Stockholm: Oost
en West verdeeld
Een dialoog tegen wil en dank
Bushouders in Suriname
onder dwang aan het werk
Europese ontwapeningsconferentie
Argentinië:
vermist kind
na acht jaar
teruggevonden
Generaal ontkent onder
ede homoseksuele aard
Kapitein YS
spoorloos na
missie in
Nederland
Nieuwe
Russische
raketten
in DDR
Protest tegen Nicaragua-beleid VS
Standje voor
Piet Dankert?
'Positie vrouw verslechterd'
Toenadering Mozambique en Zuid-Afrika:
WOENSDAG 18 JANUARI 1984
STOCKHOLM - Oost en West zijn zeer verdeeld over de inhoud van de Europese ontwa
peningsconferentie die dinsdag in de Zweedse hoofdstad Stockholm is begonnen. Dat
bleek al uit de eerste openingsspeeches op deze 35-landenconferentie, die zeker twee
jaar gaat duren.
Tegenover de beperkte maatrege
len die het Westen wil nemen
om, via wederzijdse informatie,
de militaire structuren over en
weer doorzichtiger te maken,
kondigde het Oostblok verstrek-
door
Ferry Mingelen
kende initiatieven aan voor een
niet-aanvalsverdrag, bevriezing
van militaire budgetten en kern-
wapenarsenalen en de instelling
van atoomvrije zones.
BUENOS AIRES (AFP) - Een Ar
gentijns meisje dat acht jaar gele
den met haar moeder door mili
tairen werd ontvoerd, is terugge
vonden bij een gezin dat haar
heeft geadopteerd. De moeder
wordt nog steeds vermist. Dit
hebben gisteren in Buenos Aires
"de moeders van de Plaza de
Mayo" meegedeeld.
De moeder Gabriella Carabelli en
haar dochtertje Astrid werden op
9 april 1976 in Cordoba door "mi
litair personeel" ontvoerd en wa
ren sindsdien verdwenen. De va
der "verdween" in 1977 terwijl
hij op zoek was naar zijn verdwe
nen gezinsleden. Van hem ïs
sindsdien ook niets meer verno
men.
De Oostduitse minister van buiten
landse zaken Fischer erkende
dat sommige van deze voorstel
len al elders aan de orde zijn ge
weest, maar zo zei hij: „Wie
wordt er minder van als in een
tijd als deze de NAVO en het
Warschaupact uitdrukkelijk ver
zekeren af te zullen zien van ge
weld tegenover elkaar".
De Nederlandse minister van bui
tenlandse zaken Van der Broek
zei daarover geringschattend:
„De hele nucleaire kast wordt
opengetrokken en alle planken
worden leeggehaald". De Ameri
kaanse minister van buitenland
se zaken Shultz benadrukte de
noodzaak van praktische maatre
gelen. „Het zou een gruwelijke
misleiding van de volkeren van
Europa zijn te doen alsof een her
nieuwde bevestiging van be
staande, en al te vaak geschon
den beloften vooruitgang zou be
tekenen in de opbouw van ver
trouwen in Europa".
De Westerse landen vinden dat nu
cleaire zaken zeker ir> deze eerste
fase niet in Stockholm thuisho
ren. Ze hopen overigens wel te
bereiken, via de informele con
tacten met het Oostblok, dat de
Sowjet-Unie de onderhandelin
gen over beperking van de stra
tegische en middellange-af-
standskemwapens in Geneve
weer wil hervatten. Deze zijn ge
stopt sinds de plaatsing in no
vember jl. begon van de nieuwe
Amerikaanse atoomraketten in
West-Europa. Shultz benadrukte
in zijn toespraak: „De deur blijft
open, we zijn bereid tot onder
handelingen wanneer de Sowjet-
Unie ook maar wil".
De-toonzetting van de eerste Oost-
blok-toespraken wijst echter niet
op een versoepeling. De Oost-
BONN - De ontslagen Westduitse
viersterren-generaal Gunter
Kiessling heeft gisteren bij een
notaris een verklaring onder ede
afgelegd dat hij nooit van zijn le
ven homoseksuele contacten
door
Hans Amesz
heeft gehad en dat hij ook nooit
in bars van het homo-milieu in
Keulen is geweest. Eerder had de
ex-generaal, die tot voor kort
plaatsvervangend opperbevel
hebber van de NAVO was, dit al
CHICAGO (AP) Een Amerikaan
se luchtmachtkapitein, die korte
tijd in Nederland was gestatio
neerd, wordt "onder mysterieu
ze" omstandigheden vermist, al
dus Pentagonfunctionarissen,
die de politie overal ter wereld
hebben verzocht om assistentie
bij hun onderzoek.
