Niemand kan zich op volwassenheid beroepen'
-c
PODIUMBUK
Een goede neus voor weinig gespeeld werk
Stichting BKR opgericht
Kunstwerk tóch plaatsen
DINSDAG 10 JANUARI 1984
Radio - tv - kunst
Redactie Pieter C. Rosier
Veel en, voor zover bekend, be
langwekkend theater deze
week op de Leidse podia.
Waaronder een aantal voor
stellingen, die zeer onlangs el
ders in den lande hun première
beleefde. Om te beginnen 'De
Gijzelaar' door de Nieuwe Ko
medie, morgen en donderdag
avond in het LAK-theater in
Leiden. De Nieuwe Komedie
dreigde anderhalf jaar geleden
door gebrek aan geld te worden
opgeheven, maar heeft gewor
steld en is boven gekomen. De
Ier Bredan Behan schreef 'De
Gijzelaar' in 1958. Sindsdien is
het stuk in vele landen opge
voerd. Hoofdpersoon is Leslie,
een achttienjarige soldaat, die
door de IRA wordt gekidnapt
Scène uit 'De Gijzelaar' door de Nieuwe Komedie, morgen
overmorgen in het LAK.
en vervolgens in een soort bor
deel in Dublin wordt gegijzeld.
Recht voor z'n raap romantiek
op het randje van het volksto
neel. Met volgens een eerder in
(Foto Pan Sok)
deze krant verschenen recensie
soms te sterk aangezette hu
mor, maar wel ingenieuze mu
ziek en prima decors. Gerrit
Komrij maakte in opdracht
Het Arnhemse gezelschap Thea
ter nam zeer onlangs 'Een
maand op het land' op het re
pertoire. In 1850 geschreven
door de Rus Ivan Toergenjew.
Karei van het Reve vertaalde
het werk. Theater komt mor
genavond in de Leidse Schouw
burg. Elders op deze pagina
een interview met Karst Woud
stra, die 'Een maand op het
land' regisseerde.
'Onderwerp' beleefde een week
geleden de eerste voorstelling.
Het is het choreografisch de
buut van Jeanette van Steen.
Zij maakte jarenlang deel uit
van de groep van Bart Stuyf.
In haar voorstelling nemen
licht en schaduw een voorname
plaats in. Ondermeer wordt ge
bruik gemaakt van een nieuwe
'lichtcomputer'. Het licht wordt
gebroken door objecten, bui
zenconstructies, die met doek
zijn bespannen. 'Onderwerp'
wordt gedanst door Jeanette
van Steen, Hlif Svavarsdottir
en Bart Siebrecht en wordt 'li
fe' op accordeon begeleid. Vrij
dag en zaterdag in het LAK-
theater.
'Het Leids Theater' is een afsplit
sing van de Leiderdorpse to
neelgroep Toverlei. Hun eerste
produktie wordt vrijdag voor
het eerst uitgevoerd en wel in
de Kapelzaal van het Leidse K
O-gebouw. Het programma
bestaat uit twee min of meer
klassieke éénakters: 'Vingers
van de macht' van de Leider-
dorpse auteur Cees Holierhoek
en 'Het verhaal van de dieren
tuin' van Edward Albee.
Een aantal jaren geleden bood
het Leids Vrijetijdscentrum ge
regeld onderdak aan groepen
uit het zogenaamde Fools-cir-
cuit. Sindsdien is de klad er in
gekomen en komt er zelden nog
theater. Zaterdag als uitzonde
ring om de regel te bevestigen
'Werk in Uitvoering' uit Gro
ningen. De groep brengt 'Tus
sen de chaos en de kater', een
echte rock-opera over drie kan-
het kraakpand
'Vrijstaat', die bezoek krijgen
van een journaliste die een re
portage wil maken over drop
outs. "Wat willen ze dan ont
ruimen, mijn hoofd"?, roept
één van de jongeren, als poli-
tie-ingrijpen dreigt.
Ook De Muzenhof in Leiderdorp
doet zo nu en dan aan theater.
