Bekoring gaat uit van
Chinese verhalenbundel
Suggestieve griezelverhalen
r« b
1 O
sr! e
Origineel debuut
Renate Dorrestein
Hank den Drijver
doet boekje open
I K
E
N
Dekkers:
sarrende
bioloog
Drie bundels vol onverklaarbare gebeurtenissen
PAGINA 18
DONDERDAG 9 FEBRUARI 1984
Kijken is moeilijk. Laat drie
mensen naar hetzelfde object
turen en vraag hen achteraf of
ze nu eens willen opschrijven
wat ze precies hebben gezien.
Hoe moeilijk het is om goed te
observeren blijkt dan. Hoe
komt het dat sommige biolo
gen zo goed kunnen schrijven?
Maarten 't Hart, Dick Hille-
nius, Leo Vroman: ongetwij
feld werden deze biologen ge
boren met een schrijftalent,
maar ik durf er tegelijkertijd
m'n hoofd onder te verwedden
dat hun biologie-studie hen
geen kwaad heeft gedaan: ze
hebben geleerd goed op de de
tails te letten.
Midas Dekkers zou aan dit rijtje
kunnen worden toegevoegd.
Hij is ook bioloog en kan bo
vendien ook goed schrijven. Al
een aantal bundeltjes met ver
halen over dieren heeft uitge
verij Bert Bakker op de markt
gebracht. 'De mol en andere
beesten', is tot nu toe de laat
ste. De verhalen in dit boek
zijn voordrachten die Dekkers
hield in het Vara-radiopro-
gramma 'Vroege vogels'. De
wesp, de luipaard, de schrift-
baars, de papegaai, de muskus
rat: kort maar krachtig komen
ze aan bod.
Wat de verhaaltjes van Dekkers
vooral lezenswaardig maakt is
het gevoel voor humor dat de
schrijver telkens weer etaleert.
Een voorbeeld: in het verhaal
de schriftbaars vermeldt Dek
kers het bestaan van een nieu
we diersoort, hij schrijft: "De
jogger is ongeveer zo groot als
een mens. Hij loopt ook op
twee poten, maar dan héél an
ders. De drang tot overleven
die elke soort kenmerkt heeft
bij de jogger namelijk een bi
zarre vorm aangenomen. Op de
hielen gezeten door de angst
probeert de jogger op een suk
keldrafje de dood voor te blij
ven. Ondertussen ziet hij ruim
schoots kans andere bosge-
bruikers door plotseling op
duiken vanachter boom en
struik de stuipen op het lijf te
jagen".
Maar er is nog een andere reden
waarom ik de verhalen van
Dekkers graag lees. Met veel
genoegen sart hij zijn tegen
standers, of het nu om honde-
bezitters of hengelsportlief
hebbers gaat. Ik denk dat er
ondertussen heel wat mensen
in Nederland zijn die Dekkers
het liefst zouden lynchen. Ik
herinner me bijvoorbeeld een
bijeenkomst van dierenartsen
waarop Dekkers ook sprak.
Eén van de veterinairen wekte
de indruk dat hij de schrijven
de bioloog gaarne zou wurgen.
Hetgeen overigens niet ge
schiedde.
Het mooiste verhaal uit 'De mol'
is het laatste: 'De God'. Gaat
over de hond Tinus, die door
zijn baas, door Dekkers De He-
re genoemd, aan een boom
wordt vastgebonden. De laat
ste regels: "De maan was
nieuw. Ergens op de Veluwe
doorscheurde het gebed van
een hond de nacht".
WIM BRANDS
De mol en andere beesten. Mi-
das Dekkers. Uitgeverij: Bert
Bakker. Prijs: 14,90 gulden
Elke revolutie heeft haar
slachtoffers geëist. Zo
ook de Culturele Revo
lutie in China. Veel
schrijvers werden in
die periode op de zwar
te lijst geplaatst omdat
zij met hun werk Mao's
hooggestemde idealen
zouden ondermijnen.