Kapitein William Howard Hughes
(33) rondde op 1 augustus een
missie in Nederland af het tes
ten van Awacs verkenningsvlieg
tuigen en liet daarna niets
meer van zich horen. Hughes
had toegang tot top-geheime mi
litaire gegevens.
Op 9 december, na een omvangrij
ke zoekactie door de FBI en het
Pentagon, werd geconcludeerd
dat Hughes was gedeserteerd
van zijn luchtmachtbasis Kirt-
land bij Albuquerque, Nieuw-
Mexico.
talloze keren in interviews mee
gedeeld. Bovendien heeft zijn
advocaat wegens laster en bele
diging een klacht bij justitie in
gediend.
Minister van defensie Wörner blijft
volhouden dat hij Kiessling te
recht met vervroegd pensioen
heeft gestuurd. Omdat hij in het
genoemde milieu zou hebben
verkeerd, was de generaal een
„veiligheidsrisico" geworden en
moest de minister, naar eigen
zeggen, „handelen in het belang
van de Bondsrepubliek". Het mi
nisterie van defensie zegt dat het
uitgesloten is dat Kiessling is
verward met een zogenaamde
dubbelganger. Vier mensen zou
den dat kunnen getuigen.
De Keulse boulevardkrant Ex
press, die vorige week als eerste
melding maakte van de „dubbel
ganger", schrijft in de uitgave
van vandaag wie die getuigen
zijn. Het ministerie had die na
men niet bekend willen maken
omdat daardoor „gevaar" voor
de getuigen zou kunnen ont
staan. Volgens Express gaat het
om minstens drie personen uit
het homo-milieu. Het buitenge
woon verrassende zou zijn dat
hierbij ook de bezitter en de bar
keeper van het etablissement
„Tom Tom" zijn.
Juist die twee hadden afgelopen
week gezegd dat de generaal
kennelijk een dubbelganger had,
ene „Jürgen van de Bundes-
wehr". Nu zouden zij hun uit
spraak bij een politieverhoor in
zoverre hebben herzien dat be
halve „Jürgen" ook generaal
Kiessling regelmatig gast in
„Tom Tom" is geweest.
Het optreden van minister van de
fensie Wörner is gisteren volle
dig gedekt door de grootste rege
ringsfractie van de CDU-CSU. In
Berlijn had de minister het be
stuur van de CDU op de hoogte
gebracht en daarna applaus
geoogst. Vandaag wordt de de
fensiecommissie van de Bonds
dag ingelicht. Er wordt van uit
gegaan dat dan definitief ophel
dering over de affaire-Kiessling
wordt verschaft.
duitse minister Fischer bena
drukte: „De opbouw van ver
trouwen en veiligheid betekent
eerst en vooral stopzetting van
verdere plaatsing van de Ameri
kaanse atoomraketten in West-
Europa en onmiddellijke ont
manteling van de al geplaatste
projectielen".
Opmerkelijk was de verklaring van
minister Shultz over de verde
ling van Europa. Hij zei: „De
Verenigde Staten erkennen de
rechtmatigheid niet van de
kunstmatig opgelegde verdeling
van Europa. Deze verdeling is de
kern van de Europese proble
men ten aanzien van de veilig
heid en de mensenrechten". Hij
leek daarmee in te gaan tegen de
verklaring van Helsinki in 1975,
waarin de bestaande toestand in
Europa wordt aanvaard en alleen
via vreedzame middelen gewij
zigd kan worden. Later voegde
Shultz echter aan zijn uitlating
toe dat de Verenigde Staten de
bestaande grenzen en de soeve
reiniteit van de Europese landen
uiteraard respecteren.
