Zuid-Afrika op
de terugtocht
In VS steeds meer
hoop op compromis
Troepen weg uit Angola
Ziyang in VS
Turkije dreigt met
breuk Straatsburg
'Iran werft
terroristen
voor acties
in Europa'
Cominissie-Kissinger:
Midden-Amerika-beleid
van Reagan afgewezen
Tunesië: Bourguiba
ontslaat minister
Kwestie-Libanon:
«ÉNtt
Israëlische kabinet
onderling verdeeld
President Tsjaad niet naar vredesoverleg
MAANDAG 9 JANUARI 1984
Buitenland
PAGINA 7
PRETORIA (AFP/UPI/DPA) - De Zuidafrikaanse troepen zijn begonnen zich terug te
trekken uit het zuiden van Angola, waar zij de aanval hadden ingezet tegen bases van de
Namibische onafhankelijkheidsbeweging Swapo. De Zuidafrikaanse minister van de
fensie, generaal Magnus Malan, maakte dit gisteren bekend.
De bewindsman verklaarde dat
door het Zuidafrikaanse offen
sief de structuur van de Swapo
met succes is ontwricht. Ruim
duizend guerrillastrijders zijn in
noordelijke richting gevlucht, al
dus Malan. Hij waarschuwde de
Swapo voor verdere acties en zei
dat Zuidafrikaanse strijdkrach
ten zo nodig opnieuw in Angola
zullen worden ingezet.
Met de terugtrekking komt een
einde aan het Zuidafrikaanse of
fensief dat op 6 december begon.
De strijdkrachten drongen tot
WASHINGTON (DPA) - Premier
Zhao Ziyang van China is zater
dag voor een negendaags bezoek
in de Verenigde Staten aangeko
men. Morgen wordt Ziyang, de
hoogste Chinees in rang die de
Verenigde Staten bezoekt sinds
Washington en Peking in 1978
besloten tot het aangaan van vol
ledige diplomatieke betrekkin
gen, door president Ronald Rea
gan op het Witte Huis ontvangen.
ongeveer 250 kilometer Angola
binnen. Pretoria verklaarde dat
die aanval nodig was om een aan
val van de Swapo in het door
Zuid-Afrika bestuurde Namibië
te voorkomen.
Zaterdag had Zuid-Afrika de An-
gola-resolutie van de Veilig
heidsraad van de VN op onge
kend scherpe wijze van de hand
gewezen. In de resolutie wordt
Zuid-Afrika veroordeeld wegens
zijn inval in Angola. De Zuidafri
kaanse minister van buitenland
se zaken Roelof Botha noemde
aanvaarding van de resolutie
"een toestemming voor geweld".
Zuid-Afrika zal ook in de toe
komst tegen alle terreurgroepen
optreden die de toekomst van
Namibië met geweld proberen te
bepalen, aldus Botha. Hij voegde
eraan toe: "De wereld moet be
grijpen dat Zuid-Afrika zich niet
laat intimideren. Mijn regering
heeft genoeg van de huichelarij
van de Veiligheidsraad".
Botha zei zaterdag, in een televisie
verklaring, ook dat zijn land be
reid is onderhandelingen met de
Swapo aan te gaan. Hiermee rea
geerde Botha op het verzoek van
Swapo-leider Sam Nujoma aan
de VN om besprekingen te rege
len tussen Swapo en Zuid-Afri-
'Zo nodig uit Raad van Europa'
ATHENE - De juridische commis
sie van de Raad van Europa moet
zich vandaag beraden over de
kwestie van Turkijes deelne
ming aan de parlementaire As
semblee, die eind deze maand
een vergadering houdt in
Straatsburg. Sinds november
functioneert er in Ankara weer
een parlement en premier Ozal
heeft aangekondigd dat er naar
Straatsburg een delegatie zal ko
men om de Turkse zetels, die de
door
Frans van Hasselt
laatste jaren leeg bleven, weer te
gaan bezetten. Mocht ze niet
worden toegelaten, zo heeft hij
zaterdag op zijn eerste perscon
ferentie verklaard, dan zal Tur
kije ook zijn ministers uit de
Raad terugtrekken, hetgeen in
feite neerkomt op uittreding.
