c
KERKDIENSTEN
J
CRDAG 28 JANUARI 1984
Geestelijk leven
jlDEN - De enige overeen-
;omst met vroeger was mijn
:osteloze zitplaats, afgelopen
ondagmorgen op het gospel-
oncert in de Pieterskerk.
°"500|het andere was zó anders, dat
emand met iets te veel heim-
vee een triestige zondag moet
gehad,
i.g.st.
et dat de Amerikaanse jazz-
zangeres Lillian Boutté uit
l pijNew Orleans daar - en dan op
\nlrkerktijd' - een werelds pro-
mét. gramma presenteerde. Het te-
lter gendeel was het geval,
e uitl.,
!950,-jt evenement was aangekon
digd als 'gospelconcert'. Een
[eligieus getint staartje van de
Tl, bj^eidse Jazzweek. Wat de orga-
iet gaiisatoren verwachtten, ge
beurde ook: ver over de dui
dend bezoekers, ondanks de
snijdende oostenwind en een
serk met tocht en koude voe-
;en, plus de aankondiging dat
d10* een 'zit' zonc*er Pauze van
yvel anderhalf uur zou worden.
llian, haar orkest 'Music
""""Friend' en het Rijnlands
Dchristelijk mannenkoor met de
>d., steanger Piet van Egmond ga-
showven, wat het publiek toekwam--
fin. een verrassend programma -
188. er waren geen stencils, dus
moest men maar afwachten
lever van pur sang jazz- en gospel-
z.g.sthiuziek, instrumentaal en vo-
-760caal van hoge kwaliteit, en uit-
gevoerd met een geestdrift die
aa zo aanstekelijk was, dat de
toehoorders het meeslepende
76 'ritme voortdurend met hand-
691 geklap ondersteunden en elke
solo tijdens een uitvoering met
f Applaus beloonden.
at dat betreft liet deze morgen
geen wens onvervuld.
le beat bij sommigen wellicht iets
^van weemoed zal hebben opge-
vd roepen, was het besef dat de
zondag van vroéger in de ver
heven ruimte van wat eens de
Leidse 'hoofdkerk' was voor-
.0>(goed verleden tijd is.
billijkt zulke gevoelens er waren,
bleek mij bij het uitgaan van
de kerk. Uit het geroezemoes
Svan naar de deuren voortschui-
Felende mensen ving ik een
vluchtige conversatie op tus-
een paar - naar schatting -
Hfcestig-jarigen.
"Wat goed, hè. Maar wat zou
den onze vrome voorvaderen
ervan gezegd hebben?"
ij (enigszins in verlegenheid)-
"Och, ik weet het niet. Mis-
.schien zouden ze wel jaloers
Qizijn. Het kan ook wel, dat ze
I O Iheel vroeger die kerk op een
heel andere manier gebruikten
rmetedan wij gewend waren in onze
23i4(tijd. Weet jij veel"..-.
rerzonken in hun gedachten be
wogen zij zich zwijgend naar
de uitgang, hij nog een begen-
ALS 6e blik werpend op het orgel,"
dat niet speelde, omdat het
geen kerkdienst was.
IKCLoketten
ndiik 'erug naar de kost®loze zit-
i. ook P'33'3-
Bij het gratis concert zat ik uitge
rekend in een stoelenvak, waar
vroeger de 'vrije banken' ston
den, schuin achter de preek
stoel. Je had daar geluk, als je
nog net de achterkant van de
dominee kon zien. Niet zo pret
tig, maar een achteraf-plek le
verde wel een financieel voor
deeltje op, want de kerk vroeg
er geen zitgeld voor.
In mijn jeugd moest je voor een
zitplaats in de kerk nog beta
len. Voor de 'instandhouding
van de openbare eredienst',
heette dat plechtig. De rest van
haar inkomsten putte de kerk
uit de kerkelijke belasting, drie
collecten tijdens en nog een
open schaalcollecte na de
dienst.
door
S. J. de Groot
De inzamelingen tijdens de
dienst - nog met de lange
'hengelstokken' - duurden
meestal zo lang, dat de domi
nee, als de gemeente was uitge
zongen, alvast maar ging pre
ken. Niemand had daar last
van. Het hoorde gewoon zo. De
collectanten die bij de uitgang
met de schaal stonden droegen
een hoge hoed. Zo'n ding als
bij begrafenissen. Niet alleen
voor de tocht, maar ook om die
collecte extra gewicht te ge-
In de Pieterskerk, waar je toen je
fiets nog in het koor mocht zet
ten, waren twee kaartjesloket
ten, een aan de Kloksteeg en
een aan de kant van de Pieters
kerkstraat.
