c
'Een school moet meer
zijn dan een leerfabriek'
Monumentenzorg: geen
Waagbrug met tuipaal
Coebergh van den Braak zwaait af bij gymnasium
Geschil aan Raad van State voorgelegd
PSP en PPR:
Werkgroep
Emancipatie
moet blijven
Leiden
ZATERDAG 10 MAART 1984
LEIDEN - Hij begon als priester, werd door de bisschop
naar de universiteit gestuurd, bekwaamde zich tot leraar
klassieke talen en eindigde zijn loopbaan ten slotte als
rector van het Stedelijk Gymnasium Leiden. Drs. A.M.
Coebergh van den Braak, een man die vindt dat er in de
wereld meer mogelijkheden zijn voor de mens dan als
maar in hetzelfde straatje voort te gaan. Eind deze maand
zegt hij op zestigjarige leeftijd het rectorschap vaarwel:
"Het is wel genoeg geweest, laat er maar eens een frisse
wind gaan waaien".
Zestien jaar lang stond Coebergh
van den Braak aan het hoofd van
het Stedelijk Gymnasium aan de
Fruinlaan. Een periode waarin
hij de school zag groeien van 340
leerlingen tot de 700 die het er nu
zijn. Een periode ook waarin de
school steeds toegankelijker
werd voor leerlingen uit alle la
gen van de bevolking. "Mijn
voorgangster, mevrouw Smit, ij
verde er al voor dat het gymna
sium geen standenschool zou
zijn. Die trend is alleen maar
voortgezet".
Wanneer hij terugkijkt op de afge
lopen zestien jaar herinnert Coe
bergh van den Braak zich ener
zijds een hele hoop organisatie,
anderzijds het contact met ieder
een die wat met de school te ma
ken had. "Dat ben ik altijd het
aantrekkelijkst blijven vinden,
dat contact met leraren, ama
nuenses, concierges, ouders en
natuurlijk vooral de leerlingen.
Hoewel dat de laatste jaren wel
iets minder werd toen de school
zo groeide en het systeem van
klassementoren werd inge
voerd".
Seminarie
Zelf volgde Coebergh van den
Braak het Aloysius College in
Den Haag, in die tijd nog een jon
gensschool. Waarom hij daar niet
is afgestuurd, begrijpt hij nu ei
genlijk nog niet. "Het was oorlog
en de Duitsers hadden ons
schoolgebouw bezet. We moes
ten intrekken bij de meisjes
school, maar werden strikt ge
scheiden gehouden, van die meis
jes. Via de inktpotjes in de ban
ken werden er echter heel wat
briefjes uitgewisseld. Een paar
vrienden van me zijn daarvoor
van school verwijderd".
Maar Coebergh van den Braak
bleef en, na zijn optreden ais mis
dienaar en koorknaap, stond de
weg naar het seminarie voor hem
open. "Na zes jaar studie werd ik
gewijd tot priester. En in plaats
van me ergens als kapelaan te
plaatsen, stuurde de bisschop
me naar Nijmegen om klassieke
talen te studeren. Dat was niet
mijn eigen keus nee, maar het
beviel wel uitstekend". Alleen, al
tijdens de studie en later terug
op het seminarie, begon Coe
bergh hevig te twijfelen aan het
priesterschap. "Ik geloofde niet
meer in het celibaat en had mijn
vrouw leren kennen"
UiteindeUjk verkoos hij in 1959 het
huwelijk boven het priester
schap en trad uit "Ik moest toen
door
Conny Smits
ook een andere baan vinden en
daarbij koos ik bewust voor het
openbaar onderwijs. Bij het ka
tholiek onderwijs had ik trou
wens niet eens meer terecht ge
kund als afvallig priester. Maar
ik vond een katholieke school
toch al zo blikvernauwend. Een
openbare school biedt mogelijk
heden aan alle gezindten iets uit
te dragen". Daarbij kwam dat
Coebergh van den Braak bij
voorkeur niet op een scholenge
meenschap terecht wilde ko
men: "Dan verzuip je zo in de
mensen". Het werd dus een gym
nasium.
rust
Nadat hij op het Thorbecke Ly
ceum in Utrecht al was opge
klommen tot conrector, maakte
hij in januari 1968 de overstap
naar het Leidse gymnasium. Een
leidinggevende baan die weinig
ruimte meer overliet voor het La
tijn en Grieks. "De eerste zeven
jaar heb ik er altijd nog wel wat
klasjes bij gehad. En dat waren
echt eilanden van rust, omdat je
tijdens de les nu eenmaal niet ge
stoord kon worden. Maar op een
gegeven moment merkte ik dat
ik op routine ging draaien, er
kwamen geen nieuwe dingen bij.