Toen in 1978, onder het
Deng Xiaoping-be-
wind, de 'vrijheid van
denken' weer enig aan
zien verwierf, volgde
voor veel schrijvers
eerherstel.
Er ontstond een stroming die
zich ging bezighouden met
de zogenaamde 'onthullings
literatuur', een literair genre
waarin schrijvers zich uit
spraken over de corruptie
van partijkaderleden die het
tijdens de Culturele Revolu
tie voor het zeggen hadden.
Een van de schrijvers die geen
blad meer voor de mond be
hoefde te nemen was - ver
stuik uw tong niet! - Gao Xia-
osheng. In zijn verhalenbun
del 'Een allereenvoudigst
verhaal' geeft deze auteur een
onthutsend beeld van de wil
lekeur waarmee de pionnen
van Mao te werk gingen bij
de ideologische heropvoe
ding van het volk.
In het titelverhaal maken wij
kennis met de boer Chen
Chanbing, bewoner van een
modelcommune, een soort
proefstation voor de land-
Gao Xiaosheng. (pr-fot
bouw. Men is in de commune
juist bezig met het invoeren
van uit varkensmest gewon
nen methaangas. Niet omdat
hij echt schuldig is, maar om
dat er af en toe 'uit revolutio
naire noodzaak' een voor
beeld moet worden gesteld,
krijgt Chanbing op een kwa
de dag van Babao, de briga
desecretaris, een schandbord
omgehangen, met daarop de
tekst: 'De aartsconservatief
Chanbing saboteert de cam
pagne voor de invoering van
methaan.'
Chanbing, die uitgaat van de fi
losofie: 'Hij (Babao) is een ka
derlid en ik ben een commu
nelid. Een botsing tussen ons
is als een ei tegen een steen',
schikt zich in zijn lot, wel we
tend dat de maatregel een far
ce is. Als hij echter bij de ten
uitvoerlegging van zijn straf
enkele klappen oploopt, on-
steekt hij in woede. Chen
Wenliang, zijn intellectuele
oom, die door de partijleiding
'naar de basis is terugge
plaatst' omdat hij er reactio
naire ideeën op na zou heb
ben gehouden, weet de
wraakzucht van Chanbing te
beteugelen.
Wanneer alle communebewo
ners laaiend enthousiast zijn
geraakt over het gebruik van
methaangas, vaardigt de lei
ding het decreet uit dat men
met de winning ervan moet
ophouden. De varkensdrek,
waaruit het gas wordt gewon
nen, zou niet vruchtbaar ge
noeg meer zijn om er nader
hand de akkers nog mee te
bemesten.
Onzin, zo weet Wenliang in een
wetenschappelijk experi
ment aan te tonen en hij for
muleert een aanklacht tegen
de leiding, die tot gevolg
heeft dat het verbod onge
daan wordt gemaakt. Xiaos-
hing laat het onbaatzuchtige
intellect hier zegevieren en
rekent af met de in die tijd
gulden stelregel: 'Wat je be
grijpt, uitvoeren, en wat je
niet begrijpt, ook uitvoeren."
Wanneer de besluiten van de
Partij indruisen tegen elke
vorm van logica, zo maakt hij
duidelijk, is gehoorzaamheid
van de leden uit den boze.
Spanning
Xiaosheng vermoeit de lezer
niet met ingewikkelde ideo
logische redeneringen. Hij
behandelt de hierboven ge
schetste probematiek op een
lichtvoetige wijze. Zin voor re
lativeren en humor zijn de in
grediënten waarvan hij zich
daarbij bedient.
Het verging mij bij het lezen
van deze verhalenbundel als
bij het eten van een tompoes.
Ik vond het bladerdeeg, de an
dere drie verhalen, smakelijker
dan de vulling, het titelverhaal.
