"Aan alleen maar
een buisje DNA
zie je niets af'
Hij past de realiteit bij
zijn gedachtenwereld aan
Open middag
Manipulerende biologen
en de reageerbuisplant
LEZERS SCHRIJVEN
Parkeergarage
PAGINA 4
Leiden
DINSDAG 6 MAART 1984
Een deel van de vakgroep moleculaire plantkunde is gehuisvest
Bio-Chemisch Laboratorium aan de Wassenaarseweg. Bioloog Wullems
werkt daar. Op de foto toont hij de kunstmatig gekweekte en genetisch
gemanipuleerde planten. (foto Holvast»
LEIDEN - Op woensdag 7 maart
houdt het Botanisch Laborato
rium van de Leidse universiteit,
Nonnensteeg 3, vanaf 14.00 uur
open huis. Tijdens de open mid
dag zullen de verschillende ba
sistechnieken van de plantecel-
kweek worden gedemonstreerd
en zal men proberen de bezoe
kers een indruk te geven van de
verschillende mogelijkheden
die deze technieken voor funda
menteel en op de praktijk ge
richt onderzoek bieden.
Belangstellenden kunnen zich
aanmelden bij de dienst interne
en externe voorlichting van de
universiteit, tel 148333, tst 3133/
3665.
door Saskia Stoelinga
LEIDEN - In de vakgroep moleculaire plantkunde schrikt men
niet terug van genetische manipulatie. Nog voordat de reageer
buisbaby in zwang kwam, werd daar al gewerkt met de rea
geerbuisplant. Met behulp van deze plantecelkweken kunnen de
verschillende groei- en ontwikkelingprocessen in het laborato
rium veel nauwkeuriger worden bestudeerd. Volgens professor
Libbenga, hoogleraar in de algemene plantkunde, werkzaam
op het Botanisch Laboratorium van de Leidse universiteit heeft
men op dit gebied de laatste tien jaar enorme vorderingen ge
maakt. Vorderingen die straks van groot belang kunnen zijn
voor de land- en tuinbouw en de farmaceutische industrie. Een
verhaal over bacterieën, cellen, geneesmiddelen en kweektech-
niéken.
In het kader van de 'open dagen'
van de Leidse universiteit vielt
dit keer de eer te beurt aan Lib
benga en zijn medewerkers om
belangstellenden op de hoogte te
brengen van het wel en wee van
de vakgroep moleculaire plant
kunde. Libbenga vindt dit, on
danks de dag die het hem kost,
een hele goede zaak. "Ook het
publiek moet weten wat wij met
de belastingcenten doen. Geluk
kig heeft de vakgroep prachtig
demonstratiemateriaal. Aan al
leen maar een buisje DNA waar
aan weken is gewerkt, zie je im
mers niets af', stelt hij al pijp-ro-
kend vast.
De vakgroep moleculaire plant
kunde houdt zich vooral bezig
met de bestudering van de groei
en de ontwikkeling van planten.
Om dit proces te ontrafelen
wordt het gedrag van de levende
bouwstenen (cellen) van de plant
in reageer- of liever in kweekbui-
zen, onderzocht.
Het onderzoek is gegroepeerd rond
twee hoofdthema's. De wissel
werking tussen hogere planten
en bacterieën spelen in beide
thema's een grote rol. Zo houdt
bioloog dr. G. Wullems zich be
zig met de bacterie luisterend
naar de naam: Agrobacterium,
terwijl zijn collega dr. C.A. Wijf-
felman zich heeft toegelegd op
het 'zusje' van deze bacterie
Rhizobium. Beide heren zijn
evenals professor Libbenga
boeiende vertellers. In twee uur
tijd wordt er voor een leek heel
wat overhoop gehaald.
