LAK-theater: glamour
van stationswachtkamer
Wat te doen tegen faalangst?
C
Euthanasie
LEZERS SCHRIJVEN
Universiteit
[imiifBffisiwil
Eenvurehouten
stelling als:
LEEFWAND
over Vriendschap Roem en Sex
DONDERDAG 12 JANUARI 1984
Meningen
De eerste helft van het thea
terseizoen 83/84 zit erop.
Na een lange winterpauze
- alsof de dagen rond
kerst niet bij uitstek een
tijd zouden zijn, waarin
mensen zin kunnen heb
ben in een avondje uit
klopt het hart weer vol
verwachting van de ver
rassingen die Leidse
Schouwburg en LAK-
theater in petto hebben.
door
Ariejan Korteweg
Daaronder een "brok i
■tiek" met, ik citeer: "Peter Harris
samen met zijn o zo ondeugende
hond", "een spannend trapeze
nummer van de charmante Miss
Aura", en "een slangemens dat u
de kriebels bezorgt". Dat alles
aangekondigd door "de char
mante spreekstalmeesteres Wil-
ma Teuteberg". U kunt er om la
chen maar het staat echt, zwart
op wit, in het officiële schouw
burgprogramma.
En wat meer is, zo'n wintercircus is
niet eens misplaatst in de Leidse
Schouwburg. In de eerste plaats
mag je al lang blij zijn als er in dit
voor miljoenen opgeknapte ge
bouw weer eens wat wordt geor
ganiseerd. Per slot van rekening
staat het bijna tweederde deel
van het jaar dromerig te verin
teresten aan de Oude Vest.
Bovendien, qua sfeer past zo'n cir
cus er wel: 'romantisch', 'ondeu
gend', 'spannend' en 'charmant'.
Die typeringen gelden net zo
goed voor de schouwburg: de
romantiek van de pluche gan
getjes en stoelen, de ondeugd
van de popperige afmetingen, de
spanning om wie je er tegen het
lijf kunt lopen onder de char
mante, barokke krulletjes en
frutsels. Toegegeven, Brasil Tro
pical was leuker geweest, maar
zo'n wintercircus hoort echt
thuis in de enige schouwburg in
de wijde omtrek.
De schouwburg kunnen we dus
verder laten rusten. Daar gaat al
les kalm z'n gangetje. Een plu
chen paleisje waarvan eens per
week de lampjes gaan branden.
Dan spiegelt de gevel zich braaf
in zowel het water van de Oude
Rijn als het programma-aan
bod.
Stoelenplan
Over nu naar de kern van de zaak.
Niemand had in Leiden ooit van
een variabel stoelenplan ge
hoord. Tot in september het
nieuwe LAK-theater werd ge
opend. Hopelijk is dat stoelen
plan zo variabel, dat de stoeltjes
's zomers bij droog weer op het
Stadhuisplein kunnen worden
opgesteld. Dat lijkt de enige kans
om er ooit nog niet-studenten op
te laten zitten.
Daarover later meer. Eerst terug
naar de opening. Druk bezocht
natuurlijk, want gratis drank en
hapjes. De eerste vlekken op de
asfalt vloer, die niet bedoeld is
voor auto's of fietsen, maar voor
studenten onder tweefasen-
druk. Toespraken van vertegen
woordigers van universiteit en
gemeente. Over en weer werden
sneren uitgedeeld over de finan
ciering van het theater. Het
Leids Academisch Kunstcen
trum werd ooit opgericht voor
studenten, maar is uitgegroeid
tot de enige instelling in Leiden
en omgeving waar modern thea
ter kan worden genoten. Daarom
draagt ook de gemeente, zij het
met tegenzin, haar steentje bij.
