WIEL
Mutlangen in greep
van vredesactivisten
Synode ziet 'brede stroom van ongenoegen'
contactlenzen,
das pas fijn.
van der
Gereformeerden krijgen dit jaar 'pastorale brief
DINSDAG 6 MAART 1984
Varia
PAGINA 13
„I feel the strange urge to keep you
alive..." Dat zei ik vorige week don
derdagmiddag tegen Virginia en
Martin, toen Untul en ik met hen
van Hotel L'Europe in Amsterdam
naar het Waterlooplein liepen. Nu
alle trottoirs in Amsterdam door
zogeheten 'Amsterdammertjes' zijn
afgezet, waardoor parkerende au
to's niet meer op het trottoir kun
nen staan, is er op de middenweg
zo weinig ruimte voor voetgangers
overgebleven dat ik voortdurend
de neiging had Virginia en Martin
voor aanstormende auto's of
achteropkomende brommers weg te
trekken.
Virginia is de blonde, intelligente,
24-jarige vrouw van Martin Gray,
die u gisteren wellicht bij Ruud ter
Weijden hebt gezien. In 'Uit naam
van al de mijnen' verhaalt Martin
Gray van het getto in Warschau,
het concentratiekamp Treblinka
waaruit hij ontsnapte maar zijn
hele familie omkwam, zijn huwe
lijk met Dina, hun vier kinderen,
en hun aller dood bij een bosbrand
in Zuid-Frankrijk. Hier houdt het
boek op. Daarna ontmoette hij Vir
ginia, zij hebben inmiddels drie
kinderen en zijn nog steeds ver
loofd-verliefd op elkaar, dus is het
wonder dat ik „de vreemde aan
drang voelde hen in leven te hou
den"?
Martin Gray kon daar nog wel om
grijnzen, hij is geen versomberd
man, ondanks alles ivat hij in zijn
bijna zestigjarige leven heeft mee
gemaakt. Ik heb ook nooit eerder ie
mand ontmoet die beide kanten
van de medalje (volslagen succes
en volslagen vernietiging) zozeer in
zich verenigde. Tegenover die ver
nietiging, eerst van zijn familie,
daarna van zijn gezin, staat de mi
raculeuze wijze waarop hij alles
overleefde, maar ook het geluk met
zijn huidige vrouw en kinderen.
Maar ook zakelijk is hem alles ge
lukt. In Amerika kwam hij berooid
aan, hij begon als antiquair, kwam
in het onroerend goed terecht, en
was op zijn 35ste in staat met
werken te stoppen. Hij droeg al zijn
zakelijke belangen over aan een
zaakwaarnemer, die hem elke
maand vanuit de States een cheque
stuurt naar zijn adres in Zuid-
Frankrijk. Dat is pas leven!
Op het ogenblik bewoont hij een
'dorpje' in Zuid-Frankrijk, een
groot huis dat hij gekocht heeft, met
daaromheen vier huisjes die hij
heeft laten bouwen, en waarvan hij
hoopt dat zij later als vakantie
huisjes voor zijn kinderen dienst
zullen doen. De royalties van zijn
boeken hoeft hij voor zijn levenson
derhoud niet aan te spreken, die
gaan allemaal naar het Dina Gray
Fonds, waarmee hij tot nu toe pro-
jekten heeft gefinancierd voor her
bebossing en de bestrijding van
bosbranden.
Nu van dit boek, waarvan al zo'n
13 miljoen exemplaren in de hele
wereld verkocht zijn, zowel een bio
scoopfilm als een televisieserie is
gemaakt die beide, naar het zich
laat aanzien, een even verplette
rende indruk zullen maken als 'Ho
locaust', heeft hij nog grotere, we
reldomvattende plannen met dat
fonds. Maar daarover een andere
keer.
Toen we naar het Waterlooplein lie
pen hadden we wel degelijk een
doel: de twee sieraden, en. de kleren
terugvinden die uit Untuls auto
waren gestolen. Untul Kiekens be
geleidt buitenlandse schrijvers die
hier een korte promotietoernee ma
ken. Zij had, komende uit de pro
vincie en Amsterdam een beetje
ontwend zijnd, een uur lang haar
spullen in de auto achtergelaten, en
natuurlijk waren die er, door ver
breking van dat kleine achter
ruitje, op klaarlichte dag uitge
haald.
