■c "Elk 'uhtje' op juiste plaats" Voorproefje van derde (tv) net I TaalvemieuwerWim T. Schippers ZATERDAG 10 MAART 1984 Radio - tv - kunst Zoals de meeste medewerkers aan Dwangbuis is ook mevrouw Til Gardeniers geen geregelde tv- kijkster. Maar wat meer Dwangbuis-kijkers over kwam, gebeurde ook bij haar. Het televisie-aan bod bleek bij een week aandachtig kijken niet te gen te vallen. Til Gardeniers werd geboren in Rotterdam, deed in 1941 eindexamen voor het meisjeslyceum en werd na de oorlog secretaresse bij een textielbedrijf. Ze trouwde in 1950 en verhuisde met haar man naar Leiden, waar ze nog steeds woont. In 1971 kwam ze in de Tweede Kamer voor de KVP, zes jaar later werd ze minister van CRM en in 1981 kreeg ze de portefeuille van Volksgezondheid en Milieu hygiëne. Die raakte ze een jaar later door de val van het kabinet Van Agt/Den Uyl weer kwijt, keerde even terug naar de Kamerbanken om vo rig jaar lid van de Raad van State te worden. Ze omschrijft zich als een kijkster met de gids in de hand. Een avondje televisie is jaren lang iets onmogelijks voor mij geweest, al was het ook geen hartewens. Maar sinds een jaar heb ik weer meer ge legenheid om mijn avonden zelf in te delen. Voor wat het tv-kijken betreft ben ik terug gevallen op mijn oude ge woonte, dat is gericht kijken naar een bepaald programma over bepaalde onderwerpen, verder wanneer ik moe ben en/of laat thuiskom, een film kijken. Bijvoorbeeld maan dagavond Duitsland I, Barba ra Streisand in Up the Sand box, een wat Walter-Mitty achtige film, zonder overi gens aan te kunnen tippen. Het blijft de eerste minuten gek om Barbara Duits te ho ren praten. Nee, dan de af sluiter van de zondag, de kor te film met Dora van der Groen en Ton Lutz; Een ju weeltje! Mijn keus van onderwerpen cirkel rondom samenleving/ politiek, kunsten, volksge zondheid en sport. Studio Sport zondagavond zeven uur is in ons gezin eigenlijk een "must". Geattendeerd door een vriendin genoot ik vrijdagavond van Cruyff Co. Niet alleen voor de voet- baljeugd maar voor de sport liefhebber van iedere leeftijd interessant. Zoals Johan Cruyff over de techniek praat, direct daarna demon streert, vragen uitlokt bij zijn trainingsgroepje; ik denk dat iedere coach van elke sport er iets van opsteekt. De populariteit van de medi sche rubrieken breidt zich uit over de omroepen. Soms Üjkt het een wedstrijd in wie de meest bloedstollende tafere len kan brengen. In elk geval waren ook de beelden in 'Rondom Tien' weer een duik op de operatietafel. Geen kwaad woord over het onder werp; plastische chirurgie is belangrijk. Als het om kinde ren gaat, wordt je telkens weer gepakt door liefde, moed en doorzettingsvermo gen van de ouders, om de chi rurgen niet te vergeten. 'Vinger aan dé Pols' bekeek een soms lastig orgaan: de schildklier. Het kaalheids- probleem interesseerde mij minder. Steeds heb ik be wondering hoe beide presen tatoren in collegiaal samen- Til Gardeniers-Berendsen. (foto ANP) spel de meest moeilijke, en bijna onbespreekbare onder werpen aanpakken. T.a.v. mijn interesse in politiek sta ik thuis niet alleen. Het vrijdagse gesprek met de mi nister-president zien we meestal. Boeiend hoe ver schillend per omroep deze gesprekken uitvallen, maar Lubbers heeft ook zelf zijn goeie en slechte avonden. Dit keer weer een goed inter view. En dan het verplichte Zondagsnummer Capitool. Een interessante kijk in de CPN-keuken. Ingrediënten genoeg: zoals horizontalisme, feminisme, marxistisch-leni- nisme. Joop van Tijn praatte ongebruikelijk vlug; maar door zijn kennis van zaken blijft hij een van de beste po litieke gespreksleiders. In de verschillende praatshows