Kimsttribunaal
kraakt huidig
^cultuurbeleid
'Goö osjnik kaait I
nnn rr batoelba
NOS heft orkest op
'W.F. Hermans is een racist'
Nieuw orkest in de maak
Fiesta Gitana redelijk puur
RO: succes met moeilijke' Bartok
Bries houdt de wind fris
"AMSTERDAM (GPD) Deze rege-
aai ring erkent niet langer het recht
ai*d van de bevolking op alle vormen
d( van kunst en de noodzaak om al-
mel le sectoren van kunst te onder-
steunen. Dat was een van de con-
jaaj clusies die voorzitter Jan Rogier
zaterdag formuleerde aan het
einde van een door honderden
aieri bijgewoond kunststribunaal in
ner' het Stedelijk Museum van Am-
5°n sterdam.
de De tien beschuldigingen aan het
"d3 adres van de regering die Hans
der Croiset als aanklager eerder had
uitgesproken waren ingedikt tot
de constatering dat het aankoop-
en opdrachtenbeleid verder dan
d€ ooit is teruggedrongen uit de be-
leidsvoornemens. „Het optreden
van de overheid ten aanzien va.
ons ^e kunstsector speculeert op de
ren bestaande verdeeldheid in de
kunstenaarswereld en wakkert
deze aan", aldus Jan Rogier die
el" zei dat de kunstenaarsorganisa-
ties als een front moeten opere-
de ren en zich niet uit elkaar moeten
laten drijven.
ar?" De grote afwezige tijdens het
°l' kunsttribunaal was de overheid.
de Somber concludeerde aanklager
oe* Croiset dan ook dat het spel zon-
der gedaagde niet kon worden
voortgezet. „Er is meer aan de
hand dan korten of inleveren",
m aldus de aanklager in dit kunst
tribunaal. „De regering gebruikt
problemen rond het financie-
ringsbeleid om maatschappij-op-
6 vattingen dwingend voor te
schrijven. Op het terrein van
kunst en cultuur laaf de regering
zien minachting te hebben voor
iedereen die winstmaken niet tot
levensdoel heeft gesteld. Alleen
verkoopbare kunst wordt her-
t- kend als goede kunst. Er zou in
i- Nederland slechts behoefte zijn
aan duizend kunstenaars. Zon-
der voorbehoud worden vraag en
aanbod op het gebied van beel-
dende kunst vergeleken met de
omzetcijfers van automobielhan
delaren en andere commerciële
activiteiten",
i Schrijver Henk Bernlef opgeroe-
1 pen als een van de getuige-des-
i kundigen omschreef het kabi-
net-Lubbers als mensen met een
cultuurloze mentaliteit. „Schrij-
vers hebben weinig van deze re
gering te verwachten", zei Bern
lef en verwees naar het bevroren
budget bij het Fonds der Lette
ren en naar de commissie die op
verzoek van minister Brinkman
opnieuw het leenrecht gaat be
studeren. „Men wil slechts steu
nen wat al succes heeft".
Ook theaterman Steve Austin sig
naleerde slechts steun voor de
grote representatieve instellin
gen als opera en ballet. Beroeps
kunstenaars bij jeugdtoneel,
poppenspel, mime en bewe
gingstheater en bij muziekthea
ter en ad hoc-gezelschappen
worden in een nog groter isole
ment gebracht.
Filmmaker Rolf Orthel drong aan
op de totstandkoming van een
kunstenwet. De distributiekana
len in Hilversum zitten volgens
hem dicht. „De filmacademie die
hortend en stotend talent uit
spuugt heeft veertig of vijftig
mensen opgeleverd die in staat
zijn een behoorlijke film te ma
ken. Maar per jaar kunnen er
maar tien hun beroep uitoefe
nen. Als filmer kom je maar een
keer in de vier jaar aan bod".