De Amsterdamse politie had haar
aangeraden even op het Waterloop
lein te kijken, want die autodief
stallen worden meestal gepleegd
door verslaafden die geen minuut
kunnen wachten met het omzetten
van buit in geld, en geld in stuff, of
horse, of grass, of hoe dat spul alle
maal heten mag, dus de kans was
niet klein dat zij er linea recta mee
naar het Waterlooplein waren gelo
pen. Gevieren speurden we alle
kraampjes af, maar lauw loene, we
vonden niets. Martin Gray voelde
zich intussen prima thuis op deze
vlooienmarkt, met het afstruinen
van vlooienmarkten was hij zijn
loopbaan als antiquair in Amerika
begonnen tenslotte. Hij vond alles
bovendien redelijk goedkoop. Waar
hij naar zocht, behalve naar de
spullen van Untul (een Perzische
naam, haar vader reisde veel), was
een slabak, maar die vond hij niet.
Niet dat hij thuis geen slabak had,
hij heeft er vele, maar Virginia en
hij zijn gezondheidsfreaks, vooral
wat het eten van de kinderen be
treft: geen suiker, geen zout. Dus
veel sla, en veel slabakken.
We vonden de zilveren broches van
Untul niet, evenmin als haar kle
ren, maar het was wel een geslaag
de middag. Bij de kop van de Wa-
terloopleinmarkt bleven we even
staan en werden toen aangespro
ken door een Joegoslaaf, die meteen
tegen Martin zei: 'Jij bent een Pool'.
Hij zei dat hij van de KGB was en
toonde ons een boekje met adressen.
We geloofden hem niet zozeer, 's
Avonds zie ik er heel anders uit,
dan trek ik een frak aan en ben ik
een diplomaat, zei de Joegoslaaf.
Laten we gaan, zei Martin. Zulk
soort mensen gelooft echt dat je een
ander mens wordt door iets anders
aan te trekken, zei hij later misprij
zend. In het getto droeg ik de gele
ster, maar als ik het getto uitsloop
om voedsel te halen droeg ik een
swastika, en kreeg ik alles gedaan.
De mensen dachten dat ik een an
der was, maar ik niet. Ik bleef die
ik was.
Zijn de groeiende meningsver
schillen binnen de Gereformeer
de Kerken in Nederland nog te
rug te brengen op een gemeen
schappelijk fundament óf wordt
de afstand in geloofsbeleving zo
groot, dat je haast moet gaan
spreken van 'geloof in verschil
lende goden'? Met die indringen
de vraag heeft de synode van de
ze kerken zich op de eerste dag
van haar maart-zitting in Lunte-
ren uitvoerig bezig gehouden.
In twee ronden gaven maar liefst
35 synodeleden hun mening over
de verscheidenheid in geloofsbe
leving waarmee de gerefomeer-
den in deze tijd worstelen. Aan
leiding tot de discussie waren
brieven van kerkeraden en clas
ses (regio's) die moeite hebben
met het beleid van de synode,
hetzij in onderdelen, hetzij als
geheel. Veel van die brieven wa
ren geschreven naar aanleiding
van de 'open brief, die de Haag
se jurist mr. H. C. Visser vorig
jaar naar alle kerkeraden stuur
de, en het daaropvolgende ver
zoekschrift 'Geestelijk Leven'
van een dertiental predikanten
en gemeenteleden uit de kring
van de 'verontrusten'.
Zowel de open brief van Visser als
het verzoekschrift van de veront
rusten levert zware kritiek op be
paalde ontwikkelingen in de Ge
reformeerde Kerken, vooral
waar het interkerkelijke organi-
Nieuwe uitgaven
- 'Onbekende kanten van bekende plan
ten', Hans van den Bosch en Dick
Scheps geven veel extra informatie
over geloof, bijgeloof, geneeskracht
en het keukengebruik van vaak over
bekende planten. Bigot en Van Ros-
sum, prijs 18,65.
- 'Atlas van oorlog en vrede', Michael Ki-
dron en Dan Smith hebben feiten en
cijfers over militaire krachtsverhou
dingen, oorlogen, oorlogsvoorberei
dingen en oorlogsgevolgen helder en
overzichtelijk in kaart gebracht. Wol-
ter-Noordhoff, prijs 29,80.
