'Belangrijker wat ian hoe je zingt' E Televisie en televisiekritiek C TV-rubriek -ion Spee rekent af met schnabbelcircuit rERDAG 28 JANUARI 1984 Radio - tv - kunst lettine Vriesekoop kijkt als het even kan naar alle sportprogramma's op televisie. Wat voor sport het is, doet er voor haar niet toe. Afgelopen zondag keek ze naar Studio Sport en zette op ons verzoek haar bevindingen op papier, lettine werd tweeëntwintig jaar geleden geboren op boerderij 'Dank en Hoop' in Hazerswoude- Groenedijk. Op twaalfjarige leeftijd ging ze ta feltennissen bij de Leidse vereniging 'Avanti'' Met haar is het sindsdien zeker 'avanti' gegaan. Ze werd tweemaal Europees jeugdkampioene ('77 en '79), behaalde driemaal de tweede en eenmaal de eerste plaats in het Top-12 toernooi, won de Europese titel in single en mixed dubbel in 1982 en schreef de open Nederlandse ('81), Belgische ('82) en Franse ('83) kampioenschappen op haar naam. Ze is net helemaal hersteld hersteld van de ziekte van Pfeiffer, die haar twee maanden dwars heeft gezeten en maakt zich nu op voor het Top-12 toernooi, volgende week in Bratislava, Tsjechoslowakije. Tafeltennis was in de afgelopen week niet op het beeldscherm te zien. Over de berichtgeving daar van wil ze wel kwijt, dat men ongetwijfeld zeer z'n best doet, maar dat het resultaat op tv meestal te slecht is voor woorden. lijna geen enkel sportprogram ma dat op ons scherm ver schijnt ontgaat mij. Dus ook zondagavond Studio Sport niet. Deze keer was 't eens een tamelijk gevarieerde uitzen- -- ding, wat voornamelijk kwam IV doordat er veel voetbal werd afgelast. Naast een klein beetje voetbal was er schaatsen uit Larvik en Davos, atletiek, bad minton en bobsleeën. Meer va riatie dan anders dus en ook leukere sporten, ►e rechtstreekse verbinding die met Larvik en de NOS tot stand was gebracht, om inte rim-voorzitter Klok van de KNSB en schaatscoach Henk Boer met elkaar te laten dis- vel cussiëren over de (gebruikelij- 1 ke) selectieperikelen, vond ik wel een tikkeltje overdreven Misschien kunnen ze hun geld "'J'» een andere keer beter beste den. Overigens wel klasse van Hilbert om z'n titel daar in 't hol van de leeuw te prolonge- jjÜjet badminton vond ik ook wel leuk. Alleen 't herendubbel was ditmaal niet zo spectacu lair om te zien. Het vrouwen- dubbel werd niet uitgezonden omdat finaliste Eline Coene weigerde haar shirtje met te veel reclame te wisselen. Erg consequent van haar, maar ik vrees dat 't weinig zoden aan de dijk zal zetten. Want wat dit soort zaken betreft is Holland nu eenmaal 'n bekrompen landje. n-i2! Dan was er nog atletiek vanuit de IJsselhal in Zwolle, waarbij de meeste aandacht uitging naar Elly van Hulst, Tineke Hidding en naar wat natuurlijk 't mees te opzien baarde: de over schrijding van de twintig me ter grens bij 't kogelstoten door Erik de Bruin, die hier dan ook zichtbaar blij mee was. De laatste twee onderwerpen be troffen sporten waarbij ver schillende mensen olympische deelname moesten afdwingen: bobsleeën en schaatsen (sprint). Eigenlijk waanzinnig dat atleten die zoveel tijd in hun sport steken twee weken voor èen olympisch toernooi nog niet weten of ze daar zul len starten. Volgens mij zou den ze dat al een half jaar van tevoren moeten weten. Dan zouden ze ontspannen naar de Spelen toe kunnen leven, in, plaats van dat ze zoals we heb ben kunnen zien, in Davos on derling hun plaats nog moeten afdwingen. Aan de sporters zelf zal 't overigens niet liggen! Dat was dan 55 minuten Studio Sport, waarbij dit keer eens niets fout ging met de ampex- machine. Wel jammer dat Mart Smeets dit maal geen presentator was, want die brengt 't allemaal niet zo eentonig en durft tenminste ook 'ns iets anders te zeggen. Ik zou overigens in