In het Westerse kamp ontstond gis
teren in Stockholm irritatie over
Oostblok-voorstellen tot uitban
ning van chemische wapens in
Europa. Shultz kondigde giste
ren ook in Stockholm aan dat de
Verenigde Staten over enkele
maanden in Genève voorstellen
zullen indienen voor een wereld
wijd verbod van chemische be
wapening. Onderhandelingen
over zo'n wereldwijd verbod zijn
al lang gaande in Genève en zit
ten al enige tijd vast op het pro
bleem van de controle. Men
neemt het de Sowjet-Unie kwa
lijk in Genève weinig te bewegen
en nu ineens in Stockholm over
een veel beperkter, alleen voor
Europa geldend verbod te willen
praten.
AMSTERDAM - De eendaagse sta
king onder Surinaamse particu
liere buschauffeurs is gisteren
beëindigd. Officieel heet het dat
zij weigerden uit te rijden om te
protesteren tegen een aangekon
digde verhoging van de benzine
prijs en de daaruit volgende ver
hoging van de vervoerstarieven.
door
Ruud de Wit
Maar volgens anonieme zegslie
den in de Surinaamse hoofdstad
was de actie bedoeld als onder
steuning van de nog altijd sta
kende bauxietarbeiders. Deze
hebben, zo is in een pamflet be
kendgemaakt, de hervatting van
het werk in de bauxietsector af
hankelijk gesteld van de invoe
ring van een grondwet, herstel
van democratie en persvrijheid
en het verwijderen van de mili
tairen uit de leiding van het land.
Volgens bronnen in Paramaribo
hebben de stakende bushouders
hun acties opgeschort na het
dreigement van kapitein Boere-
veen, lid van het beleidscentrum
en tweede man na bevelhebber
Bouterse, dat hun vergunningen
zouden worden ingetrokken.
Volgens ooggetuigen zijn vijftig
bussen van stakende chauffeurs
in beslag genomen en op een par
keerterrein voor Fort Zeelandia
gezet. Tot nader order is de ver
gunning van deze bushouders in
getrokken.
De centrale van Surinaamse amb
tenaren (CLO) heeft gisteren op
een vergadering besloten dat de
bonden moeten streven naar nor
malisatie van de gespannen toe
stand in het land. Hoewel dit
zonder herstel van de democratie
niet mogelijk is, meent de CLO
toch dat er inspraak moet komen
in het aanwijzen van een nieuwe
regering en controle op de over
heidsuitgaven. Ook de nu door
de staat gecontroleerde media
zullen pluriform moeten worden.
Komt er geen vooruitgang in op
het vlak van de democratie, dan
zullen volgens de CLO de acties
toenemen. Het is voor het eerst
sinds het uitbreken van de Sural-
co-staking dat de CLO met een
mening naar buiten komt.
De vakcentrale Moederbond heeft
maandag een motie aangenomen
waarin wordt gesteld dat mede
werking zal worden verleend aan
normalisering van de situatie in
Suriname. Volgens de motie
moeten er dan wel democrati
sche structuren komen die vol
doen aan de bij het begin van de
omwenteling gewekte verwach
tingen van het Surinaamse volk.
In het onderwijs zijn gisteren de in
cidentele stakingen doorgegaan.
Hoewel de leerkrachten over het
algemeen niet durven te staken
uit angst voor represailles van de
kant van het bewind-Bouterse, is
er op de meeste scholen voor
voortgezet onderwijs niet ge
werkt. Een leraar van de kweek
school zei, dat de opkomst van
leerlingen matig is, dat het mi
nisterie van onderwijs bekend
heeft laten maken dat er gewoon
les moet worden gegeven, „ook
al is er geen enkele leerling in de
klas aanwezig".
De staking onder het bankperso
neel is nog steeds niet voorbij,
hoewel zich gisteren meer men
sen op het werk hebben gemeld
dan maandag.
MOSKOU (AFP/Reuter/U PI) - De
Sowjet-Unie heeft "tactische
operationele raketten met een
groter bereik" in de DDR opge
steld als "tegenmaatregel" voor
de plaatsing van Pershing-2- en
kruisraketten in West-Europa.
Dit staat in een reportage in de
woensdageditie van "Krasnaya
Zwezda", het blad van de Sow-
jet-strijdkrachten.
De Russische president Joeri And
ropov had in november aange
kondigd dat de Sowjet-Unie ra
ketten zou opstellen in de DDR
en Tsjechoslowakije.