Wie tegenover de preekstoel wil
de zitten, moest een kaartje
van een kwartje kopen. De
kwartjesplaatsen - van de gra
tis domineesbank naar achte
ren oplopend tot aan de gratis
luifelbank voor autoriteiten -
boden een recht zicht op de
precliker. Ook als die een min
der krachtige stem had, was hij
daar nog goed te horen. Aan
microfoons - waarmee tegen
woordig zelfs kleine kerken le
lijk worden volgehangen -
was de kerk nog niet toe.
Voor een plaats in het 'ruim' van
de kerk, onder het orgel of in
de vakken richting 'koor' was
een kaartje van tien cent nodig
De kaartjes waren verschillend
gekleurd, zodat de overal in de
kerk geposteerde vrijwilligers
gemakkelijk konden controle
ren of iemand wel in het goede
vak zat. Was dat niet het geval,
dan werd hij of zij vriendelijk
maar onverbiddelijk terugge
wezen. Kinderen mochten
voor vijf cent naar een dubbel
tjesplaats.
Precies om vijf minuten voor de
aanvang van de dienst ging er
een bel of floepte tegen het
klankbord van de preekstoel
een gekleurd lichtje aan ten te
ken dat alle nog lege plaatsen
vrij waren. Je kon dan met je
dubbeltjeskaartje in een kwar-
tjesbank schuiven, en zelfs was
het toegestaan, een gereser
veerde plaats te bezetten.
Die waren er namelijk ook. Ze
behoorden meestal toe aan ge
goede lieden, die daarvoor elk
jaar een bedrag-ineens betaal
den. Was zo-iemand om vijf
voor tien nog niet present, dan
was zijn plaatsje vergaan en
kon het dus gebeuren, dat de
notaris, fabrieksdirecteur of
hoogleraar die morgen een
minder bedeelde kerkganger
naast zich kreeg.
Heel mooi
De burgemeester zat altijd, voor
zover hij ter kerke ging, vanaf
de preekstoel gezien in de lin
kerhoek van de rechter luifel
bank, met opzij een groen-flu-
welen gordijntje, dat de deftige
plaatsen als tochtwering af
sloot. De vrijwilliger trok dat
gordijntje dicht zodra de bur
gervader had plaats genomen.
Liet deze zijn plek leeg, dan
wachtte hij daarmee tot de do
minee, geflankeerd door de
dienstdoende ambtsdragers,
vanuit zijn kamer in het koor
naar de kansel schreed. Een
lange wandeling in zo'n grote
kerk, die de vrijwilligers be
nutten om snel de laatste toe
bereidselen voor de eredienst
te treffen.
In die tijd stond de dominee be
neden aan de kanseltrap nog te
bidden voordat hij het gestoel
te beklom. Sommigen hadden
aan een minuut genoeg, ande
ren deden er langer over. Ik
herinner me er één, die tot hal
verwege de trap doorliep om
dóór, gesteund door de gebo
gen leuning en met de rechter
hand eerbiedig tegen het voor
hoofd gedrukt, zijn drempelge
bed te doen.
Iedereen kon dat zien, en dat was
heel mooi, want bij al het ande
re bidden moest je zelf ook je
ogen dicht doen.
Schuin aan weerszijden' achter
de preekstoel had je dan de
'vrije plaatsen'. Dat stond met
fraaie krulletters aangegeven
op de buitenste banken. Lange
banken waren dat, met een
paar knikken erin, zodat je niet
als in een stadion in één
rechte lijn zat en elkaar toch
een beetje kon zien. Tussen het
bos van pilaren door gaven ze
meer uitzicht op het elders ver
zamelde kerkvolk dan op het
middelpunt van de dienst, de
prediker op zijn hoge stoel.
Op een aantal plaatsen in die
vakken bleef de vrije kerkgan
ger volledig verstoken van
enig zicht op de dienaar. Hij
moest het hebben van diens
stemgeluid, soms nauwelijks
verstaanbaar, en van de wijd-
gemouwde arm van de predi
ker, als deze met weidse zwaai
en - breder dan de kanselpi
laar die hem aan het oog ont
trok probeerde zijn woorden
kracht bij te zetten. Af en toe
even achterom kijken of opzij
buigen om het vrij zittende
kerkvolk er nog een beetje bij
te betrekken was er onder de
dominees niet bij. Je zag vanaf
die plaatsen hun verschijning
alleen bij het komen en gaan.