zit nogal eens politiek. Zou dat misschien de reden zijn datenkelen met een "vliegende start" beginnen? Aad van den Heuvel holt de trappen van 'Gooiland' op en Sonja stormt de Meervaart binnen. Politiek als ope- ningsnummmer doet het goed. Aad liet de twee Belgi sche derby's voorafgaan door de opening met het CDA-ka- merlid Piet van der Sanden over medianota en derde net. Sonja opende haar programma met Bronbeek. Dat is altijd goed voor een paar stoere, goedgesnorde oud-militai ren. Daarna de bekende rata- touill waarvan toch eigenlijk alleen Sonja het recept heeft. Via het Pausbezoek, al jog gend naar de Engelen. Wie zou toch zoiets aan elkaar ge praat kunnen krijgen. Die dinsdagavond sloot ik af met Omnibus van de NOS Theo Stokkink presenteert daarin wekelijks een veelzij dige benadering van het fe nomeen kunst. Het is televi sie op zijn best, wanneer de camera het "dansbewegen" van Pauline de Groot en haar partner zó volgt en zó laat zien, als het in een zaal geze ten, in het Mickeiy theater zelf nooit beleven is. Verder een goed beeld van de muur schilderingen uitgevoerd vol gens de tekeningen en op dracht van Sol Lewitt in het Stedelijk Museum. Je hoopt dat de tijd dichterbij komt dat het bestek van een archi tect automatisch een bestek inhoudt van de uit te voeren beeldende kunst. En weer puur televisie de manier waarop de ruimtewerken - sculpturen zo U wilt van dezelfde Sol Lewitt in het van Abbe-museum werden getoond. De camera maakte er een Esscheriaans gebeu ren van. Bij de aftiteling keek ik ook met spanning naar de verantwoordelijke man voor de muziek: Robert Jan Stips. De camera "vlucht" door het van Abbe-Museum werd ideaal getoonzet. Nu kiest volgens onderzoek bij na negentig procent van de kijkers voor Nederlandstalig programma, Maar dan zal toch eindelijk een betere pro gramma-afstemming nodig worden. Dat betekent: niet op hetzelfde tijdstip Agatha Christie en De Wrekers, en niet zoals woensdagavond te gelijkertijd met België op beide Nederlandse netten een kunst programma."Wie van de drie", wordt dan de vraag. Voor mij werd dat het Cherry Duyns beeld van Jeroen Brouwers. Het beter kennen, beter begrijpen wie die schrijver nu eigenlijk is, werkt enerzijds beperkend wanneer je zijn boek leest. Je kunt minder je eigen beeld maken. Anderzijds werkt het als het instellen van een ver rekijker, je beelden worden scherper. Door de afspraak over deze verslaglegging heb ik deze week toch meer tele visie gekeken dan normaal. Ik heb er geen spijt van. Schippers is al twintig jaar promi nent aanwezig in kunst en amu sement. Op sterk uiteenlopende gebieden, maar met steeds het stichten van verwarring als han delsmerk. Vroeger was hij vooral beeldend kunstenaar. Liet zalen van het Stedelijk Museum in Amsterdam volstorten met zout en gebroken glas, zette aan het eind van de zomer een grote kerstboom op het Leidscheplein en plaatste 25 stadsklokken op het Rembrandtplein. Vermel denswaard is ook een vies-groe ne klomp steen in een witte nis, die met een zware dreun uit de nis viel telkens als een bezoeker passeerde. Om vervolgens met een katrol weer keurig op zijn plaats te worden gehesen. Later raakte Schippers in de ban van het medium televisie en maakte geruchtmakende pro gramma's, van 'Hoepla' tot 'La chende Scheerkwast'. Sjef van Oekel bleef als figuur behouden en viert nu triomfen in een strip, niet alleen in eigen land, maar ook in Frankrijk. Hij wordt bin- nenkost dagelijks afgedrukt in het Franse blad Le Matin. In zo'n strip is ook de koffie-grap ver werkt. Er zijn plannen voor een Franse Van Oekelfilm, met Mi chel Serrault in de hoofdrol. Aan vertalingen van de strip in