissarissen collectief over
waakt", op "verschillende as
pecten en verschillende disci
plines", neemt de term "so
ciaal-economische sector" in de
mond, noemt nog eens "algeme
ne belangenbehartiging" (dat
kan nooit kwaad) en vervol
gens ook nog "zelfstandige be
langenbehartiging".
Kortom: allemaal redenen ken
nelijk om Waal niet aan te ne
men en een betoog waarvan de
president-commissaris zelf zal
hebben gedacht: dat klopt als
een bus.
Toch moet Pels zich al tijdens het
afsteken van dit relaas niet ze
ker hebben gevoeld. Die sollici
tant bleef maar zelfverzekerd
aan zijn pijpje trekken en soms
leek het net alsof hij de presi
dent-commissaris stilletjes uit
lachte.
En ja hoor, daar had je het al.
Wat vond Waal van de argu
mentatie?
"Onzin", heeft hij geantwoord.
Vooral het slot van Pels' betoog
zinde de aspirant-buschauf
feur niet. Want wat de presi
dent-commissaris daarin zei,
kwam hier op neer: hij ver
trouwt politici niet zo. Je weet
wel wanneer ze komen, maar
nooit wanneer ze weer gaan.
Er zijn gevallen bekend van
politici die sneller vertrokken
dan één rit van lijn vijftien
duurt.
De sollicitant werd steeds vrij
postiger. Hij zegt het "grie
vend" te vinden, dat uitgere
kend tegen hem, nota bene al
veertien jaar gemeenteraads
lid en tien jaar wethouder,
wordt gezegd dat politieke fi
guren zo'n korte 'levensduur'
hebben.
Wethouder Waal
heeft het resul
taat van zijn
sollicitatie bij
de NZH niet
eens afge
wacht. De foto
is het bewijs:
bij heeft al ach
ter het stuur
plaatsgeno
men, raidden
op de drukke
Breestraat.j (fo
to Holvast)
Allerlei agendapunten zouden
toch maar als hamerstuk wor
den afgedaan, daar komt haar
betoog op neer. Daar hebben
wij onze twijfels over. Neem
agendapunt 14: 'wijziging
reglement SF CAJSNWV'
Zo iets verander je toch niet met
één tik?
Even later komt in de brief de
aap uit de mouw: "Omdat uw
voorzitter zich ergens op de Do
lomieten bevindt en uw plaats
vervangend voorzitter in
Egypte vertoeft, is het mij niet
mogelijk geweest formeel over
leg met hen te plegen".
Kijk, je kunt taakverdelingscom
missies installeren, WUB-ben
bedenken en in budgetten snij
den, je zal nooit kunnen voor-
Zelfs de WD, toch gebóren uit de
hockeysport, ging bij monde
van Laila Jansen piepen en
knarsetanden. Maar het ergste
voor de wethouder was de
klimmende gramschap binnen
zijn eigen fractie, de PvdA, te
gen het kunstgrasveld. Nu is
zoiets vaker gebeurd. Tesselaar
redde zich dan meestal met
flair en handigheid. Die waren
nu echter niet meer voldoende.
Hij moest zich gewoon uit de
naad werken om staande te
blijven.
"Eigen schuld, hoor", erkende hïj
maandag in de wandelgangen,
"Had ik maar wat voorzichti
ger te werk moeten gaan". Tes
selaar behoort tot de weinige
politici die zichzelf nog wel
eens een schop verkopen.
Bij de stemming bleek dat de fi-
nishfoto er bij de PvdA aan te
pas had moeten komen. Zeven
leden stemden voor, zes tegen
het voorstel:
Het mooie was dat de intelligen-
tia van de partij (Van der Mo
len, Plasterk, Van Dongen, Ei
kerbout e.a.), zeg maar de po
tentiële hockeyers, tégen waren
en het 'volkse deel' (Van der
Pluym, Fallaux, Koning) vóór.