Zaterdag komt er 'Hardroze -
knalblauw' van de Leiderdor
per Guus Ponsioen, die drie
jaar bij cabaret Vangrail
werkte. Het is een programma
van liedjes en sketches met
aanstaand ouderschap als cen
traal thema, gebracht door
Ponsioen en Lils Renkema.
Het Wintercircus bestaat vijf
jaar en doet zaterdag en zon
dag de Leidse Schouwburg
aan. "Een werkelijk nieuw pro
gramma", belooft het program
maboekje. Het vermeldt verder
ondermeer: Peter Harris "met
zijn ondeugende maar o zo
pientere hond", "een bijzonder
kleurrijke, bonte papagaaien
revue" van Miss Magdalena.
een trapezenummer van "de
charmante Miss Aura en een
optreden van Charly Ross. "een
slangemens dat u de kriebels
bezorgt". Het circusorkest Les
Cotys zorgt voor de muzikale
ondersteuning en "de char
mante spreekstalmeesteres"
Wilma Teuteberg praat het ge
heel aan elkaar. De voorstellin
gen beginnen zaterdag om
15.00 en 20.15 uur en op zondag
om 13.00 en 16.00 uur.
Theater De Zwarte Hand geeft
zondagmiddag een kinder
voorstelling in het LAK. 'Doe
normaal, joh!' heet het stuk en
het gaat over Kees, een jongen
die door zijn grote fantasie
steeds onbedoeld in de proble
men komt. Zelfs met zijn vrien
dinnetje Linda ligt hij geregeld
overhoop. Hendrik leert hem
dat het niet zo handig is om als
een wildeman om je heen te
slaan. Vervolgens pakken ze
gedrieën de lastpak Robbie
aan. Bestemd voor kinderen
van 7 tot 12 jaar.
Karst Woudstra, regisseur van 'Een maand op het land'
ARNHEM (GPD) - Bij de Arnhemse toneelgroep Theater is veel over de toekomst gepraat met
de nieuwe artistieke leiders Helmert Woudenberg en Cees Linnebank. Naar buiten komen
geluiden, dat het heel anders moet met het gezelschap, dat het uit z'n artistieke slaap ge
haald moet worden. Inmiddels wordt aan nieuwe voorstellingen gewerkt, die nog onder
auspiciën van de oude artistieke leiding op het repertoire gezet zijn. Zo is onlangs in de
Nijmeegse schouwburg 'Een maand op het land' van Ivan Toergenjew in première gegaan,
geregisseerd door Karst Woudstra. Op de vraag aan Woudstra, hoe het voor een regisseur is
om juist nu met Theater te werken, komt zonder omhaal het antwoord: „Eigenlijk heel
leuk".
Hij zegt dat hij het altijd goed
heeft kunnen vinden met Jo-
chen Neuhaus, die dit seizoen
nog de artistieke leider van
Theater is. En met diens in
middels vertrokken compag
non Ger Thijs werkte hij veel
samen. „Ik ken de mensen van
Theater. En met veranderin
gen heb ik niet te maken".
„Ik heb wel kunnen merken, dat
de acteurs vreselijk hard wil
len werken. Ze zijn zich be
wust van het gevaar, dat het
gezelschap loopt. Nu er twee
van de drie grote premières per
jaar komedies zijn en er maar
één stuk is, dat wat meer te
vertellen heeft, storten ze zich
daar met een niets ontziende
overgave op. Er is in een moor
dend tempo gewerkt".
„Na drie weken kende iedereen
de tekst. En dat ondanks het
afschuwelijke systeem, waar
Theater mee zit: het reizen, er
gens in een uithoek spelen, de
volgende dag weer reizen naar
een andere uithoek. Als je dan
ook nog overdag anderhalf a
twee uur moet repeteren. Ik
heb het echt meegemaakt, dat
de spelers nog uitgeput van
een verre tocht op de repetitie
verschenen en dan moesten ze
daarna weer naar de volgende
uithoek".
