c
Frits Bom: omstreden Konsumentenman
'Bouwen aan u zelf
is belangrijker
dan vedette zijn'
L>
Presentator van een zeepbellenshow'
DONDERDAG 16 FEBRUARI 1984
Radio - tv - kunst
HILVERSUM (GPD) Frits Bom's verontwaardiging is groot als
hij het verzoek krijgt te reageren op anonieme mededelingen
van één van zijn medewerkers over de problemen bij het VA-
RA-programma „De Konsumentenman". Hij klinkt door de te
lefoon net zo emotioneel als hij geregeld op het tv-scherm is te
horen en te zien: „Een medewerker die achter mijn rug om
heeft gepraat? Dat kan niet waar zijn. Ik beschuldig u van het
debiteren van onwaarheden".
Bom zegt de opmerkingen van de
man of vrouw niets eens te wil
len horen. Terwijl ze toch opmer
kelijk zijn: „De kritiek van vijf
consumentenorganisaties op ons
programma heeft zo'n indruk ge
maakt, dat we daarover deze
week nog een interne discussie
hebben met het VARA-bestuur
en de tv-programmaleiding. We
zullen praten over kleine veran
deringen in de opzet op korte ter
mijn. Voor volgend seizoen is
een ingrijpende wijziging te ver
wachten. Ook zullen er verschui
vingen in functies plaatsvinden.
Intern is er namelijk ook het een
en ander aan de hand. Er zullen
zich binnenkort meer mensen
met het programma gaan be
moeien".
Wanneer Bom vervolgens hoort
dat zijn voorganger als VARA's
Ombudsman, Johan van Min
nen, een visie op het consumen
ten- en ombudswerk heeft gege
ven, is hij al niet minder kwaad:
„Van Minnen heeft gepraat? Die
Europarlementariër? Wat heeft
die met mijn programma te ma
ken? U denkt toch niet dat ik
daar op reageer, hè?".
Dan wordt de Konsumentenman
wat rustiger. Voor nadere mede
delingen verwijst hij naar de
persdienst van de socialistische
omroep. Maria Meyer van die
dienst laat echter weten dat nie
mand „in dit stadium" behoefte
heeft aan praten. „In een brief
aan de vijf organisaties hebben
we ons opengesteld voor de kri
tiek. We wachten nu op een uit
nodiging voor een gesprek". Een
woordvoerder van de vijf laat
weten dat die vandaag de deur is
uitgegaan.
Het telefonische optreden van de
Konsumentenman past precies
in het beeld dat een collega van
hem schetst: „Zijn karakter is
veranderd sinds hij populair is.
Hij kan grommend van kwaad
heid in een stoel zitten, de han
den verbeten om de leuning ge
klemd. Hij is snel kwaad. Hij is
emotioneel. En hij is ijdel.
door
Jos van der Meer
Wim Bosbom, die voor de VARA
lange tijd Koning Klant (dat sa
men met de Ombudsman de
Konsumentenman is geworden)
heeft gemaakt en nu Kieskeurig
(TROS) leidt, vindt dat het inner
lijk van de maker en het uiterlijk
van een consumentenprogram
ma veel met elkaar te maken
hebben: „Als je een opgewonden
standje bent, loopje in valkuilen.
Je moet dingen erg vinden, maar
niet te erg. Hoe gevoeliger de ma
terie, des te rustiger de aanpak
moet zijn".
„Ik kan moeilijk juichen of waan
zinnig kwaad worden. Ik ken
blijheid vanwege een succes,
maar geen triomfgevoelens. Ik
ben een hengelaar, hè. De dood
enkele keer dat ik een levensgro
te snoek vang, zet ik hem terug
en na vijf minuten denk ik: zo, en
nu de volgende. Als die rust in je
zit als maker van een consumen
tenprogramma, waarin je toch
direct aan de werkgelegenheid
bij een bedrijf kunt komen, dan
is dat mooi meegenomen".
Cowboy
„Ik ben voor een afstandelijke be
nadering. Frits Bom daarentegen
is een cowboy. Die kan zwaaiend
met een klappertjespistool bin
nenkomen en hoge kijkcijfers
halen. Als ik het doe, zegt ieder
een: Bosboom moet ook zo nodig
lollig zijn".