Toen ben ik ermee opgehou
den"
Coebergh van den Braak heeft de
bevolking van het Stedelijk
Gymnasium bijna zien verdub
belen. "Allereerst kwam dat door
de Mammoetwet, maar ook om
dat nu alle lagen van de bevol
king naar het gymnasium gaan.
Toen ik hier pas rector was, zat er
een jongen in de zesde klas die er
twaalf jaar over had gedaan om
zover te komen. Er zijn natuur
lijk nog steeds ouders die per se
willen dat hun kind gymnasium
doet jnaar dat soort situaties zijn
nu onmogelijk geworden"
V erbazingwekkend
Waarom ouders kiezen voor het
gymnasium is hem wel duide
lijk; interessanter vindt hij het
waarom de leerlingen voor deze
school kiezen. "Tegenwoordig
kiezen leerlingen ook heel be
wust. Het is verbazingwekkend
dat kinderen van twaalf jaar al zo
geïntrigeerd zijn door Latijn en
Op een scholengemeenschap
heb je dat niet, omdat een deel
van de klas dan helemaal geen
Grieks heeft".
Inzinking
Maar Coebergh van den Braak ziet
nog een tweede voordeel in het
feit dat alle leerlingen op het
gymnasium in één leerstroom
zitten. "Je hebt altijd een fase, zo
in de tweede en derde klas, dat
leerlingen ineens een inzinking
krijgen. Ze willen wel, maar een
zesje is bij wijze van spreken al
hoog zat. Op een scholenge
meenschap bestaat nu veel eer
der het gevaar dat zo'n leerling
overstapt naar de havo of Latijn
en Grieks maar laat vallen. Want
zijn vriendjes van een lagere af
deling hoeven er ook niet zo hard
aan te trekken. Om van het gym
nasium af te gaan, moet je een
veel hogere drempel nemen".
Om dezelfde redenen is hij niet zo
gediend van de plannen voor een
middenschool: "Leerlingen moe
ten dan juist op een emotioneel
instabiele leeftijd, vijftien of zes
tien jaar, een keuze maken. En
de selectie die dan plaats vindt,
neem dat maar van me aan, zal
een heel onbarmhartige zijn".
Enthousiast is hij daarentegen
over een onderdeel van het ly
ceumplan (ARVOII): "Het is een
schitterend idee om alle leerlin
gen in het voortgezet onderwijs
de kans te bieden de klassieke
oudheid te leren kennen".
De boodschap die Coebergh van
den Braak zijn overigens nog on
bekende opvolger wil meegeven,
zal niemand verbazen: "Probeer
het gymnasium in stand te hou
den". Hij denkt dat dat wel zal
lukken ook. "Eigenlijk zijn poli
tici al jaren bezig om tot een ge
zamenlijke school te komen,
waarmee het gymnasium dan
zou verdwijnen. Maar hoe langer
dat duurt, hoe vaker er pedago
gen en onderwijskundigen op
staan die betwijfelen of die plan
nen inderdaad wel recht doen
aan iederéén. Die beweren dat
juist kinderen uit een arbeiders
milieu de dupe zullen worden
van een eenheidsschool. Ik heb
altijd gedacht dat, wanneer er
niet te snel een beslissing over de
middenschool valt, de wal het
schip wel zal keren".
Leefgemeenschap
Want Coebergh van den Braak
hangt nogal aan het gymnasium.
En niet alleen om de vakken die
er worden onderwezen, want een
school moet volgens hem méér
zijn dan een leerfabriek. "Als een
school daarnaast niet ook een
leefgemeenschap is, dan bete
kent dat de dood in de pot. Er
gebeurt hier dan ook veel vanuit
de leerlingenvereniging en met
de derde klas gaan we elke win
ter op kamp". Een echte ontbe-
ringstocht, want dit jaar vroor
het zeven graden en alleen al de
eerste dag moesten er 35 kilome
ter te voet worden afgelegd.
"Maar zowel lichamelijk als so
ciaal en geestelijk ontzettend be
langrijk. Want degenen die het
niet meer zagen zitten, werden
door de anderen weer opge
pept".
De vijfde klassen gaan volgens een
jarenlange traditie twee weken
naar Rome. "En ook daarvan is
het zien van al die oudheden niet
het enige doel. Want zo'n reis be
tekent ook twee weken heel in
tensief met elkaar optrekken.
