Speuren naar leefwijze van
Indianen op Sint Eustatius
Boek diëtisten: lekker
eten met minder zout
LEZERS SCHRIJVEN
'Werk onveilig in
sommige garages'
Ds. J. Nauta
naar Leiden
Controle op
mobielmarkt
'Is besluit
over verkeer
Stationsweg
idioot?'
Gijselaarsbank
MAANDAG 9 JANUARI 1984
Leiden
Archeologisch onderzoek Leidse expeditie
Nog juist voordat een uit
breiding van de luchtha
ven President Roosevelt
op het Antilliaanse eiland
St.Eustatius de laatste res
ten van een prehistorische
nederzetting zal wegva
gen, gaat een Leidse expe
ditie op dit Caribische ei
land aan het graven.
door
Bert Paauw
Volgende maand vertrekken drie
archeologen en zeven studenten
van de Leidse universiteit rich
ting St. Eustatius om daar voor
lopig drie maanden veldwerk te
verrichten op de plaats Golden
Rock, waar zich slechts zestig
centimeter onder de grond de be
dreigde resten van een prehisto
risch dorp bevinden. Een dorp
dat al voor een deel is verdwenen
bij de eerdere aanleg van het
vliegveld.
De in Alphen wonende drs. A.H.
Versteeg, één van de leiders van
de expeditie, denkt dat het on
derzoek uiterst belangrijke gege
vens zal opleveren over de plaats
die de Antillen hebben ingeno
men in de préhistorie. "Daar is
eigenlijk nog nauwelijks iets
over bekend. In 1923 heeft de Ne
derlander J. de Josselin de Jong
de nederzetting bij Golden Rock
ontdekt en in een kleine publica
tie beschreven. Materiaal van dat
onderzoek, vooral scherven, be
vindt zich in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde in Leiden en
wordt nu in het Archeologisch
Centrum van de Leidse universi
teit bestudeerd. Daarnaast levert
het recent teruggevonden dag
boek van De Josselin de Jong
aanvullende informatie over
diens onderzoek op".
'Met de methoden waarover we
thans beschikken kunnen we
heel wat meer conclusies trek
ken dan De Josselin de Jong des
tijds kon. Hij gooide bijvoor
beeld de botjes van vissen weg,
maar wij zijn tegenwoordig in
staat precies na te gaan om welke
vissoorten het gaat. In het Flori
da State Museum beschikt men
over een nauwkeurige verzame
ling van de vissoorten in het Ca-
ribisch gebied. De bestudering
van dat gespecialiseerde mate
riaal zal dan ook daar gebeuren".
Buit
Voor het graafwerk bij Golden
Rock - gelegen in het centrum
van het eiland - is drie maanden
uitgetrokken. Daarna wordt de
'buit' - bodemmonsters, aarde
werk, skeletmateriaal, verkoolde
zaden e.d. - volgens schema ne
gen maanden in Leiden bestu
deerd waarna een nieuwe graaf-
periode op St. Eustatius volgt.
Ditmaal aan de kust bij het punt
Godet. De Amerikaanse archeo
loog J.B. Haviser, thans verbon
den aan het Archeologisch An
tropologisch Instituut voor de
Nederlandse Antillen (AAINA),
ontdekte enkele jaren geleden
bij Godet op een diepte van één
meter een nederzetting die via
een afwateringsgeul langzaam
maar zeker in zee wegspoelt.
Naar verwachting is er over vijf
tien jaar niets meer van deze ne
derzetting over.
Versteeg over die ontdekking:"De
Amerikanen vinden St.Eustatius
uit historisch oogpunt een inte
ressant eiland, ze kennen het ei
land ook allemaal uit hun ge
schiedenisboekjes. Tijdens de
vrijheidsoorlog tegen de Engel
sen haalden de Amerikanen wa
pens en andere produkten op St.
Eustatius. Het was een rijk ei
land, de naam Golden Rock zegt
in dat opzicht voldoende. En wat
de Amerikanen ook erg aan
spreekt is dat in 1776 op St. Eus
tatius hun vlag voor het eerst of
ficieel werd begroet door een
buitenlandse mogendheid".
