Uitvinder rijdende gaskamer
voelt zich veilig bij Pinochet
Kleurendoka is vernieuwd
Seringen brengen
de lente in huis
Dun hardplastic
laat zich heel
goed verwerken
HOBBY
VRIJE TITD
Eenhands
schaaf
machine
van AEG
ZATERDAG 10 MAART 1984
De Chileense dictator
Pinochet heeft vele
duizenden mensen het land
uitgezet, maar één
onderdaan houdt hij al
meer dan tien jaar
angstvallig de hand boven
het hoofd: Walter Herman
Julius Rauff, een van de
beruchtste
nazi-misdadigers uit de
Tweede Wereldoorlog.
Rauff, die verantwoordelijk is voor
de moord op zeker honderddui
zend joden (sommige bronnen
noemen zelfs het dubbele aan
tal), wordt in Chili niets in de
weg gelegd. De 78-jarige woont
in een van de betere buitenwij
ken van de hoofdstad Santiago.
Een verslaggever die onlangs bij
hem aanbelde, beschreef hem als
kalend en gezet. „Hij ziet er uit
als iedere andere gepensioneer
de zakenman die geniet van een
zomermiddag. Hij had een shirt
en een groene bermuda aan en
droeg sandalen". Recente pogin
gen van nazi-jaagster Beate
Klarsfeld om, via uitlevering of
uitzetting, Rauff alsnog te laten
boeten voor zijn misdaden, heb
ben zo te zien geen indruk op
hem gemaakt, noteerde de ver
slaggever. Hij kreeg Rauff overi
gens niet aan de praat.
Veilig
Walter Rauff voelt zich veilig in
Chili. Eind 1962 - hij woonde er
toen al een jaar of vijf kwam
men hem op het spoor. Op ver
zoek van de Westduitse justitie
werd de voormalige SS-kolonel
aangehouden in Punta Arenas,
in het uiterste zuiden van Chili.
„Ik was slechts een kolonel ach
ter een bureau. Ik tekende papie
ren die mij gebracht werden,
maar ik heb nooit bevel gegeven
joden te doden en ben daarvan
ook nooit getuige geweest", zëi
hij na zijn arrestatie. Uit een
groot aantal documenten en ge
tuigenverklaringen bleek even
wel dat Rauff wel degelijk ten
nauwste betrokken was bij de
massamoord. Het Chileense
hooggerechtshof bepaalde ech
ter dat hij niet kon worden uitge
leverd, omdat de misdaden vol
gens de Chileense wet waren ver
jaard.
Rauff dook onder, kennelijk uit
vrees dat hij - zoals Eichmann -
zou worden ontvoerd. Simon
Wiesenthal wist hem tien jaar la
ter weer op te sporen. Sindsdien
is herhaaldelijk gepoogd zijn uit
levering of uitwijzing te bewerk
stelligen, maar zonder resultaat.
Enkele weken geleden reisde
Extra
door Jan de Roos
Walter Rauff in 1963. In Santiago staat hij journalisten te woord nadat
het Chileense hooggerechtshof heeft besloten hem niet uit te leveren.
(foto ANP»
Beate Klarsfeld zelf naar Chili
om voor het paleis van Pinochet
te demonstreren voor aanhou
ding van Rauff. Zij werd zelf
gearresteerd door de Chileense
politie wegens verstoring van de
openbare orde.
Over Rauffs leven voor de Tweede
Wereldoorlog is niet veel be
kend. Hij werd geboren in 1906
in Kothen bij Dessau, ging op
school in Maagdenburg en maak
te vervolgens carrière in de Duit
se marine. Hij bracht het tot lui
tenant ter zee eerste klasse.
Simpel
In 1941 werd hij gestationeerd op
het Reichssicherheitshauptamt
(RSHA) in Berlijn. Daar werkte
Rauff als SS-Obersturmbann-
führer aan de ontwikkeling en
perfectionering van een even
simpele als misdadige vinding:
de rijdende gaskamer. De Duit
sers waren in de zomer van dat
jaar de Sowjet-Unie binnenge
vallen en liquideerden in de be
zette gebieden onder meer joden,
zigeuners en communisten. Om
dat de 'gewone' executies door
de Duitsers als een te grote psy
chische belasting werden erva
ren, gingen de gedachten in de
richting van een veel efficiëntere
methode: vergassing.