- U zegt bijna dat Frits Bom een
showbink is.
„Nee hoor, zo praat ik niet over
Frits. Hij is een goeie vriend van
jne. Ik praat in het algemeen, zo
als we vooraf ook hebben afge
sproken. Ik bedoel: een pro
grammamaker wilde mij eens uit
een pak waspoeder laten sprin
gen, zo'n levensgroot geval. Dat
heb ik geweigerd. Ik ben er niet
op gebouwd dat sprongetje te
Frits Bom: 'Ik beschuldig U van het debiteren van onwaarheden'
maken. Maar ik kan me voorstel
len dat een ander het wel doet.
En dat 't dan leuk is".
Namens de vijf organisaties die vo
rige week kritiek uitten op de
Konsumentenman (Vereniging
Eigen Huis, Consumentenbond,
Instituut voor Huishoudtech-
nisch Advies, Nederlands Insti
tuut voor Budgetvoorlichting en
de Stichting Natuur en Milieu)
vertelt directeurs drs. H. J. van
Herwijnen van Eigen huis het in
principe prima te vinden dat de
Konsumentenman showelemen
ten bevat. Hoewel die aanpak ri
sico's heeft: „Zo'n programma
wordt dan al gauw een aftreksel
van de waarheid"
Dat de vijf met hun kritiek zijn ge
komen, geeft aan dat Bom en de
zijnen volgens hen die foute weg
is ingeslagen. Van Herwijnen:
„Ik zit bij elke uitzending met
mfjn tenen krom in de schoenen
af te wachten welke fouten er nu
weer zullen worden gemaakt
Onze kritiek is dan ook uit het
hart gegrepen. We hebben een
naam opgebouwd en die wordt
door de Konsumentenman te
grabbel gegooid. We hebben vijf
tig programma-onderdelen on
derzocht. Daarvan zijn er dertig
slecht. Er waren een paar twijfel
gevallen. Minder dan twintig wa
ren er goed. Kortom, een dikke
onvoldoende".
Onderzoek
De organisaties kwamen tijdens
hun onderzoek onderwerpen te
gen die ze misleidend vonden.
Van Herwijnen: „Voor de 22ste
keer liep iemand op een en de
zelfde plek door een een winkel
ruit. De VARA riep toen dat de
model-bouwverordening van de
Vereniging van Nederlandse Ge
meenten anders moest. Dat is
geen oplossing, want een ge
meente hoeft die verordening he
lemaal niet te gebruiken. De enig
juiste manier is die gemeente een
brief sturen en een afschrift aan
de verzekeringsmaatschappij.
Dan is er zo een markering op die
ruit".
„Ander voorbeeld is dat van het
huurcontract waar Bom iemand
van afhielp. Dat geeft de indruk
dat, als je naar Frits Bom loopt,
je van een juridisch juist contract
kunt afkomen Terwijl dat in
geen enkel volgend geval zal luk
ken".
„De aanpak van de Konsumenten
man is vaak onvolledig en ver
warrend. Neem de vergelijking
van goedkope met duurdere kin
derschoenen. Je kon alleen con
cluderen: nu weet ik het nog
niet. De consument wordt dom
gehouden en de producent heeft
gratis zijn eigen Ster-spot".
„Het vergelijkend warenonder
zoek is onbetrouwbaar. Van de
cola-test werd ik echt treurig.
Het voldeed nog niet aan mini
male eisen van betrouwbaarheid.
Straks denkt de kijker nog dat
wij het ook zo doen. En de 'beste'
cola adverteerde de volgende
dag ook nog paginagroot. De
consumentenorganisaties ver
bieden het gebruik van hun on
derzoek voor commerciële doel
einden. Een bedrijf moet toch ge
woon waar voor zijn geld bie
den".
„Ook worden te veel zaakjes indi
vidueel opgeknapt. Neem het ge
val met het huurcontract. Die
ene man zat zich te verkneuteren
achter zijn tv, 999 anderen die
ook met een contract in hun
maag zitten zijn teleurgesteld.