Nog boeiender: zelfs het prole
tariaat, in de persoon van
CPN'er Jan Brands, ging ak
koord met de kredietverlening
("Hockey is geen elitesport;
hockeyers verdienen een goed
veld").
WD-fractieleider Kuijers, die
het brandje bij zijn partijgeno
te Laila snel had weten te blus
sen, zag het met genoegen aan.
Met onbeschaamde pretogen
concludeerde hij: "De CPN
voor, het volkse deel van de
PvdA voor en de WD in zijn
geheel voor. Je kunt wel zien
dat we een echte volkspartij
zijn geworden"
Goed, Tesselaar kwam er nog net
zonder kleerscheuren af, maar
vrijwel de gehele raad eiste
LEIDEN - De stad Leiden mag
vandaag de dag voor automobi
listen welhaast een onneembare
vesting lijken, in de middeleeu
wen wist men pas goed hoe de
stad te verdedigen tegen ongeno
de gasten.
Het verdedigingswerk van de mid
deleeuwse stad bestond uit een
ommuring met bolwerken die
vroegere mobiele lieden, met on
eerbare bedoelingen, beslist bui
ten hielden. Nabij de poorten die
toegang gaven tot de stad Leiden
werden wel de stoffelijke resten
van terechtgestelden aan een
galg gehangen om vreemdelin
gen op niet mis te verstane wijze
duidelijk te maken dat het ver
standig was zich in de stad netjes
te gedragen. En vanuit de langs
de grachten opgemetselde verde
digingswerken gaf men de vij
and via de schietgaten te ver
staan dat men Leiden beter kon
mijden.
De contouren van het vroegere ver
dedigingsstelsel zijn nog terug te
vinden in de loop van de singel-
door
Jan Rijsdam
grachten en in de plantsoenen,
begraafplaatsen en kaden aan de
binnenzijde daarvan. Van de toe
gangspoorten tot de stad zijn al
leen de Zijlpoort en de Mors-
poort overgebleven en thans
fraai gerestaureerd. In het huidi
ge Ankerpark (het terrein van de
vroegere grofsmederij) is een
deel van de aarden wal hersteld
die rond de 17e eeuw de oor
spronkelijke stadsmuur heeft
vervangen.
De toren van Oistenrijck en de fun-,
deringsresten van de toren Bour-
gonje, beide gelegen aan de Jan
van Houtkade, zijn de enige
overblijfselen van Leidens mid
deleeuwse ommuring. Deze
tweelingstorens maakten deel
uit van de stadsuitleg (uitbrei
ding) van 1386 en diende ter ver
dediging van het gebied tussen
de Koepoort, nabij de tegen
woordige Douzastraat en huidige
De muurtoren Oistenrijck op een foto van Bouwmeester uit 1904.
Op de achtergrond Molen De Oranjeboom, ter hoogte van de huidige
Oranjeboomstraat. (foto alt 'Leiden binnen de singels')
Koepoortsbrug, en de Gere-
gracht.
De stijlkenmerken van de muurto
ren Oistenrijck doen evenwel
vermoeden dat hij niet in de 14e,
maar aan het eind van de 15e
eeuw is gebouwd. Dit vermoe
den wordt bevestigd door de
naam van de toren en zijn twee
lingbroer, die het tijdperk van de
overgang van Holland uit het
Bourgondische Huis in dat van
Oostenrijk in herinnering
brengt. Ook de gebruikte steen
soort wijst er op dat de toren da
teert uit het einde van de 15e
De toren Oistenrijck is een bastion-
vormig bouwsel dat op een nogal
onregelmatige wijze is opgetrok
ken uit een vrij forse baksteen.
Het uit de gracht halfrond opge
metselde verdedigingswerk gaat
halverwege over in een halve
tienhoek. Aan de stadskant is de
gevel tot ongeveer een meter
diep verzonken in de aarden wal.
Een steen in deze gevel draagt in
Gothieke letters het opschrift
'Dit is in Oistenrijck'.