Vooral 'Beet', dat gaat over een
visser die ten prooi valt aan zijn
eigen vangst, is een juweeltje.
Geserreerd, vol spanning en
met een verrassende plot. Ook
het verhaal 'In de bergen',
waarin een ambtenaar, die al
duizelig wordt als hij op een
krant staat, op spectaculaire
wijze zijn hoogtevrees kwij
traakt, mag er trouwens zijn.
Op meer poëtische wijze wor
den in deze kortere verhalen
overigens dezelfde thema's
aangeroerd als in het titelver
haal. Ze krijgen daardoor een
bestendiger, minder actueel ka
rakter; ze hebben het in zich
om 'evergreens' in de literatuur
te worden.
In het voorwoord bij deze ver
halenbundel vergelijkt Xia
osheng de schrijver met een
veerman. "Schrijven en over
zetten zijn eigenlijk hetzelf
de, beide hebben tot doel de
mensen naar de overkant te
brengen." Mij heeft hij naar
die overkant gebracht en ik
moet zeggen: het landschap
heeft mij zeer bekoord. Nu u
nog.
CEES VAN HOORE
Gao Xiaosheng, Een allereenvou
digst verhaal, en andere verha
len, vertaald door Koos Kuiper,
MeulenhofT Amsterdam, 1984.
f24,50.
Er zijn het afgelopen jaar ver
schillende interessante debu
ten met een hoop praatjes
door de uitgevers onder de
aandacht van het lezersvolk
gebracht. Zo prees Querido
geenszins timide (en terecht
trouwens!) De mensen thuis
van Thomas Roosenboom aan,
en is Tessa de Loo sinds De
meisjes van de suikerwerkfa-
briek, een luidkeels betoeterde
uitgave van De Arbeiderspers,
wel de meest geïnterviewde li
teraire debutante van de laat
ste paar honderd jaar. Slim be
leid, maar er is méér interes
sants op de markt.
Een stuk geruislozer bijvoor
beeld offreerde uitgever Bert
Bakker de eersteling van jour
naliste Renate Dorrestein, Bui
tenstaanders, i.t.t. mede-debu
ten een compleet uitgewerkte
roman. En een boeiende ook.
Al gauw vallen bij het lezen van
Buitenstaanders verschillen
de dingen op: de uiterst ver
zorgde constructie bijvoor-
Renate Dorrestein (pr-foto)
zwakzinnige Mar het kind
van de rekening.
Zij allen zijn (menen wij, en mèt
ons het gezin dat tegen wil en
dank een poosje in hun mid
den doorbrengt) "gestoord" -
buitenstaanders". Gek.
Het is maar vanuit welk perspec
tief dat "buitenstaan" gecon
stateerd wordt. Max, Laurie en
hun afgrijselijke zoontje zijn
evenzeer buitenstaanders, in
dringers zelfs.
Al vanaf het begin wordt de lezer
op het verkeerde been gezet:
wie zijn er gek, wie zijn er ge-
vóórlijk gek? Heel langzaam,
stukje bij beetje wordt duide
lijk wat er precies in dat ge
heimzinnige huis en met de
kleurrijke aanwezigen mis is.
Dat er iets mis is, mis zal gaan,
voelen we aan maar pas te
gen het einde, als het al te laat
is, beseffen we wat....en met
Zoals gezegd, een uiterst zorg
zaam en daardoor spannend
geconstrueerd verhaal, al ko
men de bizarre personages in
het boek misschien juist
door dat geconstrueerde ka
rakter - niet écht tot leven.
Heel belangrijk is dat niet; als
het drama zich voor de Buiten
staanders heeft voltrokken,
staat ook Laurie voor de keuze:
"Ze moest kiezen: ofwel alles
was waar gebeurd, inclusief
haar nachtmerrie, ofwel alles
was een droom geweest.. Het
was van het grootste belang
dat ze koos had. Het had op de
een of andere manier met over
leven te maken."