Terwijl zo'n programma de zelf
redzaamheid van kijkers zou
moeten vergroten".
„Wij vinden dat de Konsumenten
man de tv lang niet altijd als ver
antwoord drukmiddel gebruikt.
In het geval van een onbetaalde
rekening roept Bom in de came
ra tot de deurwaarder die de vol
gende dag bij de briefschrijver
zal langskomen: trek uw mooie
pak maar alvast aan, want ik
stuur morgen een cameraploeg
achter u aan. Je kunt de rechtsor
de niet op zo'n manier door een
tv-orde vervangen".
Van Herwijnen haalt ten slotte de
opname aan van de ouders die
werden geinterviewd bij het
grafje van hun kind. De jongen
moest gaan fietsen naar school
nadat staatssecretaris Smit-
Kroes ging bezuinigen op het
groepsvervoer voor gehandicap
te kinderen. Op weg naar school
kreeg de jongen een dodelijk on
geval. Bom kraakte vervolgens
de bezuinigingsmaatregel in het
interview. „Op onkiese wijze",
oordeelt Van Herwijnen.
Kruiwagen
Ex-ombudsman Van Minnen vindt
dat briefschrijvers nooit acteur
in een consumentenprogramma
mogen zijn. „Er kwam eens een
man die een invalide zuster had
bij ons omdat de burgemeester
het paadje naar hun huis had la
ten afsluiten. Hij moest de vrouw
in een kruiwagen naar huis rij
den. Nou, de neiging om dat te
filmen was natuurlijk groot.
Maar we hebben het die man la
ten vertellen. En dat werkte ook.
Je moet dit soort onderwerpen
niet oppeppen tot een show. Ik
vind dat walgelijk".
Wim Bosboom heeft ook inter
views gedaan met mensen van
wie een kind was overleden: „En
dan het liefst in de woonkamer,
tenzij je iets wilt laten zien dat
met het ongeluk te maken heeft.
Een onmogelijk kruispunt bij
voorbeeld".
Van Minnen gelooft dat Frits Bom
de verkeerde kant is opgegaan
toen Koning Klant oktober vorig
jaar samenging met de Ombuds
man: „Daarmee zijn beide pro
gramma's vermoord. In een con
sumentenprogramma zitten
geen sociale drama's, maar het
ombudswerk vecht tegen poli
tiek onaanvaardbare dingen. Als
je die twee bij elkaar stopt, wek
je de indruk dat de overheid een
soort warenhuis is waar je van al
les kunt halen, en je overdrijft de
consumentenproblematiek".
„Een ombudsprogramma behoort
een directe confrontatie met au
toriteiten te zijn. Het is doodzon
de dat Bom zo'n zeepbellenshow
van die twee programma's heeft
gemaakt. Want in crisistijd, als
velen in de knel zitten, is een on
vervalst ombudsprogramma har
der nodig dan ooit".
Wim Bosboom vindt dat het hart
van zijn 'Kieskeurig' de samen
werking met de consumentenor
ganisaties is: „De kritiek van die
vijf instanties kan alleen ont
staan doordat er geen samenwer
king is. Wij zouden ons program
ma nooit alleen kunnen maken.
Al de kennis die daar zit. En voor
vergelijkend warenonderzoek
hebben wij het geld niet Reken
maar uit wat het kost als je twin
tig wasmachines moet kopen om
die met elkaar te vergelijken".
Vlaamse (tv) actrice Tessy Moerenhout:
BOORTMEERBEEK
„Mensen vind ik belang
rijk, niet een carrière op
bouwen ten koste van al
les. Er zijn andere waar
den in het leven die be
langrijker zijn dan bij
voorbeeld theater. Ik kan
het gemakkelijk scheiden,
bepaalde acteurs kunnen
dat niet. Ik bedoel, van
avond speel ik een rol,
maar daarna ga ik die rol
niet in het dagelijks leven
spelen. Het is een vak. Het
is een facet van het leven".