In september 1941 riep Walter
Rauff, hoofd van afdeling II D
van het RSHA, Friedrich Pradel
bij zich, een medewerker die ver
antwoordelijk was voor de afde
ling transport. Rauff legde hem
een plan voor om grote vracht
wagens te voorzien van een her
metisch afgesloten laadruimte.
De uitlaatgassen van deze auto's
moesten via een slang op betrek
kelijk eenvoudige wijze aan de
onderkant de laadruimte worden
binnengebracht. Binnen een
paar weken was het proefmodel
van de rijdende gaskamer klaar.
In het concentratiekamp Sach-
senhausen werden daarmee de
eerste Russische krijgsgevange
nen omgebracht. In de maanden
die volgden werden nog wat 'ver
beteringen' aangebracht. Een
kijkglas, waarmee de gruwelijke
verstikkingen in de laadruimte
konden worden gadegeslagen,
Douchen
De speciale gaswagens werden in
hoog tempo geproduceerd. Me
dio juni 1942 waren er al twintig
afgeleverd en nog tien in bestel
ling. Er waren twee types: de
kleine 'Diamand', waar 25 tot 30
mensen in konden, en de grote
'Saurer' (50 tot 60 mensen). Een
document van het Reichssicher
heitshauptamt van 5 juni 1942
meldt trots dat in de periode de
cember 1941-juni 1942 met drie
gaswagens 97.000 mensen wer
den 'verwerkt', „zonder dat zich
daarbij defecten aan de voertui
gen voordeden". De chauffeurs
van de wagens gingen, blijkens
een ander document, voortva
rend te werk; een zekere dokter
Becker uit Kiev beklaagde zich
er althans in een brief aan Rauff
over, dat er te hard op het gaspe
daal werd gedrukt, waardoor de
mensen in plaats van 'rustig' be
wusteloos te raken, op afgrijselij
ke wijze stikten.
De slachtoffers werden de vracht
wagens ingedreven, zogenaamd
voor ontluizing of omdat zij zich
moesten douchen. Waren de wa
gens, die soms waren gecamou
fleerd als Rode Kruis-auto's, een
maal propvol met mannen, vrou
wen en kinderen, dan gingen de
deuren dicht en deed het uitlaat
gas binnen een half uur zijn do
delijk werk. De lijken werden
vervolgens in kuilen gestort.
De rijdende gaskamers zijn op gro
te schaal ingezet in Wit-Rusland,
de Oekraine, Polen en Joegosla
vië. Het bewijsmateriaal voor de
ze massamoord is omvangrijk.
Zelfs is er een getuigeverklaring
van de enige man die, voor zover
bekend, de mobiele gaskamers
van Rauff heeft overleefd. Over
de rol van Rauff in dit alles be
staat geen twijfel. De documen
ten zijn voor hem zeer belastend
en ook zijn voormalige medewer
ker Pradel, die na de oorlog werd
gearresteerd, heeft een boekje
opengedaan over de opdrachten
die hij van Rauff kreeg.
Vaticaan
Walter Rauff zelf wist de dans te
ontspringen. Hij werd in de loop
van de oorlog overgeplaatst naar
Milaan, waar hij SS-Standarten-
führer werd bij de Sicherheitspo-
lizei. Op 30 april 1945 werd hij
door de Amerikanen gevangen
genomen. Eind 1946 wist hij,
wellicht met hulp van de nazi-or
ganisatie Odessa, te ontsnappen.
Volgens een verklaring die hij la
ter voor het Chileense hoogge
rechtshof aflegde, verbleef hij
anderhalf jaar in kloosters op Va
ticaans grondgebied. Hij gaf daar
naar verluidt les in Frans en wis
kunde aan weeskinderen. Dit
roept de al vaker gestelde vraag
op, welke rol het Vaticaan heeft
gespeeld in de vluchtroute van
veel nazi-misdadigers na de oor
log; volgens een onlangs gepu
bliceerd geheim rapport uit 1947
van het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken heeft het
Vaticaan daarbij een belangrijke
rol gespeeld.