- 'Sociale verzekeringen '84', de beteke
nis van de sociale wetten en de rich
ten en plichten voor iedereen. Een
uitgebreide sociale vraagbaak. Else
vier Informatief, prijs 7,90.
saties als IKON (omroep) en IKV
(vredesberaad) betreft. Ook de
geschriften over homofilie, mo
derne samenlevingsvormen en
maatschappelijke vraagstukken
worden aan de kaak gesteld.
Mr. Visser vroeg van de synode een
drastische koerswijziging. Dat
zou onder meer betekenen: geen
deelneming meer aan de IKON,
intrekking van het rapport over
het gezag van de bijbel ('God met
ons'), opschorting van uitspra
ken over homofilie en het rap
port 'In liefde trouw zijn' (over
relaties) tot de kerkeraden daar
over zijn gehoord, geen deelne
ming en steun meer aan IKV en
ICTO (comité tweezijdige ontwa
pening). Daarentegen 'bijbelge-
trouwe initiatieven', zoals de
Evangelische Alliantie, juist wél
steunen.
Omdat de toon van de meeste brie
ven duidde op een brede onder
stroom van ongenoegen, was be
sloten, de klachten niet zakelijk
te behandelen, maar het hele ver
schijnsel van de verontrusting
onder de loep te nemen. Een
commissie uit de synode had
daartoe een 'discussienota' ge
schreven, waarvan later dit jaar
mogelijk een tweede versie ver
schijnt, gekoppeld aan een 'pas
torale brief.
De boer op
De synode had lof voor het rapport
van de commissie, maar slechts
weinigen verwachten, dat een
pastorale brief veel zal uitrich
ten. Welke sociologische, psy
chologische of zelfs cultuur-his
torische verklaringen je ook op
een rij zet, het probleem van de
groeiende meningsverschillen
los je daarmee niet op.
Er zal, zo zeiden verscheidene sy
nodeleden, veel met de veront
rusten gesproken moeten wor
den, zowel in de kerkelijke ver
gaderingen als in de gemeente.
"De synodeleden moeten de
boer op", vond ouderling Dalma
uit Wageningen. Haar ambtge
noot Bleijenberg uit Emmen be
pleitte meer zorgvuldigheid van
de synode bij het nemen van be
sluiten en het samenstellen van
werkgroepen ('deputaten').
Evenals de predikant Bakker uit
Amstelveen vroeg hij zich af, of
de beleidsorganen wel een af
spiegeling zijn van het kerkvolk
met zijn verschillende opvattin
gen en gevoelens.
De commissie bespeurde in veel
brieven teleurstelling, vervreem
ding en ontgoocheling. Enkele
synodeleden zagen achter de
verontrusting een terugverlan
gen naar de oude 'nestgeur',
angst voor verandering en wan
trouwen jegens andersdenken
den.
Ouderling De Groot uit Drachten
meende, dat mensen als Visser
alleen maar symptomen willen
wegnemen. Hij vergeleek de pro
blemen in zijn kerk met die in de
CPN. Veel gereformeerden ver
trouwen hun synode niet.meer.
Mevrouw Hamminga uit Hein-
kenszand noemde de brief van
Visser 'onchristelijk'. Het gaat er,
volgens haar, niet om, of de gere
formeerde kerken wel gerefor
meerd blijven maar of zij van
daag aan hun roeping voldoen.
Zij wilde, dat in een antwoord
aan Visser de verontwaardiging
van vele synodeleden over diens
brief tot uitdrukking zal komen.
Losgeslagen
De open brief kreeg steun van de
Nunspeetse predikant Van der
Wefj. De kerk moet zich niet door
allerlei culturele veranderingen
laten meezuigen, zei hij. De gere
formeerde kerken zijn te veel los
geslagen van hun anker. "Weten
we nog wel, wat vroomheid, bid
den, schuldbelijdenis en gebon
denheid aan de bijbel beteke-
Een van de conclusies was, dat de
gereformeerden zich in een
'overgangssituatie' bevinden en
dat niet alle kerkleden in dezelf
de fase van dat proces zitten.
Volgens de commissie moet met
die verscheidenheid geleefd wor
den. Enerzijds door verschillen
van mening de ruimte te geven,
anderzijds door ook de grenzen
van die verschillen aan te geven.
Er moet een verbinding worden
gelegd tussen het erfgoed van de
Reformatie en de meer open ma
nier van kerk-zijn in de samenle
ving.