Als de nederzetting bij Godet is op
gegraven en het gevondene is be
studeerd volgen nog expedities
naar een tiental kampplaatsen op
St. Eustatius en naar het eiland
Saba. Maar dan spreken we al
over 1987. Versteeg: "Dan zal
meer duidelijk zijn over de leef
wijze van de oorspronkelijke be
woners. Globaal weten we nu dat
er indianen op die eilanden heb
ben gewoond die zich daar om
streeks het begin van onze jaar
telling vanuit Venezuela hebben
gevestigd. Ze beschilderden hun
fraaie aardewerk met rood en
witte strepen. De indianen bij
Golden Rock zullen zich vooral
met landbouw hebben bezigge
houden, de bewoners van Godet
met visvangst en koraalwinning.
De relaties tussen kust- en bin
nenlandbewoners interesseert
ons erg".
Behoefte
De expedities zijn overigens geen
exclusieve Nederlandse aangele
genheid. Versteeg benadrukt de
rol van het eerder genoemde
AAINA en de actieve Historical
Foundation St. Eustatius. "Met
ons onderzoek spelen we in op
een behoefte die ter plaatse leeft.
Dat is ook de beste manier om
zinvol bezig te zijn. Aan weten
schappers die even een onder
zoekje komen doen, alle spullen
meenemen en van wie men nooit
meer iets hoort, heeft men te
recht geen boodschap. De zeg
genschap over het onderzoek be
rust bij het AAINA en de gevon
den spullen blijven eigendom
van de Antillen".
Aan de expeditie - de andere ar
cheologen zijn prof. dr. L.P. Lou-
we Kooijmans en dr. M. Jansen -
is een voorbereidingstijd van an
derhalf jaar voorafgegaan. Vol
gens drs. Versteeg een periode
van voorzichtig zoeken en aftas
ten van de financiële mogelijkhe
den omdat een duur project in de
huidige tijd veelal een moeizaam
onthaal krijgt. Enkele weken ge
leden, half december, kwam de
toestemming voor de expeditie
af waarna in ijltempo allerlei re
gelingen zijn getroffen om ver
trek half februari mogelijk te ma
ken. "Als we naar de Antillen
vertrekken staan al onze materia
len daar al, schoppen, waterpas
sen, boren, plastic zakken. Alles
bij elkaar zo'n 150 kilo. De mari
ne is zo vriendelijk geweest die
spullen voor ons te vervoeren.
Daar zijn we ze erg dankbaar
voor want anders was het een du
re aangelegenheid geworden".
'Zelf popelen we om aan de slag te
gaan. De groep is bijzonder ge
motiveerd en dat is ook wel no
dig want het wordt stevig aan
pakken: overdag graven in de
hitte en 's avonds alles uitzoe
ken".
Onderzoek industriebond:
LEIDEN - Met de veiligheid in
sommige garage-bedrijven is het
slecht gesteld. Dat is één van de
conclusies uit een enquete van
de Industriebond FNV onder le
den die in de Leidse regio in ga
rages werkzaam zijn. De smeer-
putten zouden, zo bleek uit de
rondvraag, soms van ondeugde
lijke lampen zijn voorzien, waar
door de kans bestaat dat men on
der stroom komt te staan.
Het FNV-onderzoek 'Werkgelegen
heid in de garage-bedrijven' is in
de periode tien tot en met dertig
oktober gehouden onder 37 le
den van de Industriebond. Het
afdelingsbestuur van de FNV-
bond wil daarmee een indruk
krijgen van de werkomstandig
heden in deze branche. Het on
derzoek is nog niet helemaal af
gerond, wel is nu een voorlopig
verslag gepubliceerd.
Daaruit blijkt verder dat de meer
derheid met plezier in de garage-
LEIDEN- Dominee J. Nauta te
Domburg (Walcheren) heeft het
beroep dat de Leidse hervormde
gemeente op hem had uitge
bracht aangenomen. Hij komt in
de plaats van dr. A. J. Lamping,
wijkgemeente Vredeskerk-Staal-
wijk. Ds. Nauta is 30 jaar. Dom
burg is zijn eerste standplaats.
Het is de bedoeling, dat hij zijn
werk in Leiden in mei van dit
jaar begint.
LEIDEN De Leidse politie heeft
zaterdag weer de technische
staat van auto's gecontroleerd
die te koop werden aangeboden
op de mobielmarkt in de
Groenoordhallen.