De Belgische actrice Tessy
Moerenhout zal het in haar
woning in Boortmeerbeek,
met uitzicht op een bierbrou
werij, nog een paar maal zeg
gen: 't is een job; je moet
kunnen relativeren; het is zo
gegroeid. Alsof ze er zelf part
noch deel aan heeft en de
aandacht voor haar persoon
eigenlijk wat ongepast vindt:
„Je staat daar niet alleen op
de scène, je staat met gans de
bende tegenover het pu
bliek".
Pas tegen het einde van het ge
sprek, wanneer het onderwerp
toneel enigszins naar de achter
grond is verdreven, komt zij een
beetje los: „Ik ben een verzame
laar van stripverhalen. Tardi en
Hugo Pratt zijn mijn lievelings
auteurs op dat gebied. Moet ik ze
allemaal even halen? En ik verza
mel ook Mickey Mouse's, want
mijn teddybeertje was vroeger
een Mickey Mouse. Als ik in Ne
derlandse plaatsen ben en ik heb
even tijd om de stad in te gaan,
dan schuim ik de winkels af naar
een Mickey Mouse. Soms koop
ik er twee", voegt ze er aan toe
met een verontschuldigend lach
je, als maakte zij zich schuldig
aan verspilling.
In Nederland vestigde Tessy Moe
renhout de aandacht op zich
door
Frans Doeleman
door haar dominerende vertol
king van Maria Speermalie in de
gelijknamige Vlaamse tv-serie
(naar een roman van Herman
Teirlinck), die eind 1979 door de
AVRO werd uitgezonden. Sinds
dien is zij niet meer op de Neder
landse buis te zien geweest.
Laconiek reageert ze: „Tsja, wan
neer krijg je zo'n grote rol, dat
kan niet elk jaar gebeuren. Ik
denk dat dat normaal is. Soms
doe je iets en dan ben je voor een
jaar in de running en daarna ver
vaagt dat een beetje. Maar ik
speel graag in tv-films, evenals
trouwens in het theater. Je moet
alle twee doen om een beetje te
kunnen recupereren (herstellen,
red.). De ene manier van werken
is anders dan de andere, dat geeft
de variatie. Ik zou zelfs zeggen
dat ik tv-films liever doe dan
theater".
Kortfilmpje
Is de Nederlandse tv tot nu toe ver
der aan haar voorbij gegaan, de
BRT heeft Tessy van tijd tot tijd
nog wel een rol te bieden. Zo
speelde zij in een komische serie
over het kantoorleven, „De colle
ga's', en in een aantal 'kort-
filmpjes', zoals die in het Vlaams
worden aangeduid: .Stille zo
mer', ,De moeder en de drie sol
daten', ,Het rollend leven' en ,De
tantes'. Dit laatste spel, naar een
boek van Cyriel Buysse, wordt
wellicht omstreeks september
door de BRT uitgezonden.
Direct na haar toneelopleiding
werd Tessy gecontracteerd door
het Mechels Miniatuur Teater en
na een aantal jaren ging zij op
freelance-basis werken. Inmid
dels is zij weer teruggekeerd in
de schoot van het MMT, waar zij
de rol van buurvrouw speelt in
,De moeder van David S.' (van
Yvonne Keuls), welk stuk on
langs te zien was in de Leidse
Schouwburg.
Veel
„Het enige nadeel van theaterspe
len vind ik dat je het zo veel moet
doen. Bij film groei je naar een
moment en dat wordt opgeno
men, gefixeerd. Niet dat het spe
len van veel voorstellingen een
sleur wordt, want dan heb je al
tijd nog het publiek dat je een
push geeft, zodat je weer terug
energie krijgt. Maar een sleur...
Het gaat er naartoe als je veel
hetzelfde stuk speelt. Het inte
ressantste vind ik de zes weken
repetitie vóór de première".
Haar levensgezel Dirk Stuer kan
daarover meepraten, want hij
was vorig jaar orkestleider en ar
rangeur van de musical 'Fien':
„Het leukste is de repetitieperio
de, omdat je dan alles moet op
bouwen. En vanaf het moment
dat je op de scène staat, na de
première, begint het werk in fei
te. dan is het werken".
