Militair heeft recht op
geestelijke verzorging
KERKDIENSTEN
P. Sierat (Oegstgeest): "Minister moet daar niet op willen bezuinigen"
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1984
Geestelijk leven
PAGINA 11
DEN HAAG - "Als ik
minister van defensie
was, zou ik er niet over
piekeren, te bezuinigen
op de post geestelijke
verzorging krijgs
macht".
Van wie kan zo'n uitspraak an
ders zijn dan van iemand die
veel heeft te maken met het
pastoraat in de militaire we
reld.
Ik schreef die woorden op tij
dens een gesprek dat ik deze
week op een van de hervorm
de kantoren in Den Haag had
met dominee P. Sierat
(Oegstgeest), secretaris van
de interkerkelijke commissie
voor de geestelijke verzor
ging van militairen. Hij is er
niet gerust op, dat deze
dienstverlening binnen de
krijgsmacht goed door de be
zuinigingsoperaties van de
regering zal heenkomen.
"Als ze werkelijk veertig pro
cent willen bezuinigen, zoals
eerst is genoemd, of een der
de - wat daar niet ver vanaf
zou staan -, dan zullen wij
als interkerkelijke commissie
ernstig moeten overwegen, of
wij de verantwoordelijkheid
voor de geestelijke verzor
ging nog wel kunnen dragen.
Maar zover is het nog niet. Ik
kan het me ook nauwelijks
voorstellen. Dit zou geen aan
vaardbare bezuiniging meer
zijn, maar het werk onmoge
lijk maken".
Het wachten is nu op een rap
port van de interdepartemen
tale ambtelijke werkgroep
'geestelijke verzorging', die
premier Lubbers vorig jaar
mei heeft geïnstalleerd.
Er wordt inmiddels gefluisterd,
dat in het ontwerp van dat
rapport ingrijpende besnoei
ingen worden voorgesteld.
Sierat: "Wij zullen alles probe
ren om de geestelijke verzor
ging zoals die nu is in stand te
houden. Je kunt met zulke
bezuinigingen ook zo ver
gaan, dat ze aan de andere
kant juist heel veel kosten-,
aan verlies van persoonlijk
contact en vertrouwen en van
gespreksmogelijkheden bin
nen een organisatie, die daar
zeker behoefte aan heeft. Al
leen al uit een oogpunt van
personeelsbeleid moet je
zoiets niet doen. Dan moet je
het geld maar ergens anders
vandaan halen".
Is er op het punt van de geeste
lijke verzorging verschil tus
sen de defensienota's van
1974 en 1984?
Sierat: "De defensienota van
'74 onderstreepte de nood
zaak van een eigen dienst,
geestelijke verzorging. Ik zal
er een paar zinnen uit voorle
zen. De krijgsmacht is een in
stituut met een vredebewa
rende taak, maar moet in het
ergste geval gewapende
strijd voeren. Dat kan, ook al
in de opleidingsfase, aanlei
ding geven tot persoonlijke
conflicten. Een eigen geeste
lijke verzorging, die de situa
tie in de krijgsmacht kent en
aanvoelt, kan de militair hel
pen zijn problemen te ver
werken en op te lossen".
Maar in diezelfde nota staat
ook, dat de kerken en het Hu
manistisch Verbond zouden
worden uitgenodigd voor een
principieel gesprek over de
organisatie, taak, werkwijze
en omvang van de geestelijk
verzorging.
S.: "Bezuinigingen waren daar
bij niet aan de orde. Het ging
om een goede samenwerking
tussen de zendende instan
ties en de overheid, met be
grip voor eikaars verantwoor
delijkheden. Dat je dan
streeft naar een zo efficiënt
mogelijke organisatie van de
diensten geestelijke verzor
ging, ligt voor de hand. Dat is
een voortdurende opgave".
door
S. J. de Groot
Vrees
De defensienota 1984 erkent de
noodzaak van geestelijke ver
zorging, maar zegt tegelijk,
dat de beperkte financiële
middelen van de overheid ook
in deze sector gevolgen zullen
hebben.
S.: "De overheid bezint zich op
't Ogenblik op de grenzen van
de moderne verzorgingsstaat.