Kanker en knol
De bacterie van Wullems veroor
zaakt kankergezwellen. Als zich
in de stengel een wondje open
baart, nestelt de Agrobacterium
zich daar. Gevolg: ongeremde
celgroei. Een samenlevingsvorm
die op den duur ten koste van de
plant gaat. "Ze gaan er helemaal
aan", benadrukt Wullems nog
eens. "Dat mechanisme van kan
kervorming hebben we nu rede
lijk onder de knie. In de land
bouw doet men er alles aan om
deze infectie te voorkomen, want
de schade die de bacterie aan
richt, is enorm groot. Vooral de
fruittelers met name in de Zuid-
Europese landen hebben daaron
der te lijden. Steeds zien zij een
gedeelte van de oogst misluk
ken. Hetzelfde geldt voor de ro
zen- en de druiventelers".
De bacterie van Wijffelman is vre
delievender. Hier geen infectie
en onbelemmerde groei. De Rhi
zobium zorgt voor wortelknollen
waar een stikstofverbinding,
noodzakelijk voor de groei van
de plant, kan worden aange
maakt. Een belangrijk proces.
Hier is echt sprake van een sym
biose. "Het is alleen jammer"
zegt Wijffelman, "dat deze bacte
rie dit alleen doet bij vlinderbloe
migen. Daarom hebben we voor
veel gewassen mest en kunst
mest nodig. Het zou voor de Der
de wereldlanden een hele verbe
tering zijn als dat bemesten ach
terwege zou kunnen blijven. En
daar zijn we nu naar op zoek".
Manipulatie
Libbenga springt in, want nu komt
de grote truc ter sprake, die bei
de onderzoeken met elkaar ver
bindt: het manipuleren met ge
nen ofwel de stoffelijke dragers
van de erfelijke eigenschappen
(DNA). Heel simpel probeert de
professor uit te leggen waar het
nu allemaal om draait. "Rhizo
bium heeft als goede eigenschap
dat hij een geschikte stikstofver
binding kan maken. De genen,
die daar zorg voor dragen, liggen
op een klein stukje DNA (plasmi-
de), die gemakkelijk kunnen
worden gemanipuleerd. De ge
nen van Agrobacterium, die ver
antwoordelijk zijn voor de kan
kergezwellen, liggen ook op klei
ne stukjes DNA, die in het ge
zwel op natuurlijke wijze naar de
plantecel worden overgedragen.
Hiermee biedt de natuur ons sys
temen om te manipuleren met
genetische eigenschappen van
planten". De drie biologen zijn
het er over eens: binnen niet al te
lange tijd kan dit in de praktijk
worden toegepast. Libbenga
noemt de moleculaire biologie
en genetica van planten een ui
termate complexe materie, die
pas de laatste tién jaar een enor
me impuls heeft gekregen. "Wij
slaan op dit gebied beslist geen
gek figuur. Onze vakgroep - ja
dat mag ik wel zeggen - staat in
ternationaal goed aangeschre
ven. Wil je iets bereiken dan kan
dat alleen door een goede en in-
tensieve samenwerking".
Wullems beaamt dat: "Biologen
vormen daarom alleen al een
hechte gemeenschap". Om dat
nog eens te bewijzen, verklapt
hij dat uit zijn jaar bestaande uit
50 personen, zeven huwelijken
zijn voortgekomen.
Geneesmiddelen
De professor mompelt wat in de
trant van dat dat heel goed kan
kloppen en gaat dan over op het
volgende onderwerp. "Hoewel
deze twee poten de 'body' vor
men binnen de vakgroep", zegt
hij weer rustig lurkend aan zijn
pijp, "is er ook nog een derde,
vrij gespecialiseerde, poot. In dit
onderzoek gaat het om manipu
latie vanuit de plant en niet van
uit de bacterie. Plantencellen en
weefsels zijn in cultuur te bren
gen. Elke afzonderlijke cel is in
staat een plantje te maken; een
principe dat veel wordt gebruikt
in de bloementeelt voor het ver
meerderen van planten. Als je
zo'n cel of celklomp in een
kweekbakje hebt, kun je met ge
netische materiaal gaan stoeien".
Een gegeven voor de vakgroep is
dat het plantenrijk één van de
belangrijkste producenten van
hoogwaardige chemicalieën is.