Het fundament moet niet de 'leer
aangaande Jezus Christus' zijn,
maar de persoon van Christus
zelf. "Hebben wij niet te veel heil
verwacht van min of meer water
dichte uitspraken, besluiten en
formuleringen? Geeft dat geen
krampachtigheid?" Zo vroeg de
commissie.
Gereformeerden moeten maar wat
meer naar hervormden en
rooms-katholieken kijken, vond
de Kamper hoogleraar Weyland.
Die kunnen meer geduld met el
kaar opbrengen en die leven ster
ker vanuit de gedachte dat de
mens uiteindelijk van Gods ge
nade afhankelijk is.
De synode zal in november van dit
jaar de definitieve tekst van de
pastorale brief vaststellen.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Bleskensgraaf W. C. Hovius
Apeldoorn; aangenomen naar
Egmond aan Zee en Egmond-
Binnen kandidaat N. K. Eiker
bout Bovensmilde, naar Zoeter-
meer E. F. Vergunst Ridderkerk;
toegelaten tot de evangeliebedie
ning J. L. Schreuders Groenekan
en J. van Winkel Utrecht; toege
laten en beroepbaar K. de Graaf
De Krim en J. Mostert Ouwster-
haule.
Gerefomeerde Kerken: beroepen
te Dordrecht M. P. van der Kruk
Leeuwarden; aangenomen naar
Kampen (docent godsdienston
derwijs aan de christelijke acade
mie voor expressie door woord
en gebaar) W. H. Zuidema Hil
versum.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: bedankt voor Rotterdam
J. M. de Jong Pieterburen.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Hilversum W.
Nijdam Klundert.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Moerkapelle L. Blok
Nunspeet, voor TYicht-Gelder-
malsen A. B. van der Heiden
Enkhuizen.
De Vastenactie in het rooms-ka-
tholieke dekenaat Leiden is dit
jaar bestemd voor twee projek-
ten op de Filippijnen. Het ene
steunt een onderzoek naar de si
tuatie van culturele minderhe
den op Mindanao, het andere
komt ten goede aan slachtoffers
yan dé toenemende militarisatie
op de Filippijnen.
Als de synode met een desbetref
fend voorstel akkoord gaat,
krijgt de Nederlandse Hervorm
de Kerk een vervolg-opleiding
voor catecheten en pastorale
werkers. Enkele raden hebben
een leerplan ontwikkeld op der
degraads, tweedegraads en eer
stegraads niveau. Op 16 maart zal
de synode een nota hierover be
spreken.
De anglicaanse bisschoppen van
Engeland gaan een regeling ont
werpen voor de kerkelijke inze
gening van een tweede huwe
lijk. De synode wil het voorstel
in juli op tafel hebben.
De vertegenwoordigers van de
anglicaanse wereldkerk die in
oktober vorig jaar een bezoek
brachten aan Namibië roepen nu
de anglicaanse kerkgemeen
schap op, zich te verzetten tegen
het beleid van Zuid-Afrika met
betrekking tot dit buurland. 'Al
les moet worden gedaan om de
aftocht van Zuidafrikaanse troe
pen uit Zuid west-Afrika te be
vorderen".
ADVERTENTIE
maar dan wel van een
ANVC-contactlensspecialist
Nieuwe Rijn 62
Leiden - 071-124108
MUTLANGEN (GPD) - Aan een hek is een stuk karton beves
tigd met de tekst: „Ami's go home and take your Pershings
with you" (Amerikanen ga naar huis en neem jullie Pers
hings mee). We staan om drie uur 's middags voor de ingang
van de Amerikaanse basis in Mutlangen in het Schwaben-
land, waar inmiddels de eerste Pershing-II-raketten over
eenkomstig het NAVO-dubbelbesluit gestationeerd en ope
rationeel zijn. Aan de ene kant van de met gigantische rol
len prikkeldraad afgeschermde basis zit een eenzame vre-
desdemonstrant op een houten krukje en leest een geschrift
over de gevaren die de wereldvrede bedreigen. Aan de an
dere kant, op het terrein van de basis, Amerikaanse solda
ten met machinegeweren en Westduitse politieagenten, die
voortdurend patrouilleren.
Officieel heet het dat zo'n 800
man afwisselend worden inge
zet om ervoor te zorgen dat het
verkeer van en naar de basis
ongestoord verloopt. Erg moei
lijk is dat niet, want het aantal
mensen dat sinds 1 september
van het vorig jaar meedoet aan
de blokkade van het Ameri
kaanse steunpunt in Mutlan
gen, bedraagt door de week
nog maar hooguit een dozijn.