De financieel-economische
situatie maakt dat noodzake
lijk. De werkgroep van Lub
bers moet nagaan, hoe de pri
maire verantwoordelijkheid
van de genootschappen op
godsdienstig en levensbe
schouwelijk gebied voor de
geestelijke verzorging in het
algemeen gestalte moet krij
gen. Dan is het mogelijk, dat
de genootschappen moeten
gaan bijdragen in de kosten"
"Onze vrees is, dat de geestelij
ke verzorging in de krijgs
macht op één hoop wordt ge
veegd met allerlei andere in
stellingen waarin de overheid
geld steekt. Het argument
van de verzorgingsstaat gaat
voor ons niet op, omdat de
overheid het recht op geeste
lijke verzorging in de krijgs
macht heeft erkend. Sinds
1914 bestaat die al in deze
vorm, en toen was er van een
moderne verzorgingsstaat
nog geen sprake".
"De overheid heeft ten aanzien
van de krijgsmacht een spe
ciale verantwoordelijkheid,
die in andere gevallen niet of
minder geldt. Ze vraagt van
de mensen onder bepaalde
omstandigheden het uiterste,
hun leven in de waagschaal
te stellen, groot geweld te ge
bruiken. Dat legt haar bijzon
dere verplichtingen op".
Geestelijke verzorgers, uitge
zonden door de kerken en het
Humanistisch Verbond, wor
den volledig betaald uit de
defensiebegroting. Moet dat?
S.: "Wij leveren alleen opgelei
SIERAT: "Bezuinigingen kunnen ook heel veel kosten".... (foto Holvast)
de en gekwalificeerde men
sen. Als je nu vraagt, of wij
niet een deel voor onze reke
ning zouden kunnen nemen,
dan moet ik zeggen, dat dit
bij de krijgsmacht anders ligt
dan bij andere vormen van
geestelijke verzorging. Door
slaggevend is de situatie
waarin de overheid zélf deze
mensen brengt. En die situa
tie is zeer bijzonder. Zij mo
gen daarom rékenen op elke
vorm van verzorging die de
burgerlijke samenleving ook
kent. Dat geldt toch ook voor
hun gezondheidszorg?"
Grens
Veertig procent bezuinigen zou
dus erg hard aankomen,
maar wat is dan nog wél re
delijk?
S.: "Wij willen dat zeker bekij
ken. Kom je bij 40 uit, dan ga
je ver over de grens. Ik denk,
dat bijvoorbeeld over 15 pro
cent serieus valt te praten.
Niet alle vacatures bij de
geestelijke verzorging kun
nen worden vervuld. Het aan
tal zou dus formeel wel wat
minder kunnen worden zon
der dat het werk wezenlijk
schade oploopt".
Waarop was die 40 procent be-
S.: "Het was een beetje natte-
vingerwerk. Men dacht aan
een regionale indeling, waar
bij alle krijgsmachtonderde
len (landmacht, luchtmacht
en marine) vanuit één cen
traal punt zouden worden
verzorgd. En dót is voor ons
onaanvaardbaar".
"Om te beginnen hebben de
onderdelen elk hun eigen ka
rakter en problemen. En je
bouwt met mensen toch geen
pastorale relatie op door af en
toe even bij ze aan te waaien
voor een stichtelijk woordje.
Je moet ze leren kennen in
hun levens- en werksfeer.
Daar horen ook de oefenin
gen bij. Je kunt niet om hun
persoonlijke ervaringen, vra
gen en problemen heen, wil
je met deze mensen reèel be
zig zyn".
S.: "Per bataljon hebben wij
één dominee en één aalmoe
zenier. In totaal zijn er 110
predikanten, 110 aalmoeze
niers, 22 humanistische
raadslieden en 2 legerrabbij-
nen bij de verschillende on
derdelen".
Sierat (zelf veertien jaar leger-
predikant geweest): "Aan
protestantse kant zitten we
met ongeveer tien vacatures,
vooral bij de vloot. Je moet
weieens drie tot zes maanden
op zee zitten, zie je. en daar
voelt niet iedereen voor".
"Bij de rooms-katholieken is
het tekort groter, zo'n 30 pro
cent. Dat komt door het ge
brek aan priesters. De laatste
jaren zijn er nogal wat wegge
gaan omdat ze gingen trou
wen. We hebben nog wel ge
probeerd, ze te behouden,
maar dat is niet gelukt. Ze
mogen als ze trouwen niet
meer als aalmoezenier func
tioneren".
Dat tekort is dus blijvend.