Vriendschappen die ineens ka
pot gaan, een emóties die losko
men tijdens zo'n reis. Ik vind het
een taak van de school om jonge
ren te leren daarmee om te gaan,
dingen op te vangen".
Leerlingenraad
Hij begon als rector aan het eind
van de jaren zestig, maakte de
roerige jaren zeventig mee en
neemt afscheid in de jaren tach
tig, het 'ik-tijdperk'. Zijn de leer
lingen veranderd? "Er zijn wel
leraren die zeggen dat de jeugd
de laatste tijd liever is geworden.
Alsof ze dat vroeger niet waren!
Het is natuurlijk wel zo dat leer
lingen in de jaren zeventig duide
lijk werden beïnvloed door wat
er gaande was in de universitaire
wereld. Dat is nu tot rust geko
men en je kunt zeggen dat de
leerling van nu meer lijkt op de
leerling van eind jaren zestig".
"Maar dat betekent niet dat de leer
ling ook onmondiger is gewor
den. Er is nu een leerlingenraad.
Die zou je inderdaad een verwor
venheid van de jaren zeventig
kunnen noemen. Maar het is wel
grappig te zien hoe die leerlin
genraad is begonnen met een le
raar als mentor. Die mocht zich
er op een gegeven moment niet
meer mee bemoeien, ze konden
het alleen wel af. Maar nu gaan er
ineens weer geluiden op als:
waarom zit er geen leraar in de
raad?"
Van doemdenken, ook zo'n ken
merk van de jaren tachtig, wil
Coebergh van den Braak niet ho
ren. "Dat is het ergste dat de
mens kan overkomen. Gedach
ten als 'waar doe ik het nog voor,
ik word later toch werkloos', zijn
zo betrekkelijk. Ik denk dat juist
de leerlingen van het gymna
sium altijd vaart en motivatie ge
noeg hebben om te zeggen: dat
wil ik en dat bereik ik. Dat is dan
misschien niet precies hetgene
dat ze altijd voor ogen hadden,
maar bij wie lukt dat nu eigenlijk
wel?"
Rector A.M. Coebergh van den Braak: "Het is verbazingwekkend dat kinderen van twaalf jaar zo geïntegreerd
ziin door Latijn en Grieks". foto Holvast)
Grieks. Wanneer je ze dan vraagt
waarom, weten ze het meestal
niet. Maar toch. En dan zijn het
natuurlijk de leuke feesten van
het gymnasium die leerlingen
aantrekken. En dat is ook heel
belangrijk: een school mag geen
leerfabriek worden".
De scheidende rector heeft van
zelfsprekend zelf ook zo zijn
ideeén over het gymnasium als
schoolsoort. "Er zijn twee grote
voordelen die pleiten voor het
gymnasium bóven een scholen
gemeenschap. Ten eerste zit ie
dereen hier in dezelfde stroom.
Als er in de tweede klas tijdens
de Griekse les wordt gesproken
over de volksvergadering in het
oude Athene, dan gaan we die
vergelijken met de huidige de
mocratie. Wanneer dat later bij
de geschiedenisles terugkomt,
weet iedereen waar het over gaat.
LEIDEN - De gemeente Leiden
en de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg zijn het oneens over
de schoonheid van een bruggetje
bij het Waaghoofd. Dat is al jaren
zo, maar gisteren boog de Raad
van State, om precies te zijn de
afdeling geschillen van bestuur,
zich over het conflict.
De gemeente wil de huidige hou
ten noodbrug vervangen door
een definitieve. Het ontwerp
voor een nieuwe brug was de mi
nister van WVC (toen nog CRM)
echter een doorn in het oog. De
minister weigerde een bouwver
gunning, die nodig is om de nieu
we brug te maken. In het ont
werp is gekozen voor een tui-
paal-constructie. Een deel van de
brug hangt als het ware aan een
paal. Die paal moet op het Waag
hoofd, het uitstekende stuk ka
demuur voor het Waaggebouw,
komen.
Modieus
De Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg is - zoals een woordvoer
der het zelf uitdrukte - "op zijn
zachtst gezegd niet gelukkig met
een brug op deze plaats". De af
schuw van de Rijksdienst betreft
evenwel vooral de tuipaal. De
paal zou een overheersend ele
ment zijn, dat het gezicht op de
Waag bederft. De in Leiden
woonachtige rijksambtenaar
(voormalig gemeenteraadslid)
Kuijper merkte op dat de tuipaal
"een gezochte, modieuze ver
schijning is, die men na tien jaar
zo zat is, dat men hem afbreekt"
Hij vond dat het Waaghoofd in
de negentiende eeuw, toen ge
sierd door een kolom (waarvan
het nut de aanwezigen onbekend
was), er toch veel aardiger uitzag.