Tot dat werk rekent zij ook even
Tessy Moerenhout: 't Is een job, hè
tuele naaktscènes, zoals in .Maria
Speermalie": „Als het op een ge
zonde manier geapprecieerd
wordt en de ganse entourage dis
creet blijft, is dat geen probleem.
En als je het achteraf ziet, zeg je:
het is goed opgenomen of het is
niet goed opgenomen, maar
schaamte... niet zo eigenlijk, al
hoewel ik katholiek ben opge
voed... Maar het hoort soms bij
een rol, hè. Als je de eerste keer
jezelf bezig ziet, of je nu naakt
bent of niet, dat is gelijk, hè, dan
heb je wel een soort schaamtege
voel, maar daar raak je overheen
en dan begin je op een gezonde
manier kritisch naar jezelf te kij
ken. Dat heb ik wel geleerd door
de tv: objectief proberen te kij
ken. Dat is belangrijker dan je er
voor schamen. Nee, ik ben niet
gauw tevreden"
„Ik ben ook niet geïnteresseerd in
één richting. Ik wil ook andere
dingen, een drama of een kome
die, geëngageerd toneel of iets
experimenteels, een musical, het
interesseert mij allemaal. Ik vind
dat je je daar alleen maar door
kunt verrijken".
„Je hebt natuurlijk wel ambitie om
bepaalde grote rollen te spelen,
maar dan moet ook gans een
groep mee willen. Theater speel
je niet alleen. Je maakt ook geen
theater in de zin van: ik ben hier
de vedette. Je bent met een
groep bezig, dat is belangrijk en
daaruit moet iets groeien. Nee, ik
heb niet zo speciaal de wens ge
koesterd om een ster te worden
Acteur-zijn blijft je werk. Het is
allemaal zo tijdelijk, hè, het is al
lemaal uiterlijkheid. Het is be
langrijker waar je mee bezig
bent, dan idealen op te bouwen"
Afgunst
Tessy vol overtuiging: „Het bou
wen aan u zelf is belangrijker
dan vedette zijn. Na Maria
Speermalie' heb ik wel gemerkt
dat er afgunst was en nijd en dat
soort toestanden. Daar boks je
dan tegen en je moet proberen
dat te relativeren door zelf an
ders te staan tegenover je vak. Ik
doe graag BRT-films, om het
contact met andere mensen. Ik
zoek zoveel mogelijk afwisse
ling. Maar die bieden ze me nu
ook nog by het Michels Minia
tuur Teater".
Enthousiast kondigt ze de musical
,De grote fabriek' aan, die speelt
in het arbeidersmilieu kort voor
de Eerste Wereldoorlog en in
september bij het MMT in pre
mière gaat. Met plezier kijkt ze
ook al uit naar de tournee die vol
gend seizoen door Nederland
wordt gemaakt met ,Het is geen
leven, Jeanne' (Les trois Jeanne)
„Dat wordt op een cabareteske
manier gebracht. Drie vrouwen
vertellen over hun man, niet
pamflettair feministisch, maar
relativerend. De mannen in de
zaal zullen zich een beetje in hun
kruis getast voelen, denk ik".
iplak-
„Zal ik eerlijk zeggen? Vroeger
was ik er aan begonnen, maar ik
denk dat ik nu een maand nodig
zou hebben om het allemaal bij
te werken. Ik houd wel alles bij
en steek dat in kartonnen dozen.
Dat komt nog wel".
Lachend reageert zij op de vraag of
geld voor haar belangrijk is: ,,'t Is
nodig, hè, ik heb het nodig om
stripverhalen te kopen en Mic
key Mouse...".
OVERLEDEN De Drentse publi
cist Jan Poortman is op 86-jari-
ge leeftijd in Meppel overleden.
Poortman genoot vooral be
kendheid door zijn historische
en literaire werken over Drente.
Van zijn hand verschenen bijna
honderd verhalen en gedichten
bundels en romans.
In de oorlog was hij een sleutelfi
guur in het verzet in Drente. Hij
was drager van Nederlandse,
Franse, Belgische en Canadese
onderscheidingen.
ADVERTENTIE