de toe komst willen zien dat sportpro gramma's wat langer zouden duren, zodat er wat dieper op de materie in kan worden ge gaan, zoals bijvoorbeeld bij 'Extra Time' op België. Hier wordt op de meest uiteenlo pende sporten dieper inge gaan, zodat je ook wat meer achtergrondinformatie over bepaalde sporten krijgt. Wanneer je nu op Studio Sport twee minuten tafeltennis, wa terpolo of ijshockey te zien krijgt, dan krijg je volgens mij een verkeerd beeld, of liever gezegd: helemaal geen beeld van een wedstrijd. En zeker niet wanneer in veel gevallen ook nog eens ondeskundig ver slag wordt gegeven. BETTINE VRIESEKOOP Het laatste item bij Sonja, en dat is ook altijd het hoofdonder deel dat door de muziek mag worden weggewist, was deze week gewijd aan de tv-kritiek. Hoe is het te verklaren, was Sonja's kernvraag, dat 5,5 mil joen mensen naar Willem van Oranje kijken (en die serie blij kens de kijkcijfers ook hoge lijk waarderen), dat 6,5 miljoen mensen naar Herenstraat 10 hebben gekeken (ook met veel waardering), en dat zelfs 7,5 miljoen mensen met kennelijk heel veel plezier naar 'Zeg 'ns AAA' kijken, terwijl de televi siecritici diezelfde series af doen met een sneer ('Als ik op Herenstraat 12 had gewoond was ik verhuisd'), of op zijn best met een negatieve, laat dunkende kritiek? Als getuigen a charge tegen de TV-kritiek waren onder meer opgeroepen de regisseurs Nico lOiapper ('Zeg 'ns AAA') en John van de Rest ('Herenstraat 10') en als getuigen decharge, tevens verdachten, de tv-critici Coot van Doesburgh (Het Vrije Volk), Yvonne Gnirrep (De Waarheid) en Frans Happel (Haagsche Courant). De mening van de tv-critici werd in grote lijnen al eens in 1969 verwoord door de befaamde en beruchte toneelcriticus van de New York Times, Clive Bar nes: „Televisie is de eerste waarlijk democratische cultuurvorm de eerste cultuurvorm die voor iedereen bereikbaar is en ge heel beheerst wordt door wat het publiek wil. Het verschrik kelijke is alleen wat het pu bliek wil". En de mening van de televisie makers (voor en achter de ca mera) werd in grote lijnen al in 1976 verwoord door Robert Wood, de president van CBS- tv: „De hoeveelheid goede program ma's dat in een jaar op de tele visie verschijnt zou de Broad way-theaters twintig jaar lang kunnen vullen". door Nico Scheepmaker Toen John van de Rest zich op de kijkcijfers beriep, en Coot van Doesburgh uitriep dat vol gens zijn getalscriteria de Bou- quetreeks ook de beste boeken moest bevatten, riep John van de Rest (baldadig, mogen we hopen): „Dat vind "ik ook!" Dit nu is des Pudels Kern. De 'He renstraat 10' van John van de Rest had waarderingscijfers die schommelden tussen de 69 en 71. Dat is lang niet slecht. Maar 'De gebroeders Ham mond' die tien jaar geleden door de AVRO werden uitge zonden, hadden een gemiddel de waardering van 73. En de serie die aan een tijdgenote van Willem van Oranje was ge wijd: Elizabeth R (in hetzelfde jaar, 1533, geboren als Willem van Oranje!), had in 1972 toen de AVRO haar uitzond een ge middelde waardering van 76. De Dienst Kijk- en Luisteron derzoek die deze cijfers voor me opzocht verraste me overi gens wel met de gemiddelde kijkdichtheden van Elizabeth R en De gebroeders Ham mond, respectievelijk 20 en 25, terwijl daar, door een andere manier van meten, nog eens 15 procent van moet worden afge trokken om ze met de huidige cijfers te kunnen vergelijken. En hoe minder kijkers, hoe ho ger over het algemeen de waar deringscijfers zijn. We zien dus dat het streven om met series als Herenstraat 10, Zeg 'ns AAA en Willem van Oranje een groot publiek te trekken on dubbelzinnig geslaagd is. Dat laat onverlet, dat de televisie critici intussen de taak en ook de dure plicht hebben te signa leren