Componist Rolf Knap noemde de
malaise onder scheppende toon
kunstenaars buitengewoon
groot. De journalist Hans Maar
ten van den Brink zei in een kri
tisch commentaar dat dit techno
cratische kabinet niet helemaal
ongevoelig was voor de chique
kanten van de cultuur. „Maar het
is een valse suggestie dat een an
der kabinet een hogere prioriteit
aan kunst zou geven". Van den
Brink meende dat het kunste
naarsprotest weinig indruk
maakt en hij pleitte voor gede
gen plannen.
Ook Jan Kassies had zijn twijfels
over de politiek. „Na de Tweede
Wereldoorlog ontstond pas het
besef dat de overheid iets kan
doen-aan kunst. Maar ik herinner
me na 1945 geen regering waar
van kunstenaars veel te verwach
ten hadden. Er is altijd al ellende
geweest en er is nooit een actieve
cultuurpolitiek gevoerd. De
BKR is ingevoerd als sociale
maatregel en was een alibi om
geen cultuurbeleid te voeren.
Deze schamele regeling wordt
nu ook aangetast en dat is schan
dalig genoeg. Het gaat boven
dien met grote brutaliteit en on
begrip. Kunstenaars hebben ook
niet veel van volgende regerin
gen te verwachten", meende Jan
Kassies. „Zij moeten zich voor
bereiden op een eeuwige strijd
die alleen met eendracht kan
worden gevoerd. In 1950 is al
door actievoerende kunstenaars
gezegd: Piet Hein is dood en
Rembrandt leeft".
HILVERSUM (ANP/GPD) - Bü
de NOS zal komend jaar één van
de vijf omroeporkesten worden
opgeheven. De afgelopen tijd
zijn wegens de bezuiniging al 40
vacatures open gebleven. Daar
naast zullen nog een 34 arbeids
plaatsen bij de orkesten worden
geschrapt, zodat in totaal een ge
heel orkest zal verdwijnen.
Dit schrijft de Raad van Beheer
(dagelijks bestuur) van de NOS
in de ontwerpbegroting 1984. Zo
als bekend zal de raad de door
minister Brinkman (WVC) opge
legde bezuiniging van 27,9 mil
joen verwerken in de begroting
van dit jaar. Welke van de vijf
orkesten Radio Filharmonisch
Orkest, Omroeporkest, Radio
Kamerorkest, Promenade Or
kest en Metropole Orkest - er
aan moet geloven, geeft de Raad
van Beheer niet aan.
Uit de ontwerpbegroting is niet op
te maken of er bij de omroep ge
dwongen ontslagen vallen. De
raad stelt dat het aantal gedwon
gen ontslagen als gevolg van de
bezuinigingen kan uiteenlopen
van 53 tot 91, maar bij deze aan
tallen is geen rekening gehouden
met de eenmalige verlaging van
de VUT-leeftijd, het natuurlijk
verloop, de besteding van de niet
uitbetaalde prijscompensatie
van 31 december 1983 en het aan
tal arbeidsplaatsen dat ontstaat
door de zendtijduitbreiding.
De Kunstenbond FNV zal in de
loop van de week waarschijnlijk
actie gaan voeren tegen het op
heffen van een omroeporkest.
Een woordvoerder van de Kun
stenbond noemde het voorstel
'schandalig' en kondigde aan de
kaderleden nog dit weekeinde
voor te zullen stellen acties voor
te bereiden.
„Dit voorstel doorkruist niet alleen
het lopende overleg met de vak
organisaties, het is ook volstrekt
in tegenstelling met hef orkes-
tenbeleid. De werkgroep die de
relatie tussen omroeporkesten
en de landelijke orkesten moet
gaan bestuderen, is nota bene
nog niet eens begonnen", aldus
de zegsman van de Kunstenbond
FNV.