In "Krasnaya Zwezda" staat een
reportage die gemaakt is bij een
raketeenheid uit de Sowjet-Unie
die in de DDR is gearriveerd.
Met name wordt gesproken van
"het vertrouwen" dat de militai
ren van deze eenheid hebben "in
hun strijdkrachten en de vastbe
slotenheid onder alle omstandig
heden hun plicht tegenover het
vaderland te doen".
In een gesprek met de correspon
dent van het blad legt de com
mandant van een batterij van de
ze raketten de nadruk op "het
ruime begrip dat iedere militair
heeft voor de zin en noodzaak
van de maatregelen die de Sow
jet-Unie en andere lidstaten van
het Warschau-pact hebben geno
men tegenover de toegenomen
dreiging van de kant van de NA
VO".
Het legerblad schrijft dat bij de
aankomst van de mannen van
deze eenheid "een groot deel van
de kwartieren en van de oefenin
stallaties al klaar was", waaraan
"de belangrijke hulp van de
Duitse vrienden" heeft bijgedra
gen.
In het artikel staat niet wanneer de
militairen op de basis zijn aange
komen. Circa 400.000 soldaten
zijn permanent in de DDR gele
gerd. Men vermoedt dat de
nieuw geplaatste raketten SS-
21's en SS-23's zijn die West-
Duitsland en Denemarken kun
nen bereiken en de nieuwe gene
ratie ss-22's,^die naar schatting
van Westerse deskundigen een
bereik hebben van 1.000 km en
binnen enkele minuten doelen in
Groot-Brittannië kunnen berei
ken.
DEN HAAG (GPD) - Ruim 500 Westeuropese politici
hebben in een open brief aan de voorzitter van het
Huis van Afgevaardigden van het Amerikaanse
Congres hun zorg uitgesproken over de „verbor
gen" oorlog die de Verenigde Staten zouden voeren
tegen Nicaragua. Tot de Nederlandse onderteke
naars behoren 42 PvdA-parlementariërs, onder wie
Joop den Uyl, en de voormalige CDA'ers Scholten
en Dijkman.
De open brief aan Huisvoorzitter Thomas O'Neill is
een initiatief van het Comité van Westeuropese par
lementariërs en politici in solidariteit met Nicaragua
onder voorzitterschap van Evelien Herfkens, Twee
de-Kamerlid voor de PvdA. De ondertekenaars uit
13 Europese landen willen dat Amerika zijn steun
stopzet aan militaire eenheden die Nicaragua aan
vallen vanuit de buurlanden. Zij hopen dat het Huis
van Afgevaardigden, zoals twee maal eerder vorig
jaar, wederom geen geld beschikbaar zal stellen aan
CIA-aktiviteiten in Nicaragua.
STRAATSBURG (ANP) - Drie le
den van de christen-democrati
sche fractie in het Europees Par
lement, de Duitsers Habsburg en
Lenz plus de Fransman d'Ormes-
son, hebben gisteren een ontwer
presolutie ingediend waarin zij
hun collega's vragen de voorzit
ter van het parlement, de Neder
landse socialist Piet Dankert, te
veroordelen. De christen-demo
craten hebben aanstoot geno
men aan een redevoering die
Dankert vorige week tijdens een
bezoek van een delegatie van het
parlement aan Nicaragua heeft
gehouden.
Vooraf de opmerkingen van Dan
kert over het veiligheidsbeleid in
Europa zijn de christen-demo
craten in het verkeerde keelgat
geschoten. Zijn pleidooi voor
een onafhankelijke Europese op
stelling binnen de NAVO vinden
zij in strijd met de opvattingen
van de meerderheid van het par
lement. Ook betreuren zij het
"dat de voorzitter, gezien de kri
tieke toestand in Midden-Ameri-
ka, de ogen heeft geslóten voor
de situatie van de rechten van de
mens in Nicaragua en het gebrek
aan pluralistische ontwikkeling
daar".
STRAATSBURG (ANP) Nederland is een goed
voorbeeld van de bezuinigingsdrift die regeringen
in een crisistijd ten toon spreiden. Ze nemen maat
regelen die de afhankelijkheid van de vrouw vergro
ten. Juist in een dergelijke situatie is voor de EG het
ogenblik gekomen om iets te doen. Zij heeft iets te
bieden: drie richtlijnen en een actieprogramma. Aan
de kiezers kan duidelijk worden gemaakt dat het de
gemeenschap is die de gelijkheid tussen man en
vrouw bevordert.