Het inwendige deel van de muurto
ren staat uit een ruimte over
kluisd door een tongewelf dat
overgaat in een halve koepel. Be
neden in de muur zitten twee ge-
schutgaten die door een klein
luikje kunnen worden afgeslo
ten. Bovenin bevinden zich nog
zeven smalle, afsluitbare schiet
gaten. De daglichttoetreding in
de muurtoren is daardoor mini
maal.
In de loop der jaren heeft de toren
Oistenrijck, door nieuwe stads
uitbreidingen en de voortschrij
dende krijgskunde, zijn functie
verloren. De laatste jaren werd
de toren eigenlijk alleen nog ge
bruikt als opslagplaats voor de
directie groen (de vroegere plant
soenendienst) van de gemeente.
Herstel
Het gemeentebestuur werkt intus
sen ijverig aan het herstel van
haar overgebleven vroegere ver
dedigingswerken en aan het vin
den van een nieuwe bestemming
voor de eeuwenoude bouwwer
ken. De Morspoort is nog niet uit
de steigers of er wordt al weer
Wat roept Waal dan allemaal
uit? Dit: "De NZH is gediend
met niet-kritische buschauf
feurs en daarom willen ze mij
niet hebben" en "de NZH komt
naar buiten toe over als een
sterk verambtelijkt bedrijf
waar niets kan" en "ik vind het
brutaal dat de president-com
missaris uitmaakt wie compe
tent is om buschauffeur te wor
den".
Echt gezellig werd het die mid- i
dag niet meer.
Op het einde uit de sollicitant
zich zelfs in mysterieuze en iet
wat dreigende bewoordingen:
hij zal ROVER wel inschakelen
en de kwestie in het BOS aan
de orde stellen. Aangezien deze
twee woorden in de notulen ka
pitaal staan afgedrukt, zal de
wethouder wel hebben ge
schreeuwd op dat moment.
Zoals koetsen vroeger van bewa
pende palfreniers werden voor
zien tegen bandieten in het bos,
zullen de NZH-bussen moeten
worden uitgerust met body
guards om zich Waal en zijn
busbanenbende op de van het
lijf te kunnen houden.
Zo. Vervang nu in bovenstaande
regels telkens het woord 'bu
schauffeur' met 'commissaris
bij de NZH' en u weet waar het
werkelijk om ging.
Berglucht
De universiteitsraad heeft afge
lopen maandagavond niet ver
gaderd. Hoewel dat volgens de
afspraken die daaromtrent
zijn gemaakt, wel had gemoe
ten. Maar de griffier, M.C. En-
gelsman-Postma, legde in een
brief aan de raad de reden van
het uitstel uit.
komen dat onze wetenschap
pers van tijd tot tijd even er
gens op de Dolomieten moeten
vertoeven en daarom de uni
versitaire besluitvorming
maar moet worden uitgesteld.
Trouwens, wat bedoelt de griffier
met "forméél" overleg? Heeft ze
dus wel informeel overleg ge
pleegd? Is ze dus ook op de Do
lomieten geweest? En maakte
die berglucht dan nog slechts
informeel contact mogelijk?
De volgende vergadering is op 26
maart. De raad is gewaar
schuwd. En de griffier moet
niet rood worden.
Kunstgras
Pééntjes heeft wethouder Dick
Tesselaar van sportzaken moe
ten zweten alvorens hij het kre
diet van een half miljoen voor
het kunstgrasveld van de hoc
keyclub Roomburg door de
Leidse gemeenteraad kon sle
pen.
Enige tijd terug leek er geen vuil
tje aan de lucht te zijn, maar
Tesselaar rende, zoals onlangs
al in deze rubriek weergege
ven, weer eens te snel voor de
voorhoede uit en kwam in poli
tieke moeilijkheden.