De Westerse geneeskunde haalt
vijftig procent van de stoffen
(chemicalieën) die in geneesmid
delen zitten uit de planten. Dat
gaat soms heel moeizaam. Lib
benga komt met een voorbeeld:
de planten produceren veel te
weinig. Daarom kosten bepaalde
kankerremmende geneesmidde
len kosten op dit moment zo'n
4000 dollar per kilogram. Veel te
kostbaar. De vraag is nu of je die
geneeskrachtige stoffen niet
door een plantecel-cultuur kunt
laten maken. Immers, de win
ning uit verzamelde wilde plan
ten of uit plantage gekweekte
planten, tot op heden de normale
praktijk, stuit vaak op bezwaren
Gestoord tijdens het onderzoek. Toch kijken professor Libbenga (links)
en Carel Wijffelman graag even op voor de fotograaf. (foto Holvast»
plantkunde hiervoor een oplos
sing te vinden.
"Kijk", zegt Libbenga, "kweken op
grote schaal is een heel ander
pakkie-an. Wil je het economisch
doen, dan zul je in hele grote va
ten moeten gaan kweken. En
niet in kleine flesjes zoals wij dat
nu nog doen. Het is toch jam
mer", mijmert hij, "dat die cellen
de onhebbelijke gewoonte heb
ben dat ze zich pas na 24 uur te
delen. Een bacterie doet het in 20
minuten". De bioloog moet tot
zijn grote spijt bekennen dat de
Japanners op dit gebied al wat
verder zijn. "Wij moeten de sleu
tel nog vinden", zegt hij zeer ge
dreven.
Sleutel
Maar voordat het zover is zullen er
eerst twee problemen moeten
worden opgelost. Het eerste pro
bleem is dat de cellen langzaam
groeien en het tweede is dat ze
naar de zin van de onderzoekers
te weinig van de gewenste che
micalieën produceren. In nauwe
samenwerking met de vakgroep
farmacognosie van de Leidse
universiteit en de vakgroep bio-
procestechnologie in Delft, pro
beert de vakgroep moleculaire
In de raadsvergaderingen van 20
en 22 februari jl. heeft de ge
meenteraad van Leiden weer iets
besloten waar de inwoners en
middenstanders van Leiden nou
juist geen behoefte aan hebben:
het bouwen van een parkeerga
rage met winkelruimte (een soort
broodje halfom). Sanderspar-
keergarage gaat het heten!
Waarom is deze gemeenteraad al
tijd bezig met dingen te creëren
waar de burgerij niet om vraagt?
Voorbeelden: afsluiten van de
Stationsweg, bomen op het Kort
Rapenburg, busbanen op wegen
die zo smal zijn dat er nog niet
met een bakfiets op gereden kan
worden, bruggetjes waar nie
mand het nut van inziet, terwijl
het bestaande bruggenbestand
niet eens onderhouden kan wor
den, waalpalen en mogelijk een
T-kruising bij het belastingkan
toor. Nu weer een parkeergarage,
omwonenden zullen er zeker niet
blij mee zijn en de middenstand
heeft er geen behoefte aan an
ders waren zij wel met het plan
Du Prie in zee gegaan. De men
sen uit de regio kunnen er geen
gebruik van maken, sinds Lei
den zijn stadspoorten heeft ge
sloten, getuige de lege parkeer
plaatsen rondom molen de Valk.
Trouwens de belangstelling op de
publieke tribune, tijdens de
raadsvergaderingen was niet al
te groot, om precies te zijn twee
bezwaarmakers en twee omdat
de koffie gratis is. Dan vraag je je
af: waarom doen onze raadslie
den zo hun 'best', voor hun eigen
belang, partijbelang of is het nu
echt gemeentebelang? Wethou
der Waal was tot voor kort van
mening dat ons winkelapparaat
te groot was en besloot een uit-
stervingsbeleid te voeren, maar
wat blijkt nu? Door de bouw van
de parkeergarage komt er
2000 m2 winkelruimte bij! Na al
de onzin die hij heeft verteld, be
gint wethouder Waal nu ook aan
afwijkingen te lijden.