het Spaans, Engels, Duits en Deens wordt gewerkt. Schippers is verder actief als to neelschrijver. Zijn lunchvoor- door Ariejan Korteweg stelling 'Waar gaat het over?' voor toneelgroep Centrum trekt volle zaaltjes. En het VPRO- nachtprogramma 'Borót' kluis tert maandelijks duizenden luis teraars aan de radio. Boekenkast Na een eerdere mislukte afspraak ("geen excuus, gewoon vergeten, dat is misschien wel de ouder dom") meld ik me bij Schippers' woning in hartje Amsterdam. Na een druk op de bel weerklinkt een vrolijk melodietje. Hij wacht bovenaan de trap, handen vol met witte vlekken. De oorzaak wordt snel duidelijk: Schippers bouwt aan een witte boekenkast, een oerdegelijk ge vaarte. "Ja, ik werk hem zo zorg vuldig mogelijk af. Ik ben nogal perfectionistisch. Als alle boe ken er in staan, zie je die keurige voegen natuurlijk niet meer. Het is net als bij de oude Griekse- tempels. Ook de fundamenten, die in de grond zaten, waren ge beeldhouwd. Anders vonden ze het flauw. Dat heb ik ook". "Ik stop trouwens ook brieven, tijdschriften en kranten achter het stucwerk. Leuk als mensen dat later vinden. Ook een horloge heb ik in de muur gemetseld". "Bij het schrijven ben net zo stipt. Als ik heb geschreven 'O, die ma nier', moet een acteur het niet in z'n hoofd halen om 'O, óp die ma nier' te zeggen. Sjef van Oekel kon nog geen zin onthouden. En mevrouw De Wilde had er in de Lachende Scheerkwast de groot ste moeite mee. Ze moest zeg gen: 'Zegt u?', maar zei altijd: 'Wat zegt u?' Daar laat ik de op namen voor stilleggen. Dialogen moeten kunstmatig zijn. Ik hou van zinnen met inversie; krom me zinnen, zoals die tijdens het praten ontstaan". Die door Schippers bedachte uit drukkingen hebben hun sporen in de spraak nagelaten. Termen als 'reeds', alhoewel', 'pollens' (volgens Schippers afkomstig uit het Latijn, waar het 'krachtig' be tekent), 'zou toch kunnen', 'ik word niet goed' en 'wordt het toch nog gezellig' hebben om beurten een ware terreur uit geoefend in de conversatie van "En vergeet 'gekte' niet", zegt Schippers met een stralende glimlach. "Ik hoorde het onlangs Jeroen Brouwers nog gebruiken in een tv-programma. Maar het komt uit de Haché-show. Uit een liedje met de regels: 'De radiator lekte. Ik kreeg last van gekte'. Dat woord heeft een enorme vlucht genomen". De afgelopen week kregen we een voorproefje van het derde culturele net, waarvoor de laat ste weken met zoveel animo gelobbyd wordt,- en terecht. Hoe meer goeie televisie, hoe liever het mij is. Deze week werd alvast even proefge draaid, om de twijfelaars dui delijk te maken wat ze van zo'n derde culturele net mogen ver wachten. Op zondagavond za gen we in RUR bij Jan Lenfe- rink de romancier Cees Noote- boom, de schrijver van politie ke (maar niet alleen politieke) boeken W. L.Brugsma, en de columnist Gerard van Lennep. Maandag had Ruud ter Weyden in zijn programma 'Coupe ter Weyden' twee auteurs, te we ten een Duitse wier naam ik vergeten ben maar die een boek geschreven had over hu welijksadvertenties, en Martin Gray, de schrijver van 'Uit naam van al de mijnen'. Dinsdag zagen we bij Sonja een arts die een boek over engelen en dergelijke verschijningen geschreven had, en woensdag kregen we, ruim een uur lang, een speciale aflevering van 'Herenleed', waarin Cherry Duyns met de schrijver Jeroen Brouwers in de serie 'Lotgeval len' het leven als deprimerend intermezzo in het menselijk bestaan doornam. Diezelfde woensdagavond kon den we bijna weer een uur lang genieten van Van Kooten en De Bie, wat ook een vorm van literatuur is, en in elk geval van cultuur. Donderdagavond wandelde de schrijver Boudewijn Buch met de dichter