De vrije vakken verzamelden
een gemengd volkje. Van men
sen die niet in de rij voor het
loket wilden staan. Van lieden
die zich juist dóór op hun ge
mak voelden. Van laatkomers.
Van jongelui die, als de preek
te lang of te saai was, daar lus
tig aan 't kwebbelen sloegen,
zonder dat iemand ze onmid
dellijk tot stilte maande. En
van mensen die in de betaalde
vakken tevergeefs naar een
opening hadden gezocht.
Het was dót gedeelte van de gro
te kerken, waar je de meeste
inkervingen op de banken
vond. Van namen, datums en
alle mogelijke figuren, tot lief
desverklaringen toe. En waar
je geboden kon lezen als 'niet
spuwen'.
Beetje weemoed...
Om uiteenlopende redenen heb
ik menig kerkuurtje in die 'en
gelenbak' doorgebracht. Je
voelde je er wat ruimer. En
toen ik zondag bij Lillian Bout
té op die laatste open stoel
schuin achter de preekstoel te
recht kwam, vanwaar ik haar
helaas niet kon zien, precies
waar vroeger m'n vrije bank
was, toen stond dat hele verle
den in en rond deze kerk me
ineens weer scherp voor de
geest.
Dat verleden met al z'n eigenaar
digheden en onvergetelijke er
varingen. Ik geef toe: met een
tikkeltje weemoed, omdat je
weet, dat het niet zal terugko
men.
Leo Mens niet, die het hervorm
de kerkvolk voor het eerst rit
misch leerde zingen en geen
zondag voorbij liet gaan om de
mensen vertrouwd te maken
met de rijkdom van Bach.
Adriaan Blankenstein niet, die
met zijn tintelende voorspelen
de mensen bijna liet vergeten
dat ze ook nog moesten zingen.
Dominee Touw niet, die ik mid
den in de bezettingstijd zijn be
roemd geworden 3 oktober-
preek 'Vrijheid is om geen geld
te koop' - illegaal in druk ver
schenen heb horen houden.
De Haagse gastpreker Piet Lug-
tigheid niet, die voordat hij-zijn
preek begon ongeduldigen de
gelegenheid gaf geruisloos te
vertrekken, omdat de dienst
stampvolle kerk! - zeker twee
uren zou duren, en dat van 's
avonds 7 tot 9
Koster Rameau niet, die mij sa
men met een vriend de laatste
maanden van de oorlog in het
holst van de kerk - het stik
donkere archief bezijden het
koor - te slapen legde om me
aan de nachtelijke razzia's op
jongens te onttrekken.
En de plechtige processies van
ambtsdragers niet, bij de intree
of het afscheid van dominees.
Alles herinnering.
De bijbelloze preekstoel bleef
zondag dicht, en het orgel
zweeg.
Onder de muziek van het orkest
haalden mensen koffie voor el
kaar, soms morsend op de zer
ken, en kindertjes draafden
kraaiend de preekstoel op en
af. Gelieven sloegen de armen
om elkaar. En niemand nam er
aanstoot aan.
Vroeger wist je wel zo'n beetje,
wie er kwamen, en ook wie je
die morgen had gemist. Nü zag
ik toevallig een enkel bekend
gezicht, en dan nog in de verte.
Ik voelde me wat verloren in die
wijde ruimte met toch zoveel
mensen om me heen. Een een
ling onder vele anderen. Zon
der de diepe ervaring die men
sen - al is het maar voor één
uurtje in de week tot een ge
meenschap maakt.
Vieren
En toch was er genoeg, waarmee
'de kerk' misschien haar voor
deel zou kunnen doen.
Van de spontaniteit en de onbe,
vangen vrolijkheid, waarmee
dit publiek reageerde op wat
het hoorde en zag, vind je in de
gewone samenkomst van de
christelijke gemeente in de re
gel niet veel terug. Juist op de
ze plek, die eeuwenlang gelovi
gen heeft geherbergd en die nu
aan dat gebruik is onttrokken,
werd ik mij daarvan bewust.
Waar 'de kerk' is, moet alles or
delijk toegaan. Daarom heeft
ze ook haar 'orden van dienst'.