Bij de nieuwe behuizing van het
LAK verbleekt de term 'modern'
tot een understatement. Het is de
wereld op z'n kop en wat dat be
treft dus geschikt voor modern
theater. Van buiten wittig met
metalen roosters, waaraan een
luchtfietser de modder van zijn
schoenen kan vegen. Een zelfde
dakbedekking op de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag begon
al na een jaar de eerste tekenen
van roestvorming te vertonen.
Jammerklacht
Als je een ingang hebt gevonden
(voor een duidelijk bord 'theater'
was kennelijk geen ruimte in de
begroting) kom je in een grote
hal. Een hoge, lege ruimte, waar
tussen de W-vormige gekleurde
glasplaten in de nok (de W van
wetenschap?) een jammerklacht
klinkt om ruimtelijke vormge
ving die het voorportaal van een
theater waardig zou zijn. Aan de
gevels hangt hier en daar moder
ne kunst, die duidelijk maakt dat
hedendaagse kunstenaars meest
al denken in termen van vlek
ken, strepen, stippen en pakpa
pier.
Door-de-weeks en overdag gaat het
nog wel. Dan krioelt het van de
studenten, die in een winkeltje in
de hal een Eppo of Kasteelroman
kunnen kopen om tijdens de col
leges te lezen. Ook de grote
lunchruimte met uitzicht op de
Singel geeft drukte. Daar is die
hal op gebouwd.
's Avonds is het anders. De asfalt-
vlakte ligt leeg en verlaten. Een
cavalerie-eenheid zou er zonder
noemenswaardige schade aan te
richten kunnen oefenen. Met de
kraag omhoog kun je dan naar
een glazen hok, dat de benaming
LAK-foyer heeft gekregen. Hier
hangen dezelfde kunstwerken
als in de hal, met hier en daar een
streep de andere kant op. Het
moderne materiaal van het ge
bouw is hier plots verrijkt met
een schrootjesplafond, u mis
schien welbekend van vakantie
huisjes in de aanbieding. Het ge
heel straalt de warmte uit van
een kapotte ijskast op de Noord
pool.
Zorgvuldig zijn alle sporen verwij
derd die erop zouden kunnen
wijzen dat dit iets met een thea
ter van doen heeft. Nergens affi
ches, programma's van andere
theaters of kranteknipsels. De
LAK-leiding wil graag program
ma's brengen, die uitnodigen tot
napraten. Maar waar moetje dan
napraten? Toch niet in deze
wachtkamer met de glamour van
station Lammenschans op een
winderige zondagmorgen?
Glazen lift
Het enige wat nog enigszins aan
theater herinnert, is de perma
nente performance in de hal.
Achter een balie zitten bewa
kingsambtenaren, die best be
reid zijn de bezoeker een LAK-
programmaboekje in de hand te
drukken.
Het enige mooie aan het gebouw is
eigenlijk de glazen lift, die een
panoramisch uitzicht biedt over
de hal van deze leerfabriek. En
het theater zelf natuurlijk. Tech
nisch bij-de-tijds, mooie akoes
tiek, bruine baksteen en variabe
le stoelen. Voor artiesten schijnt
het een lustoord te zijn.
Maar als publiek ben ik altijd weer
blij als ik het mausoleum kan
verlaten: weer ontsnapt aan de
witgejaste onderzoeker, die je
zou kunnen meesleuren naar zijn
kamertje voor enge experimen
ten.
Studenten zijn misschien inmid
dels vertrouwd met een dergelijk
kille benadering van geestelijke
cultuur. Voor de doorsnee Leide-
naar is de drempel tot dans en
toneel op slag een Hondsrug ge
worden.
Nee, dan het Levendaal-LAK. Daar
kon je tenminste nog eens strui
kelen over de blikken witte bo
nen in tomatensaus.