In de weekeinden loopt dat ge
tal soms op tot een paar hon
derd.
Geschat wordt dat er in totaal
circa 675 demonstranten voor
korte tijd zijn gearresteerd om
dat ze, op de weg zittend of lig
gend, de autoriteiten hebben
„uitgelokt", „bedreigd met ge
weld", wat volgens paragraaf
240 van het Westduitse wet
boek van strafrecht 240 verbo
den is.
De gearresteerden, onder wie ve
len die tot negen keer zijn aan
gehouden, worden met een po-
htiebusje naar het acht kilome
ter verder gelegen Strassdorf
vervoerd, waar een extra bu
reau voor hen is ingericht.
Daar worden personalia geno
teerd en legitimatiebewijzen
gekopieerd. Meestal staat een
voertuig van de vredesbewe
ging klaar om ze naar Mutlan
gen terug te brengen. Een paar
atoompacifisten zijn inmiddels
veroordeeld tot geldboetes van
enkele honderden marken. Ze
zijn in hoger beroep gegaan en
gaan onverdroten voorf met
hun verboden activiteiten.
Donderdagmorgen 1 september
1983. Bijna vijf maanden gele
den formeerden zich 's och
tends om kwart voor zes vele
honderden aanhangers van de
vredesbeweging, onder wie
prominenten als de schrijvers
Heinrich Böll en Günther
Grass, de theologen Heinrich
Albertz en Helmut Gollwitzer
en de politici Oskar Lafontai-
ne, Petra Kelly en Gert Bastian
voor de ingang van de basis.
Het was destijds precies 44 jaar
geleden dat Adolf Hitier, nadat
SS-soldaten in Poolse unifor
men de radiozender Gleiwitz
zogenaamd hadden overvallen,
het bevel gaf: vanaf nu wordt
teruggeschoten. Dat was het
begin van de Tweede Wereld
oorlog. Om een Derde Wereld
oorlog, alles verwoestend van
wege het gebruik van atoom
wapens, te voorkomen, moest,
zo wilde de vredesbeweging,
de opstelling van Amerikaanse
middellange-afstandsraketten
in West-Europa worden ver
hinderd. Mutlangen was het
symbool van die beweging ge
worden.
Ondanks openlijke protesten
van circa twee miljoen West
duitsers zijn de eerste Pers
hing-II-raketten inmiddels in
Mutlangen gearriveerd. Promi
nente vredesactivisten ver
schijnen al lang niet meer in
het 5000 zielen omvattende
dorpje op de Schwabische Alp.
Maar ook bijna alle andere de
monstranten zijn verdwenen,
tot op het handjevol in de zoge
naamde „Pershut". Dat is een
vroegere stal van een gepensio
neerde 73-jarige kanariefok
ker, die het goed meent met de
vredesactivisten. In de hut
heerst de opgeruimde sfeer
van idealisten, schoenen moe
ten uit. Er wordt veel getelefo
neerd met gelijkgezinden.
Strategieën worden uitgestip
peld te midden van slaapzak
ken, thee- en koffiekannen, ei
gen gebakken brood. Aan de
wand de gebruikelijke posters,
gelijksoortige literatuur op een
wankel plankje.
De hut wordt permanent be
woond door jonge mensen die
er niets tegen hebben zichzelf
beroepsdemonstranten te noe
men. Een van hen is de 26-jari-
ge Hinrich Olsen uit Olden
burg in Noord-Duitsland. Hij
was acht en een half jaar kel
ner, „restaurant-vakman" heet
dat tegenwoordig, heeft sinds
vier en een halve week zijn
baan opgegeven, leeft nu van
een werkloosheidsuitkering
(„het leven hier is heel, heel
Zo tevreden is de pachtbaas van
de kantine van de plaatselijke
voetbalclub TSV Mutlangen
niet. En dat ligt niet aan de
sportieve prestaties van de
Mutlangers, maar, juist, aan de
demonstranten. Ludwig
Brachmann is woordvoerder
van het anti-demonstratie-
front. In zijn kantine, waar een
„Flughafen-Topf mit Brot"
3,50 mark kost en de carnavals-
versieringen al hangen, hangt
ook een oproep: „Demonstra-
tievrije zone voor Mutlangen".