Wethouder Waal van ruimtelijke
ordening en verkeer betoogde
dat het Waaghoofd altijd een
punt met grote bedrijvigheid is
geweest. Vroeger stond er een
kraan en werden goederen opge
stapeld. "De gemeente beoogt de
bedrijvigheid er terug te bren
gen. Je zou van sociale restaura
tie kunnen spreken", aldus de
wethouder. De tuipaal herinnert
volgens Waal aan de vroegere
kraan. "Een ruimte-markerend
element. Zonder dat is het Waag
hoofd een doods uitsteeksel van
de kademuur".
Lomp en log
De wethouder wees erop dat de
restauratie van de kelders onder
de Hoogstraat, waarmee Monu
mentenzorg wel heeft inge
stemd, de brug in elk geval tijde
lijk noodzakelijk maakt. Maar
ook in de toekomst zal vanaf de
brug een goed zicht zijn op de ge
restaureerde kelders, zo schoot
Waal nog een argument te bin
nen. Hij benadrukte dat de pro
vincie met de aanleg van de brug
heeft ingestemd en dat er ook in
de vakliteratuur, zoals het blad
Wonen/TABK, positief over
geoordeeld werd. "Dat is een
blad voor moderne architectuur
ADVERTENTIE
HET CULINAIRE
VAN LEIDEN
Restaurant
Schout en Schepenen
Camers (voor parties)
Pannekoekenhuysje
Steenstraat 51
Tel. 071-133144
Oók zondags geopend
vanaf 17.00 uur
en nou niet bepaald de aangewe
zen vakliteratuur voor monu
mentenzorg", bracht rijksambte
naar Kuijper daar tegenin.
Wethouder Waal zei dat de huidige
brug lomp en log is. De nieuwe
brug is smaller ontworpen. De
wethouder zei te vrezen, dat
wanneer dit ontwerp geen goed
keuring krijgt, het bijzonder lang
kan gaan duren voordat er een
nieuwe brug komt. Sinds dit oor
spronkelijke ontwerp werd inge
diend is immers de binnenstad
aangewezen als beschermd
stadsgezicht. Een ander ont
werp, dat bij de rijksdienst wel
door de beugel kan, moet dan op
nieuw een tijdrovende procedu
re volgen. En dat, aldus Waal, ter
wijl de noodbrug al mankemen
ten begint te vertonen.
De gemeente kreeg bijval van de
fietsersbond ENFB, die krachtig
pleitte voor de brug. Volgens
woordvoerder Joolen is er voor
fietsers eigenlijk geen goede
noord-zuid route in binnenstad.
Een brug bij het Waaghoofd,
Het ontwerp voor de nieuwe (en definitieve) Waagbrug mèt tuipaal.
vindt Joolen, geeft een logische
verbinding met het zuidelijk deel
van het stadscentrum. "Het is
ook een zaak van monumenten-
belang dat de historische bin
nenstad niet wordt volgeplempt
met twintigste eeuws blik". De
ENFB-woordvoerder wees erop
dat zijn organisatie deel uit
maakt van de milieubeweging.
Milieu is ook een prettig leefkli
maat in de stad. waarbij de
bevordering van het fietsverkeer
een belangrijke rol speelt, aldus
Joolen.
Tellingen
Uit tellingen van de gemeente is
gebleken dat op een zaterdag on
geveer 6500 voetgangers en 1000
fietsers van de Waaghoofdbrug
gebruik maken. In de route
Hoogstraat-Visbrug passeren za
terdags (marktdag) 37.000 perso
nen, terwijl 15.000
Koornbrug passeren. De ge
meente vindt de bruggetjes in de
binnenstad vooral van belang
om de verbinding tussen de win
kelstraten Haarlemmerstraat en
Breestraat te verbeteren. Dat
streven is onder meer opgeno
men in het structuurplan voor de
binnenstad en het verkeerscircu
latieplan.