(de auteur is redacteur bij deze krant).
i hoge lege ruimte met een asfaltvlakte en een glazen hok (links), dat de benaming LAK-foyer heeft gekregen
Deze brief schrijf ik naar aanlei
ding van het programma over eu
thanasie van TROS-Aktua van
afgelopen zaterdagavond. On
danks de dramatische hoofdrol
die Wibo van der Linde zichzelf
had toebedeeld een programma
dat het probleem met euthanasie
duidelijk aangeeft: wanneer eu
thanasie in de toekomst zal wor
den toegestaan zal dit niet altijd
op vrijwillige basis worden toe
gepast, maar ook kunnen wor
den opgelegd door anderen. Al
leen is het dan geen euthanasie
meer maar moord.
Het is een feit dat mensen te mani
puleren zijn. Dat toont het geval-
Van Bemmelen in TROS-Aktua
duidelijk aan. De heer van Bem
melen dwong zijn vrouw eutha
nasie te plegen met de belofte
dat hij het daarna zelf ook zou
doen. Maar die belofte hield hij
niet: hij stierf later een natuurlij
ke dood. Hij had zijn vrouw eu
thanasie opgelegd en dus eigen
lijk bewust vermoord. Er kan nu
wel worden gezegd dat euthana
sie in de toekomst goed zal wor
den geregeld en dit niet meer zal
voorkomen. Maar het is bekend
dat met regels altijd kan worden
gesjoemeld. De kans bestaat dat
men gaat zeggen dat bepaalde
mensen zo ziek zijn dat ze beter
dood kunnen zijn. Oftewel: je
gaat bepalen waar de grens ligt
tussen een menswaardig bestaan
en een niet menswaardig bestaan
dat maar moet worden afgebro
ken.
Dat is gevaarlijk,want waar leg je
die grens? Wie bepaalt die? Kan
de grens worden bepaald door
het slachtoffer zelf? Ik zeg nee,
omdat het slachtoffer kan zijn
gemanipuleerd zoals in het ge-
val-Van Bemmelen. Of het
slachtoffer zit in tijdelijke moei
lijkheden en denkt niet meer ra
tioneel na. Moet de overheid dan
maar gaan bepalen waar die
grens ligt? Zo in de trant van: die
vrouw is ongeneeslijk ziek, laat
haar maar sterven (alsof er nooit
iemand op wonderbaarlijke wij
ze herstelt). Of: ze ligt in coma,
trek die slangen er maar uit (alsof
er nooit iemand uit coma bij
komt). Of: iemand kan zo geeste
lijk gehandicapt zijn, dat het
maar beter is dat hij dood is. Een
volgende stap kan zijn: zijn intel
ligentie is zo laag, hij moet maar
inslapen, want zo kan je geen
menswaardig bestaan meer lei
den. Of: opa is zo lastig de laatste
tijd, we stoppen hem maar niet
in een bejaardentehuis, we zul
len hem gelijk maar euthanasie
laten plegen.
Waar wordt in vredesnaam de
grens gelegd? De nazi's hadden
Voor menig opvoeder en kind staat dezer dagen de schoolkeuze voor de
deur. Kiezen voor iets nieuws of iets anders heeft alles te maken met
de vraag hoe kinderen zich in het onderwijs - en thuis - ontwikkelen.
Mevrouw C.T.M. Aben, beroepskeuze-adviseuse in Alphen aan den
Rijn, schrijft voor onze krant de komende weken een aantal artike
len, waarin zij enkele praktische aspecten van het onderwijs belicht.
Vandaag een eerste proeve van haar hand over faalangst.
Er is sprake van veel, minder of
weinig faalangst. Bij de een
werkt spanning positief. Bij de
ander leidt die tot slechtere pres
taties.