De afgevaardigden uit 20 democra
tische Europese landen komen
voor een moeilijk dilemma te
staan. De Turkse verkiezingen
van 6 november waren uit demo
cratisch oogpung verre van vlek
keloos. Van de 15 partijen die
zich aanmeldden werden door de
toen nog almachtige generaals
slechts drie toegelaten. Al voor
de verkiezingen had de Assem
blee met grote meerderheid een
motie aangenomen waarin werd
betuigd dat afgevaardigden, uit
zulke verkiezingen voortgeko
men, voor Straatsburg onaan
vaardbaar zouden zijn.
De Turkse parlementsverkiezin
gen bleken echter, toen puntje
bij paaltje kwam, toch niet hele
maal van spanning ontbloot en
ze werden gewonnen door de
partij die van de drie deelnemen
de het minst vriendelijk stond
aangeschreven bij de junta: de
Moederlandpartij onder Turgut
Ozal, die inderdaad door presi
dent Evren met het premier
schap werd belast. Bovendien
heeft Ozal juist vorige week aan
gekondigd dat er al op 25 maart
gemeenteraadsverkiezingen
worden gehouden, waaraan ook
drie partijen mogen meedoen die
in november nog werden ge
weerd.
Het is duidelijk dat de band met de
Raad van Europa voor de regeer
ders in Ankara nog altijd een
'hefboom' vormt en een prikkel
om althans de democratische
pretenties niet geheel uit het oog
te verliezen. Of dit ook voor de
mensenrechten geldt, waarvoor
in Straatsburg vanouds zoveel
belangstelling bestaat, moet na
tuurlijk worden bezien. Op de
zelfde persconferentie verklaar
de Ozal, gevraagd naar de kansen
op bijvoorbeeld amnestie voor
de tienduizenden politieke gede
tineerden - een groot aantal zit op
beschuldiging van niet geweld
dadige activiteit - dat dit een heel
moeilijk probleem was en dat er,
alvorens beslissingen werden ge
nomen „niet drie doch wel tien
maal moest worden nagedacht".
Nog een andere affaire verdient in
dit opzicht de aandacht die ze in
Straatsburg zeker zal krijgen van
de vijf landen - waaronder Ne
derland - die de zaak van de men
senrechten aanhangig hebben
gemaakt bij de desbetreffende
commissie. Premier Ozal heeft
een onderzoek toegezegd naar de
toestanden in Mamak, de grote
legerplaats bij Ankara waar dui
zenden personen op verdenking
van politieke delicten worden
vastgehouden. Hij deed dat na
dat - en dit is op zichzelf een
nieuw fenomeen in Turkije waar
nog steeds de staat van beleg
heerst - een vijftiental personen
bij het parlementsgebouw had
geklaagd over de behandeling
van hun familieleden.
Een groep militairen schijnt op
Nieuwjaarsnacht het kamp te
zijn binnengedrongen en een
groot aantal gevangenen ge
dwongen hebben uren buiten
naakt in de kou te staan, terwijl
hun cellen werden onderzocht.
Enigen zouden in coma zijn ge
raakt. Nieuw is ook dat, zij het in
vage bewoordingen, iets over de
ze affaire in de Turkse pers kon
worden gepubliceerd.
LONDEN (UPI) Een Iraans
netwerk van terreur, dat in
staat is zelfmoordaanslagen
te plegen tegen Westerse doe
len, is gevormd met Islamiti
sche terroristen die in Euro
pa zijn gerekruteerd. Dit
stond gisteren in het Britse
blad de Sunday Times.
Het bestaan van het net is vol
gens het blad voor een aantal
leiders in het Westen, met na
me de Amerikaanse presi
dent Reagan en de Franse
president Mitterrand, aanlei
ding geweest extra veilig
heidsmaatregelen te treffen
voor zichzelf. In een artikel
van de Iraanse journalist
Amir Taheri onder de kop
'Zelfmoordcommando's bie
den zich aan in Londen' staat
dat Londen en Rome de Eu
ropese rekruteringscentra
zijn.