Hoe dan ook, Rauff dook na enige
tijd weer op in Syrië, waar hij als
militair adviseur van de regering
optrad. Hij slaagde er vervolgens
in zijn gezin in Italië op te pikken
en kwam uiteindelijk, als zoveel
andere nazi-misdadigers, terecht
in Latijns-Amerika: Ecuador,
Bolivia en ten slotte Chili. In
Punta Arenas zou hij zelfs in
dienst zijn geweest van een jood
se firma... Mogelijk heeft hij ook
in Chili zich nog schuldig ge
maakt aan misdadige praktijken;
begin 1963 wist een Chileens
blad althans te melden, dat er
aanwijzingen waren, dat hij be
trokken is geweest bij de moord
op de joodse verpleegster Nora
Eldoc. Zij werd in april 1959 in
Chili omgebracht door een nazi-
organisatie omdat zij de verblijf
plaats wist van Josef Mengele, de
beruchte kamparts van Ausch
witz.
Volgens eigen verklaring heeft
Rauff in de ruim 25 jaar dat hij in
Chili verblijft, drie keer een be
zoek gebracht aan West-Duits-
land, zonder dat de autoriteiten
zich realiseerden met wie zij te
maken hadden. Als het waar is, is
dat al even macaber als het feit
dat de uitvinder van de mobiele
gaskamer al een kwart eeuw on
gestoord kan genieten van de
Chileense zon.
Eén van Rauffs 'gaswagens': voorzien van een hermetisch afgesloten laadruimte i
zen slang werden afgevoerd.
i de uitlaatgassen i
Een aantal takken van seringen in
een vaas doet heel de kamer naar
de lente geuren! Zet ze tegen een
donkere achtergrond met 's
avonds een lichtje er op gericht.
De bloemist doet er altijd een of
meer zakjes heesterchrysal bij.
Verzuim vooral niet dat spul in
het water te doen, dat blijft dan
helder en de takken worden nog
gevoed bovendien. Daardoor
blijven ze veel langer mooi dan
vroeger het geval was. Vul het
water regelmatig bij, dus niet
verversen!
Vooral in Aalsmeer en omgeving
worden deze 'trekseringen' in de
kas geteeld. De bloei wordt dus
vervroegd, want in de tuin bloeit
Syringa vulgaris pas in juni. De
ze gewone sering komt in het
wild in Zuidwest-Europa voor en
in Oost-Azië. De Arabieren
brachten de planten mee om ze
m Spanje, dat lang onder Moorse
overheersing heeft gestaan, in de
door hen gestileerde tuinen aan
te planten. Dat was in 902 en het
heeft tot het midden van de zes
tiende eeuw geduurd voordat de
eerste sering in Wenen ver
scheen. Weer later waren het Vic
tor Lemoine en zijn zoon Emile
die in hun kwekerij te Nancy aan
het eind van de vorige eeuw vele
cultivars kweekten die hun weg
o.a. naar ons land hebben gevon
den.
Enkele van die cultuurvariëteiten
waren namelijk voor het trekken
van snijbloemen te gebruiken.
Mont Blanc heeft zuiver witte
bloemtrossen, die lang en welge
vuld zijn. In de knop is de bloem
groenig. Andere witte seringen,
die wat vroeger bloeien zijn Ma
dame Legraye, Monique Lemoi
ne en Madame Florent Stepman.
Blauw-purperen trossen van wel
zo'n 30 cm lang levert Andenken
an Ludwig Spath, die niet alleen
prima als 'trekheester' voldoet,
maar ook in vele tuinen wordt
aangeplant. Hij is donkerder van
kleur dan de paarse gewone se
ring, die echter ook witte of lila-
rose bloemen kan dragen.
Dertig soorten
Het geslacht Syringa telt zo'n der
tig soorten en wel 900 geregi
streerde cultuurvariëteiten,
waaronder vroege en late
bloeiers. Over het algemeen is
die bloei van korte duur, maar in
grote tuinen en plantsoenen kan
men door het aanplanten van bo
tanische seringen de bloeiperio
de rekken van mei tot half juni.