Van de 36 voertuigen die te koop
stonden, bleken er 11 niet in or
de. Er werd zes maal een proces
verbaal opgemaakt wegens tech
nische gebreken aan de voertui
gen. Twee auto's werden naar
het bureau overgebracht en de
eigenaars/verkopers van drie au
to's werd gesommeerd binnen
twintig dagen de nodige repara
ties uit te voeren.
werkplaatsen arbeiden, al vindt
ook een meerderheid de vuile
handen wel een vervelende bij
komstigheid. De monteurs hou
den het niettemin lang uit, getui
ge het aantal dienstjaren van 42.
De ondervraagden werd ook wat
algemenere vragen gesteld.
Daaruit kon worden geconclu
deerd dat de leden er niets voor
voelen loon in te leveren voor
korter werk. De geënqueteerden
gaven er ten slotte in meerder
heid blijk van lid te zijn gewor
den om zich verzekerd te weten
van vakbondssteun.
LEIDEN - D'66-raadslid Hoeke-
ma wil van B en W weten hoe zij
denken over de uitlating van
wethouder Waal (PvdA), dat het
besluit over de verkeerssituatie
op de Stationsweg 'idioot' is.
Hoekema heeft hierover schrifte
lijke vragen gesteld.
Het raadslid vraagt of het besluit is
onderschreven door het voltalli
ge college en of Waal daarbij aan
wezig was. Naar verluidt was
Waal er niet bij toen de bewuste
B en W-vergadering plaats vond.
In dat geval wil Hoekema weten
waarom de wethouder niet heeft
verzocht om de kwestie aan te
houden en pas te bespreken als
hij wel aanwezig kon zijn.
Hoekema vindt zelf de omkering
van de rijrichting op de Tweede
Binnenvestgracht een heel rede
lijk compromis. "Zowel inhou
delijk, als ter vermijding van al te
veel gezichtsverlies bij de twee
strijdende partijen binnen het
college. Het zou dus voor de
hand liggen indien het college
zich unaniem achter deze oplos
sing zou scharen", zo licht hij
zijn vragen toe.
Hoekema vraagt of het college niet
alleen de door de rijksconsulent
aangedragen oplossing onder
schrijft, maar tevens zijn me
ning, dat er sprake is van boven
matige omzetdaling als gevolg
van de verkeersmaatregelen. Het
raadslid verzoekt om het nadere
onderzoek dat hiernaar door
ambtenaren van de directies eco
nomische zaken en verkeer is ge
daan, openbaar te maken.
Liever een dieet dan allerlei medicijnen
LEIDEN - Verboden: haring, kaas,
pizza speklapje, chips enzo
voort. Ze leest het hardop voor
als ze terug de wachtkamer in
komt. "Zit allemaal zout in. Dat
mag niet meer", zegt de vrouw
tegen haar man als hij haar de jas
aanreikt. Eén van de vele Neder
landers die een natriumbeperkt
dieet van een arts heeft opgelegd
gekregen. Om treurig van te wor
den?
door
Saskia Stoelinga
"Nee", zegt Martha 't Hart-Eerd-
mans, diëtiste op de afdeling
nierziekten van het Academisch
Ziekenhuis in Leiden. "Je moet
het alleen goed aanpakken". Zij
heeft er samen met vier andere
diëtisten een boek over geschre
ven. 'Lekker eten met minder
zout', de titel van dit vorige week
verschenen kookboek, kent geen
verboden gerechten meer.
Een natriumbeperkt dieet, vaak
onnauwkeurig 'zoutloos' of 'zou
tarm' dieet genoemd, vindt toe
passing bij verhoogde bloeddruk
en bij ziekten waarbij het vermo
gen van de nier om natrium uit te
scheiden is verminderd. "In de
praktijk is gebleken", zo schrijft
de Leidse internist, dr. P. van
Brummelen in het voorwoord,
"dat de manier waarop een dieet
wordt voorgeschreven van groot
belang is voor het therapeutisch
resultaat".