Open huis
De prot. chr. basisschool De Val
kenier en kleuterschool 't Rei
gertje (resp. Valkenpad 7 en
Eksterpad 6) houden maan
dagavond open huis. Belang
stellenden zijn van half zeven
tot half negen welkom in de
scholen. In de klassen is dan
van alles te doen, zoals een mu
ziekles, een handenarbeidles,
er draait een film met activitei
ten in de scholen, er wordt ma
teriaal van de kleuterschool
tentoongesteld en werkjes van
kinderen. Op 17 maart is er bo
vendien een fancy-fair.
Egypte
i is het onderwerp van een
lezing met dia's die dr. M.J. Ra
ven, conservator van het mu
seum van oudheden, dinsdag
avond houdt in restaurant
Nieuw Minerva. De organisa
tie is in handen van de Neder
landse Reisvereniging. Aan
vang acht uur.
Offshore
De afdeling Leiden van de Niria,
de Nederlandse Ingenieursver
eniging, organiseert maandag
avond een lezing, waarin het
onderwerp offshore centraal
zal staan. Ir. G.A. Leepel, pro-
duct-managér bij Heerema En
gineering Service bv te Leiden
gaat in op offshore-activitei
ten, de werkwijze bij een 'turn
key' opdracht en de behande
ling van orderaanvragen.
Leepel heeft zowel in de Noord
zee als elders in de wereld (Ja
pan) ervaring opgedaan met
offshore. De lezing wordt ge
houden in De Muzenhof aan de
Cor Gordijnsingel in Leider
dorp en begint om kwart over
acht.
Kleding-workshop
Het Leids Vrijetijds Centrum,
Breestraat 66, is begonnen met
een kleding-workshop. Jonge
ren die kleding willen (ver)ma-
ken kunnen elke maandag- en
woensdagmiddag in het LVC
terecht. Er zijn drie
chines in ter beschikking en er
is iemand ter assistentie aan
wezig. Inschrijven is dagelijks
mogelijk.
Zelfverdediging
Het Leidse Volkshuis heeft weer
plaats op de cursus zelfverde
diging voor vrouwen. De cur
sus duurt tien weken en wordt
elke dinsdagmiddag van twee
tot drie gehouden, met ingang
van 20 maart. Voor inlichtin
gen: de afdeling volwassenen-
werk, tel 149180.
Kinderfilms
De slapstickfilm 'Dorus doet de
was' en een serie tekenfilms
vormen het programma van de
kinderfilmmiddag, woensdag,
in de Kapelzaal van het K&O-
gebouw (Oude Vest 45). Aan
vang half drie.
LEIDEN - PPR en PSP willen
niet dat de Werkgroep Emanci-
patit^Leiden (WEL) wordt opge
heven. De beide partijen pleiten
ervoor een deelcommissie voor
emancipatiezaken in te voeren
die zou moeten ressorteren on
der de raadscommissie onder
wijs. Deze commissie zou in de
gaten moeten houden wat de
emancipatorische gevolgen zijn
van het gemeentelijk beleid.
Dat is een van de voorstellen die
PSP en PPS maandag zullen in
dienen bij de bespreking van de
emancipatienota. De partijen
stellen ook voor de activiteiten-
gelden voor emancipatie tenmin
ste de komende drie jaar te vrij
waren van bezuinigingen. Hier
door zouden de instellingen
meer zekerheid over hun plan
nen moeten krijgen.
PSP en PPR vinden ook dat er on
derzoek moet komen naar de
mogelijkheden van speciale
voorzieningen voor vrouwen in
de gezondheidszorg. Bovendien
zouden er meer vrouwelijke
hulpverleners moeten komen die
de taal van de Turken en Marok
kanen spreken en zou in de
bouw bij gelijke geschiktheid al
tijd de voorkeur moeten worden
gegeven aan vrouwelijke archi
tecten.
Ten slotte willen de partijen dat er
snel professionele ondersteu
ning voor vrouwengroepen komt
en dat de gemeente uitspreekt
dat het kostwinnerbeginsel een
belemmering is voor de emanci
patie van de vrouw. Er zou jaar
lijks een hoorzitting moeten wor
den gehouden over de voortgang
van de het actieplan emancipa
tie.
Gezondheidswinkel
in Mors verhuist
LEIDEN - De Gezondheidswin
kel Morskwartier gaat met in
gang van donderdag 15 maart
verhuizen. De gezondheidswin
kel, nu nog gevestigd in het
speeltuingebouw aan de Lage
Morsweg, trekt dan in het wyk-
gebouw Morschwyk aan de Top
aaslaan 19. Elke donderdag
avond houdt de gezondheids
winkel daar van acht tot negen
uur spreekuur.