Naar wordt aangenomen zijn
sji'itische fanatici verant
woordelijk voor de bomaan
slagen op Amerikaanse en
Franse doelen in Beiroet in
oktober vorig jaar. De Iraan
se regering heeft altijd ont
kend hierbij betrokken te
zijn geweest.
Volgens Taheri wordt de rekru
tering van terroristen in Lon
den geleid door ajatollah Aza-
ri Gomi, voormalig procu
reur-generaal in Iran. Hij is
ongeveer vijf maanden gele
den in Engeland aangeko
men. In oktober kreeg hij de
beschikking over 4 miljoen
pond die op een rekening bij
een Britse bank op de Ka
naal-eilanden waren gestort,
aldus de Sunday Times. In
Rome worden de terroristen
geworven door ajatollah Hadi
Khosrow-Shahi, wiens offi
ciële functie ambassadeur bij
het Vaticaan is.
De terroristen, die zijn aange
komen, krijgen een opleiding
in Iran. Zij komen uit ver
schillende islamitische lan
den waaronder Pakistan,
Turkije en Tunesië en krijgen
speciale islamitische cursus
sen voordat zij naar drie op
leidingskampen in Iran gaan.
Kissinger: "Hulp verbinden aan mensenrechten" (Foto ai
WASHINGTON (Reuter/UPI) -
President Reagans commissie
voor Midden-Amerika, de com-
missie-Kissinger, zal de aanbeve
ling doen Amerikaanse hulp aan
landen in Centraal-Amerika te
verbinden aan de voorwaarde
dat de mensenrechten daar wor
den gerespecteerd. Dat hebben
de Washington Post en de New
York Times gisteren gemeld.
Deze aanbeveling betekent een af
wijzing van het beleid van Rea
gan, die tegenstander is van deze
band tussen hulp en mensen
rechten. "Dit is in strijd met dat
gene wat de president wil", zo
verklaarde een lid van de uit
twaalf personen bestaande com-
De commissie onder voorzitter
schap van oud-minister van bui
tenlandse zaken Henry Kissinger
beëindigde haar werkzaamhe
den zaterdag en brengt naar ver
wachting komende woensdag
rapport uit aan Reagan. Aanbe
volen wordt de Amerikaanse mi
litaire en economische hulp aan
Midden-Amerika voor de ko
mende zes jaar op te voeren tot
acht miljard dollar (ongeveer 25
miljard gulden). Die hulp, drie
maal hoger dan het huidige ni
veau, moet echter afhankelijk
worden gesteld van het respecte
ren van mensenrechten en de
mocratische processen, zo werd
een commissie-functionaris aan
gehaald door de Washington
Post.
Het gaat onder meer om militaire
hulp aan El Salvador en Hondu
ras en om hervatting van militai
re hulp en wapenleveranties aan
Guatemala. De regering-Carter
maakte een einde aan de leveran
ties aan Guatemala wegens de
schendingen van de mensen
rechten in dat land. Het Ameri
kaanse Congres moet echter
vaststellen dat mensenrechten in
acht worden genomen voordat
de hulp wordt toegestaan, zo
luidt de aanbeveling van de com-
missie-Kissinger.
De commissie kon het niet eens
worden over de vraag of de steun
aan de rebellen, die strijden te
gen het Sandinistische bewind
in Nicaragua, moet worden
voortgezet. Evenmin bestond
overeenstemming over de vraag
of de machthebbers in El Salva
dor met het linkse verzet in hun
land moeten onderhandelen over
deelneming aan de regering. Een
meerderheid van de commissie
spreekt zich uit voor verdere
hulp aan de rebellen om het be
wind in Nicaragua te dwingen
het bestuur te democratiseren.
De meeste commissie-leden
staan ook achter het standpunt
van de regering-Reagan dat de
macht in El Salvador niet moet
worden gedeeld met het linkse
verzet. Twee commissie-leden
van Spaanse afkomst, de burge
meester van San Antonio (Texas)
en professor Carlos Diaz Ale
jandro, zijn het niet met deze
conclusies eens, zo meldt de
Washington Post.