dat de kwaliteit van deze series (de ene minder, de ander meer) achterblijft bij wat blij kens vergelijkbare buitenland se series - en ook wel eerdere Nederlandse series mogelijk is. De kijkdichtheid van series als Elizabeth R en I,Claudius mag dan kleiner zijn geweest dan die voor Herenstraat 10 en Willem van Oranje, het waren toch ook veelbekeken series, waarvan de kwaliteit blijkens de hogere waarderingscijfers wel degelijk onderkend is door dat 'grote publiek'. Beide uitspraken, hoewel el- kaars tegendeel, onderschrijf ik. De gemiddelde kwaliteit van de tv-programma's is voor mijn gevoel eerder beter dan slechter dan de gemiddelde kwaliteit van (bijvoorbeeld) de boekenproduktie, alleen merk je de slechte of matige pro gramma's eerder op omdat je nu eenmaal gewend bent de te levisie om 7 uur aan te zetten en pas om 11 uur weer uit. Dan heb je de krant gelezen, een ar tikel uit Intermediair, een afle vering van de Bouquetreeks, een verhaal van Kafka en iets heel geestigs (was dat nu een bundeling van Seth Gaaikema of van Russell Baker?). De vol gende dag stap je een welvoor ziene boekhandel binnen, je koopt daar Intermediair, 'Ame rika' van Kafka, en als blijkt dat Russell Baker uitverkocht is maar dat er nog een hele sta pel Gaaikema's ligt, mompel je dat je dan toch maar liever even wacht tot Russell Baker weer is binnengekomen, en je gaat met een tevreden gevoel naar huis zonder zelfs maar weet te hebben van de Bou quetreeks en Seth Gaaikema. Dat is het grote verschil tussen de tv-kijker Adriaan Bellige- rente en de lezer Adriaan Belli- gerente, en dat verschil maakt weer dat Adriaan B. als lezer een tevredener mens is dan als kijker. Wat ik wel aardig vond in John van de Rest was, dat hij zijn erf als een blaffende en bijtende hond furieus verdedigde, hoe wel de lakoniekere aanpak van Nico Knapper mij wat reëeler leek. „Omdat we niet beter kunnen", was diens antwoord op de vraag waarom de Neder landse series door de bank ge nomen zoveel minder kwaliteit hebben, en zo dikwijls tegen het cliché aanleunen, vergele ken met de buitenlandse se ries. „En omdat we hier alleen de beste buitenlandse series te zien krijgen, en die dan gaan vergelijken met ALLE Neder landse series, waardoor je een vertekend beeld krijgt", was trouwens ook een heel goed ar gument van Nico Knapper. De argumenten van John van de Rest waren wat minder steek houdend. „Er zijn in Neder land zes mensen die over tv schrijven en die vertellen zes miljoen mensen die een serie mooi hebben gevonden dat ze te dom zijn om daarover te oor delen," zei John van de Rest, waarop Coot van Doesburgh (goedgemutst en ad rem) ripos teerde: „Ik denk dat jij die mensen te dom maakt". CLEEN/HILVERSUM (GPD) - .Meestal begint het heel simpel net een beetje pingelen. Je komt )p allerlei melodietjes, thema's ;n akkoordlij nen. 't Is een heel :aar gevoel en ik verbaas mij er Dijna elke dag nog over, maar op ;en gegeven moment is het er. Je lebt dagenlang heel veel ver schillende dingetjes gespeeld en neens krijg je een ingeving, een sterk gevoel dat je daar op moet Joor borduren. Doorgaans loop k al maandenlang rond met een dee voor een liedje. De volgorde ,s vrijwel altijd: eerst de melodie, lan de tekst. Voor de melodie noet ik echt gaan zitten, achter ie piano, maar teksten schieten mij overal en op de gekste mo menten te binnen. Ik moet wel afgezonderd werken. Ik word neel snel afgeleid, ik kan nie mand om mij heen hebben". Joe ik het steeds weer klaarspeel is voor mij echt een raadsel. Het lal wel iets met erfelijkheid te maken hebben. Mijn moeder was srg muzikaal. Ze had een prach tige stem en ze zong ook heel mooi, maar ze heeft het nooit ver- i der ontwikkeld. Ze heeft nog I heel even zangles gehad, maar [toen ze met mijn vader trouwde mocht dat niet meer. Zo ging dat hu eenmaal in die tijd. Ook mijn Vader was vrij muzikaal, maar bok hij is er niet mee doorge gaan". !n dan te bedenken dat ik nu nog steeds geen muziek kan schrij ven. Het wordt echt tijd dat ik mij daar nu eens wat meer in ga verdiepen, want het is in de prak tijk heel lastig om aan andere muzikanten over te brengen wat ik precies wil. Ik hoor dingen in mijn hoofd, maar er gaan uren Dverheen voordat ik gevonden heb, waar ik dat op de muzikale schaal moet plaatsen", komt ook als een soort analfa beet over bij collega-muzikan- Iten. Ik werk altijd met kleuren. Tijdens het arrangeren roep -ik bijvoorbeeld: ik wil een beetje bruin hebben. Of: het moet heel eenzaam klinken. Ik heb voor mijzelf een eigen terminologie opgebouwd". k heb vroeger ook nooit les ge had. Ik was thuis urenlang op een orgel aan het spelen. Meteen na schooltijd kroop ik er achter en dan speelde ik tot ik rugpijn kreeg. Na een jaar of twee wilde ik zelf les gaan nemen, maar de lerares vond dat ik teveel foute dingen had aangeleerd. Ik moest alles van de afgelopen jaren ver geten en helemaal opnieuw be ginnen. Nou, daar had ik hele maal geen zin in. Achteraf heb ik daar wel eens spijt van gehad, maar op die leeftijd denk je daar anders over". Lori Spee werd twee jaar geleden na haar opvallende elpeedebuut geheel volgens de Nederlandse traditie ogenblikkelijk in het hokje van de „easy-listening"-mu- ziek gestopt. De tweede langspeelplaat „Dreamland" hield de uit Amerika geëmigreerde zangeres rotsvast op die plek. Met het verschijnen van de derde elpee „Intuition" zal Lori Spee waarschijnlijk ook een meer op popmuziek gericht publiek aan zich binden. Eenm interview met Lori Spee op in haar woonplaats Geleen over die nieuwe langspeelplaat, het schrijven van teksten en muziek, haar negatieve ervaringen in het „schnabbelcircuit" en de tournee, waarin de 37-ja- rige zangeres live en met een heuse band te aanschou wen zal zijn. Een tournee die haar op 31 januari naar Rotterdam (Hofpleintheater), op 12 maart naar Haar lem (Concertgebouw) en op 10 april naar Amsterdam (Nieuwe de la Martheater) voert. „Ik doe eigenlijk nu nog steeds heel weinig aan techniek. Ik heb in de loop van de jaren mijn ei gen techniek opgebouwd. Mis schien zou het goed zijn om een paar uurtjes per dag te besteden aan zaken als ademhaling en der gelijke, maar aan de andere kant denk ik ook vaak dat het zo beter is. Ik ben bang dat het spontane er af gaat. Ik ben ook geen zange res zoals ik vroeger wilde wor den. Ik had altijd het ideaal van een Frank Sinatra-achtig iemand voor ogen. Iemand die over een hele goeie timing en techniek be schikt. Maar het is precies de an dere kant opgegaan. Ik wil geen echte zangeres zijn. Ik heb mijn eigen muziek en mijn stelregel is nu: het is belangrijker wat je zingt, dan hoe je zingt". - Het lijkt erop of je in je teksten zoveel mogelijk clichés probeert te vermijden. „Dat is nu juist het werk. Het is zo gemakkelijk om woordjes te la ten rijmen. Als ik zo te werk zou gaan, dan was ik binnen een paar dagen klaar met zo'n elpee. Maar je wilt er toch altijd iets moois van maken en dat kost meer tijd. Er wordt inderdaad in deze bran che ten hemel schreiend werk af geleverd. Ik vind dat sommige mensen helemaal geen recht hebben om te zijn waar ze zijn. Ik heb altijd gedacht dat dat een soort frustratie van mij was en dat ik het succes dat iemand met zo'n stompzinnige tekst had, niet kon verwerken. Maar nu ik zelf succes heb, is daar geen reden meer voor. Ik kan mij echt mate loos ergeren aan totaal nietszeg gende teksten". „Mijn teksten gaan vaak over men sen uit mijn directe omgeving, maar ze mogen dat zelf absoluut niet