Al jaren merkte Martha 't Hart dat
haar patiënten het heel verve
lend vonden om aan de hand van
een 'verboden lijst' gerechten te
moeten klaarmaken. Door deze
ervaring wijs geworden, hebben
de samenstellers van het boek
een nieuwe methode ontwikkeld
voor het voorschrijven van een
dieet. De Nederlander krijgt ge
middeld 10 tot 15 gram zout via
het voedel binnen. Bij mensen
met een dieet moeten deze getal
len tot de helft worden terugge
bracht.
"Je moet de patiënten er veel meer
bij betrekken", zegt 't Hart nu.
"Dus geen lijsten meer met ver
boden waar, maar getallen over
het zoutgehalte van het voedsel.
Op die manier leert men zelf be
palen wat er met en wat er zon
der zout kan worden gegeten.
Vroeger werd klakkeloos gezegd
warme maaltijd altijd zoutloos.
Dat is helemaal niet nodig, mits
steeds maar in de gaten wordt
gehouden hoeveel zout men op
een dag binnenkrijgt. Een hapje
nuttigen buiten de deur behoort
nu gewoon tot de mogelijkhe
den. Overdag natrium 'uitsparen'
en 's avonds lekker eten. Zo een
voudig is het".
Omdat op verpakte levensmidde
len nog maar heel weinig staat
vermeld hoeveel natrium er is
gebruikt, hebben de diëtisten de
meest gebruikte producten gea
nalyseerd op het zoutgehalte.
Een blik op de Leidse kaas 20+
oud en jong leert ons dat in 100
gram 1250 miligram oftewel 12,5
gram zout zit. Op deze manier is
alles uitgeplozen.
Het boek bevat daarnaast nog een
tal van tips en recepten verluch
tigd met tekeningen, die reke
ning houden met het natriumbe-
perkte dieet. Volgens 't Hart le
vert het werken met getallen
voor de patiënten geen enkel
probleem op. Veel van haar col
lega's, zo bleek vorig jaar nog op
een congres, waren daar nogal
huiverig voor. Terwijl ze nu ook
allemaal roepen: "Binnen week
hebben de dieetpatiènten het on
der de knie. En, zegt ze, "we heb
ben de tijd mee. Vijfjaar geleden
kwamen de mensen hier nog met
een lang gezicht binnen. Ze had
den liever een pil dan een dieet.
Nu is dat anders. Ze doen liever
iets met de voeding dan allerlei
medicijnen te moeten slikken".
'Lekker eten, met minder zout', uitga
ve Bohn, Scheltema en Holkema.
Prijs: 15 gulden.
Achalay
Het Folkloristisch Dansensemble
Achalay neemt deze maand
zijn nieuwe ruimte in het oude
Wachtgebouw van de Mor-
spoortkazerne in gebruik. Om
dat Achalay alleen in de week
einden van dit nieuwe onder
komen gebruik maakt, wil het
ensemble doordeweeks ruimte
geven aan andere dansvor
men. Zo wordt in samenwer
king met Yvonne Knijnenburg
begonnen met jazz-ballet. De
eerste les is maandagavond en
wie belangstelling heeft, kan
contact opnemen met lerares
Knijnenburg (tel. 123377).
Kolpingwerk
In februari begint het Kolping
werk in Leiden met een zoge
naamde 'Inactivity-training'.
De cursus van zes avonden is in
eerste instantie bedoeld voor
werklozen, maar ook anderen
kunnen er aan deelnemen. Het
doel van de cursus is 'verstevi
gen en verbeteren van de indi-
viduele persoonlijkheid en ei
genwaarde'. De trainingsbij
eenkomsten worden gehouden
in het gebouw van de Leidsche
Analysten School (Rijnsbur-
gerweg 148). Wie belangstelling
heeft kan informatie verkrij
gen onder tel. nummer 411644.
EO-bijeenkomst
De Evangelische Omroep organi
seert morgenochtend een bij
eenkomst voor vrouwen in 't
Bruggehoofd, Steenschuur 9.
Het thema is: 'De vrouw heeft
een unieke taak'. De bijeen
komst begint om half tien en
duurt tot half twaalf Spreek
sters zijn de dames L. Drop-De
Witte en I.L.M. Vermaat-Been-
hakker. De presentatie is in
handen van Bep van Rij, be
kend van het wekelijkse ver-
zoekplatenprogramma 'De mu
zikale fruitmand'.