Jan Kuipers langs de dreven waar Gerrit Achter berg over gedicht heeft (Huls horst, Hoonte), en binnenska mers had hij een gesprek met de schrijver A. den Doolaard. Vrijdagavond en -nacht zagen we de verfilming (door niemand minder dan Orson Welles) van een van 's werelds beroemdste romans: 'Het Proces' van Franz Kafka. Bijna had ik nog de laatste afle vering vergeten van 'De Cita del', naar de befaamde roman van A. J. Cronin, 'Jonge men sen op het concertpodium', het Vera Vingerhoeds Septet, Ci- nevisie en de serie 'Nederland se cineasten', programma's die ongetwijfeld ook op het Derde Culturele Net een dankbaar onthaal zouden vinden. En be viel het, zult u nu willen we ten? Jazeker, het beviel uitste kend. De drie auteurs bij Jan Lenferink maakten het pro gramma weliswaar wat minder uitbundig dan gewoonlijk, maar het percentage prietpraat was tot een minimum terugge drongen. Interessant was bij voorbeeld wat Cees Noote- boom vertelde over de grote stilte, die over de passagiers van een vliegtuig neerdaalde toen dat een noodlanding moest maken. Niemand zei een woord. Toen de landing voor spoedig was verlopen, begon iedereen echter te huilen. Dat klopt dus totaal niet met de si tuatie zoals die ons altijd in rampenfilms wordt voorge houden. Daarin raakt iedereen in paniek, begint te schreeu wen, ruzie te maken, etcetera. Een vriend van me had juist op de avond dat Cees Nooteboom dat in RUR vertelde een nood landing gemaakt met een Frans vliegtuig. Iedereen, ver telde hij, was doodstil, je hoor de geen kik. Alleen was het hem opgevallen (en tegenge vallen) dat het vliegtuigperso- neel zo zenuwachtig reageerde. Gehuild was er niet, na de ge slaagde noodlanding, maar de passagiers waren wel in een opgelucht applaus uitgebar sten... Gerard van Lennep legde op zijn beurt uit waarom hij vond dat Van Kooten en De Bie hun beste en langste tijd gehad hadden, en daarom beter uit el kaar konden gaan. Hij moet in de war zijn met Raas en Post. Kees en Wim waren afgelopen woensdag in topvorm, ze had den een themaprogramma van 13 onderdelen, als ik de te rugkerende fases van de eet- partij van Kees en Wim met hun echtgenotes Barbara en Ernestine elk apart mag tellen, en het ene onderdeel was nog mooier, nog beter, had nog meer 'guts' dan het andere. Met name Wim de Bie, a capel- la een kinderliedje zingend, als de vader die zelf de Nike-ba- naan op goedkope gympies plakt, als de pornostripteke naar, wordt met de maand overtuigender als acteur en uit beelder. Kees en Wim hebben zich gaandeweg allebei opge werkt tot de top-tien van de Nederlandse acteurs. Het valt daarbij op dat ook figuranten, die zij uit hun naaste familie- of vriendenkring betrekken, al tijd een trefzeker rolletje ver vullen, zonder dat zij ooit voor het vak van acteur of iets aan verwants hebben doorgeleerd. Woensdag waren dat, behalve Barbara van Kooten en Ernes tine de Bie, ook de kinderen achter de schuifdeuren (zeer levensecht, al zag en hoorde je ze niet) en columnist en oud- international Jan Mulder, als het besnorde Hoofd Jeugdpro gramma's van de TROS. Met andere woorden: Gerard van Lennep heeft het grootste on gelijk van de wereld, Koot en Bie zijn 'n paar apart dat tot in lengte van dagen bij elkaar moet blijven. Tot slot nog enkele complimen tjes. Eentje voor Patricia Paay, die in de Show van de Maand aantoonde dat ze meer kan dan alleen liedjes zingen. Haar per siflage van Marilyn Monroe be wees dat. En een ander voor de EO, die zich niet liet intimide ren door demonstrerende, ver ontwaardigde Turken, en het geplande programma over de uitroeiing en vervolging van de Armeniërs, met name door de Turken, gewoon door