Dit stelde gisteren het Nederlandse socialistische lid
van het Europees Parlement, Ien van den Heuvel.
Zij sprak tijdens het debat over de positie van de
vrouw in Europa. Het parlement debatteerde de ge
hele dag over een resolutie van 99 paragrafen waarin
wordt onderzocht wat is gebeurd sinds het parle
ment in februari 1981 een resolutie aannam met con
crete voorstellen over verbetering van de positie van
de vrouw.
Weinig, vindt de rapporteur. De Italiaanse communis
te, Cinciarorodano. De vrouwen vinden alle deuren
gesloten. De situatie van de vrouw is tussen 1981 en
1984 verslechterd. Sociale voorzieningen worden
minder goed en thuiswerk wordt zwaarder. De na
tionale regeringen van de tien lidstaten hebben geen
werk gemaakt van implicatie van de richtlijnen over
gelijk loon, gelijke behandeling in de sociale sector
en gelijkheid van kansen plus een actieprogramma
voor een verdere verbetering van de positie van de
vrouw in Europa.
Het Nederlandse christendemocratische lid van het
Europese Parlement, Hanja Maij-Weggen, heeft in
het debat gevraagd een speciale Europese minister
raad over de emancipatie van de vrouw.
In deze ministerraad zouden besluiten moeten wor
den genomen over nieuwe richtlijnen voor de gelij
ke behandeling van mannen en vrouwen.
MAPUTO Mozambique en
Zuid-Afrika hebben zichzelf
tot vriendschap veroordeeld.
Dat was gisteren de sfeer in ho
tel Polana in Maputo waar Mo-
zambikaanse en Zuidafrikaan-
se delegaties spreken over het
herstel van de economische
betrekkingen. Tegelijkertijd
werd er in de hoofdstad van
Zuid-Afrika gesproken over
militaire problemen. Het is een
ommezwaai in de politieke si
tuatie van zuidelijk Afrika.
Maar wat er werkelijk bekok
stoofd wordt, blijft nog ondui
delijk en de delegatieleiders la-
door
Jan Halkes
chen elkaar toe als boeren met
kiespijn.
Terwijl in de lunchpauze Radio
Mozambique uitgebreid ingaat
op de boycotvoorstellen van de
Amerikaanse presidentskandi
daat Mondale, wijst de Mozam-
bikaanse minister van econo
mische zaken, Jacinto Veloso,
de Zuidafrikaanse delegatielei
der Hans van Dalsen op het ei
landje Inhaca. Vanaf het Pola-
na-zeeterras is het zichtbaar als
een paradijselijke streep die in
de verte schittert. De bespre
kingen zijn al zover dat Inhaca
met name genoemd wordt als
een ideale plek voor Zuidaflcri-
kaans toerisme, compleet met
bungalowparken, all-in reizen
en harde Zuidafrikaanse
rands.
Minder ver, maar eveneens veel
belovend, zijn de besprekin
gen over het herstel van de be
trekkingen op het gebied van
verkeer, landbouw, visserij, in
dustrie, handel, financiën,
energie en de 'trek-arbeid' in
de Zuidafrikaanse mijnen. De
samenstelling van de delega
ties wijst erop dat beide kanten
serieus vorderingen willen ma
ken.
De besprekingen over „veilig
heid en militaire problemen"
in de Zuidafrikaanse hoofd
stad liggen wat moeilijker. Mo
zambique wil een einde aan de
Zuidafrikaanse steun aan de
Mozambikaanse verzetsbewe
ging MNR, die ongeveer twee
derde van het Mozambikaanse
binnenland onveiüg maakt.
Zuid-Afrika zal daar tegenover
stellen dat Mozambique de
Zuidafrikaanse bevrijdingsbe
weging ANC, zo niet militair
dan toch moreel, steunt. Ter
geruststelling van het ANC
heeft de Mozambikaanse presi
dent Samora Machel al bena
drukt dat de solidariteit met de
strijd tegen de apartheid in
geen geval in het geding is.