Marietje van der Molen (PvdA) be
gint kapitalistische neigingen te
krijgen want zij zei: "Anderhalf
miljoen gulden (door de verkoop
van de grond) zo in het handje is
toch mooi meegenomen", zal bij
de volgende verkiezingen wel bij
de WD op de verkiezingslijst
staan, kunnen ze Kuijers daar
van afvoeren.
Dan Hoekema (D'66), twee maan
den geleden nog bezorgd over de
economische positie van onze
middenstand, zegt nu dat de con
currentiepositie sterk genoeg is.
De halve middenstand ligt op
zijn reet, daar kan een bekend
makelaarsbureau over mee pra
ten. Walenkamp (CDA) was be
zorgd dat er een supermarkt in
zou komen, toch aardig dat hij
aan die kleine middenstanders
denkt. Bakker (WD) kon ik niet
goed volgen (die man praat ook
zo zachtjes net of je niet mag ho
ren wat hij zegt), maar ik kreeg
de indruk dat het hem weinig
kan schelen wat erin komt als er
maar een parkeergarage komt
(typisch VVD).
En dan onze burgemeester die zit
daar maar in zijn eentje tussen,
zijn vrouw wil nog steeds niet
naar Leiden komen, ze schijnt
eens gezegd te hebben: "Maak er
eerst maar een echte stad van".
En wethouder Fase (WD), daar zie
je de economische teruggang
nog niet van af, mengde zich in
de discussie door te beloven: "Ik
probeer de dagelijkse goederen
sector, in goed overleg, binnen
de perken te houden". Maar de
beloften van wethouder Fase
daar kun je ook niet van op aan,
daar kunnen de middenstanders
van Stationsweg en omgeving
over mee praten. Dan maar De la
Mar (PSP), die wilde helemaal
geen parkeergarage, dus ook
geen supermarkt, want als er een
supermarkt zou komen dan zou
het wel eens geen Sanderspar-
keergarage gaan heten maar Co-
di- of Aldi garage, waar ze bij de
PSP zich al zorgen over maken.
Zou het niet veel eenvoudiger
geweest zijn het Sandersterrein
te asfalteren en er parkeerplaat
sen op te maken?
A.H. Hendriks,
Nieuwe Beestenmarkt 26,
Leiden.
LEIDEN - "Het dreigt een don
kere dag te worden voor het
openbaar ministerie", sprak de
officier van justitie na de twee
eerste in het openbaar behan
delde zaken. De politie was
twee keer uitgegleden in de
dagvaarding, dus twee keer
vrijspraak.
De officier werd er in elk geval
niet inhalig van, hij bleef mild.
Neem die man die 's nachts op
het Utrechtse Veer een Dafte
over het hoofd zag. Een Dafje
dat dus wel voorrang had. "De
auto reed zonder verlichting",
pleitte de verdachte zich vrij
en een andere inzittende pleit
te met hem mee.
Wel verlichting liet de Daf-be-
stuurster zich in de dagvaar
ding niet uit het veld slaan.
Ook zij voerde een passagier
als getuige van haar gelijk op.
Gelijk spel dus: 2-2. De officier
moet ook zoiets gedacht heb
ben, want hij deelde de boete.
Eiste niet de geplande 150 gul
den, maar slechts 75 gulden.
"Een redelijk uitgangspunt",
vond ook kantonrechter Mors
huis.
Rijbewijs of geen rijbewijs, het
opstandige mannetje kon het
de kantonrechter niet duide
lijk maken. Volgens de twee
agenten had hij op 9 december
'82 zonder gereden. Ze hadden
hem op de Haagweg zien rij
den en kenden de man als ie
mand die wel vaker zonder de
vereiste papieren achter het
stuur kroop. "Dus gaven ze
hem het stopteken", las de
kantonrechter hardoD voor.
Niet voor de 23 ste keer, om pre
cies te zijn.