Onrust
In de interkerkelijke commissie
zitten hervormden, gerefor
meerden, luthersen, doopsge
zinden, remonstranten,
christelijk-gereformeerden,
Nederlands-gereformeerden
en vrij-evangelischen. De
rooms-katholieken hebben
hun eigen militaire vicariaat
en ook de joodse gemeenten
zijn apart vertegenwoordigd.
In al deze stromingen vind je
naast erkenning en waarde
ring ook kritiek op het defen
siebeleid. Denk maar aan de
kernwapenkwestie. Beïn
vloedt dat ook de houding
van de overheid tegenover de
geestelijke verzorging?
S.: "Och, er zijn altijd wel men
sen die van die hele geestelij
ke verzorging af willen. Het
brengt maar onrust in de ge
lederen, denken zij. Maar het
gros denkt zo beslist niet. Die
zien er terdege het belang
van in. Onrust voorkom je
ook niet door de mogelijkhe
den tot gesprek weg te ne-
En de kerken zelf?
S.: "Ook daar is een stroming
die zegt: jullie evangeliedie
naars horen niet in het leger.
Maar wij zeggen: de overheid
legt een zware claim op
dienstplichtigen én beroeps
militairen. Zolang je als kerk
de mogelijkheden hebt om
daar te zijn, moetje dat doen.
Ook de beroeps hebben hun
zorgen en frustraties. Zo
hoorde ik van een beroepsmi
litair, die niet eens in uniform
met de trein wil reizen omdat
hü daar eens voor beroeps
moordenaar is uitgemaakt".
Wat maakt iemand tot een goed
geestelijk verzorger?
S.: "Zijn pastorale houding te
genover medemensen. En na
tuurlijk zijn contactuele ei
genschappen; je moet het
prettig vinden om met men
sen om te gaan".
En als de geestelijke verzorger
dan atoompacifist is?
S.: "Ik ken er zo-een en hij is
een uitstekend legerpredi-
kant. Als je dót als het enige
evangelie ziet, moet je je wel
afvragen, of je hier op je
plaats bent. Maar dat vraag
stuk moet in je gesprekken
wel aan de orde komen. Je
kunt er niet omheen; het is
een probleem van de hele sa
menleving. En het is onrecht,
er de militairen op aan te
zien. Als je er iemand op wilt
aanzien, dón moet je naar de
politicus toe. Demonstreren,
zeg ik altijd, moet je niet bij
de kazerne maar op het Bin
nenhof. De geestelijke ver
zorger moet dus het be
staansrecht van de krijgs
macht wel aanvaarden, maar
over de bestaanswijze zijn al
le gesprekken mogelijk. Je
bent er voor de mensen".
Begrip
Vorige week kreeg dominee
Sierat de gelegenheid om bij
de vaste kamercommissie
voor defensive zijn opvattin
gen over de geestelijke ver
zorging toe te lichten. Hij
deed dat namens alle stro
mingen en vond daar begrip.
Maar begrip dat is nog niet vol
doende om de toekomst van
deze dienst aan de mens-in-
dienst veilig te stellen.
S.: "Zonodig zullen wij met te
genvoorstellen komen. Ons
uitgangspunt blijft, dat wij
als zendende instanties dit
werk op verantwoorde wijze
willen voortzetten".
Kerkbalans. Hoewel er nog geen
officiële cijfers binnen zijn, mag
met enige voorzichtigheid wor
den verwacht, dat de financiële
actie 'Kerkbalans' niet minder
heeft opgeleverd dan vorig jaar.
Tal van plaatselijke en regionale
kerkbladen melden, dat de op
brengst beantwoordt aan wat de
kerkeraden en parochieraden er
van hoopten.
Vaak is het resultaat iets hoger dan
vorig jaar, in andere gevallen on
geveer gelijk en in enkele wel
wat minder, maar daar vertrouwt
men, dat het de komende weken
nog iets zal aantrekken. Er zijn
ook mensen die niets toezeggen
maar wél geven. De voorlopige
conclusie kan zijn, dat 'Kerkba
lans' opnieuw is geslaagd en dat
de invloed van de economische
teruggang erg meevalt.
De kerkeraad algemene zaken
van de gereformeerde kerk van
Leiden heeft besloten, de mid-
dagdienst in de Bevrijdingskerk
(Zuidwest) in eer te herstellen.
De dienst van 5 uur in een zaal
van de Zuiderkerk blijft ook,
maar deze heeft meer het karak
ter van een 'avondgebed', 's Mor
gens is er in de Zuiderkerk geen
dienst meer, omdat deze is ge
combineerd met de Vredeskerk.