Surinamers in protestbrief
UTRECHT (ANP) - De Federatie
van Welzijnsorganisaties van Su
rinamers vindt een optreden van
de schrijver W.F. Hermans taboe
tijdens de 'Nacht van de Poëzie',
die 10 maart in het muziekcen
trum Vredenburg in Utrecht
wordt gehouden. "Een verklaard
racist als de heer Hermans hoort
daar niet thuis", schrijft de fede
ratie in een boze brief aan de di
rectie van het muziekcentrum.
Het verschijnen van Hermans op
een landelijke culturele manifes
tatie als de 'Nacht van de Poëzie'
ervaart de federatie als beledi
gend.
De Surinaamse organisatie vindt
dat de directie van het muziek
centrum Hermans van het pro
gramma moet schrappen. Daar
mee zou het muziekcentrum
blijk kunnen geven van de op
vatting dat racisme en het aan
zetten daartoe in de Nederlandse
samenleving niet getolereerd
mogen worden, aldus de brief.
De organisatie constateert dat Her
mans "negatieve opvattingen je
gens de zwarte mens" wijd en
zijd bekend zijn, getuige de vele
beschouwingen die Hermans
heeft gewijd aan het Zuidafri-
kaanse apartheidssysteem. Ook
heeft Hermans enige jaren gele
den onder de titel 'De laatste res
ten tropisch Nederland' een ge
schrift gepubliceerd waaruit
Hermans "racistische instelling"
wat betreft Surinamers zou blij
ken en waarin Surinamers en Su
riname op grove manier zouden
zijn beledigd.
Directeur P. Smids van het
Utrechtse muziekcentrum zei in
een eerste reactie dat hij zich
over de brief zal beraden. In de
loop van deze week is een beslis
sing te verwachten, aldus Smids.
DEN HAAG (ANP) - Onder lei
ding van burgemeester en orga-'
nist Han Lammers uit Almere
bereidt een commissie een
nieuw orkest voor, dat in de
plaats komt van het Amsterdams
Philharmonisch Orkest, het Ne
derlands Kamerorkest en het
Utrechts Symfonie-Orkest. Dit
gebeurt in het kader van een
nieuw orkestenbestel, waartoe
de overheid heeft besloten. Een
landelijke werkgroep deed de
voorstellen tot opheffing van de
drie bestaande ensembles en het
oprichten van een nieuw met
veelvoudige taken.
HILVERSUM De zanger Benny Neyman heeft in Hilversum uit handen van AVRO-directeur Siebe van der
Zee de Bob-Scholtering ontvangen. De ring is een wisseltrofee als herinnering aan de vorig jaar overleden
zanger Bob Scholte. (foto anpi
Radio - tv - kunst
AMSTELVEEN Prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven hebben zaterdagavond met twee van hun
kinderen in het Cultureel Centrum in Amstelveen de première van het toneelstuk 'Het dagboek van Anne
Frank' bijgewoond. Na de voorstelling spraken zij met hoofdrolspeelster Jip Wijngaarden en met regisseur
Jeroen Krabbé. (foto anpi
'De overwinning op de zon'
van Chaïm Levano
De overwinning op de zon', opera in
twee bedreven en zes taferelen.
Artistieke leiding Chaïm Levano,
tekst: Velimir Cblebnikov en Ale-
xei Kruchonych, muziek: Huub
Kerstens, decor en kostuums:
Fleur den Uyl. Gezien op 15 fe
bruari in Frascati, Amsterdam.
Aldaar nog dagelijks tot 3 maart.
AMSTERDAM - In september
1913 ging in het toenmalige Pe
tersburg in tsaristisch Rusland
'De overwinning op de zon' in
première. De makers Kroetsjo-
nych, Chlebnikov, Matjuschin
en Malevitch noemden het een
futuristische opera. De be
staande opera-traditie ging vol
gens hen te zeer gebukt onder
een symbolische lading. Met
de bestaande tradities wilden
zfj afrekenen; geen herkenbare
karakters, maar sjabloonachti-
ge figuren, geen logisch ver
haal, maar flarden tekst, geen
lopende zinnen, maar beteke
nisloze combinaties van klan
ken. Hun tegendraadsheid
blijkt uit hun opvatting van de
zon: niet als levenbrengende
kracht, maar juist als onder
drukker, die maakt dat alles bij
het oude blijft. Als de mensen
er in slagen de zon gevangen te
nemen, betekent dat voor hen
de vrijheid.