„De vrede moet weer terugke
ren", staat daarin en vele Mut
langers hebben hun handteke
ning gezet. Waard Brachmann,
zo wordt geloofwaardig ver
teld, is in feite minder be
droefd over de „verloren vre
de" dan over de vermindering
van de omzet. Want terwijl de
sportvrienden vroeger in de
kantine ongestoord konden ge
nieten van de alcohol, moeten
zij er nu rekening mee houden
regelmatig gecontroleerd te
worden. En de kantinebezoe
kers laten de auto niet graag
thuis.
In de pershut wordt toegegeven
dat de meerderheid van de in
woners van Mutlangen zich bij
de raketten heeft neergelegd.
Maar wij, journalisten, moeten
ons, zegt Hinrich Olsen, niet in
de luren laten leggen. Ook bij
de oorspronkelijke bewoners
zijn hartgrondige tegenstan
ders van de Pershing-II's, die
blij zijn dat er gedemonstreerd
en geblokkeerd wordt.
Dat de heer Radke een opgewon
den ingezonden brief naar de
plaatselijke krant heeft ge
stuurd, waarin staat dat „show-
masters, toneelspelers, op sen
satie belustigden en andere
vredesvrienden" in Mutlangen
niet gewenst zijn, omdat zij
„onrust" brengen, is niet zo
vreemd. De heer Radke is na
melijk makelaar in onroerend
goed en wil uiteraard dat „Mut
langen weer dat wordt wat het
eens was: een bevoorrechte en
zeer gunstig gelegen gemeen
te".
De meerderheid van de gemeen
teraad heeft besloten dat de
pershut weg moet, omdat die
niet voldoet aan de bouwvoor
schriften. Daar wordt nu druk
over gepraat en geschreven,
maar volgens de demonstran
ten staat één ding vast. Als de
hut echt moet worden afgebro
ken, wordt terstond een nieu
we gebouwd, die wel aan de ei
sen voldoet. Zo gemakkelijk
krijgt de gemeente de vredes
activisten niet weg.
goedkoop") en wil de rest van
zijn bestaan wijden aan de
strijd tegen de onmenselijke
atoomwapens en ander wapen
tuig. Of hij niet teleurgesteld is
dat nog maar zo weinig vredes
activisten in Mutlangen aan
wezig zijn? Olsen: „Wij zijn de
voorlopers en zitten hier
plaatsvervangend voor miljoe
nen anderen. We moeten de
vredesbeweging een beetje tijd
gunnen om zich te bezinnen.
Maar het gaat goed. Met Pasen
verwachten we zeker duizend
mensen voor een zomervredes-'
kamp. Er zijn aanwijzingen dat
de Amerikanen hier strate
gieën veranderen".
Terwijl in de hut alleen maar
over vrede wordt gepraat, ook
over de vrede met de inwoners
van Mutlangen, heerst daar
buiten op zijn minst ergernis.
Langs het prikkeldraad wan
delen drie bejaarde heren. Een
van hen zegt desgevraagd dat
het „verdammt noch mal" nu
maar eens uit moet zijn met die
demonstranten. Die verstoren
de rust in het dorpje: je kunt
niet eens meer op de hei lopen
zonder voortdurend gecontro
leerd te worden. En hoe die de
monstranten eruit zien: lange
haren, smerige kleren. Die
worden toch betaald door de
communisten. En de man be
grijpt al helemaal niet wat er
nu precies tegen die Pershing-
II-raketten is. Al jarenlang lig
gen immers Pershing-I-raket-
ten in Mutlangen en daar heeft
geen mens zich ooit over opge
wonden.
Een wandelende collega is min
der boos: ,Ach, ik ben totaal
a-politiek. En er is toch niets
aan te doen als de Amerikanen
wat willen. Duitsland heeft
toch niet eens een vredesver
drag". Hij vraagt, kennelijk af
gaand op ons Nederlands ac
cent, hoe het met Ajax gaat en
constateert tevreden dat de
VFB Stuttgart op dit moment
de Bundesliga aanvoert.
Heinrich Böll (foto boven) en
Gnther Grass: al lang niet meer
gezien in Mutlangen. (archieffoto's)
Een Amerikaanse Pershin Il-raket, zoals die al in Mutlangen is.
gestationeerd. (archieffoto)