De hele ploeg is volgens Woud
stra tevreden met „Een maand
op het land"; er was geen ver
zet tegen de keuze. Zelf had hij
„Les corbeaux" (De raven) van
Henri Becque voorgesteld.
Frans naturalisme; een stuk
over een familie die financieel
in grote problemen zit en een
Snikheet
„Het is dezelfde druk, waaronder
Theater nu staat. Aan de hand
van het stuk hadden we de pro
blemen van het gezelschap be
spreekbaar kunnen maken. De
risico's die eraan verbonden
zijn, dat de mensen hun idea
len als toneelspeler ook maar
aan dc kant zetten".
„Het gevoel, dat alles op losse
schroeven komt als de leider
weg is; dat het allemaal niets
meer uitmaakt en ze net zo
goed in dierenkostuums kun
nen gaan rond dansen of met
ballen kunnen gaan jongleren.
Vanuit die achtergrond had
den we kunnen gaan werken.
Een groep acteurs is immers
ook een maatschappij in 't
klein".
Maar bij de artistieke leiding van
Theater ging de voorkeur uit
naar „Een maand op het land".
Uit het seizoen-overzicht van
Theater: „Een snikhete zomer
dag ergens in Midden-Rusland
in het midden van de vorige
eeuw. Een landgoed; rijke, on
gelukkige en boosaardige
mensen; mannen èn vrouwen
die zich als uitgehongerde die
ren op een pas aangekomen
jonge en onschuldige huisle
raar storten. Het duurt geen
dag of ze hebben hem met huis
en haar verslonden. Zonder
een spoor van nostalgie, maar
vol mededogen met zowel de
prooi als de roofdieren, be
schrijft de Russische schrijver
Ivan Toergenjew (1818-1883)
deze slachtpartij".
„Een prachtig stuk", zegt Karst
Woudstra, die ook hierin ele
menten vond om mee terug te
grijpen op de huidige situatie
van Theater. „Het is een groot
bezet stuk, dus moesten er
gastspelers aangetrokken wor
den. De kern van het stuk
wordt gevormd door mensen,
die in onderlinge verhoudin
gen vastgeroest zijn en die in
conflict komen met mensen
van buiten die groep. De men
sen van het landgoed laat ik
door de vaste medewerkers
van Theater spelen en dege
nen, met wie ze in conflict ko
men, door de gasten. Er is een
hels trio: Natalja Petrovna, Wa-
kitin en Sjpigelski. Die rollen
worden gespeeld door Mar-
greet Blanken, Arthur Boni en
Eric van der Donk. Dat infer
nale trio wordt gekenmerkt
door ongeluk en onvermogen
en die drie willen de wereld om
hen heen net zo ziek en onge
lukkig maken als ze zichzelf
voelen".
„Toergenjew leefde in de tijd van
Nicolaas I, die een zware vorm
van tirannie in stand hield. Al
les was verboden. De mensen
mochten alleen maar leven.
Zo'n maatschappij perverteert
mensen. Neem je dat in aan
merking, dan kon het stuk net
zo goed „Een maand in Rus
land" heten. De figuren zijn
symbolisch".
Zedenkwetsend
„Het stuk was ook eerst verbo
den. Nu denk je dan meteen,
Lijfeigenschap
der Donk, Guy Lavreysen, Arthur Boni en Margreet Blanken (v.l.n.r.) tijdens een repetitie i
'Een maand op het land', dat morgenavond in de schouwburg komt.
dat het om iets zedenkwets-
ends verboden was, maar het
was vanwege de allegorische
aspecten, de symboliek, die
toen zeer duidelijk was voor
het publiek".
In de visie van Woudstra schuilt
hierin de geldigheid van het
stuk voor deze tijd. „Grote
maatschappelijke ontwikke
lingen werken tot in de klein
ste cellen door. De invloed van
wat ons huidige kabinet uit
voert reikt wel degelijk tot in
het gezin, tot in relaties tussen
De universele waarde
van het stuk is, dat het laat
zien, dat mensen altijd en over
al met die problemen worste
len. Dat laten zien is een taak
van het repertoire-toneel. Je
ziet hoe de mensen toen over
oplossingen dachten en je kunt
dat vergelijken met hoe wij
daar nu over denken".