De commissie beveelt verder de
vorming aan van een Centraala-
merikaanse ontwikkelingsorga
nisatie voor het regelen van alle
Amerikaanse en internationale
financieringen.
Revoluties en de druk om verande
ringen door te voeren in Midden-
Amerika zijn binnenlandse aan
gelegenheden en op zichzelf niet
van "veiligheidsbelang voor de
Verenigde Staten". "Maar acties
van het Sowjet- en Cubaanse be
wind om de invloed van deze lan
den in kwetsbare delen van het
westelijke halfrond uit te brei
den vormt een directe bedrei
ging voor de Amerikaanse belan
gen", aldus haalde de New York
Times het rapport aan.
r WASHINGTON - Kampt een
groot deel van de Verenigde Sta
ten met sneeuw en ijs, in het wes
ten is het ongebruikelijk regen
achtig en warm. Hier in de staat
Washington staat het water van
de Stillaguamisch rivier zo hoog,
dat sommige huizen worden be
dreigd. (Foto AP».
TUNIS (AFP) De minister van
binnenlandse zaken van Tune
sië, Driss Guiga, is door presi
dent Habib Bourguiba van zijn
functies ontheven. Dit is zater-
Nieuwe oefening
VS met Honduras
TEGUCIGALPA (UPI) - De
Verenigde Staten zullen in
juni een nieuwe reeks militai
re manoeuvres houden met
Honduras, kennelijk met het
doel de druk op het linkse be
wind in Nicaragua te vergro
ten. Dit is uit betrouwbare
militaire bron in Honduras
Momenteel zijn er 2000 man
Amerikaanse troepen in Hon
duras voor de militaire oefe
ningen onder de naam "Big
Pine II". Op het hoogtepunt
vember kwamen 5000 militai
ren in actie.
Een Hondurese legerofficier,
die verzocht anoniem te blij
ven, zei dat het vervolg op
"Big Pine II" in juni zal be
ginnen. Misschien doen er
ook andere Middenameri-
kaanse landen aan mee, zo
voegde hij er aan toe.
In Washington zeiden functio
narissen van het miminsterie
van defensie dat er "waar
schijnlijk" een "Big Pine III"
wordt gehouden maar dat er
nog geen datum was afge
sproken.
De VS zien de vrijlating van de
krijgsgevangen luitenant
vlieger Robert Goodman als
een mogelijke aanwijzing dat
in Libanon toch een compro
mis kan worden bereikt tussen
de politieke belangen van
Amerika, Israël en Syrië en de
diverse Libanese groeperingen
waarvan zij zich bedienen.
Reagan voorziet dat de kwets
bare positie van de Amerikaan
se mariniers in een land waar
hun aanwezigheid politiek
geen zoden aan de dijk zet, een
grote hinderpaal kan vormen
voor zijn eventuele herverkie
zing.
door
Henk Kolb
Zowel van Israëlische kant als
van Syrische zijde zijn tekenen
gegeven in de richting van
nieuwe veiligheidsafspraken,
die de regering Gemayel een
betere kans zouden moeten ge
ven zijn gezag in eigen land uit
te breiden, zo oordelen de
Amerikanen. Naar het oordeel
van politieke waarnemers in
Washington, zou enige over
eenkomst in die richting al ge
noeg zijn om althans een aantal
Amerikaanse mariniers terug
te trekken, in omstandigheden
waar stijgende verliezen steeds
meer de toch al zware druk te
gen de Amerikaanse militaire
aanwezigheid, aanwakkeren.
De VS hebben een plan van Ge
mayel afgewezen voor een ver
plaatsing van de mariniers
naar het zuiden, waar zij teza
men met Libanese soldaten
zouden moeten patrouilleren.
Dit komt Reagan niet goed uit
omdat hij zich daarmee al te
opzichtig achter Gemayels
doeleinden zou stellen, die
door andere fracties van het
langs politieke en geloofslijnen
verdeelde Libanon, onder veel
bloedvergieten worden aange
vochten.
Israël zou zo langzamerhand tot
de slotsom zijn gekomen, dat
het in een hernieuwd Libanon
niet op overwegende politieke
invloed behoeft te rekenen.