Een sterk en vooral origineel de
buut.
ROB VOOREN
Renate Dorrestein, Buitenstaanders.
Uitg. Bert Bakker, Amsterdam
1983, ƒ27,50.
De vorige uitzending van het Kreateam voor multimediale attitu
de-deformatie werd er speciaal voor onderbroken. De heer Hank
den Drijver (je schrijft het met een A, maar je zegt het met een E)
van het gelijknamige malversatiebureau kwam ons hoogst per
soonlijk meedelen dat hangende het onderzoek de hele oplage
van 'Een Gebaar' in beslag was genomen vóór het goed en wel in
de winkel lag.
De leider van de Aksie De Bevrijdende Lach had nog gevraagd
"hangende welk onderzoek?", maar dat moesten ze dus nog on
derzoeken. Den Drijver wees er in zijn van Van Kooten and De
Bie geleende zendtijd volledig terecht op dat "u degene bent die
hiermee is getoupeerd omdat u als kijker zo graag dat boek had
willen kopen".
En gedupeerd bent u. Dat kan ik u verzekeren. De heer Den Drij
ver was zo vriendelijk geweest om ons een recensie-exemplaar
van 'Een Gebaar' toe te sturen, juist voordat de officier van justi
tie met de deur in zijn huis kwam vallen.
Voor ondergetekende een kostelijke herinnering aan de langste en
minst vervelende zit uit zijn leven. Het is bepaald niet overdre
ven om te stellen dat de heer Den Drijver er op een doeltreffende
manier in geslaagd is om de twee Gebaarmakers-avonden, die
een half jaar geleden in Carré werden gehouden, in boekvorm
samen te vatten.
Met dank aan de fotografen Vincent Mentzel en Marc Mildner die
alle gebaren van Wim, Freek, Kees, Rinus, Adèle, Peter, Joop,
Herman, nog een keer Herman, Margreet, Jango, André, Fay,
Mathilde, Urbanus, Floor, Henny en Ernst, het vieze mannetje
en de Positivo's voor Amnesty Mutinational (aldus Den Drijver)
op subtiele wijze op zwartAvitte prenten hebben vastgelegd.
Bovendien heeft de heer Hank de moeite genomen om in het boek
zijn hele handel op tafel te gooien, "zodat iedereen kan zien waar
het tragiese tekort van deze goedbedoelde avonden vandaan is
gekomen".
En juist daarom is het zo jammer dat hangende welk onderzoek
dan ook, alle Gebaren door meneer de officier zijn weggenomen.
Den Drijver had immers nog zo gehoopt dat de boeken-verkoop
nog een paar rooie cijfertjes zou wegwerken.
Het is voor u, 'getoupeerde lezer', echt te hopen dat het openbaar
ministerie afziet van het nemen van nog meer schadelijke stap
pen zodat onze 'aksieleider' vanavond op de buis kan vertellen
dat u zich morgen alsnog naar de boekhandel kunt haasje rep
pen.
JAAP VISSER
beeld, zich uitend in een wisse
lend perspectief; het opvoeren
van de spanning ook door de
zeer geleidelijke ontwikkeling
van de intrige, en tenslotte - in
meer negatieve zin - het droge,
haast drorre taalgebruik waar
door men te zelden inniger
meeleeft met de trieste (en niet
zelden humoristische lotge
vallen binnen een hoogst
merkwaardig gemeenschapje.
Max en Laurie vormen een door-
snee-echtpaar (nauwelijks ge
lukkig gehuwd), dat op weg
naar een vakantiebestemming
met auto, twee zoontjes en al
van de weg in een sloot be
landt. Een sterk begin: "Hun
twee jongetjes achterin gaven -
geen enkel geluid. Ze deden net
een wedstrijd wie het langste
zijn adem kon inhouden. Ze
zouden allerbei liever stikken
dan verliezen. Het was een ge
lukkig toeval dat ze weigerden
om te ademen, want bij het ver
laten van het voertuig ging ie
dereen kopje onder.