De opera is sindsdien zelden op
gevoerd. De Amerikaan Ro
bert Benedetti nam als een van
de weinigen de handschoen
op. Zijn versie bleef zo dicht
mogelijk bij het origineel en
werd vorig jaar door de Los
Angeles Country Museum of
Art ook in ons land uitgevoerd.
Chaïm Levano heeft een conser
vatorium-opleiding en is zich
pas op latere leeftijd met thea
ter gaan bezighouden. Hij leg
de tot op heden een voorkeur
aan de dag voor theater uit het
begin van deze eeuw. Met der
tien onbetaalde acteurs maak
te hij zijn produktie 'De over
winning op de zon'. Geen re
constructie van de oer-opvoe-
ring, want decor en muziek
zijn nieuw en dat geldt ook
voor delen van de tekst. Zelfs
werd één figuur, de banjoïst,
door hem erbij bedacht.
In 1913 kon het publiek mis
schien geshockeerd raken
door 'De overwinning op de
zon', zeventig jaar later is dat
niet meer het geval. Sinds Ha-
ché, Servet en Van Oekel zijn
we wel wat gewend op het ge
bied van absurdisme in tekst
en beeld. Anti-theater is het ze
ker niet. Daarvoor is de regie te
keurig, zijn de effecten te bere
kend en is de muziek te stem
mig.
De grote kracht van de voorstel
ling schuilt in de belichting en
het decor. Een schuine stellage
van metaal, die van tussen de
'hanebalken' naar beneden
komt en in de podiumvloer
Scène uit 'De overwinning op de
verzinkt. De constructie geeft
een indruk van het onbegrens
de vertrouwen, dat in het begin
van de eeuw in de techniek
werd gesteld. De spelers klim
men en dalen langs de loop
plank, die in de stellage is be
vestigd. De flanken en achter
wand van de podiumvloer zijn
open, waardoor mooi gegoo
cheld kan worden met het on
verwachte. De spelers kunnen
opduiken als in een poppen
spel. Je ziet dan alleen hun bo
venlichaam. Soms ook kleven
ze als vliegen tegen de muur,
gevangen in een web van staal.
Het mooiste moment is dat waar
in het decor een solo geeft. Ter
wijl alle overige lampen zijn
gedoofd, lichten wisselende
spots de contouren van de stel
lage - grote stalen spin - uit te
gen de zijwanden. Die blijken
van papier te zijn, dat wordt
gescheurd door stalen loop
bruggen. Het isolement van de
scheve toren wordt verbroken,
de zon is overwonnen. "We
hebben op het verleden ge
schoten en er bleef niets van
De tot dan timide figuren ("ik
heb mezelf niet doodgescho
ten, uit bescheidenheid") krij
gen zelfvertrouwen. De klank-
teksten knallen er uit: göö osj
nik kaaid nnn rr batoelba vino
aajik sel. De spelers lijken dan
ook meer op hun gemak, waar
door het bewegingsspel be
langwekkender wordt.
Inhoudelijk viel er voor mij vaak
weinig te maken van dit stuk.
De teksten zijn onbegrijpelijk
en nonsensicaal. Wie dacht dat
het een opera is en er dus
wordt gezongen, komt bedro
gen uit. De figuren hebben al
lemaal keurig een naam gekre
gen maar zijn volstrekt niet te
identificeren. Toch is 'De over
winning op de zon' als schouw
spel heel boeiend. Grandioze
onzin in een indrukwekkend
decor.