Aangeboren
Het ene kind is meer onzeker dan
het andere. Misschien ziet u die
verschillen al als u naar uw eigen
kinderen kijkt. Zeker in een gro
tere groep zult u faalangstige
kinderen tegenkomen. Het ene
kind wil precies weten hoe het
een karweitje moet aanpakken
en stelt veel vragen. Een ander
kind heeft aan een half woord ge
noeg en gaat met zelfvertrouwen
aan de slag. Er zijn dus kinderen
die frank en vrij op nieuwe op
drachten reageren. Andere kin
deren voelen zich angstig en ze
nuwachtig bij nieuwe dingen.
door
Ine Aben
Het woord faalangst zegt het al:
angst om te falen, angst om het
niet goed te doen, angst het er
niet goed van af te brengen. Ook
volwassenen hebben last van
faalangst. Kijkt u maar naar uzelf
en naar andere volwassenen. De
verschillen zijn dan duidelijk.
'Voor een rij-examen bijvoor
beeld zal menigeen nerveus zijn,
maar heeft de een toch veel meer
last van onzekerheidsgevoelens
dan de ander.
Faalangst treedt vooral op in situa
ties waar iets van afhangt, dus in
vrestatitsituaties. Ook in onbe
kende situaties kan die angst ons
parten spelen. Bijvoorbeeld wan
neer u voor het eerst in een nieu
we auto rijdt. Of wanneer u naar
een onbekend iemand toe moet.
Wordt deze angst door iedereen
hetzelfde ervaren? Er zijn kinde
ren en volwassenen die zich zo
angstig voelen dat zij niet meer
goed kunnen presteren.
Proefwerken worden verknoeid
doordat men denkt niets meer te
weten. Een leerling die tijdens
een repetitie tot zijn schrik
merkt dat de tijd al voor de helft
verstreken is, kan zich niet meer
concentreren. U zag zelf vreselijk
op tegen dat sollicitatiegesprek,
zodat u tijdens dat gesprek niet
uit de verf kwam. Wij spreken
van negatieve faalangst als die
tot slechtere prestaties leidt. Het
zal duidelijk zijn dat dit soort
angst niet bevordelijk is voor het
goed doorlopen van de school.
Er zijn ook mensen die juist span
ning nodig hebben om tot goede
prestaties te komen. Zij zijn on
der die hoogspanning juist op
hun best. Dit wordt positieve
faalangst genoemd. Een mens
kan in de ene situatie negatieve
angstgevoelens hebben, bijvoor
beeld in de schoolsituatie. De
zelfde mens heeft bijvoorbeeld
bij een sportwedstrijd positieve
spanningsgevoelens. Mensen
reageren dus heel verschillend.
Faalangst is voor een deel aange
boren, reacties van ouders en op
voeders kunnen die faalangst
beïnvloeden. Wanneer kunnen
kinderen zich gespannen voe
len?
Op school kan dat bij de mondelin
ge beurt voor de klas zijn. Ook
bij een onverwachte vraag van
de leerkracht en bij een opdracht
die niet goed begrepen is. Nega
tief faalangstige leerlingen vallen
tijdens de lessen het liefste niet
op. Zij houden zich rustig en krij
gen liever geen beurt. Zij steken
niet gauw hun vinger op als zij
iets weten. Zij nemen weinig ini
tiatief en hebben het gevoel dat
zij het beter aan een ander kun
nen overlaten. Die kan het toch
beter, denken zij.
Aan welk gedrag kunt u eventueel
zien of uw kind negatief faalang-
stig is? Deze kinderen laten dui
delijk merken behoefte aan over
zichtelijkheid te hebben. Een
taak kan het beste in kleine stap
pen worden onderverdeeld, zo
dat zij die stap voor stap kunnen
afwerken.
Negatief faalangstige kinderen
hebben, misschien tot vervelens
toe, behoefte om te horen of zij
op de goede weg zitten. Zij zijn
afhankelijk van de volwassene.
Zij zijn sterk geneigd een op
dracht precies uit te voeren zoals
hun is opgedragen. Deze kinde
ren vragen begrip en warmte van
de volwassene. Zij zijn erg ge
voelig voor sfeer, zij kunnen tot
goede prestaties komen bij een
prettige sfeer. In een onpersoon
lijke sfeer voelen zij zich niet op
hun gemak. Zij moeten het ge
voel hebben dat zij fouten mogen
maken. Dan drukt de angst om te
falen minder op hen.