Ds. J. Nauta (Domburg) hoopt op
zondag 27 mei intrede te doen in
de Leidse hervormde gemeente
met een dienst in de Vredeskerk.
Hij wordt de opvolger van dr. A.
J. Lamping.
Beroepen. Hervormde Kerk: be
roepen te Tienhoven (ZH) H. O.
Molenaar Nieuwveen, te Leer-
sum L. M. Vreugdenhil Aagte-
kerke; bedankt voor Benschop
P. H. van Trigt Aalst. Toegelaten
tot de evangeliebediening en be
roepbaar: C. M. Buijs Krimpen
aan de IJssel, mevrouw C. A.
Schoorel Doorn, P. Taselaar Al
phen aan den Rijn en G. M. de
Vries Kerk-Avezaath.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Fijnaart (voor zen
dingswerk in Zambia) D. Visser,
laatstelijk predikant in Schoon-
dijke, naar Delden kandidaat mr.
dr. J. C. den Hertog aldaar, naar
Anna Jacobapolder en Oud-Vos-
semeer kandidaat D. M. Knibbe
aldaar.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: bedankt voor Hilversum H.
Velema Dokkum.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Katwijk aan Zee H.
Ligtenberg Middelharnis.
Baptistengemeenten: beroepen te
Amsterdam-Noord W. Hessels
Huizen.
Morgen wordt in de hervormde
en gereformeerde kerken gecol
lecteerd voor het werelddiako-
naat. De opbrengst wordt ver
deeld over een groot aantal pro-
jekten, vooral in de Derde We
reld. Het motto van de collecte
is: 'Werken om te overleven'.
Litouwen. Met 132.000 handteke
ningen onder een verzoekschrift
proberen rooms-katholieken in
Litouwen de autoriteiten te be
wegen om enkele gevangen zit
tende priesters vrij te laten. Bei
den maakten deel uit van een co
mité tot verdediging van de rech
ten van gelovigen.
De meeste handtekeningen zijn bij
het uitgaan van kerken verza
meld. De geheime dienst was
daarbij actief door de verzame
laars van de handtekeningen te
registreren. Zij kregen een boete
van f200.
LEIDEN: Herv. Gem. Hpogl. kerk geen
dienst;
Marekerk 10 en 5 dr. Meyers;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
Well en ds. v. Leeuwen, 11.15 pastoor
v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek;
Bevrydingsk. (Montgomerystr,) 10 en 5
ds. Rietveld, ha;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Bou-
huys;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
wijk Stevenshof (gebouwtje 'Dykhof.
Rijndijk): 10 kand. P. R. Middelkoop;
jeugdkerk Vredeskerk 10; jeugdkerk
Bevrydingsk. 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Hemmes.
Diakonessenhuis 10.30 hr. H. J. van
Straalen, O.geest, elke zat. 10.30 rk.
dienst.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 5 nam. avondgebed, dn
Vlijm, zie ook Vredeskerk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten-
sius, ha;
Oude Vest 10 ds. Koolstra, ha;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrydingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 dr. v.d.
Zwaan, ha.;
voor Merenwijk en Stevenshof zie herv
gem.
Geref. K. Vryg. (aula 'De Vlietschans',
Apollolaan): 10 ds. Houtman, 5 ds. De
Putter.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10.30 en 5
ds. Slofstra.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10.30 dr. Verheus,
Adam.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 en 6.30 ds.
Bosveld.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam. hr. v. Diggelen.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zond.
10 en di. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 evang. v.
Wieringen.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
samenk., 7.30 verlossingssamen
komst.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rynd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bij
belstudie, 10.45 predikdienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 flof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9.30 en 1!.
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
voor Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Achterberg, Leiden, 7 zang-
dienst
Geref. Kerk: 10 ds. R. de Vries. Ede. 6.30
ds. Brouwer, Den Haag.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. De Vries,
Heerde.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem
Adventskerk 10 dr. Mooi, Den Haag, 5
ds. De Jonge; Kruiskerk 10 ds. De
Jonge; Opst.kerk 10 ds. v.d. Heiden, 5
hr. Hoffenaar, Voorhoutjeugddienst;
Nabij 10 jeugdkapel; G. Herderkerk
10 ds. Koelewyn, Woubrugge, 6.30 ds.
Verheul; De Bron 9.30 ds. Verheul,
10,15 ds. Moll, jeugddienst, 6.30 ds.