Kinderfilms
Een slapstick-film en een uitge
breide serie tekenfilms: Dat is
het programma van de kinder
filmmiddag bij K O, Oude
Vest 45, aanstaande woensdag.
Aanvang half drie.
Jeruzalem
Het Genootschap Nederland-Is-
rael, afdeling Leiden, organi
seert drie lezingen die aan Je
ruzalem gewijd zullen zijn. In
de Vredeskerk Van Voller.ho-
venkade) houdt Richard Stern
morgenavond een voordracht
met dia's over 'Jeruzalem in al
zijn facetten van stad en men
sen'. Donderdag 9 februari be
spreekt dr. G.A. Kohnstamm in
de Vredeskerk het onderwerp
'2000 jaar strijd om Jeruza
lem'. Dinsdag 6 maart staat
een lezing van drs. J.L. Blok-
Van de Boogert op het pro
gramma, over de jongste ar
cheologische opgravingen in
Jeruzalem. Plaats van hande
ling is dan 't Bruggehoofd,
Steenschuur 11. Aanvang alle
bijeenkomsten: 's avonds om
kwart voor acht.
Sportblessures
In het K&O-gebouw houdt de
sportarts Jon IJzerman don
derdagavond een lezing over
het onderwerp 'Sport en blessu
repreventie'. Met behulp van
dia's zal IJzerman ingaan op
vragen als hoe een verzwikte
enkel, gebroken been of een
'tennisarm' zijn te voorkomen.
Voor meer informatie: K&0,
Oude Vest 45, tel. 141141.
Noorderwiek
'De Noorderwiek' introduceert
woensdag voor de ruim vijftig
scholen uit Leiden en omgeving
de nieuwe opleidingen Inrich
tingswerk, Kyltureel Werk, Mo
de en Kleding en de vernieuw
de Interim Algemene Schakel
opleiding. Voorlichtingsbijeen
komsten (met een dia-presenta-
tie) zijn er op de volgende tij
den: 10-11.30 uur, 13.30-14.30
uur en 19.30-21 uur. Na elke
bijeenkomst laten leerlingen
van de opleiding Mode en Kle
ding modeflitsen zien.
Bio-energetica
In Shanti Niket, Breestraat 56,
(het centrum van de Leidse
Bhagwan-adepten) wordt van
avond een inleiding gehouden
over de lichaamsgerichte the
rapie 'Bio-energetica'. Zowel
de theoresiche achtergronden
als de praktische toepasssingen
worden besproken. Aanvang:
acht uur.
Het Leidsch Dagblad van 29 de
cember 1983 bracht een belang
rijk bericht over het gunstig ver
loop van het grote herstelwerk,
dat aan het Kort Rapenburg ver
richt wordt. Reeds in februari
a.s. zal het tweerichtingsverkeer
heiwat kunnen worden. Daarna
zullen de brugbogen aan de Ra
penburg en aan het Galgenwater
in de oude vorm hernieuwd wor
den en ook de Gijselaarsbank op
haar vroegere plaats aan het be
gin van de Rapenburg hersteld
worden, omstreeks mei/juni. Het
Leidsch Dagblad van 30 decem
ber jl. liet hier het nieuws nog op
volgen, dat deze herplaatsing
200.000 gulden zal kosten.
Over de meest wenselijke plaats
voor de Gijselaarsbank is mid
den 1983 in het openbaar uitvoe
rig gediscussieerd, in de Ge
meenteraad en ook in dit blad.
Het lijkt thans aangewezen om
het besluit de bank op haar vroe
gere plaats terug te brengen, te
heroverwegen. Er blijkt nog tijd
te zijn.
De bank funcioneert merkwaardi
gerwijze als een scherm, een
soort toegangsafsluiting voor het
weidse Rapenburg. Zij heeft nu
ruim 60 jaren het oorspronkelijk
vrije gezicht op het Rapenburg
in de weg gestaan. Van een oude
hoogleraar in de theologie, Po-
lyander k Kerkhoven (1611 -
1646), wordt een uitbundige lof
rede op de schoonheid van het
Leiden, zoals hij, (Vlaming van
afkomst) dat leerde kennen,
overgeleverd door een jongere
Duitse collega en nog dikwijls
herhaald. Leiden heet "de
schoonste stad van Holland en in
die stad het Rapenburg de
schoonste straat."