Daarom zou de joodse staat
desnoods bereid zijn zich op de
eigen noordgrens terug te trek
ken, wanneer voor veiligheid
kan worden gezorgd, om een
eind te maken aan een militair
avontuur dat niet alleen levens
kost, maar ook
men gelds verslindt
terst kwetsbare
De Syriërs hebben duidelijk ge
maakt dat zij liever Reagan in
verlegenheid brengen dan zijn
Amerikaanse opponenten, zo
als presidentskandidaat Jesse
Jackson. Gegeven de moeilijk
heden die het Amerikaanse be
leid in eigen land ontmoet, zou
Damascus aannemen, dat Rea
gan nu zaken wil doen met de
Syriërs, die hij tot voor kort
een belangrijk deel van de
schuld toeschoof voor de dood
van nu 262 Amerikaanse mari-
De Syriërs, zo heet het. denken
dat een nieuwe overeenkomst,
die Gemayel ogenschijnlijk
meer macht moet geven over
meer van zijn grondgebied,
meer kans van slagen biedt
dan de dreiging van een open
conflict met de Amerikanen.
In Washington geven diploma
ten overigens openlijk toe dat
veel van het voorzichtige opti
misme berust op speculatie.
Zij hebben geen hoop geput
uit de verklaring van de Liba
nese moslimleider Jumblatt,
die in een televisie-interview
verklaarde te Damascus ver
geefs te hebben gewacht op
onderhandelaars van zijn poli
tieke tegenvoeters en daaraan
de conclusie vastknoopte dat
in de nabije toekomst nog har
de en bloedige gevechten te
verwachten zijn
Een nieuwe overeenkomst bete
kent dat Syrië zijn politieke in
vloed in een 'nieuw' Libanon
zal kunnen handhaven en zelfs
uitbreiden, terwijl het vrijwel
zeker is dat de bestaande en
omstreden vredesovereen
komst tussen Gemayel en Is
raël te niet wordt gedaan. Dat
interesseert de Amerikanen
minder dan het vooruitzicht
van zelfs maar vliesdunne
grondslagen voor het terug
trekken van de mariniers.
JERUZALEM - Er bestaat binnen
de Israëlische regering verschil
van mening over een verdere Is
raëlische terugtrekking uit Liba
non. De kabinetssecretaris zei
gisteren na de wekelijkse verga
dering van het Israëlische kabi
net met grote stelligheid dat Is
raël nog steeds op het standpunt
staat dat een terugtrekking van
Israëlische troepen uit Libanon
gekoppeld is aan een terugtrek
king van Syrische troepen, zoals
in het akkoord van 17 mei van
het vorig jaar tussen Israël, Liba
non en de Verenigde Staten is
overeengekomen.
door
Jaap van Wesel
De kabinetssecreatris regaeerde op
een stroom van berichten dat Is
raël een verdere, eventueel een
zijdige terugtrekking overweegt.
Die berichten zijn afkomstig van
het ministerie van defensie. Mili
taire zegslieden geven te kennen
dat Israël zich ook verder terug
kan trekken zonder dat de Syri
sche troepen Libanon verlaten.
Zij bepleiten zo een stap vanwe
ge de vele slachtoffers die Israël
lijdt als gevolg van voortdurende
aanslagen in Zuid-Libanon en de
economische last die het bezet
tingsleger in Zuid-Libanon met
zich meebrengt.
Opperbevelhebber Levi zei in een
interview met het gezaghebben
de blad Haaretz dat de aanwezig
heid van het Syrische leger in Li
banon niet in Israëls nadeel is.
Daarmee is de militaire doctrine
weer teruggedraaid tot 1976 toen
de toenmalige premier Rabin ak
koord ging met een Syrische
aanwezigheid in Libanon ervan
uitgaande dat een lange frontlijn
van de Golan tot Libanon het Sy
rische leger verzwakt en kwets
baar maakt.