Voor Woudstra, die in Rusland is
geweest, is het bovendien van
belang, dat „Een maand op het
land" een Russisch stuk is.
„Rusland wordt van alle kan
ten verketterd, zelfs door de
president van Amerika. De
Russen zijn de baarlijke duivel
zelf of het slachtoffer van de
baarlijke duivel. Dan zijn ze
kennelijk te stom om die baar
lijke duivel eruit te werken.
Dat soort problemen. Het his
torisch besef van de toeschou
wer moet in stand gehouden
worden. De geschiedenis moet
steeds weer veroverd worden,
is niet iets dat in de kast staat.
Door zo'n stuk te spelen, laatje
zien, hoe nodig de revolutie in
Rusland was".
Onder Nicolaas I bestond het lij
feigenschap nog. Als in het
stuk tegen iémand gezegd
wordt: „Nu heeft u drienhon-
derd zielen", hoop ik dat het
publiek zich de betekenis daar
van realiseert: iemand bezit
driehonderd mensen, daar kan
'ie mee doen wat 'ie wil; hij kan
ze verspelen aan de kaarttafel".
Waar Woudstra aan wil werken is
aan het laten ontstaan van het
besef, dat de kloof tussen bij
voorbeeld de Russen van 1840
en de mensen van nu, hier, niet
zo groot is als gesuggereerd
wordt. Daarnaast is er het as
pect van de geperverteerde on
schuld.
„Mensen, die het leven nog voor
zich hebben, wat andere men
sen dan weer kapot willen ma
ken. Dat gebeurt nog altijd en
op elk niveau in de maatschap
pij. Mensen die het hebben ge
maakt, zoals Ed Nijpels, gaan
vinden dat iedereen het maar
zo moet doen. En mensen, die
het niet hebben gemaakt, gaan
tegen iemand met idealen zeg
gen dat alles toch onverander
baar is".
„Aan de ene kant heb je het fana
tisme, aan de andere kant het
snelle opgeven. In beide geval
len wordt het altijd gezegd
vanuit volwassenheid. Volwas
senheid, daar kan niemand
zich op beroepen".
Het is allemaal door Woudstra in
„Een maand op het land" bin
nen een specifieke historische
context gehouden. Het gaat in
zijn opvatting om specifieke
problemen, die voor het pu
bliek van nu als vergelijkings
materiaal kunnen dienen.
Maar de tijd, de plaats en de
mensen moeten in de oor
spronkelijke hoedanigheid ge
toond worden. „Het is het nar
cisme van onze tijd, dat we wil
len beweren dat alles toen net
zo was als het nu is. De tijd, de
plaats en de mensen waren an
ders".
RIJK VAN ROTTERDAM
Gezien: T.C. Matic' (Arno Hintjens:
zang; Jean Marie Aerts: gitaar;
Serge Feys: toetsen; Ferre Baelen:
bas en Rudy Cloed: drums) in de
Leidse Stadsgehoorzaal op 9 ja-
LEIDEN - Hoewel het Neder
landstalige lied in popverband
z'n absolute hoogtijdagen be
leeft, zijn de kenners het er
unaniem over eens dat de bes
te Nederpop op dit moment
door onze zuiderburen wordt
gemaakt. Maar waar de Stads
gehoorzaal moeiteloos vol
loopt voor modegrillen als Doe
Maar, het Goede Doel en Toon
tje Lager, moest het crème de
la crème van de acts der lage
landen, T.C. Matic, gisteravond
genoegen nemen met een de
cor dat werd gevormd door een
dikke vijfhonderd toehoor
ders. En dat terwijl de Leidse
poptempel makkelijk het dub
bele aantal popconcertgangers
kan verwerken.