Het Rapenburg heeft sedertdien
een toename van 17de en 18de
eeuwse hoge en fraaie gevels er
bij gekregen en is voortdurend in
allure toegenomen. Deze ziet de
gene, die van het Kort Rapen
burg komt niet opeens, gehin
derd door de bank, maar eerst la
ter. Dan pas komt de indruk van
ruimte en grootheid.
De dimensies en onderlinge ver
houding van gevelhoogten,
straatkanten of wallen, kaden en
waterniveau later dus, want de
ingang is niet meer echt open,
gestoord door de bank. Daarom
moet erkend worden, dat haar
plaats hier allerminst gelukkig
Een bank heeft bovendien de na
tuurlijke bestemming erop te
gaan rusten. Dat doet vrijwel
nooit iemand op de Gijselaars
bank, en steeds minder. Men zou
er met de rug naar de mooie
gracht zitten en slechts het ver
keer op zich zien afstormen van
het Kort Rapenburg en zich ver
delen naar Breestraat, Rapen
burg-W en Noordeide of, omge
keerd, zien aankomen uit Bree
straat, van het Rapenburg-O en
uit het Noordeinde, alles ge
haast, met het onvermijdelijke
lawaai van stoppen en weer op
trekken op dit drukste verkeers
punt van Leiden. Nog gehaaster
spoedt zich een enkeling, tussen
twee gunstige verkeerslichten
door, van de ene zijde van het
Rapenburg naar de andere, voor
bij de bank. Deze zelf wordt daar
nauwelijks opgemerkt.
De Gijselaarsbank hoort in het Van
der Werffpark thuis. Daar lokt ze
echt tot rusten in een omgeving
zonder lawaai, die de voortreffe
lijke Leidse plantsoenendienst
zeker met groen en een bloem-
park bijzonder aantrekkelijk zal
weten te maken, met een uitzicht
dat inderdaad ontspannend zal
zijn. Van der Werff heeft nu al
lang genoeg naar het gezelschap
van een monument voor een op
volger uitgezien! Mogelijk zal de
plaatsing hier ook geen twee ton
kosten. Het college van B. en W.
trekke zijn voorstel aan de Ge
meenteraad in, of de Raad votere
dit bedrag niet.
In plaats van de bank kan er aan
het begin van het Rapenburg een
doodeenvoudige balustrade
langs het water komen van de
zelfde vorm en bijna-onzicht-
baarheid als langs de bruggen
verderop, alles in één oude stijl.
Wij leven in een tijd van verlan
gen naar bevrijding. Een afscher
ming verdient het Rapenburg
niet. Het verzorgt wijdheid, en
wel midden in de stad. Ik schrijf
alleen over de p 1 a a t s van de
bank. Natuurlijk stem ik volgaar
ne in met het lied: Er is maar ene
goeje Leijenaar, dat is De Gijse-
laar! In mijn studentetijd (1914 -
1920) heb ik hem meermalen
mijn opwachting mogen maken.
Hieraan is nu helaas nog toe te voe
gen dat de onderbreking van de
beide verkeerswegen langs het
Rapenburg een bepaald ergerlij
ke ingreep is, Tussen Doelen-
brug en Nonnenbrug kan het
verkeer ineens niet verder en
voor de huizen van de bewoners
tussen de bruggen kan men nau
welijks meer voorrijden zonder
ccn overtreding te begaan. Deze
breuk, beknelling, verhaspeling
en gekunstelde verstoring doet
veel af aan de rust, die het Ra
penburg van nature eigen is. Zq
verkleint ook door tot bochtjes
maken te dwingen, de eigen
grootheid van dit geheel, waar
van men behoort af te blijven en
dat met moet respecteren in de
status, waarin het uit een lang en
mooi verleden tot ons gekomen
is, ons is toevertrouwd.
Of is het Rapenburg te groot voor
de binnenstad van Leiden?
J.N. Bakhuizen van den Brink
Rapenburg 40
Leiden
Drs. A.H. Versteeg met scherven van aardewerk dat
Eustatius werd opgegraven.
zestig jaar geleden bij de nederzettingen op St.