weten. Ik streef daar tenmin ste naar. Tot nu toe is het nog maar één keer gebeurd, dat ie mand erachter was gekomen dat ik over haar had gezongen. Ze was wel onder de indruk dat ik het zo precies had weergegeven hoe ze zich voelde. Toch moet je oppassen. Als ik mijn eigen emo ties bloot wil leggen, dan moet ik dat zelf weten, maar als het over iemand anders gaat, moetje echt verschrikkelijk voorzichtig te werk gaan". „Ik heb een keer een liedje ge maakt waarin ik precies gezegd had wat ik wilde. En toch gaf het anderen een volkomen andere indruk waar het over ging. Ieder een dacht het te weten, maar ze zaten er totaal naast. Mijn man Jacques is de enige met wie ik over dit soort dingen praat. Ik wilde die tekst perse kwijt. Het heeft mij ook vreselijk veel tijd gekost om het in het liedje zo te zeggen, dat het alleen voor mij zelf duidelijk was over wie het ging. Het was eigenlijk een soort detectivewerk. Het zo zeggen dat niemand erachter kon komen. Zo is het eigenlijk ook gegaan met het liedje „Sugar" op mijn nieuwe elpee. Dat gaat over ie mand die altijd gemanipuleerd is, die nooit de kans heeft gehad zichzelf te ontwikkelen. Altijd moet pakken wat aangeboden wordt en ook nog op de knieën vallen, dankbaar zijn". - Een langspeelplaat met eigen werk is doorgaans een weerspie geling van hoe de artiest zich in een bepaalde fase voelt. Deze nieuwe elpee verschilt nogal van de vorige. Ben je veranderd? „Los van de dingen die in die tus senliggende periode met mij zijn gebeurd, wilde ik ditmaal be wust iets totaal anders. Het is meer een popplaat geworden. Ik wilde een andere kant van me zelf tonen. Ik was niet zo geluk kig met het etiket van easy-liste- ning-zangeres. Ik wilde toch wat meer op de agressieve toer. Een pittige tekst kan soms verzuipen in een zee van strijkers. Maar ik ben ook veranderd. Ik ben een beetje harder geworden en dat komt door mijn ervaringen in het schnabbelcircuit. Toen ik twee jaar geleden debuteerde, riep ie dereen: oppassen, want sommi ge mensen staan klaar om je uit te gaan melken. Mensen gaan van je profiteren. Ik heb dat in derdaad aan den lijve ondervon den. Het is werkelijk zo. Er blij ken echt mensen te bestaan die bereid zijn je helemaal kapot te knijpen. En als jij over drie jaar in een hoekje zit, dan zeggen ze: okay, de volgende graag". „In het begin denk je: dat hoort kennelijk bij het bekend worden. Daar moet je dan maar wat voor over hebben. Maar op een gege ven moment realiseerde ik mij dat ik alleen maar gebruikt werd. Ik was alleen nog maar van hot naar her aan het rennen. Tijd voor een beetje privéleven had ik nauwelijks meer en ook aan het schrijven kwam ik niet meer toe. Het gekke was, dat ik dat nooit heb gewild, zo'n leven van: een hitje en dan weer hard werken aan het volgende hitje. Maar op een gegeven moment rende ik zelf ook mee in het circus. Ik werd geconfronteerd met de na delige gevolgen van het populair zijn. Het interesseert mij echt niets, dat ik bij een deel van de Nederlanders populair ben. Ook dat op televisie verschijnen heeft niet echt mijn belangstelling. Als het niet op een goeie manier ge beurd, hoeft het voor mij niet". Televisie „Ik baal ervan als ze je in een pro gramma willen laten optreden en je van tevoren niet eens met de regisseur mag praten. Sommige mensen in dat wereldje geven je echt het gevoel dat je op je knieën moet vallen om in een be paald programma te mogen ko men. Heel vaak word je ook zo behandeld en ik ervaar dat als heel pijnlijk". „Televisie moet goed gedaan wor den. Dat is niet zomaar even een liedje voor een camera zingen. Het moet een doel hebben. Je moet kunnen overkomen zoals je dat zelf wilt. Ik weet heus wel dat ik een beetje bekend moet zijn, anders komt er