De plannen die op het ministerie
van defensie circuleren, zijn om
een mogelijke verdere Israëli
sche terugtrekking te koppelen
aan het troepenscheidingsak
koord waar de strijdende partij
en nu in Libanon over onderhan
delen. Deze onderhandelingen
zijn gedurende het weekeinde
naar het schijnt vastgelopen als
gevolg van verzet van de Druzen-
leider Jumblatt tegen de aanwe
zigheid van het Libanese leger in
het Shouffgebergte. De Libane
se. Syrische en Saoedische mi
nisters van buitenlandse zaken
hebben het afgelopen weekeinde
tevergeefs in de Saoedische
hoofdstad Riad naar een oplos
sing gezocht.
Het plan houdt een uitbreiding in
van de aanwezigheid van het Li
banese leger tot een derde van
het niet bezette Libanon. Alle
strijdende milities, christenen,
Druzen en sji'iten zouden ten
gunste van het Libanese leger
gebied moeten ontruimen, in
hoofdzaak de kustweg ten noor
den en zuiden van Beiroet en
Druzenposities in het Shouffge
bergte.
Aanvankelijk leek het dat alle par
tijen akkoord waren, maar de
Druzenleider Jumblatt herhaalt
nu zijn oude beschuldiging dat
met president Gemayel geen za
ken te doen is. Het is niet duide
lijk of sprake is van bezwaren
van de Druzen ondanks een Syri
sche bereidheid het akkoord te
aanvaarden, of dat Joemblatt op
verzoek van Syrië handelt, dat
op die manier dan als goedwil
lende 'partner' buiten schot
blijft.
tijdens de "broodoproer" gear
resteerde Tunesiërs vrijgelaten.
De onlusten hebben waarschijn
lijk aan honderd mensen het le-
i gekost.
dag uit gezaghebbende bron in Naar wordt verwacht zal premier
Tunis vernomen. Premier Moha-
med Mzali is opgedragen de
functie van Driss Guiga voorlo
pig waar te nemen.
Het ontslag van de minister komt
na een week van bloedige onlus-
ten in verband met de door de
regering afgekondigde verhogin
gen van brood en meelproduk-
ten. yrijdag trok de Tunesische
regering de prijsverhogingen in
en werd het grootste deel van de
Mzali drastische wijzigingen c
brengen in zijn regering, zo is uit
politieke bronnen vernomen.
Mzali, de gedoodverfde politieke
erfgenaam van Bourguiba, was
de belangrijkste voorstander van
de prijsverhogingen die leidden
tot de onlusten en vooral hij
moest het ontgelden in de leuzen
van betogers na de toespraak van
de president op de televisie vrij
dag.
PARIJS (AFP) - De Tsjadische president His-
sene Habre zal niet deelnemen aan de vre
desonderhandelingen in Addis Abeba tus
sen de partijen die elkaar in Tsjaad bestrij
den. Reden voor het wegblijven van Habre is
de officiële ontvangst, die Goukouni Oued-
dei, de verdreven president van Tsjaad, gis
termorgen in de Ethiopische hoofdstad ten
deel viel.
De Tsjadische regeringsdelegatie, die deel
neemt aan de conferentie, zal onder leiding
staan van de minister van binnenlandse za
ken, Tahar Guinassou. De vredesbesprekin
gen moeten vandaag beginnen.
Oueddei, leider van de "voorlopige regering
van nationale eenheid" (GUNT), werd giste
ren op de luchthaven van Addis Abeba ont
vangen door het Ethiopische staatshoofd
Menguistu Haile Mariam. In Addis Abeba
werd gezegd dat Oueddei's ontvangst het
midden hield tussen een ceremonie die
voorbehouden is aan staatshoofden en een
plechtigheid voor gewezen staatshoofden.
Waarnemers menen dat de Tsjadische oorlog
voerende partijen er niet in zullen slagen de
impasse op het slagveld aan de onderhande
lingstafel te doorbreken. De rivalen hebben
al eerder akkoorden gesloten over een de
ling van de macht, die uiteindelijk slechts
neerkwamen op een gevechtspauze en niet
op beëindiging van de slepende burgeroor
log.
De minister van buitenlandse zaken van
Tsjaad, Idriss Miskine, is zaterdagochtend in
de Tsjadische hoofdstad N'Djamena overle
den. Miskine was de rechterhand van presi
dent Hisene Habre en lid van de commando-
raad van het leger van het noorden.