liet gaan. Het argument van de Turken tegen uitzending was, dat het de discriminatie tegen de Tur ken in de hand zou werken. Maar dat risico liepen ze met de vervolging en uitmoording van de Armeniërs ook, en dat is blijkbaar toch ook geen re den geweest er mee te stoppen. AMSTERDAM - "Veel van die grappen zijn in het dagelijks leven ontstaan. Zat ik eens in het vliegtuig naar Parijs. Een stewardess had mij koffie gebracht. Even later komt ze weer langs. Ik I'; wijs op mijn lege kopje en zeg: O, nu heb ik per ongeluk mijn koffie opgedronken. Heeft u misschien een nieuwe?" Hoeft u om bovenstaande opmerking niet te glimlachen, dan kunt u de rest van dit interview met een gerust hart ongelezen laten. Dan was u waarschijnlijk toch al niet gevoelig voor de humor van Fred Haché, Barend Servet, Sjef van Oekel of de Lachende Scheerkwast. En al helemaal niet voor die van Wim T. Schippers (41), de schepper van die figuren. Bedenk dan wel dat als uw kinderen naar Sesamstraat kijken, ze al jong met Schippers kennis maken. Want hij is de stem van Kermit de Kikker en ook van Ernie, het vriendje van Bert. En mocht u over twee jaar in de Amsterdamse 'Stopera' willen trouwen, dan heeft u grote kans dat dat op een draaiend kunstwerk van Schippers moet gebeuren; het ene moment kijken u en uw nieuwe levenspartner de ambtenaar van burgerlijke stand nog in het gezicht. Een seconde later bent u een slag gedraaid en zit u oog in oog met familie, vrienden en de fotograaf. Wim T. Schippers: "Tolerantie is voor mij belangrijk. Mensen ergeren zich aan mij, ik erger me aan anderen'(foto Frans Busselman) Muntstuk Ook de Centrum-acteurs, die 'Waar gaat het over?' moesten instude ren, hadden volgens Schippers de grootste moeite met hun tekst. Elk 'uhtje' moest op de juiste plaats. In 'Waar gaat het over?' wil een me vrouw bellen in een telefooncel. Het apparaat reageert niet op haar kwartje. Zij vraagt een kwartje aan een man, die op een bankje zijn lunch verorbert. Hij is bereid haar "een passend muntstuk te verschaffen", mits de mevrouw de reden van haar telefoongesprek vertelt. Want wie weet wil ze bellen om haar zuster aan te zetten tot het vergif tigen van haar echtgenoot. Daar zou de man niet graag mede plichtig aan zijn. Na talloze mis verstanden blijkt alles doorge stoken kaart. Man en vrouw heb ben al maanden een oogje op el kaar, zonder dit van de ander te bevroeden. Eind goed, al goed. De pers was overwegend vol lof over het lunchstuk. Vooral met de goede kritieken in Trouw en Hervormd Nederland toont Schippers zich ingenomen. "Ja, zie je, ik ben christelijk opge voed. Mijn ouders vonden al dat vloeken in de tv-shows vreselijk. Die zullen nu wel blij zijn". In 'Waar gaat het over?' valt geen onvertogen woord. Die christelijke achtergrond komt vaker naar voren in zijn werk. Fred Haché zou eens op de cana pé een interview met God heb ben, waarbij hij Hem zou uitho ren over de heilige drie-eenheid en de vergeving der zonden aan het kruis. De VPRO stak daar een stokje voor. In de Lachende Scheerkwast liet Schippers een dominee aan het sterfbed van een jongen zitten. De dominee kwam met de opzet de stervende te bekeren, maar vertrok geheel van zijn geloof gevallen. Geloofscrisis "Zelf heb ik nooit een geloofscrisis gehad. Maar ik heb het wel altijd onzin gevonden. Als kind was ik praktisch ingesteld. We moesten elk dag bidden. Ik stelde mijn va der voor om één keer per jaar te bidden, en dan meteen de zegen voor het hele jaar te vragen". Het onchristelijke taalgebruik heeft Schippers heel wat aanva ringen opgeleverd. De Bond te gen het Vloeken zond hem voor gedrukte kaarten, waarop per uitzending het