ARIEJAN KORTEWEG
Residentie Orkest o.l.v. Peter Eót-
vós. Symfonie no. 6 'Pastorale' van
Beethoven, Iberia uit Trois Ima
ges van Debussy. Solist Pi-Hsien
Cben in het le Pianoconcert van
Bela Bartok. Stadsgehoorzaal, 18
februari.
LEIDEN Van Debussy's drie
luik Trois Images pour orche-
stre wordt het tweede, Ibéria,
naar verhouding het meest uit
gevoerd. Met dit werk beoogde
Debussy beslist niet 'Spaanse'
muziek te schrijven. Als echte
impressionist wilde hij de in
druk die hij van Spanje had in
muziek weergeven. Het merk
waardige is, dat Debussy nooit
in Spanje was geweest, maar
het land slechts kende via an
dere kunstvormen: de schil-
derkunst, de literatuur, de mu
ziek en de dans. Op onnavolg
bare wijze wist hij echter de es
sentie van het land in een
klankbeeld vast te leggen, in
dringender dan wanneer het
bij wat folkloristische elemen
ten, gitaar-imitaties en gebruik
van castagnetten was geble-
Deze bedwelmende en opzwe
pende muziek vraagt van or
kest en dirigent het uiterst aan
raffinement - de klankkleuren
van pastel tot fel moeten
vloeiend in elkaar overgaan
evenals de fragmenten zelf.
Hoewel het Residentie Orkest
hiertoe zonder meer in staat
moet worden geacht was daar
in deze uitvoering weinig van
te bespeuren. Onder de han
den van Peter Eötvös klonk al
les dor en droog, maar zelden
samenhangend, en allerminst
subtiel. Het orkest pleegt trou
wens in het algemeen ook ge
disciplineerder en geïnspireer
der te spelen. De grootste ver
rassing lag in de onaangekon
digde verwisseling van pro
gramma-onderdelen, waardoor
de argeloze luisteraar gecon
fronteerd werd met Spaanse
straatjes in plaats van het Duit
se platteland van Beethovens
Pastorale.
De Taiwanese pianiste Pi-Hsien
Chen had met Bartok's eerste
Pianococnert nauwelijks pro
blemen, ondanks de niet gerin
ge eisen die dit werk stelt. De
felle ritmiek met veel zich
steeds herhalende ritmische fi
guren en voortdurende maat
wisselingen bepaalt het karak
ter van de hoekdelen, het mid
dendeel vormt met een verras
sende dialoog tussen piano en
slagwerk plus blazers het
hoogtepunt. Met haar vertol
king die zo niet opzienbarend
maar zeker overtuigend was
oogstte zij een opmerkelijk
succes bij de Leidse mu
ziekliefhebbers, die haar spel
met een nadrukkelijk applaus
honoreerden. Opmerkelijk om
dat Bartoks werk zeker niet be
hoort tot de gemakkelijk in het
gehoor liggende muziek, en
hier zelden of nooit uitgevoerd
wordt.
Beethoven's Pastorale Symfonie
besloot dit concert waarin de
muziek meer naar de letter dan
naar de geest tot klinken werd
gebracht. MIES ALBARDA
LEIDEN - Al jaren lang geeft de
Haagse organisator Da Silva
via het programmaboekje en in
zijn korte mondelinge toelich
ting op het toneel uiting aan
zijn bezorgdheid over het
voortbestaan van de echte fla
menco. Die bezorgdheid heeft
zeker haar gronden en de toe
ristenindustrie is op dit punt
zeker een belangrijke schuldi
ge, maar desondanks is Da Sil
va er dit jaar weer in geslaagd
een ensemble samen te stellen
met over de gehele linie een
kwaliteitsniveau dat in vorige
programma's weieens minder
constant is geweest.