Men kan tegen negatief faalangsti
ge kinderen beter niet zeggen dat
zij het toch niet kunnen. De
moed om ergens aan te beginnen
zal hun in de schoenen zakken.
Hun faalangst wordt versterkt.
Vallen en opstaan
Na dit gelezen te hebben denkt u
als volwassene misschien ook
dat er geen beginnen aan is. On
zekere kinderen goed aanpakken
lijkt u inmiddels een hele opga
ve. Mogelijk heeft u zich zelf al
tijd onzeker gevoeld, zonder dat
u daarbij steun heeft ervaren.
Daar wij allemaal mensen zijn
met beperkingen, moeten wij
niet teveel in één keer willen. Het
leren goed te reageren op faal-
angstig gedrag van kind of leer
ling kost tijd. Het gaat gepaard
met vallen en opstaan.
Het is zinnig om eens na te gaan of
faalangst in onze omgeving voor
komt. Hoe hebben wij er tot nu
toe op gereageerd? Kinderen die
veel hulp en begeleiding vragen,
kunnen u dermate ergeren dat u
uw geduld verliest. Ook is het
mogelijk dat het u vertedert dat
uw kind uw hulp zo nodig heeft.
In plaats van het kind od weg te
- wat u verwacht van het kind
moet binnen het bereik liggen.
Verwachtingen die het kind niet
kan waarmaken, ontmoedigen.
- kom tegemoet aan de behoefte
aan duidelijkheid en overzichte
lijkheid. Stel het kind op zijn ge
mak door aanwijzingen te geven.
- in het gezin moet het kind de ge
legenheid krijgen zijn zelfver
trouwen te ontwikkelen; het
kind moet zijn capaciteiten kun
nen verkennen, eerst met steun
en aanmoediging van de ouders,
later meer zelfstandig; bijvoor
beeld: u geeft het kind een stem
in het kapittel bij het kopen van
zijn kleren; u wijst het hierbij op
uw financiële mogelijkheden en
op kleuren die bij elkaar passen.
- geef blijk van uw goedkeuring
als het faalangstige kind iets
goed doet.
- als u ook niet direct een ant
woord heeft op de vraag van uw
kind bekijk dan de opgave rus
tig, laat uw kind zien hoe het met
onzekerheid kan omgaan.
- in de schoolsituatie kan het mo
gen samenwerken met kinderen
met meer zelfvertrouwen posi
tief zijn; elke school heeft hier
over natuurlijk haar eigen
ideeën, waar u naar kunt infor-
- kiezen voor een geleidelijke stu-
dieweg, bijvoorbeeld eerst mavo
en dan pas havo kan voor het
kind prettiger zijn.
er weinig moeite mee. Door mid
del van subtiele propaganda pro
beerde men het aanvaardbaar te
maken dat geestelijk gehandi
capten en ongeneeslijk zieken
maar beter dood konden zijn.
Dat ze die mensen ook daadwer
kelijk ombrachten en andere be
volkingsgroepen meenamen is
bekend.
Al deze voorbeelden tonen volgens
mij duidelijk aan dat het heel
moeilijk en gevaarlijk is om te
gaan rommelen in het gebied van
wie mag sterven en wie moet
blijven leven. Je kan dan ook be
ter die grens stellen door eutha
nasie gewoon te blijven verbie
den. Ik zou niet graag willen be
horen tot de 80 procent van de
bevolking die welwillend staat
tegenover euthanasie en op
wiens verantwoording in de toe
komst mensen vermoord zullen
worden.
Dick Bavelaar,
Snipstraat 5,
Leiderdorp
Onlangs was ik op kosten van de
Rijksuniversiteit Leiden voor
onderzoekswerkzaamheden in
Marburg an der Lahn. In die
prachtige stad zetelt de oudste
protestantse universiteit van de
Duitse Bondsrepubliek, de Phi-
lipps Universiteit.