Een veelzeggende benaming,
die weinig ruimte laat voor de
verrassing van het onverwach
te. Het ligt allemaal zo mooi
vast, tot in de antwoorden die
een gemeente in de dienst
soms zingend mag geven, en
de gebeden van de voorganger
toe.
Misschien zal het weer wat vrijer
en losser moeten toegaan, wil
de liturgie echt viéring worden
en mensen, vooral jongeren,
weer kunnen aanspreken en in
beweging zetten. Een bood
schap die tot vrijheid roept laat
zich toch niet binden aan geijk
te vormen?
In die statige Pieterskerk was
zondag niets te gek. En ik vond
het nog gewoon ook, al moest
ik kennelijk nog niet los van
de traditie er wel even aan
wennen.
Wat is zo'n oud gebouw toch
ruim voor speelse dingen,
dacht ik.
Ruimer dan de gebruikers van
weleer.
'Misschien wordt het later weer
eens een echte kerk. In een an
dere fijd. Met mensen die iets
zullen uitstralen van het gevoel
waarmee Lillian Boutté op die
koude zondagmorgen zovelen
verwarmde.
DEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk geen
lenst;
HBerskerk 11 oecum. dienst;
■Sekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Koele-
aéSrjn, Woubrugge;
j^Sfanathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kool-
lum. geloofsgemeenschap- Regen
oog (Merenwijk) 9.30 zr. Meijer en
s. v. Leeuwen;
hlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Horten-
ii ti ius, herv.-geref. dienst;
|||l0rijdingsk. (MontgomerystrJ 10 ds.
IIINansen, jeugddienst;
desk. (Burggravenl.) 10 mevr. ds. De
H
ey;
se kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs,
k Stevenshof (gebouwtje 'Dijkhof
lijndijk): 10 kand. N. Falkenburg.
etc. Rd. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
laar^ovenberg.
qlirkonessenhuis 10.30 ds. v. 'tHof, elke
,%t. 10.30 rk. dienst.
'ni® 'Zegeest: zie Oegstgeest.
1 sleoef. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
chansw.) 5 ds. Dronkers, avondge-
led, zie ook Vredeskerk;
ïak. (Suriname
•O3 Methlehemkerk;
nw. de Vest 10 ds. Veenstra;
ranathak. (L. Morsw.) zie herv. gent,
«rijdingsk. (Montgomerystr.) zie
lerv. gem.;
aardenhuis Groenhoven 10 ds. Fer-
verda, S.heim;
■122$
Ipollolaan): 10 en 5 ds. Houtman.
'hr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5
3s. Den Hertog.
ef. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 lees-
ef. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
iriftstr.): 11.30 en 5.30.
ng.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
.•^«0.15 ds. Mostert.
Mllopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
^VJieterskerkstr.): 10.30 ds. Koek.
R - ptistengem. (O. Rijn 3): 10 en 6.30 ds.
4D. bosveld.
__^ng. Christengem. (Middelstegr. 3):
"'iO br. Dikkes.
Middernachtsroep (Zoe-
erw.singel 21): 5 nam. hr. Roos.
^«ngeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
fn di. 8 hr. Zijlstra.
ikstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Elker-
>out.
uur ger des Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
4 totamenk., 7.30 verlossingssamen-
vtomst.
ïuw-Apost. Kerk (H. Rynd. 24): 9.30
in 4, wo. 8.
vendedagadventisten (Ontmoetings-
cerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bij-
Delstudie, 10.45 predikdienst,
ristian Science (Steensch. 6): 10.30.
qOefi-stichting: 11 hr. L. A. Rooke over
Waar is God?' (Pieterskerk).
4 'erk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da-
4 - ,r*en (Brahmsl 9.30, 10.30 er) 11.20.
ekend-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
mati<oms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
fn 10.45;
Herensingel zat. 7 (mmv The Lord's
Folks), zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9.30 en IJ,
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk: zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 hr. Stam, Nieuwkoop.
Geref. Kerk: 10 ds. Femhout, 6.30 ds.
Stolk.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5 ds. Vliet-
stra, Bunschoten.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. De Jonge, 5 ds.
Bogers; Kruiskerk 10 ds. v.d. Velden,
Doorn; Opst.kerk 10 ds. v.d. Heiden,
ha, 6.30 ds. De Jonge; Nabij 10 ds. Bo
gers; G. Herderkerk 10 ds. Nieuwen-
huis, 6.30 kand. Taselaar, zangdienst;
De Bron 9.30 ds. Verheul, 10.15 drs.