Nieuwenhuis; Ashram (Marsdiep) 10
ds. Nieuwenhuis; Driehoorne 7 nam
ds. MoU; Oudsh.kerk 10 ds. Lapré,
Koudekerk; Sionskerk (Planetensin-
gel) 9.30 ds. Ouwendyk, 6.30 ds.
Schipaanboord, Everdingen.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Oldemans,
Hilversum, 6.30 ds. R. de Vries, Ede;
Salv.kerk 10 ds. Lamme, Delft, 6.30
ds. Modderaar. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vryg. (aula chr. techn. school):
9.30 ds. Spyker, 5 ds. Hidding.
Ned. Geref. Kerk (school WUlemstr.):
9.30 ds. M. de Jong, 4.30 ds. Biewen-
ga, Zoetermeer.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
VUetstra, wo. 7.30 ds. v.d. Mey.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Baptgem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 en 6.30 hr. Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark',Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10
en 7.30.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): geen dienst.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7. zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Vlist, Nieuwerkerk a.d. IJssel, 6
kand. Baas.
Geref. Gem. 9.30 en 6 en wo. 7.30 ds. Vo
gelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. Kleerma
ker, R.dam;
Salv.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Treu-
re te Katwijk aan Zee;
Bethl.kerk 10 ds. v.d. Velden. Woerden,
6.30 ds. Klein Kranenburg, Ter Aar.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Berg, 6.30 ds. v
't HofT.
Geref. K. Vryg.: 9.30 en 4.30 ds. Mouis-
Evang.-Luth. Gemeente: 10.30 hr. H. J.
C. van Es, Alphen.
Rk. Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.30.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 dr. Haitsma;
De Stek 9.30 hr. Cornelisse, Nieuwer
kerk a.d. IJssel.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v. 't Hoff, 5 ds.
Broer, Ter Aar.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds. Ribbers, 5 ds.
De Groot, Den Haag.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 7 ds. Boog
aard.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaf, ha.
Geref. Kerk: 10 ds. Welbedacht, 5 ds.
Damsma, Rijnsburg.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7. zo. 8.45 en 11.15;
Ryndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, 5 ds. v.d. Wal.
Geref. Kerk: zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. De Gel
der, Lisse.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds.
Gebraad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar
ents.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. Kos-
Vliegkamp Valkenburg: 10.30 ds. v.
Melle.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Driebergen;
O. Kerk 10 ds. v. Roon, 6 ds. Visser;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. Vroe-
gindewey;
Pniëlk. 9.30 ds. v. Sliedregt, 6 prof. dr
v.d. Beek, Valkenburg;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10
kand. Spaans;
Overduin 2.15 ds. Baas.
Ver. ter voorbereiding van een herv
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): 10 ds. v.d
Veen, Wassenaar.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. Koster, 5 ds.
Ferwerda, S.heim;
Triumfatork. 10 ds. Kersten, 5 ds. v.d
Horst.
Geref. K. Vryg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 ds. Blokhuis,
Schiedam, 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Tanis.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees-
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en 5
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. 10 ds. Hemstede, vlootpred.,
L.dorp, 7 zie geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 dr. Vlym, Leiden, 7 ds.
Lapré.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 (ha) en 6.30 ds.
Knorth;
Hoofdstr. 10 mevr. ds. Westera, ha;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loenen.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis. 10.45 ds.
Brommet.
Bapt.gem. (wykgeb. Zylkw.): 10 hr. De
Vries, ha.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9,10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Kra
mer, Aalsmeer, 7 ds. Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Gesink, Noord-
wijk, 7 ds Aalders, Woubrugge.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr.
Dryver, Voorschoten;
Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7 ds. Kris
pijn, Hillegom, jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Boswijk, 7 zie herv.
gem.
Geref. K. Vryg.: 10.30 ds. De Putter, 3
ds. Grutter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 9 ds.
Brink, Haarlemmermeer, 5 ds. De
Jonge, Almere.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds. v. Dy-
7.30 ds. Hak
ken.
Geref. Gem.: 10 en
kenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat 7, zo 8.30,10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30,11 en 5.45.
jeugddienst.
Geref. Kerk: 10.30 oecum. dienst, pas
toor Wüst en ds. Nooteboom, 6.30 ds
Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds
Roos, Utrecht.
Remonstr. Gem.: 10.30 oecum. dienst in
geref. kerk.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Molenaar.
Geref. Kerk: 9.30 hr. De Bruin, 7 ds.