Op zoek naar hulp komt men in
een afgelegen huis terecht,
waar een aantal zonderlinge le
den van het menselijk geslacht
een vreemd feest aan het voor
bereiden is. We maken kennis
met een oude mevrouw Agrip-
pina die van vers bloed en haar
waggelende hondje Evertje
Polder (dat het hier om en
hond, en niet om een harts
vriendin gaat, wordt - heel fraai
- niet direct duidelijk) houdt;
met haar zoon Lupo die profes
sioneel liefdesbrieven ten be
hoeve van zijn clientèle schijnt
te schrijven; met de zwijgzame
knecht Wibbe; met de identie
ke tweelingzusjes Ebbe en Bi-
ba (of is het een drieling? Waar
om dat feest ter ere van zusje
Sterre?); en tenslotte met de
vertederende, onschuldige,
Griezelverhalen zijn pas met
recht griezelig, wanneer na
neerleggen van het boek een
onbehaaglijk gevoel achter
blijft. Al tijdens het lezen heeft
een verontrustende spanning
bezit genomen van de lezer.
Onmogelijk het verhaal te on
derbreken voor iets anders:
doorlezen is de boodschap, hoe
angstaanjagend ook. Zwetend
en nagelbijtend bereikt de le
zer het einde, slaat het boek
dicht maar is niet verlost. Inte
gendeel, dan breekt de hel pas
goed los, wanneer donkere
gangen richting slaapkamer
moeten worden doorkruist.
Het zal duidelijk zijn: griezelver
halen verhogen geenszins een
gevoel van veiligheid. Toch is
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
DE KLER
LEIDEN-LEIDERDORP
OEGSTGEEST-KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op deze pagina besproken
boeken zijn bij ons dlrekt lever
baar, óf vla onze TERMINAL te
bestellen en dan binnen drie da
gen verkrijgbaar.
het genre razend populair. Hoe
enger hoe beter, waarbij het
onuitgesprokene, de onzeker
heid, slopender en wurgender
is dan een minitieuze beschrij
ving van verschrikkingen.
Suggestie, het ongrijpbare en
onzegbare speelt bij dit soort
verhalen een allesbepalende
rol.
De populariteit van griezelverha
len is leeftijdsloos. Zelfs kleu
ters genieten van gruwelijke
verhalen, als het maar alsje
blieft wel goed afloopt. Oude
ren moeten het zonder deze
sussende catharsis stellen: hun
opgewekte doodsangst wordt
niet verzacht door een 'eind
goed, al goed'. Helaas.
Het schrijven van griezelverha
len stelt hoge eisen aan een au
teur. Niet iedereen is in staat
meer te suggeren dan direct te
beschrijven, met als gevolg dat
een deel van de spanning ver
loren gaat. Wie de lezer van een
griezelverhaal plompverloren
mededeelt: 'er was geen grens
meer aan de werkelijkheid van
alledag; gewone gevoelens en
redelijk verstand bestonden
hier niet' is verkeerd bezig. Dit
onwezenlijke gevoel moet door
de loop van het verhaal wor
den opgewekt, en niet worden
meegedeeld.
Bovenstaand citaat komt uit de
verhalenbundel 'Tien x grieze
lig' voor liefhebbers vanaf 11
jaar. In deze bundel zijn tien
auteurs uit de stal van uitgever
Holkema en Warendorf ieder
met een griezelverhaal verte
genwoordigd. Een wisselende
bundel met uitgesproken goe
de, maar ook slechte verhalen,
en bijdragen die niet aan de
kwalificatie 'griezelig' voldoen.