Natuurlijk is de maandagavond
niet de meest geschikte avond
voor een popconcert, maar het
vanuit Brussel opererende vijf
tal had toch zeker een volle
bak verdiend. Het wervelende
optreden vorig jaar in het
Leids Vrijetijdscentrum en de
drie opzwepende elpees die
microfoon-geselaar Arno Hin
tjens en zijn makkers inmid
dels hebben uitgebracht, ston
den immers garant voor een
vroegtijdig hoogtepunt in het
Leidse popjaar 1984.
Ondanks de tegenvallende pu
blieke belangstelling werd het
blitz-bezoek dat de vijf zelfver
zekerde Belgen aan Leiden af
legden toch een regelrecht
feest. Zelfs de 'technische
dienst', die de volumeknoppen
onbeschoft ver opendraaide,
kon de pret niet drukken. Jean
Marie Aerts (gitaar), Serge
Feys (toetsen), Ferre Baelen
(bas) en Rudy Cloed (drums),
de begeleiders van het vleesge
worden ritme-instrument Arno
Hintjens, speelden zo strak en
zo gedisciplineerd dat hun
knalharde toets-, trommel- en
gitaaraanslagen stuk voor stuk
herkenbaar bleven in de gewa
pend betonnen muur van ge
luid die de speakerboxen uit
spuwden.
Op het moment dat zanger (nou
ja) Arno Hintjens zijn 'Que pa-
sa' de ether inslingerde had
een willekeurige passant op de
Breestraat zich geschrokken
kunnen afvragen wat er in he
melsnaam in die anders toch
zo keurige Stadsgehoorzaal
aan de hand was. De portier
had de popcultuurbarbaar
kunnen antwoorden dat er
sprake was van een optreden
van een Belgisch muziekgezel
schap.
Sn een volgeling van T.C. Matic,
die naar buiten was gevlucht
om even op adem te komen,
had daar aan kunnen toevoe
gen: "Dit is dé Nederpop anno
1984, putain!" Daarna had hij
de passant naar binnen kun
nen voeren om hem nog even
getuige te laten zijn van één op
de onderbuik gerichte toegif
ten van het door gitaargooche
laar Jean Marie Aerts geregis
seerde gezelschap: 'Putain, pu
tain'.
JAAP VISSER
Kamermuziek Residentie Orkest
Koos Verheul fluit. Hans Roerade hobo, Jan Cober
klarinet, Ton Kerstens fagot, Vicente Zarzo
hoorn, Wybo van Biemen en Claire Huydts viool,
Vladimir Mendelssohn altviool, Caecilia van
Hoof cello, Jan van der Meer piano en Luuk Nag-
tegaal slagwerk. Met werken van Cambini, Fan
ny Mendelssohn-Bartholdy, Kodaly, Poulenc en
Klaas de Vries. Gehoord in de Kapelzaal op 9 ja-
LEIDEN - Wanneer leden van het Residentie
Orkest een kamermuziekavond geven is
men altijd verzekerd van een avond perfect
samenspel èn van een programma vol ver
rassingen. Keer op keer bewijzen zij een uit
stekende neus te hebben voor het opsporen
van weinig gespeelde of onbekende werken
van bekende of onbekende componisten.
Daarbij komt dan nog de wisselende combi
natie van instrumenten die de oren steeds
geboeid houden.
Het Kwintet voor klarinet, fluit, hobo, hoorn
en fagot van Cambini, een Italiaanse tijdge
noot van Mozart die in Parijs werkte, had
alle charme en élégance die het duideüjk
maakte waarom Mozart Cambini als compo
nist zo hoogachtte. Een goed vakman was
Cambini zeker met een scherp oor voor de
mogelijkheden van deze combinatie.
Verrassend was het Trio voor piano, viool en
cello van Fanny Mendelssohn, Felix' lieve
lingszuster. Haar muziek toont een sterke
verwantschap met die van haar broer in de
vloeiende pianobegeleidingen van de breed
uitgezongen melodieën, afgewisseld met een
heel evenwichtige en gelijkwaardige behan
deling van de drie partijen. Het heftige tem
perament dat in haar muziek doorklinkt is
verrassend.