geen hond naar de concerten van Lori Spee. Maar er zijn zoveel bekende Ne derlandse artiesten die niets an ders meer doen dan zich druk maken om bekend te blijven". „Ik voelde mij in dat schnabbelwe reldje absoluut niet thuis. Ik heb echt de meest verschrikkelijke Lori Spee: 'Ik vind het gevaarlijk o dingen meegemaakt. Ik moest in een zaal achter het buffet staan omdat er geen podium was. Obers op hun knieën langs mij heen en zatlappen die aan het buffet hingen. En dan moest ik een gevoelig liedje als „Can't for get the child" zingen. De eigena res van die tent kwam na afloop in de kleedkamer vertellen dat ik het helemaal verkeerd had ge daan. Ze had al zoveel bekende artiesten in haar zaak gehad en die hadden de boel steeds plat gekregen. Weet je wat die vrouw zei? Ik had bij dat gevoelige lied je de bar moeten aflopen en de vrouwen diep in de ogen moeten kijken". „Na anderhalf jaar dacht ik: ik ben echt verkeerd bezig. Het was vre selijk, die personeelsavonden die steeds maar weer hetzelfde ver hepen. En als zo'n idcoot het po dium op komt en gedurende een heel liedje ongevraagd met z'n arm om je heen staat, dan kun je niet zeggen: jongen, ga jij even buiten spelen, want dan krijg je zo'n hele zaal tegen. Dus je doet dan maar beleefd tegen zo'n ke rel en probeer je door je repertoi re heen te komen". „Aanvankelijk had ik het helemaal niet gewild, die schnabbeltoer, maar toen „How many times" een hit werd, kwam er zoveel vraag dat ik gezwicht ben. Ik was ook al tien jaar bezig in de mu ziek en had eigenlijk al die tijd nog nooit een cent verdiend. Het had tot dan alleen maar geld ge i dikke huid te krijgen. kost. En als je dan zo'n kans krijgt, dan denk je, ach, één of twee keer per w^ek Hat lukt wel. Het is een leven waar je op een gegeven moment midden in zit. Op een gegeven moment liep ik zelfs met het plan rond een ap partementje in het Gooi erbij te nemen zodat we niet zo vaak dat hele lange stuk naar Zuid-Lim burg behoefden terug te rijden na een optreden. Ik zag mijn hele leven zich gaan richten naar die schnabbeltoer en dat begon aan mij te knabbelen". „Ik heb echt niets tegen artiesten die zich in dat circuit bewegen. Sommigen zijn er heel goed in en ik heb daar alle respect voor. Maar ik kan het niet. Ik vind het ook gevaarlijk om een dikke huid te krijgen. Als je zo gevoel loos het podium op gaat en denkt: ze kunnen me allemaal wat, ik zing m'n liedjes, beur m'n centjes en ga weer weg. Op een gegeven moment raak je dan je gevoelens kwijt en die heb je juist zo hard nodig als je schrijft". „Ik verheug mij op de komende tournee. Dat is ook heel wat an ders. Het publiek komt speciaal voor mij. Ik moet die mensen boeien. En van show moet ik het niet hebben, dus hoop ik maar dat ik het publiek kan boeien met mijn liedjes alleen. Ik hoop dat dat genoeg is. En mocht het verkeerd uitpakken, dan heb ik in elk geval het gevoel dat ik iets wezenlijks gedaan heb. In dat opzicht ben ik inderdaad veran derd. Ik heb nee leren zeggen. Vroeger kon ik dat niet. Nu denk ik: ik moet helemaal niks. Ik doe alleen nog maar wat ik zelf be langrijk vind" Herman Brood In het Leids Vrijetijdscentrum treedt vanavond Herman Brood op, in de rug gesteund door zijn begeleidingsband The Wild Ro mance. Brood zal vanavond twee 'sets' spelen. Zaal open: 21.00 uur (geen voorprogramma). Bintangs Een van Neerlands oudste rock groepen, de Noordhollandse Bintangs, treden vanavond op in het Alphense jongerencentrum Het Kasteel. The Bintangs ma ken felle, swingende rock roll die wordt gekenmerkt door een voud en kwaliteit. Nat twintig jaar is deze Zaanse formatie nog altijd één van de beste Neder landse live-groepen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1984 | | pagina 27