De stad op zich is al een bezoek
waard, maar daarvoor kwam ik
niet. Ik wilde namelijk een van
de toonaangevende Duitse peda-
ADVERTENTIE
Meningen op deze
pagina zijn voor
rekening van de
auteurs
gogen, prof. dr. Wolfgang Klafki
spreken en interviewen over een
onderzoek dat onder zijn leiding
was uitgevoerd samen met een
tiental basisschoolleraren. Het
onderzoek had het niet onaan
zienlijke bedrag van 2 miljoen
Duitse mark gekost en had in to
taal 6 jaar geduurd. Verder wilde
ik uitgebreid in het onderzoeks
materiaal snuffelen. Hetgeen ook
allemaal gelukt is, maar dit ter
zijde.
Een aantal zaken viel mij tijdens
het bezoek op. Vooral de goede
omgangsvormen tussen studen
ten onderling en in relatie met
hun docenten. Geen beleefdheid
naar het leek, om straks des te
beter voor de dag te kunnen ko
men in sollicitatiegesprekken,
maar een al over langere tijd in
geslepen fatsoenspatroon. Ook
docenten weten echter nog wat
hoffelijkheid is, heb ik gemerkt!
Even weg uit een Nederlandse uni
versiteitsstad. zonder berichten
over taakverdeling, voorwaarde
lijke financiering, clustervor
ming, integratie, profilering, be
zuiniging en afslanking of wat
dies meer zij! Niet eens zo heel
ver weg blijkt die losgeslagen be
stuurlijke machinerie helemaal
niet te bestaan. Ook geen no non
sense mentaliteit, vooral ten aan
zien van alpha- en gamma-vak
ken, waar ais een kwaadaardige
woekering links en rechts in ge
sneden moet worden
Sterker nog, de universiteit is niet
maar een onbekend en onbe
mind werkverschaffend insti
tuut, maar wordt als een veelbe
tekenend en belangrijk facet van
het maatschappelijk en culturele
leven gezien. Misschien heeft dat
iets te maken met de sterkere
cultuurgevoeligheid van de ge
middelde Duitser.
Hoe het ook zij, zelfs in het zon
dagsblad Maz, zum Sonntag, een
in Midden-Hessen verschijnend
nieuws- en advertentieblad, is er
een aparte rubriek onder de kop
'Belangwekkend, Kort en Bon
dig, berichten uit de Philipps
Universiteit'. De diverse weten
schappen komen vrij evenredig
verdeeld aan bod in de berich
ten. Er wordt onder meer mel
ding gemaakt van voordrachten
in binnen- en buitenland, van
prijzen die in ontvangst geno
men zijn of gaan worden en van
gasthoogleraarschappen, her en
der te vervullen. Een goede zaak
zo'n rubriek, mijns inziens, om
dat de 'buitenwacht' zo enigszins
op de hoogte kan blijven van het
reilen en zeilen van de respektie-
velijk hun universiteit.
Op de frontpagina rechts in de
hoek onder 'vandaag' is dan ook
niet de naam van een Duitse
Vanessa of een fysieke kracht
patser aan te treffen, maar geheel
in stijl een aankondiging in de
trant van: Hugo Claus in Leiden
(Studium Generale) en: Kunst
markt in Oegstgeest. Misschien
is zo'n rubriek (Kort en bondig,
berichten uit de RUL') iets voor
de Leidse dagbladen. Want het
zondagsblad in Leiden zal z'n be
leid in dezen nog wel niet direct
wijzigen.
Siebren Miedema,
Zeeforel 14,
Leiden.
ADVERTENTIE
De bankroof van Johan (14) en Wijnand (15)
BUIT 72 MILLE IJflf ii
OVERAL TE KOOP .ll-Ü,",!!