De beste verhalen zijn Wim
Hofman's 'Willempje' (over
een verlaten banker en een
maffe broer en zus), Tante San
ne van Dolf Verroen in al zijn
eenvoud een geslaagd verhaal),
Pleuntje kom je spelen van
Alet Schouten spookverschij
ningen in een verwilderde
tuin), en Hoogtevrees van Jac
ques Vriens prachtig verhaal
- over een brute gymleraar en
een dikke leerling met hoogte
vrees). Verrassende verhalen,
goed en niet al te doorzichtig
verteld. De overige bijdragen
zijn te langdradig of van min
der kwaliteit, zoals het verhaal
van Annelies Jorma, waaruit
het eerder genoemde citaat af
komstig is.
Een vergelijkbare bundel is Een
boek vol rare verhalen, ver
schenen bij Westfriesland. Een
van oorsprong Engelstalige
bundel, samengesteld door
Jean Russell, ook voor lezers
vanaf 11 jaar. Opvallend is dat
Engelse/Amerikaanse auteurs
minder moeite hebben met het
vertellen van een onderhou
dend verhaal. Een constatering
die overigens niet alleen geldt
voor griezelverhalen.
Het eerste verhaal in deze bun
del, Gewoon een gok, is het
beste. Dit verhaal over een
vreemde jongen met voorspel
lende gaven - 'gewoon een gok'
- voert naar een verrassende
ontknoping. Deze bundel be
vat meer boeiende verhalen
over onverklaarbare gebeurte
nissen, die de lezer bij blijven.
Het verjaardagscadeau (een
raadselachtige jongen met rol
schaatsen), Billy's hand (een
brandmerk op een kinder
hand), De schaduw (hoe een
ontketende boosaardige scha
duw bezit neemt van een arge
loos meisje) en andere. Een pri
ma bundel, met illustraties van
Tony Ross.
Tot slot De bloeddorstige bad
meester van Hans Dorrestijn.
Ook hij begeeftt zich op het
griezelpad. Genoeg van alle be
gripsvolle teksten en liedjes,
die hij in het verleden schreef.
Hij wil zijn lezerspubliek flink
op de kast jagen.
Dorrestijn doet dat op weinig
subtiele wijze. Zijn verhalen
voor lezers vanaf 10 jaar zijn
niet zo zeer griezelig vanwege
het onbegrijpelijke: alles is
maar al te duidelijk. Bloed, ge
plette hoofdjes, kots: weinig
wordt tere kinderzieltjes be
spaard. Onverbloemd, recht
voor zijn raap vertelt Dorres
tijn zijn gruwelijke rijmen. Het
lezen vlak voor of na het eten is
niet aan te bevelen, want de
nachtmerries van Dorrestijn
werken door. Gelukkig haalt
de rijmvorm die Dorrestijn
hanteert de scherpste kantjes
er van af: het maakt zijn her
senspinsels burlesk, waardoor
het afstand nemen gemakkelij
ker valt. 't Is maar onzin, denk
je. Hoewel.... het begin van De
foute schoolconcierge lijkt uit
het leven gegrepen:
Hou schoolconciërges in de gaten
Dikwijls is het eng gebroed
Boordevol van kinderhaat
en stapelgek op kinderbloed
Ze zitten streng en saggerijnig
bij de ingang van de school
Ze houden net zo veel van kinde
als jij van drollen in het riool.
De tekeningen van Sylvia Weve
onderstrepen het lugubere van
Dorrestijns rijmen: zwart-wit
met veelzeggende schaduwen.
Tien x griezelig, div. auteurs,
uitg. Unieboek, f 19,90.
Een boek vol rare verhalen, div.
auteurs, uitg. Westfriesland, f
20,--
De bloeddorstige badmeester,
Hans Dorrestijn, uitg. Bert
Bakker, f 14,90
MARGOT KLOMPMAKER
Een geplet kind uit De bloeddorstige bad
meester, tekening van Sylvia Weve
De heer Hank den Drijvei
an het podium van Carré.
ijdert resoluut het vieze mannetje
(foto Amnesty)