Brombacher, 6.30 ds. Verheul; Ash
ram (Marsdiep) 10 ds. Mulder; Oudsh.
kerk 10 ds. Los, R.dam; Sionskerk
(Planetensingel) 9.30 ds. Zaal, 6.30 ds.
Ouwendijk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Stolk, 6.30
dr. Femhout; Salv.kerk 10 ds. v. Har-
melen, Hilversum, 6.30 ds. Wattel,
Hoofddorp. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school):
9.30 ds. Veldman, 7.30 ds. Heida.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 en 4.30 ds. v. Veelen, Soest.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 dienst, 1
febr. 7.30 ds. Hamstra.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 evang.
Ramaker, 6.30 ds. J. Malgo.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. Vork, 6.30 hr. v. Gemeren.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. Bulthuis.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Com. de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): 10 ds. Bloemendaal, Delft.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Couperus, Nieuwerkerk a.d. IJssel, 6
ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 en 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 en 6.30 ds. Richter;
Bethl.kerk 10 en 6.30 ds. v.d. Hoef
Avondmaal.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
v.d. Berg.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 4.30 ds. Mouis-
Rk. Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.30.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. Bogers, Al-
De Stek 9.30 dr. Haitsma.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Dijkstra, Ooster-
wolde (Fr.), 5 ds. v. 't Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdienst, 3 ds. Bac.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 kand. Middelkoop,
Dordrecht.
Geref. Kerk: 10 ds. Brink, Amersfoort, 5
ds. Elderman, Bodegraven.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Kris-
pijn, 7 ds. Kappenburg, Den Helder,
opendeurdienst.
Geref. Kerk: 10 drs. P. de Bruyn.
Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Biesma, 7 in-
terk. evangelisatiedienst in herv.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds.
Knorth, L.dorp.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Goverts,
Nieuw-Vennep.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 en 6 ds. Aarents;
Ontm.kerk 10 en 6.30 ds. Gebraad.
Avondmaal.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Werff, Voorhout,
5 ds. P. de Bruijn. O.geest, ha.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. De
Jong;
O. Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds.
Schuurman;
Ichthusk. 10 ds. Visser, 5 ds. Bosma,
Scheveningen;
Pniëlk. 9.30 ds. v. Roon, 6 ds. Vroegin
dewey;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
v. Sliedregt;
Overduin 2.15 ds. Baas; voor doven-
dienst zie geref. kerk.
Ver. ter voorbereiding van een herv
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): 10 mevr. ds.
Visser, Den Haag.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 en 5 ds. v.d.
Horst, ha;
Triumfatork. 10 ds. Franken, Zeist, ge-
comb. dienst met doven, ha, 5 ds.
Koster, ha.
Geref. K. Vryg.: 10.15 ds. De Putter, 3.30
ds. Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 lees
dienst.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.): 10 en 5
leesdienst.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 mevr. ds. Atte-
ma-Roosjen, Nieuwerbrug.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 zie herv.
gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Born, 6.30 ds.
Stegeman;
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftigschild.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr. De
Vries.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 7 ds. Los,
Zwijndrecht.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft, 5 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. Kerk: 10 ds. Boswijk. 7 ds. Jas
pers Focks.
Geref. K. Vrijg.: 10.30 en 4.30 ds. De Put
ter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10 en 5 br
J. van Dam, Driebergen.
Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Quant, Haar
lem, 7 ds. v. Dijken.
Geref. Gem.: zo. 10 en 4 en wo. 7.30 ds
Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr. Hof-
fenaar, Voorhout, 6.30 as. Kielder.
Vianen.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Schoon, Mijdrecht,
6.30 ds. Stroes, Nieuwerkerk a.d. IJs
sel.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
Vlietstra, Bunschoten.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Cossee.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Paul, Z.meer, 6.30 ds. Molenaar.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Houtman, 7 ds.
Bakker, beiden Amstelveen.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 ds. Cats, Aalsmeer, jeugd
dienst.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Rang, 4.30 ds. Wijn
gaarden.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Visser.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Bos,
Otterlo, 7 ds. Schalk, Leimuiden.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 hr. Schreu-
der, Tienhoven, 7 ds. Rang, N.-Ven
nep.