De sloop van de Barbaraschool is in volle gang. Maar dit beeld, dat
onlangs deze rubriek al sierde, staat nog altijd fier overeind. Hebben
wij dan toch invloed? Of durft na de tv-serie over Willem van Oranje
niemand aan een nieuwe beeldenstorm te beginnen? (foto Dirk Ketting)
een begin gemaakt met de res
tauratie van de muurtoren Ois
tenrijck. "Het is de laatst bewaar
de muurtoren en dus waard om
behouden te blijven", zegt de
chef van de directie monumen
tenzorg van de gemeente Leiden,
G. de Klerk.
Architect Walraad uit Brielle heeft
in opdracht van het gemeentebe
stuur een restauratieplan ge
maakt. De bedoeling is om de
monumentale toren geheel in ou
de luister wordt hersteld. Het
eeuwenoude bolwerk wordt bo
vendien voorzien van heden
daagse gemakken, zoals sanitair
en een centrale verwarming.
De ingang van de muurtoren zit
thans in de westelijke zijgevel.
Oorspronkelijk was de toegang
echter gesitueerd in de gevel aan
de stadszijde. Na de restauratie
zal de toren weer aan deze
(straatzijde toegangelijk zijn.
Dat wordt mogelijk door een
trapje te maken vanaf het trottoir
naar het één meter lager gelegen
vloerpeil. Een fraaie poppeleu-
ning rond het trapgat zal het ge
heel vervolmaken. Om te laten
zien hoe de waltoren vroeger in
de verdedigingsmuur heeft ge
staan wordt ook een deel van die
vroegere ommuring opnieuw
aangezet.
Binnenin de toren wordt een ver
diepingsvloer gebouwd waar
door de bruikbaarheid van het
bouwwerk aanzienlijk wordt ver
groot. In een kozijn, waar vroe
ger een luik zat, komt een raam
zodat op de bovenverdieping
licht en lucht redelijk kunnen
toetreden.
Het metselwerk, het dak en lood-
werk worden waar nodig her
steld. "We streven er naar zoveel
mogelijk van het oorspronkelij
ke middeleeuwse metselwerk te
laten zitten", vertelt gemeente
ambtenaar De Klerk. "Wel krijgt
al het metselwerk een behande-
Bovenstaande
tekeningen tonen
aan hoe de toren
er uit moet gaan
zien. Links de
buitenkant van
de toren die van
de straatzijde
weer toegankelijk
wordt, rechts het
interieur waarin
verdiepingsvloer
wordt
aangebracht.
Op de rechterfoto
is te zien hoe de
toren van
Oistenrijck er nu
bij staat.
(archieffoto)
ling waarmee verder
wordt tegengegaan".
In de gevel aan de stads(straat)zij-
de komen enkele versieringen
voor die worden opgeknapt: drie
blindnissen met aan weerszijden
de Leidse sleutels, gemetseld
van op natuurlijke wijze gegla
zuurde steen. "Deze bijzondere
steensoort, gebakken uit klei
waarin toevalligerwijs veel zout
zat, werd in vroeger jaren uit het
baksel gesorteerd om dergelijke
versieringen aan te brengen",
vertelt De Klerk.
Klein karwei
De restauratie van de muurtoren
kan nog dit vooijaar beginnen
dankzij een subsidie van het rijk.
"In feite gaat het maar om een
klein karwei", meent monumen
ten-ambtenaar. "Het zal niet lan
ger dan drie maanden in beslag
De bedoeling van de gemeente is
dat de toren, na restauratie,
dienst gaat doen werkruimte
voor een kunstenaar. Een dubbe
le gedaanteverwisseling voor de
muurtoren Oistenrijck ligt dus in
het verschiet: van aftakeling
naar herstel en van attractief ver
dedigingswerk tot atelier voor
een Leids kunstenaar. Het kan
verkeren.
VRIJDAG 16 MAART 1984
van hem dat hij nu, ruw ver
taald, in alle hoeken, gaten, ho
len en spelonken gaat graaien
om een sporthal in de Stevens
hof mogelijk te maken.
Want dat kunstgrasveld, nou
vooruit, maar die sporthal is in
veler ogen belangrijker.
Tesselaar is zeer ingenomen met
die brede steun. "Dat heeft na
tuurlijk consequenties, dat zal
dingen mogelijk maken".