Een buitengewoon mooi werk is de Serenade
voor twee violen en altviool van Kodaly. Het
dialoogachtige Lento kreeg van de drie strij
kers een adembenemende spanning mee die
me nog lang zal bijblijven, evenals het laat
ste deel waarin als in zovele laatste delen van
werken van Kodaly en Bartok de folkloristi
sche elementen het duidelijkst zijn. Met zijn
Impromptu voor fluit/altfluit en slagwerk
schreef Klaas de Vries een fascinerend stuk
waarin de grillige fluitpartij door het effect
volle slagwerkinstrumentarium nu eens ge
kleurd, dan weer opgezweept wordt.
Tot slot het Sextet voor piano, fluit, hobo, kla
rinet, fagot en hoorn van Poulenc, een ideale
uitsmijter met zijn geestige verwerking van
simpele, soms haast ordinaire of ronduit
sentimentele melodietjes, waarbij Poulenc
toch nooit de grenzen van de goede smaak
overschrijdt.
De elf leden van het Residentie Orkest heben
met hun grote muzikale vakmanschap voor
een uitgelezen avond kamermuziek gezorgd.
MIES ALBARDA
UTRECHT (ANP) - Een aantal
beroepskunstenaars uit de
gio Utrecht heeft de Stichting
Beeldende Kunstenaars Res
tauratie (BKR) opgericht
kunstwerken te kunnen
kopen en uitlenen. Daartoe is
besloten vanwege de sinds 1 ja
nuari gewijzigde Beeldende
Kunstenaars Regeling en
wege het feit dat Utrecht als
enige van de grote steden nog
niet beschikt over een instel
ling die kunst uitleent (arto
theek). Dit heeft een woord
voerder van de stichting giste
ren meegedeeld.
De Stichting BKR wil door het
aankopen en uitlenen van
kunst de beeldende kunst en
(beroeps)kunstenaars in de re
gio Utrecht meer in de publie
ke belangstelling brengen. De
geldmiddelen' moeten komen
uit giften van kusntminnen-
den, particulieren en bedrij
ven. Bovendien gaat de stich
ting binnenkort met het ge
meentebestuur van Utrecht
praten over onder meer het op
zetten van een artotheek. In
het verschiet liggen plannen
voor een documentatiecen
trum en een tentoonstelling
van de te verzamelen collectie
kunstwerken.
In Apeldoorn
APELDOORN (ANP) - De ge
meente Apeldoorn is van plan
het omstreden kunstwerk van
kunstenaar Evert Strobos, dat
in september vorig jaar door
woedende bewoners van de
Apeldoornse wijk Zevenhui
zen met de grond gelijk werd
gemaakt, opnieuw te plaatsen.
Er wordt nog gezocht naar een
geschikte lokatie.
De gemeente wil alle betrokke
nen, onder wie de toekomstige
omwonenden, inspraak geven
om een nieuwe 'beeldenstorm'
te voorkomen. Volgens een
woordvoerder van de gemeen
te Apeldoorn zal een beslissing
over herplaatsing binnen enke
le maanden worden genomen.
Het onttakelde kunstwerk ligt
nu opgeslagen in een loods van
Het kunstwerk van Strobos be
staat uit meer dan honderd ij
zeren pylonen. De gemeente
betaalde er ruim 180.000 gul
den voor. Volgens de woord
voerder kwam de plaatsing
van het kostbare kunstwerk in
de Apeldoornse wijk Zeven
huizen vorig jaar op een ver
keerd moment. De gemeente
had toen net besloten tot in
grijpende bezuinigingen, ten
gevolge waarvan onder meer
een buurthuis in de wijk moest
sluiten. De woordvoerder
noemt het daarom verklaar
baar, dat de inwoners van de
wijk zich massaal tegen het
kunstwerk richtten.