Dat is over enige tijd o.a. te zien
in het seringenpark te Aalsmeer,
niet ver van het proefstation. Be
kend is ook de seringenberg in
het Wassenaarse Raaphorst, dat
in die periode speciaal voor het
publiek wordt opengesteld. Dat
zal echter nog wel even duren.
Winterhard
Stel u derhalve nu tevreden met
zo'n bos bloeiende seringen, in
één kleur of gemengd. Bekijk de
bloempjes ook eens van dichtbij
en u zult tot de ontdekking ko
men, dat de volksnaam in het
zuiden, 'kruidnagels' niet zo gek
gekozen is, want de kroon van
elk bloempje lijkt daar inder
daad op.
Voor de tuin is er een ruime keus
aan soorten, daar vele goed win
terhard zijn. De wilde sering kan
tot een boom uitgroeien van zo'n
5 meter hoog, maar er zijn voor
de kleine tuin lager blijvende
cultivars, zoals Syringa microp-
hylla Superba, die de twee meter
nauwelijks haalt. Deze struik
bloeit in mei en vaak ook nog
eens dunnetjes in oktober. Hoger
groeien de Chinese of koningsse-
ring op, evenals de zgn. Hongaar
se. Fraai is ook de parelsering
(S.x swegiflexa) die zuiver rose
bloemen krijgt in wel 30 cm lan
ge pluimen.
Tot april
Wie zo'n struik in zijn tuin wil plan
ten kan dat nog tot in april doen,
tenminste, als het niet vriest en
de grond ook niet bevroren is of
met sneeuw bedekt. Onderge
spitte sneeuw smelt nl. heel lang
zaam, met het gevolg dat de
grond lang koud blijft, zodat de
groei van de wortels geremd
wordt. Maak een ruim plantgat
en werk mest door de grond
waarmee u dat gat weer vult. Se
ringen zijn u dankbaar voor een
jaarlijkse kalk- en mestgift.
Vooral op kleigrond wil de se
ring goed groeien. Op zure en
natte grond blijft de struik staan
'kwarren', d.w.z. dat hij lang
zaam wegkwijnt. Men doet er
goed aan de uitgebloeide bloe
men weg te knippen, daar de
struik anders zaad gaat vormen
wat veel k^^ht eist. Bovendien
staat 't ni a zo* aai.
Seringen komen van oorsprong uit Oost-Azié.
Hardplastic, dat gewoonlijk met
het tot soortnaam geworden 'for
mica' wordt aangesproken, is
een voor veel doe-het-zelvers wat
lastig verwerkbaar materiaal. Za
gen of snijden, kanten afwerken
e.d. vergen toch heel wat handig
heid.
Een materiaal van dezelfde samen
stelling, maar in een heel dunne
uitvoering, is sinds de beurs Kar
wei in de handel gekomen. Het
heet 'Trend 2000'. Het is kwalita
tief evenwaardig aan het norma
le 'dikke' formica (krasvast, hit
tebestendig en ongevoelig voor
de meeste chemicaliën) maar zó
dun dat er geen speciale gereed
schappen of ervaring voor nodig
is om het te verwerken. Daar
door is het afwerken van bijvoor
beeld tafelblade, kastdeurtjes,
aanrechtbladen enz. met hard
plastic haalbaar gemaakt voor de
amateur.
Het materiaal kan vooraf (iets te
ruim) met een gewone schaar op
maat geknipt worden. Na het lij
men (het best doet men dat met
lobbige contactlijm) is het afwer-
gpdi ken van de overstekende randjes
heel eenvoudig... zonder schaaf
of frees, maar bijvoorbeeld met
een mesje en verder met schuur
papier. De geringe dikte van
'Trend 2000' maakt het ook mo
gelijk oppervlakken met een
lichte ronding te bekleden. Daar
voor hoeft het alleen maar met
een strijkijzer, een elektrische
haardroger of verfstripper, enigs
zins warm gemaakt te worden.