Wattel, Hoofddorp.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9 30 dr
Snijders, Haarlem, 7 ds. Goverts.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Wijngaar
den.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Visser
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 kand. Kir-
pestein, Sliedrecht, 7 ds. Zoutendijk,
Groningen.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 kand. Tase
laar, Alphen, 7 hr. Voogd, Hollandse
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee. 5 hr. Visser;
.Vinkenlaankerk 5 ds. Elgersma;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning, 5 ds. v.d.
Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ko-
renhoff;
Vmkenl. (Binnen) 9.30 en 5 ds. Elgers-
Stichtingskerk 11 ds. G. de Lange,
O.geest;
Sole Mio 9 drs.. Wamelink.
Rk Kerk: Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v. Niel, Rijnsburg.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lytw.) 10.30 dr. Bal-
kesteyn. 7 ds. Da Costa.
Geref. Kerk: 10 ds. Vegter, zie ook herv.
gem.
Geref. Kerk Vryg.: 8.45 ds. De Putter,
4.30 ds. Houtman, Leiden.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
ds. Slofstra, Noordwyk, 4 ds. De Lan
ge, themadienst, 8 nam. zondag
avondgesprek ('schepping en evolu
tie').
Van Wijckerslooth: 4 mevr. ds. Visch,
ha.
Endegeest: 9.30 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 5
ds. Buikema, Zw.dam.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Meyering,
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v. Driel, Aarlanderveen, 7 ds. v.d.
Kamp.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Romein;
Bethelkerk 9.30 ds. Romein.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Damsma, 5
ds. Snel;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Baayen, 5 ds.
Welbedacht, H.woude;
Mar.kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Baayen.
Geref. Kerk Vryg.: 10 en 5.15 ds. Grut-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 ds.
Visser, ha.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Baas.
Geref. Kerk: 10 ds. Ferwerda, 7 zie herv.
gem.
Chr. Geref. Kerk: 11 ds. Steenbergen,
R.dam.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
Broer.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 en 6.30
ds. Vermeulen, ha.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds.
Winter. Den Haag.
Geref. K. Vryg.: 9 30 en 5 ds. Heida.
Marinevliegkamp: 10.30 ds. v. Melle.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. C. J. de
Jong.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9.10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. De Zeeuw, 7 ds. De
Zeeuw, ha;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
v.d. Schoot gezinsdienst;
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds.
Verwelius, Veenendaal, 4.30 ds. Har-
kema, Brakel.
Geref. Kerk: 10 ds. W. Hoekstra, zie ook
herv. gem.
Geref. K. Vrijg.: 8.30 ds. Houtman, 3 ds.
Geelhoed.
Aulagemeenschap Noordhofland: 10.30
gebeds- en gespreksdienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk
9.30 ds Goossen, 5 ds. Marchand, On-
st wedde;
Hoeksteen 9.30 ds. Kooien, LJsselstein,
- 6.30 ds. Roetman;
Bethelk. 9.30 ds. Roetman, 5 ds. Goos-
Imm.kerk 10 hr. Yska, Den Haag, 5 d6.
v. Itterzon, Gouda.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. De Moor, 5
ds. Moet, Berkel;
Ontm.kerk 10 kand. mevr. Koning-Po-
let, A.dam.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Wolters, 7 ds.
Steenstra, opendeurdienst;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. 10 ds. Hartsheim, Schevenin-
gen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Exalto, Benthui-
Geref. Kerk: Zyllaan 10 ds. Kuiper,
Noordwyk, 7 zie herv. gem.;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Kamp.
Ned. Prot Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Werner.
Rk Kerk: Will. zat. 7. zo. 9.30 en 11.
Jozefk. zat 7. zo. 9.30 en 11;
G. Herderk. zat. 5, zo. 9 en 11.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, Ter Aar, 6.30
hr. v. Waliinga.
Ned. Prot Bond (De Wyk): 11.30 in
herv. kerk Nieuwveen, drs. M. Roos.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Boer, Nieuwveen.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Veenstra, Leiden, 7
ds. Dronkert Gouda.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, ha.
Rk Kerk St Jan zo. 9.30 en II;
Chr. Dienaark. zat 7, zo. 10;
H. Ryndijk zat 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Jansen, Leiden, 6.30 ds. Vlasblom.
Boskoop.
Geref. Kerk: 10 ds. Buikema, 6.30 ds.
Jaspers Focks.