Daarbij nam hij al weer de
'volle kracht vooruit' houding
aan. Als hij nou maar niet ver
geet af en toe naar stuur- en
bakboord te kijken-om onnodi
ge averij te voorkomen.
Zeker, hij heeft 'beterschap' be
loofd. Maar is deze oudefoxter-
rier nog bij machte een nieuw
kunstje te leren?
Gezicht
Drs. A.M. Coebergh van den
Braak vindt het welletjes. Op
60-jarige leeftijd stapt hij op
als rector van het Stedelijk
Gymnasium Leiden. Van 1968
af heeft hij die functie uitgeoe
fend. Een wilde, woeste tijd
heeft hij meegemaakt, de perio
de immers waarin het ging sis
sen in Nederland.
De autoriteit werd op zwavel
zuur gezet, de leraren werden
eigenzinniger en luchthartiger,
allerlei door de sociologie aan
gereikte modieusheid deed
haar intrede, leerlingen kregen
een grote bek, eh pardon, wer
den mondiger, kortom Coe
bergh betrad als rector de on-
derwijsvijver toen ze daar net
klinkers in gingen gooien.
Reken er op dat het af en toe ge
stormd, gewoeld en gegist heeft
in hem. Dat kan bijna niet an
ders.
In zijn afscheidsinterview toonde
hij zich opvallend mild. Geen
irritatie, geen boosheid, geen
cynisme. Rustige verteltrant,
begrip, begrip.
Maar zijn portret bij het artikel
verraadt dlles: die scherpe lij
nen in het gezicht, die met een
strijkbout in het voorhoofd ge
perste rimpels en die in de
wind van de tijdgeest verwaai
de haren.
Indische jaren.
Aardig detail tot slot. In het in
terview zegt Coebergh, ooit tot
priester gewijd, dat hij op het
seminarie op zeker moment be
gon te twijfelen aan zijn pries
terschap. "Ik geloofde niet
meer in het celibaat en had
mijn vrouw leren kennen".
Dat kan natuurlijk zo zijn.
Of moet de zin luiden: "Ik had
mijn vrouw leren kennen en ge
loofde niet meer in het celi
baat"?
Het is maar een vraag.
Jazz
Het Loek Dikker Waterland Octet
in Hot House. Morgen komt de
ze kleine 'big band' op de Jazz-
zolder in het LVC-gebouw aan
de Breestraat. Aanvang 22.30
JUUT-
Ruilbeurs
Al degenen die gisteravond te
vergeefs naar de ruilbeurs in
de Willem de Zwijgerschool
zijn geweest, betuigen wij onze
oprechte $p,ijt. De ruilbeurs
'Koningskerk' is vanavond.
Verzamelaars zijn vanaf 19.00
uur welkom in die school aan de
Willem de Zijgerlaan 44.
PvdA
In het Parlement aan de Nieuwe
Rijn wordt vanavond een
PvdA-ledenveradering gehou
den over de lokale omroep.
Gastspreker Jeltje van Nieu-
wenhoven, lid van de Tweede
Kamer. Aanvang 20.00 uur.
Goal-ball
Zaterdag kan in het sportcen
trum van de universiteit aan
de Wassenaarseweg kennis
worden gemaakt met goall-
ba 11, een sport voor visueel ge
handicapten. 'De Sleutels'
speelt tegen teams uit Nijme
gen en Utrecht. Aanvang 10.00
Wandeling
Het 1VN organiseert mórgen on
der leiding van natuurgidsen
een strdanwandeling Aan
vang 10.00 uur, verzamelen
aan de noordkant van de uit
wateringssluizen in Katwijk.
Rommelmarkt
Misschien haalt u het nog net. In
het Leonardushuis aan de
Haagweg 14 wordt vandaag
tot 19.00 uur een gecombineer
de rommelmarkt en kleding-
beurs gehouden. De opbrengst
is bestemd voor broeder C.
Kruitwagen die werkt in lrian
Jay a.