Toch zei de bozige verdachte:
"Ik heb altijd een rijbewijs ge
had, dus dat klopt niet". Maar
even later had hij het al weer
over "agenten die lazarus in
het café zaten, toch de auto in-
door
Bart Jungmann
stapten en tegen hem hadden
gezegd: jij mag ook wel blijven
rijden". Echt duidelijk was hij
dus niet in zijn verweer. "Ver
dachte vertelt veel", vond ook
de officier van justitie, "hij
past de realiteit aan bij zijn ge
dachtenwereld". Hij vond
daarom dat er maar een stok
achter de deur moest komen
en kwam uit op 190 gulden
boete. Rekening houdend met
's mans sociale toestand trok
de kantonrechter er 115 gulden
af, op z'n tijd ook een mild
mens.
Juridisch verschil van mening
kregen beiden over een tafel.
Een man bracht zijn tafel ter
reparatie naar de winkel en
parkeerde zijn auto voor een
paar minuten op een parkeer-
strook voor de bus. Even vlug
op en neer. En dan? Er stond
toch ook een bordje dat laden
en lossen was toegestaan. Maar
de politie was vlugger en had
geen boodschap aan het laad-
en losbordie.
De officier vond het maar een
beetje flauw en concludeerde
vrijspraak. Nee, vond de kan
tonrechter: dit is wel strafbaar.
Hij wilde echter niet roomser
zijn dan de officier en parkeer
de zijn vonnis in het vak 'ont
slag van rechtsvervolging'. In
de praktijk werd de verdachte
er dus geen cent armer van.
Leienaar
De categorie parkeren leverde
nog twee krenten op in het ver
der flauwe nagerecht. Bekakte
krenten zijn per definitie altijd
leuk. Zo één tje die het niet
heeft over Leidenaar, maar
Leienaar. Hij zei dus: "Elke
Leienaar ontkomt niet aan het
betalen van parkeerbonnen".
Hij ook niet en vond van zich
zelf: "Mijn betalingsmoraal is
zeker niet slecht".
Maar deze van de Hogewoerd,
nee, dat was toch te gek. Na
een "uitbundig feestje" had hij
zijn wagen wijselijk laten
staan, verzwikte op de terug
tocht ook nog eens zijn voet en
had toen volgens zichzelf wel
een beetje uitslapen verdient.
Dus zat er de volgende dag wel
een bon klem tussen wisser en
ruit.
Het recht liet zich door een ver
zwikte voet niet vermurwen:
35 gulden boete vonden offi
cier en rechter eensgezind.
Als laatste trad de slager uit de
Haarlemmerstraat aan. Die sla
ger die altijd klaagt over te wei
nig parkeerplaatsen in de bin
nenstad. Nu zelf het slachtof
fer. Niet in Leiden, maar in
Voorhout. De slager met zijn
nimmer uitgekomen politieke
dromen legde omstandig uit
dat hij zijn auto met twee wie
len op het trottoir had gezet om
het verkeer niet te hinderen.
Trouwens, het was niet eens
een stoep, het was een fiets
pad. De spraakmakende slager
had gelijk. Kon er weer een
dagvaarding verscheurd wor
den. Vrijspraak. Watje noemt:
een donkere dag voor het
openbaar ministerie.
Concert
Harmoniekapel Werkmans Wils
kracht geeft vrijdagavond
haar jaarlijkse concert in het
Antonius Clubhuis aan de
Lange Mare. Onder leiding
van A. Vulperhorst worden di
verse stukken gespeeld, waar
onder de werken van Jan de
Haan (Fryske variatiesen Pa
tience van SullivanIMellema.
Met deze twee stukken promo
veerde Werkmans Wilskracht
in november tijdens het na
jaarsmuziekfeest in de Stads
gehoorzaal van afdeling A
naar B. De majorettes van de
vereniging verlenen vrijdag
avond onder leiding van Coby
Reijken medewerking aan het
optreden, evenals de tamboers
onder leiding van W. Hanno de
Jeu. Het concert begint om acht
uur; de zaal gaat een halfuur
eerder open.
Overigens heeft Werkmans Wils
kracht een gift ontvangen van
het Anjerfonds. Dit geld zal
worden besteed aan de aan
koop van mellophones.