Of het ANC daar ook werkelijk
van overtuigd is, blijft de
vraag. ANC-leider Oliver Tam-
bo hult zich in stilzwijgen, ook
na een uitgebreid onderhoud
met Machel. „Het maximaal
haalbare", zegt een diploma
tiek waarnemer in Maputo, „is
een soort akkoord tussen beide
landen dat vervolgens ieder op
zijn eigen wijze interpreteert".
Sinds de onafhankelijkheid van
1975 is Mozambique een van
de meest principiële tegen
standers van de apartheid ge
weest. Ook toen een conse
quente boycot van toenmalig
Rhodesië de Mozambikaanse
economie deed kelderen, bleef
Samora Machel op zijn stand
punt staan. Het antwoord van
Zuid-Afrika was economisch
en militair. De haven van Ma
puto verloor driekwart van
haar omzet omdat Zuidafri
kaanse bedrijven liever de om
weg via Durban maakten. Mo
zambikaanse „trekarbeiders"
waren niet meer welkom op de
boerderijen van Transvaal en
het aantal Mozambikanen in
Zuidafrikaanse mijnen daalde
aanzienlijk. Zuidafrikaanse
toeristen bleven al weg na de
nationalisatie van hun vakan
tiehuisjes. Militair antwoordde
Zuid-Afrika met steun aan de
Mozambikaanse verzetsbewe
ging MNR en luchtaanvallen
op woonhuizen en kantoren
van ANC-vluchtelingen in Ma
puto.
Een al meer dan drie jaar aan
houdende droogte heeft de
Mozambikaanse economie op
de rand van de afgrond ge
bracht. Naar schatting meer
dan vijftigduizend Mozambi
kanen zijn van die droogte het
slachtoffer geworden. In de
hoofdstad wordt het voedsel
gerantsoeneerd, en vanwege
de rondtrekkende benden van
de MNR ligt het transport in
bijna tweederde van het land
stil. De besprekingen met
Zuid-Afrika moeten voor Mo
zambique twee vliegen in één
klap vangen: Zuidafrikaanse
investeringen voor de weder
opbouw en een einde van
Zuidafrikaanse steun aan de
MNR, die de wederopbouw tel
kens saboteert.
Mozambique staat met de rug te
gen de muur. Maar ook Zuid-
Afrika lijkt niet veel keus te
hebben. De Mozambikaanse
toenadering is door president
Samora Machel zorgvuldg
voorbereid in overleg met en
misschien wel op aandringen
van de Verenigde Staten en
West-Europa. Ook de Mozam
bikaanse broederlanden, An
gola, Zimbabwe en Tanzania
staan niet voor verrassingen.
Het Westen kan of wil niet de
militaire en economische hulp
bieden waar Machel tijdens
zijn Europa-tournee in oktober
om vroeg. Maar de westerse
landen bleken wel bereid hun
diplomatieke druk op Zuid-
Afrika te verhogen. Het is geen
toeval dat de eerste besprekin
gen tussen Zuid-Afrika en Mo
zambique begonnen kort na
het bezoek van de Zuidafri
kaanse minister van buiten
landse zaken, Botha, aan de
zelfde landen die Machel be
zocht.
Tenslotte heeft Zuid-Afrika ook
een eigen economisch belang
bij het herstel van de betrek
kingen. De haven van Maputo
is goedkoper dan de omweg
via Durban. De Mozambikaan
se elektriciteit van de Cahora
Bassa-dam is aantrekkelijk nu
door de kernenergie ook in
Zuid-Afrika over de elektrici
teitsprijzen wordt geklaagd.
De levering van Cahora Bassa-
elektriciteit werd vorig jaar
verbroken na een aanslag van
de MNR op de hoogspannings
leiding.
Herstel van de economische be
trekkingen tussen Mozambi
que en Zuid-Afrika kan een be
gin van vrede betekenen in
heel zuidelijk Afrika. Samora
Machel heeft een groot presti
ge bij de bevrijdingsbewegin
gen ANC en Swapo. Maar zo
lang in Zuid-Afrika de apart
heid blijft bestaan, zal het een
koude vrede zijn, slechts in
stand gehouden onder wester
se druk en op voorwaarde dat
ANC en Swapo het Mozambi
kaanse voorbeeld zullen vol
gen. De westerse waarnemers
zijn enthousiast: het begin van
een dialoog is er. Zo zullen har
de maatregelen als een olie
boycot misschien toch niet no
dig zijn.