Dit nieuwe hardplastic materiaal is
verkrijgbaar in wit, eiken, teak
en grenen, op rollen van 250 cm
lang en 65 cm breed (adviesprijs
f36,90) of 'aan de rol' (per strek
kende meter ca f 12,50). Binnen
kort zullen wellicht oök grotere
breedten leverbaar zijn, handig
voor grote oppervlakken zoals
deuren. Fabrikant is MacLean in
Dordrecht, tel. 078-139500.
In de reeks van elektrische houtbe
werkingsmachines heeft AEG
een nieuwe met één hand be-
dienbare schaaf opgenomen, een
machine van groot vermogen
(900 Watt), maar gemakkelijk te
hanteren, ook door zijn betrek
kelijk geringe gewicht (3,4 kg).
De schaafbreedte bedraagt 82 mm,
de schaafdiepte is regelbaar van
0 tot 3 mm, en in de uit alumi
nium vervaardigde bodemplaat
is een gleuf voor snelle spaanaf-
voer aangebracht. Dit laatste is
vooral van belang wanneer de
schaafbeitels op grote afname
zijn ingesteld. Als extra zijn spe
ciale proiielbeitels verkrijgbaar,
Een groot vermogen en een klein
gewicht. (fotoGPD»
geprofileerde boven
vlakken geschaafd kunnen wor
den. Met een hulpstuk kan de
schaaf ook als stationaire machi
ne worden gebruikt.
Een professionele 'bouwschaaf
dus, die voor doe-het-zelvers die
hoge eisen aan hun gereedschap
stellen.
Het afdrukken van kleurenfo
to's en -dia's is sterk vereen
voudigd. In een paar avond
en kan iedereen leren zelf een
prima kleurenfoto af te druk
ken.
Het kleurnegatief of de dia wordt
met behulp van een vergroter op
elke gewenste maat geprojec
teerd. Op het projectievlak legt u
het nog onbelichte vel fotopa
pier. Het licht is dan uit. De spe
ciale klok wordt gebruikt om het
licht van de vergroter gedurende
een bepaalde tijd te laten bran
den. Die tijd bepaalt u met een
rneter of door eerst een proef-
strookje met verschillende tijden
te belichten.
Een kleurnegatief moet gefilterd
worden. Dit kan met behulp van
losse filters die in de vergroter
passen, maar het kan ook met de
reeds in een kleurvergroter inge
bouwde filters. De kleuren van
een negatief zijn opgebouwd uit
drie verschillende tinten: geel,
magenta (een soort paars) en
cyaan (een lichtblauwe tint). Dit
zijn ook de kleuren van de drie
filters in de vergroter. Met een
kleurenanalyser of een setje los
se kijkfilters (zie foto) bepaalt u
na een testfoto de juiste filtering.
Na de belichting volgt de behande
ling met chemische vloeistoffen
(ontwikkelaar en het bleek- en fi-
xeerbad). Daarna spoelen met
water en drogen. Dit gaat het
eenvoudigst wanneer u een zoge
naamde drum gebruikt. Een
drum is een koker voorzien van
een lichtdicht deksel met ïngie-
topening. Nadat u het belichte
vel hierin hebt gedaan kan het
gewone licht weer aan en hoeft u
de verdere handelingen niet in
het donkter te verrichten.
Vernieuwing
Filmfabrikanten hebbe nu syste
men op de markt gebracht waar
bij slechts één vloeistofbad no
dig is om de foto te ontwikkelen.
Dit gaat sneller en eenvoudiger.
Bij deze vloeistof hoort een spe
ciale soort fotopapier die dc hoge
zuurgraad (pH) ervan kan ver
dragen. De activator, zoals de
vloeistof genoemd wordt, is niet
erg kritisch wat de temperatuur
betreft, het proces werkt binnen
de 18 en 25 graden Celsius. Ka
mertemperatuur is dus voldoen
de, u heeft geen extra verwar
ming nodig zoals bij andere sys
temen. Een ander voordeel van
dit systeem is dat de activator en
lange levensduur heeft. Over het
algemeen gaat hij een jaar lang
mee. Na het afdrukken giet u de
vloeistof terug in dc fles, dop er
op en een maand later gebruikt u
hem opnieuw