aantal vloeken werd geturfd. "Flauw ergens. Want twee vloeken zijn toch net zo erg als 55. In mijn program ma's werd niet meer gevloekt dan in het gewone leven. Alleen op tv kon dat niet. Ik voel me vrij om overal grappen over te ma ken. Maar het is niet m'n hoogste doel om taboes te doorbreken, al is het leuk meegenomen als het gebeurt". - Wat is dan wel je hoogste doel? "Moeten we hier nu over de zin van het leven gaan zitten praten", is het verbouwereerde antwoord. "Ik heb helemaal geen hoogste doel. Ik probeer de mensen bezig te houden. De tijd door te ko men, al klinkt dat weer veel te negatief Ik weet niet waar het in het leven om gaat. Dat mag ie dereen voor zich uitmaken". Vorstenhuis Na enig nadenken: "Wat ik heel be langrijk vind is tolerantie. Men sen ergeren zich aan mij, ik erger me aan anderen. Ik kwam eens bij de KRO onverwacht voor een zaal vol met bejaarden te staan, die niks van me moesten heb ben. Maar toen ik uitlegde dat de EO wat mij betreft mag blijven bestaan, draaiden ze bij". "Weet je wat het is. Ze worden zo boos op mij, omdat ze geen hand vat hebben om me aan te pak ken. Fans van het vorstenhuis hoor je altijd zeggen: onze konin gin is ook maar een gewoon mens. Maar als je haar dan te to nele voert terwijl ze spruitjes schilt in de keuken, vallen ze al lemaal over je heen". - Alles wat je aanpakt lijkt succes te hebben. Stemt dat je tevreden? "Er is helemaal geen kunst aan om succes te hebben. Je kunt en- quetteren naar wat mensen leuk vinden en dat vervolgens gaan maken. Zo heb ik nooit gewerkt. Ik heb altijd gemaakt wat ik zelf leuk vind. Met een hoge kijk dichtheid en een waardering die uiteenloopt van 0 tot 10 als resul taat. Die cijfers houd ik altijd zorgvuldig bij. Om een voor beeld te geven: dubbelzinnig heid pas ik nooit toe. Maar ooit heb ik eens een psychiater laten optreden, doktor Karl Heinz Lindt. Die zag overal sex in. De waardering steeg meteen met sprongen". Dit tv-seizoen blijven we voor het eerst van bijdragen van Wim Schippers verstoken. Hij heeft onenigheid gehad met de VPRO, die niet tevreden was over de La chende Scheerkwast. Schippers: "Men vond het niet baanbre kend. Maar wat verwacht je dan. Ik maak gewoon m'n dingen en ben niet bij voorbaat baanbre kend". De ruzie is inmiddels bij gelegd. Hij heeft zes afleveringen voor een nieuwe serie op stapel staan. Geen doorlopend verhaal dit keer. 'Buk Buk' Andere plannen? Een speelfilm met hemzelf als Jacques Plafond in de hoofdrol, het hierboven be schreven kunstwerk voor de Stopera en andere beeldende kunstwerken, mits hem daar be leefd om wordt gevraagd. Verder een avondvullend stuk voor toneelgroep Centrum. De ti tel ervan is al bekend: 'Kutzwa- gers'. "Ken je die term niet?", in formeert hij verbaasd. "Ik ben jouw kutzwager als we allebei met hetzelfde meisje naar bed zijn geweest. Overigens gaat het stuk daar niet zozeer over, als wel over het oude probleem van de vrije wil en het determinisme. Ik kom tot de conclusie dat bei den niet echt opgaan. Het vreem de is dat de meeste mensen zich tegen determinisme verzetten, terwijl ze wel geloven in causali teit". Op beleefde verzoeken gaat hy naar eigen zeggen altijd in. Ook als het gaat om een interview voor de schoolkrant. Of een op treden in jongerencentrum 'Buk Buk' in Heiloo. Daar heeft Schip pers onlangs opgetreden op een dichtersavond. Samen met de marktkoopman Henk ('leuke lamp overigens') Pal, volgens Schippers een grote belofte. "Een fantastische avond. En keurig verzorgd, met vier mer ken whisky in de kleedkamer. Dat kwam goed uit, want ik had behoorlijke plankenkoorts".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 29