Repelsteel
De voorlichtingsgroep van het
ecologisch vegetarisch eethuis
Repelsteel houdt woensdag en
donderdag open middagen met
video. Aanleiding is het éénja
rig bestaan van de winkel in
zijn huidige vorm. De winkel is
vorig jaar verhuisd naar de
eerste etage van het pand Bree-
straat 19. Op dit adres kan
men woensdag en donderdag
van half twee tot half vijf te
recht voor een hapje, een kopje
thee en voor videovertoningen
van de Katwijkse weckerij
Gaiapolis en van een program
ma over vegetarisch eten.
Breehuys
Het Breehuys, het jongerencen
trum aan de Breestraat 19, is
de hele week voor scholieren ge
opend, wegens de Krokus
vakantie. Het programma:
woensdag zwemmen, 15-17
uur, disco 19-23 uur; donder
dag een hard-rockfilm (Easy
Rider), 15-17 uur; vrijdag een
kwis over seks, drugs en rock
roll, 15-17.30 uur en een hard
rockavond, 20-24 uur.
Godsdiensten
Bij K&O aan de Oude Vest 45 be
gint donderdag een serie lezin
gen met dia's, gewijd aan an
dere godsdiensten dan het
Christendom. Een kenmerkend
feest voor de desbetreffende
godsdienst geldt steeds als in
valshoek. Mevrouw drs. Span
jaard opent donderdag de se
rie met een lezing over het hu
welijk in het Hindoeisme, zo-
wél.in India als bij de Hindoes
tanen in Nederland. Zaterdag
ochtend wordt er een bezoek ge
bracht aan de Hindoe-Javaan
se collectie van het museum
voor volkenkunde. Donderdag
22 maart spreekt rabijn Liliën-
thai over het Joodse geloof en
op donderdag 5 april is er in
aansluiting daarop een Seder-
avondmaaltijd. Donderdag 29
maart spreekt drs. Slomp, Isla
moloog, over de Moslimse fees
ten in het algemeen en de ach
tergronden van de Islam. De le
zingen beginnen steeds 's
avonds om kwart over acht.
Voor meer informatie: K&0,
tel. 141141.
Shiatsu
et vegetarisch centrum Repelsteel
organiseert een Shiatsu maas-
sagecursus. 'Shihatsu' betekent
'vingerdruk'. Het is een combi
natie van klassieke Japanse
massage, westerse sportmassa
ge en de Chinese acupunctuur
theorie. In de cursus gaat het
om de Shiatsu handgrepen. El
ke avond wordt besteed aan
een bepaald lichaamsdeel: rug,
buik, schouders en armen, be
nen en hoofd. Begeleider van
de cursus is Ray Broersma. Na
dere informatie is 's middags
telefonisch te verkrijgen (tel.
071-121296) of op het adres
Breestraat 19. De eerste cursus
avond is dinsdag 13 maart.
Carnaval
Het Dienstencentrum Binnen
stad/Zeeheldenwijk organi
seert voor mensen van 55 jaar
en ouder donderdag een ca-
valsochtend in clubgebouw
Ons Eiland aan de Kortenaer-
straat, van tien tot twaalf uur.
Kinderfilms
K&O organiseert woensdag in de
Kapelzaal aan de Hazewind-
steeg de wekelijkse kinderfilm
middag met veel bekende strip
figuren en een hoofdfilm. Aan
vang half drie.
Massagecursus
In het Vrouwenhuis wordt bin
nenkort een massagecursus
voor vrouwen gegeven (rug- en
voetmassageop de woensdag
ochtend. Op 12 maart is er
het Vrouwenhuis aan de Hooi
gracht een informatie-avond,
van acht tot tien uur.
Bingo
Het Woonlastencomité organi
seert vrijdag een bingo-avond,
met rad van avontuur,
buurthuis 't Spoortje aan
Bemhardkade. Aanvang acht
Hegt
De LeidslZoeterwoudse popgroep
Hegt treedt woensdagavond op
in The Jam (2e Binnenvest
gracht) met 'etalagepopmu-
ziek'. Aanvang half elf.