NOORDWIJK. Herv. Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. Keuning, 5 ds. De
Jong, Leiden, 7 ds. v.d. Lee;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. v.d. Lee; geref.
Buurtkerk 5 ds. Keuning; Sole Mio 9
ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Roetman,
Wadd.veen.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 drs. P.
Wamelink, 5 ds. Keuning;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Elgersma. Zie ook
herv. gem.
Rk Kerk: Zee zat 7, zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
P. Sierat, O.geest;
De Zilk 10 hr. De Vries, Heemstede.
Rk Kerk: Victork. zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. Da Costa;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Werner, Wassenaar, 7 ds. Vegter.
Geref. Kerk: 10 prof. mr. Reugebrink,
L.dorp, 7 zie herv. gem.
Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 ds. De Putter,
4.30 dienst.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
en 4 ds. De Lange.
Van Wyckerslooth: 4 prof. dr. Jansen
Schoonhoven.
Endegeest: 9.30 ds. Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte, ha.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 5
ds. Boswijk, Lisse, in 'De Spreng'.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, ha, 7 ds. Klein Kranen
burg.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Romein;
Bethelkerk 9.30 ds. Romein.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Cziria, 5 ds
Damsma;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel, 5 ds. Czi
ria;
Mar.kerk 9.30 ds. Damsma, 5 prof. dr
Verkuyl, A.dam.
Geref. Kerk Vryg.: 10 en 5.15 ds. Grut
ter.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds. v. Sorge, 5 ds
Rookhuyzen, Maassluis.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 ds
Visser, 8 ds. Visser (in De Voorhof,
tie 'Er is hoop').
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Germans, 7 ds. Ferwerda.
Geref. Kerk: 10 ds. Baas, 7 zie herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Heerma,
Soest.
Ned. Prot Bond (Jul.laan 17): 10.30 hr.
H. den Boeft, Leiden.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR Herv Gem. 9 30 ds. Klein
Kranenburg, 6.30 ds. v.d. Kamp.
Geref. Kerk: 9.30 kand. v. Viegen,
A dam, 6.30 ds. Warner, A.dam.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv Gem 10 kand.
Middelkoop. Dordrecht, 6.30 ds. Ver
meulen, jeugddienst, mmv kerkkoor
Rijnsburg.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Polet, A.dam, 6.30
ds. Cziria, Rijnsburg.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 leesdienst, 5 ds.
Heida.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9. 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 mevr. ds. Visser, L.dorp, 7 ds.
De Zwart, jeugddienst;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
De Zwart;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ver-
heule.
Herv. evang. op geref. grondslag (aula
Lucas-college, Beeth.laan): 9.30 ds. v.
Kooten, Middelharnis, 4.30 ds. Kies
kamp, Leerdam.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 dr. Arntzen,
A.foort.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds Goossen;
Hoeksteen 9.30 kand. De Koeyer, Krui-
ningen, 6.30 ds. Maasland;
Bethelk. 9.30 ds. Geluk, Woerden, 5 ds.
Roetman;
Imm.kerk 10 en 5 ds. Hulst.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. Enderlé, Ze
venhuizen, 5 ds. Smink, Haastrecht;
Ontm.kerk 10 ds. Welbedacht, H.woude.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 10;
Ontm.kerk zat. 7, zo. 11.45.
WARMOND: Herv. Gem. 10 en 5 ds.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Koolschyn,
Krimpen a.d. IJssel, 7 oecum. dienst,
ds. v. Waasbergen en pastoor v.
Steekelenburg;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Ouwendyk, Al
phen.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 ds. Koster, Kat
wijk. 5 ds. Oegema, Valkenburg;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 mevr.
ds. Bosman, O.geest.
Rk Kerk: Will. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat 7, zo. 9.30 en 11;
G. Herderk. zat 5, zo. 9 en 11.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Koelewijn.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
Buikema, Zwammerdam.
Rk Kerk: zat 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Molenaar, 7 zie geref. kerk.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Vermeer, 7 hr. De
Haan, Bodegraven.
ZOETERWOUDE. Herv. Gem. 10 ds.
Magree, Warmond.
Rk Kerk: St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Ryndyk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM Herv Gem. 10 ds.
Driebergen, Katwijk aan Zee, ha, 6.30
ds. Gall, Den Haag, ha.
Geref. Kerk: 10 ds. Buikema, 6.30 ds.
Aalders.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Cramer, O.geest.