Curro Velez, die onverwoestbare
sterdanser van Fiesta Gitana,
schijnt zich dat bij het ontwer
pen van zijn choreografieën
ook bewust te zijn geweest en
bewerkte een verbluffende
technische perfectie in een
programma-opbouw die verre
van simpel genoemd mag wor
den.
Zo schiep hij een veilige entoura
ge voor de gedichten van Gar
cia Lorca, die de sfeer van het
gedeelte vóór de pauze bepaal
den, maar tevens konden de
begeleidingsdaners nu ten vol
le laten zien wat zij waard zijn.
Daarvan profiteerde in het bij
zonder de jonge Manuel More
no, die zich in zijn eerste sei
zoen bij Fiesta Gitana presen
teerde als een danser bij wie in
zet en afwerking tot op een op
merkelijk hoog niveau hand in
hand gingen.
Aan de andere kant zorgde de
strakke opzet er ook voor dat
de teugels pas laat gevierd wer
den. Toen het eenmaal zover
was, ontplooide de jeugdige
Aurora Varga zich tot een eer
steklas gangmaakster die met
opvallend enthousiasme het
publiek bij het zang- en dans
feest op het toneel betrok. Te
vens demonstreerde zij daar
mee echter de gevolgen die de
lokroep van de toeristen-
stroom op dc flamenco kan
hebben.
Het is echter te hopep dan Fiesta
Gitana nog lang kan doorgaan
met haar demonstratie van wat
nog als redelijk onversneden
flamenco-kunst beschouwd
kan worden. Ik zou deze
feestelijke theatertraditie in
het winterseizoen in elk geval
niet meer willen missen.
PAUL KORENHOF
Muziekgroep Bries presenteert een
combinatie van barok-, klassleke-
en popmuziek. Kapelzaal van
K&O, 17 februari.
LEIDEN "Luister nu naar de
ze authentieke uitvoering van
een Bretons volkslied, waarin
de diverse invloeden van bui
tenaf onmiskenbaar zijn; maar
het moet wel onder ons blij-,
ven!" Dan breekt zwoel en
zwaar het thema van 'Je t'aime'
los - een anticlimax die aan
het publiek spontane reacties
ontlokt.
Het driemanschap Bries pro
beert zoveel mogelijk een
speels contact met de luiste
raars te maken: "Muziek ma
ken is communiceren", zegt
Roel Zaadnoordijk, die de
fluit, de gitaar en een pak ha
gelslag hanteert, "En dat pro
beren wij, door allerlei muziek
stijlen samen te brengen, ach
ter elkaar en door elkaar te zet
ten en er iets anders mee te
doen".
De nieuwe synthesizer, die Bries
pas twee weken in bezit heeft,
geeft hiervoor talrijke moge
lijkheden en is een bron van in
spiratie. Op dit toetsenbord
van bescheiden omvang kun
nen allerlei instrumenten (cla-
vecimbel, marimba, kerkklok
ken, orgel, piano, e.d.) bijzon
der geloofwaardig nagebootst
worden. Jan-Willem Schute,
die dit wonderpanel bespeelt,
maakt de arrangementen van
het materiaal dat door Roel
Zaadnoordijk en Johan
Frauenfelder aangedragen
wordt. De klankregistratie (er
wordt intensief gebruik ge
maakt van versterkers e.d.) is
in handen van Jan van Rhe-
nen.
Citaten en clichés worden niet
geschuwd (Bach en Simon
Garfunkel wisselen elkaar
moeiteloos af) maar Bries
houdt de wind fris door eigen
geluiden te introduceren, zoals
een pak hagelslag bij wijze van
samba-bal effekt of de beide
wangen van Johan Frauenfel
der als melodisch slagwerk in
het stuk 'Wangklank' een
motorisch hoogstandje.
Bries presenteert een plezierig
en professioneel klinkend I
ogend programma dat ook op
een plaat te beluisteren is, die
drie maanden geleden uit
kwam: Bries in vogelvlucht.
ELLEN LOOYESTIJN
